Son Konu

Batlamyus Kimdir - Batlamyusun Hayatı ve Çalışmaları

nicebayan

Yeni Üye
Katılım
24 Ara 2016
Mesajlar
378,708
Tepkime
2
Puanları
38
Yaş
35
Web
nicebayan.com
Credits
-1
Geri Bildirim : 0 / 0 / 0
Batlamyus Biyografisi Batlamyusun Hayatı ve Çalışmaları

Batlamyus Kimdir Batlamyusun Hayatı ve Çalışmaları

16 yüzyıl çağdaş Alman stilinde kitap kabartması
Klaudyos Batlamyus İskenderiyeli Yunani gökbilimci, matematikçi, coğrafyacı ve astronom yaklaşık olarak MS 85 ve 165 yılları aralarında yaşadığı kabul edilir
Geç İskenderiye Dönemi ’nde yaşamış (MS II yüz yılın birincil yarısı) meşhur bilim adamlarındandır Hayatı hakkında hemen hemen hiçbir bilgi bulunmamaktadır müslüman astronomlar 78 yaşına değin yaşadığını söylemektedir Yunan asıllı bir Mısırlı, ya da Mısır asıllı bir Yunanlı olduğu iddia edilmektedir
Batlamyus, iki ö ıslak yapıtın yazarıdır: Büyük Bileşim ve Coğrafya Bu yapıtlar Avrupa ’daki Ortaçağ ’ın bitişinde manâlı yere sahiptir Kitapların Latinceye çevirileri ama 12 yüzyılda yapılmıştır
Büyük Bileşim (Arapça: Kitab el Macisti, Latince: Almagest, Yunanca: Mathematike Syntatksis), Yunan ve Babil uygarlıklarının gökbilim bilgilerinin bir derlemesidir Derlemenin birçok kendisinden üç asır önce yaşamış olan Hiparkus ’a dayanır Yapıtta dünya merkezli bir Güneş Sistemi modeli önerilir Bu model, Kopernik ’in Güneş merkezli modeline kadar Batı ve İslam dünyalarında geçerli model olarak kabul edilmiştir Kitapta hem düzlem ve küresel trigonometri hakkında bir tahlil bulunmaktadır
Batlamyus ’un öteki önemli yapıtı coğrafya da bir derlemedir Çağının Roma İmparatorluğu ’nda bilinen coğrafya bilgileri bu kitapta toplanmıştır

astronomi araştırmaları Batlamyus gökbilim, matematik, coğrafya ve optik alanlarına katkılar yapmıştır; fakat en fazla astronomi çalışmalarıyla tanınır Zamanına değin ulaşan gökbilim bilgisinin sentezini yapmış ve bunları Mathematike Syntaxis ( matematik Sentezi) adlı yapıtında toplamıştır Bu eser daha sonra Megale Syntaxis (Büyük Derleme) olarak anılmış ve Arapça ’ya çevrilirken başına Arapça ’daki harfi betimleme takısı olan el getirildiği için, ismi elmecistî biçimine dönüşmüştür; sonradan Arapça ’dan Latince ’ye çevrilirken Almagest olarak adlandırıldığından, bugün Batı dünyasında bu eser Almagest adıyla tanınmaktadır
Almagest, on üç kitaptan oluşur;
Birinci Kitap, kanıtlarıyla birlikte yermerkezli dizge ’nin asıl çizgilerini verir;
İkinci Kitap, Menelaus ’un teoremiyle, küresel trigonometri bilgilerini ve bir kirişler tablosunu içerir; burada misal problemler de çözülmüştür;
Üçüncü Kitap, Güneş ’in hareketini ve yıllık süreyi anlatır;
Dördüncü Kitap, Ay ’ın hareketini ve aylık süreyi konu edinir;
Beşinci Kitap, aynı konularla ilgilidir Ay ’ın ve Güneş ’in mesafelerini tartıştığı gibi, bir usturlabın yapılışı ve kullanılışı hakkında da ayrıntılı bilgiler sunar;
Altıncı Kitap, gezegenlerin kavuşumları ve karşılaşımlarını, Güneş ve Ay tutulmalarını inceler;
Yedinci ve Sekizinci Kitap, durağan yıldızlarla ilgilidir; ünlü devinme tartışmasını, Batlamyus ’un uyuşuk Yıldızlar kataloğunu ve gök küresi aleti yapabilmek için zorunlu yöntem bilgisini içerir;
Geriye Doğru kalan beş kitap ise enerjik yıldızların, yani geze Genlerin hareketlerine ayrılmıştır ve yapıtın en özgün kısmıdır
Batlamyus bu eserde, ana çizgileriyle Göksel olguları anlamlandırmak üzere kurmuş olduğu geometrik kuramı tanıtmaktadır; Aristoteles fiziğini esas alan bu kuramda, Cihan küreseldir ve Yer bu Evrenin merkezinde atıl olarak durmaktadır Olur Ya günlük ya da takvim görünümler Yer ’in hareketleri sonucunda meydana gelseydi, her şey uz Avuç Içi saçılır ve Yer parçalanırdı Ay, merkür, venüs, Güneş, mars, jüpiter, Satürn ve değişmez yıldızlar Yer ’in çevresinde, düzgün hızlarla, dairesel hareketler yaparlar Sabit yıldızlar küresi evrenin sonudur
Oysa, Yer ’in merkezde olduğu ve gök cisimleri nin de onun çevresinde düzenli olarak dolandıkları kabul edildiğinde, bazı gözlemleri, örneğin Ay ve Güneş ’in Yer ’e yaklaşıp uzaklaşmalarını, ara sıra seri, bazen yavaş hareket etmelerini açıklama yapmak olanaksızdı Bunun için Batlamyus Yer ’i belirlenmiş ölçüde merkezden kaydırmıştır Herzamanki astronomide bu düzenek (eksantrik) dış merkezli düzenek olarak adlandırılır Gezegenlerin gökyüzünde ilmek atmalarını, yani durmalarını ve geriye doğru dönmelerini izah etmek için de, (episikl) taşıyıcı tertibat adı bahşedilen başka bir tertibat daha kabul etmiştir
Batlamyus, Almagest ’in girişinde trigonometriye ilişkin ayrıntılı bilgiler vermiştir; çünkü küresel astronominin sınırları içinde kalan herzamanki astronomiye ait hesaplamalar, küresel geometriye dayanmaktadır Batlamyus ’tan takriben üç yüzyıl önce yaşayan olan Hipparkhos (MÖ 150) açıların kirişlerle ölçülebileceğini bildirmiş ve bir kirişler cetveli hazırlamıştı; oysa konuya ilişkin yapıtı kaybolduğundan, bu cetveli nasıl düzenlediği bilinmemektedir Bazı yayların kirişlerinin bulunması fazla kolaydı ve bu kirişlere esas kirişler adı verilmişti; ama bunların dışındaki yayların kirişlerinin bulunması uzun işlemleri gerektiriyordu böylece Batlamyus kirişler cetvelini hazırlarken bir dairenin içine çizilmiş Dörtgenlere ilişkin Batlamyus Teoremi ’ni (AB CD + ISIM BC AC BD) göstermek suretiyle, açılar toplamı ve farkının kirişlerini (kiriş (AB), kiriş (A+B), kiriş A2 , kiriş 2A gibi) bulgu yoluna gitmişti
Coğrafya araştırmaları Batlamyus, coğrafya araştırmalarına da öncülük etmiş ve Coğrafya adlı yapıtıyla matematiksel coğrafya alanını kurmuştur Bu kitap Kristof Kolomb ’a kadar tüm coğrafyacılar tarafından tatbik kitabı olarak kullanılmıştır
Almagest ’cilt daha sonra yazılan coğrafya, sekiz kitaba bölünmüştür ve matematiksel coğrafya ile haritaların çizilebilmesi için zorunlu bilgilere atama edilmiştir; Almagest gibi Coğrafya da derleme bir eserdir; Batlamyus bu kitabı hazırlarken Eratosthenes, Hiparkhos, Strabon ve özellikle de Surlu Marinos ’tan büyük ölçüde yararlanmıştır

Batlamyus ’un dünya haritasının 15 asır çizimi
Coğrafya ’nın Birinci Kitabı, Dünya ’nın veya doğrusunu anlatmak gerekirse Yunanlılar tarafından aşina Dünya ’nın büyüklüğü ve kartografik izdüşüm yöntemleri hakkında ayrıntılı bilgiler verir
İkinci Kitap ’la Yedinci Kitap aralarında, meşhur memleketlerdeki kayda değer yerlerin, yani manâlı kentlerin, Dağların ve nehirlerin enlem ve boylamları verilerek Dünya ’nın uyumlu bir tasviri yapılır Enlem ve boylamlardan, yani bir açılış dairesine olan uzaklıklardan söz eden birincil alim olan Batlamyus ’un enlem ve boylam tablolarıyla betimlemeye çalıştığı dünya, kabaca 20° güneyden, 65° kuzeye; batıdaki Kanarya Adaları ’ndan, bunların adeta 180° doğusundaki bölgelere dek uzanmaktadır başkaca kalan bölgeler ise Yunanlılar ve dolayısıyla Batlamyus göre tanınmamaktadır Laf konu su tablolar, haritaların çizilmesini olanaklı kılmaktadır ve ola ki de bu haritalar eserin eski nüshalarında mevcuttur Gökbilim bilgilerini kapsayan Sekizinci Kitap ’ta bunlara atıflar yapılmıştır
Oysa Batlamyus ’un coğrafya anlayışı yeterince geniş değildir İklim, doğal ürünler ve maddesel coğrafy aya giren konularla hiç ilgilenmemiştir Başlangıç meridyenini sağlam bir şekilde belirleyemediği için, vermiş olduğu Koordinatlar hatalıdır Ayrıca, Yer ’in büyüklüğü hakkındaki tahmini de Içten değildir Ancak Kristof Kolomb bu yanlış tahminden yiğitlik alarak Batı ’ya dürüst gitmiş ve Kuzey Amerika ’ya ulaşmıştır
Optik araştırmaları

Bir Orta Çağ sanatkârının Batlamyus icrası
Bununla Birlikte döneminin önde gelen optik araştırmacılarından olan Batlamyus, daha önceki optikçilerin birçok gibi, görmenin gözden çıkan görsel ışınlar aracılığıyla oluştuğu görüşünü benimsemiştir Ancak, görsel yayılımın somut yorumunu da vermiş ve bu yayılımın, kesikli ve kesik kesik koni şeklinde yok de, kesiksiz ve sürekliliği olan piramit biçiminde olduğunu belirtmiştir Şayet böyle olmasaydı, yani ışınlar gözden sürekli olarak çıkmasaydı, nesneler iyice görülemezlerdi Buna rağmen, Batlamyus ’un görsel piramit fikri, optikçiler aralarında istek görmemiş ve görme söz konusu olduğunda daha fazla koni biçimi Göz önüne alınmıştır sonradan da İslâm dünyasında bilginlerin görsel koni fikrine dayandıkları ve görme geometrisini bunun üzerine kurdukları görülmektedir
Batlamyus, katoptrik (yansıma) konu suyla da ilgilenmiş ve ayrıntılı de Neyler sonucunda üç ilke ileri sürmüştür:

1 Aynada görünen nesne, Gözün konumuna yan olarak aynadan nesneye yansıyan görsel ışın yönünde görünür
2 Aynadaki görüş, nesneden ayna yüzeyine çizilen dikme yönünde ortaya çıkar
3 Geliş ve yansıma açıları eşittir

Bu üç prensipten ilk ikisini kuramsal, üçüncüsünü ise deneyde kullanılan olarak kanıtlayan Batlamyus, ayna yüzeyine gelen ışının eşit açıyla yansıdığını gösterebilmek için, derecelenmiş ve tabanına ayna yerleştirilmiş olan bakır bir levha kullanmıştır Bir ışın hüzmesini levhaya teğet biçimde ayna yüzeyine gönderip, gelme ve yansıma açılarının büyüklüklerini belirlemiş ve bunların eşdeğer olduğunu görmüştür Batlamyus bu deneyini küresel ve parabolik bütün aynalar için tekrarlayarak, sonucun doğruluğunu kanıtlamıştır
Batlamyus, dioptrik (kırılma) konusuyla da ilgilenmiş ve ışığın bir ortamdan diğerine geçerken aşırılık farkından dol ayı yön değiştirmesinin nedenini araştırmıştır Bu araştırmanın sonucunda, eksik yoğun ortamdan fazla yoğun ortama geçen ışının, normale yaklaşarak ve çok yoğun ortamdan az yoğun ortama geçen ışının ise normalden uzaklaşarak kırıldığını ve kırılma miktarının yoğunluk farkına bağlı olduğunu ileri sürmüştür
Konuyu ele alırken benimsediği bazı prensiplerde bunu açıkça görmek olanaklıdır:
1 Görsel ışın eksik yoğundan fazla yoğuna veya fazla yoğundan eksik yoğuna geçtiğinde kırılır
2 Görsel ışın doğrusal olarak yayılır ve öbür yoğunluktaki iki ortamı birbirinden ayıran sınırda yön değiştirir
3 Gelme ve kırılma açıları eşit değildir, fakat arasında niceliksel bir ilişki vardır
4 Manzara, gözden çıkan ışının devamında ortaya çıkar

Batlamyus etraf farklılıklarından nedeniyle ışığın uğradığı değişimleri, bununla birlikte kırılma kanununu da içerecek şekilde denek olarak göstermeye çalışmış ve dağıtılmış ortamlardaki ( havadan cama , havadan suya ve sudan cama) kırılma derecelerini gösteren cetveller hazırlamıştır Ama verdiği değerler ufak açılar haricen tutarlı olmadığı için kırılma kanununu elde edememiştir
Astrolojik çalışmaları Batlamyus, daha önce Babil ve Yunan astronomları ve astrologları göre derlenmiş bilgi birikiminden yararlanarak astrolojiyi de sistematize etmiştir Dört bölümden oluştuğu için Tetrabiblos (Dört Kitap) olarak adlandırdığı yapıtında, gezegenlerin özellik ve etkileri, burçların özellikleri, uğurlu ve melun günlerin belirlenmesi gibi astroloji kapsamındaki konular hakkında ayrıntılı bilgiler vermiştir Ortaçağ ve Yeniçağ astrolojisi bu kitabın sunmuş olduğu birikime dayanacaktır
Yıldızbilim bir bilim değildir, lakin astronomi ile birlikte doğmuş ve neredeyse 18 yüzyıla dek bu bilimin gelişimini, kısmen olumlu kısmen de olumsuz yönde etkilemiştir; böylece astronomi tarihi araştırmalarında astrolojiye ilişkin gelişmelerden de bahsetmek gerekir *
 
Üst Alt