Bâyezîdi Bistâmî Hazretleri buyurur:
“Kendisine kerâmetler verilmiş, hattâ havada bağdaş kurup oturan birini görseniz bile, hemen ona aldanmayın! İlâhî emir ve nehiylere riâyet ediyor mu, ilâhî hudutları muhafaza ediyor mu, şer’î hükümleri hakkıyla edâ ediyor mu, ona bakınız!1
Mü?minin en büyük kerâmeti; “Emrolunduğun gibi dosdoğru ol… (Hûd, 112) âyeti kerîmesine itaat ederek, Allah rızâsı istikâmetinde bir hayat yaşamasıdır Yani hayatının her safhasını, ilâhî emir ve nehiylere göre tanzim edebilmesidir Zira Hakk?ın rızâsı, takvâ üzere bir kulluğa bağlıdır Bu hususta noksanlıkları bulunmasına rağmen, kulun kendini kerâmet ehli, istikâmet sahibi veya müttakî bir müslüman olarak görmesi, ancak derin gafletinin bir ifâdesidir
Zira İslâm, bizim sadece ibadetlerimizi değil, hayatımızın her sahasını tanzim etmektedir Yani sırf namaz, oruç, zekât, hac ile Hakk?a kulluğumuz kemâle ermez Ticârî hayatta, âilevî hayatta, çocuklarımıza yaptırdığımız tahsil hayatında, komşuluk münâsebetlerimizde, topluma karşı sorumluluklarımızda da, müslüman şahsiyet ve karakterinin gerekli kıldığı vazifeleri yerine getirmeliyiz
Meselâ, evlâdının iyi bir dünyevî istikbâli olsun diye, mânevî hassâsiyetlerin gözetilmediği, karışık, yani ihtilâtlı ortamlarda, dîninden ve ahlâkından tâvizler vermek pahasına tahsil yaptırmak, takvâ hassasiyetine sahip hiçbir annebabanın tercihi olamaz Zira bu nevî mâneviyatsız eğitimler, hem evlâtların, hem de sorumlulukları nisbetinde annebabaların, gerçek istikbâlleri olan ebedî hayatlarını tehlikeye atar
Yarın ilâhî hesap gününde insanı en çok müşkül durumda bırakacak hususlardan biri de, evlâtların annebabalarından dâvâcı olmalarıdır Onların âdeta;
“?Yâ Rabbi! Annembabam beni Kur?ân ve Sünnet terbiyesi altında yetiştirmediler Beni uhrevî hakîkatlerden mahrum bıraktılar İçine düştüğüm yanlışların en büyük sebebi, onların bu ihmalleridir diyerek şikâyet edecek olmalarıdır
Nitekim âyeti kerîmelerde;
“İşte o gün kişi kardeşinden, annesinden, babasından, eşinden ve çocuklarından kaçar! (Abese, 3436) buyrulmaktadır Bu ise, kıyâmet gününde insanların, âile fertlerine karşı sorumluluklarının hesabı sebebiyle duyacakları, derin endişe hâlini tasvir etmektedir
Velhâsıl evlâtlarımıza dünyevî istikbâl kazandırmak için mâneviyatsız eğitim yollarını göstermek, hem onların hem de kendimizin âhiretini ebedî bir felâkete çeviren hazin aldanışlardır
Annebabalara ilâhî bir emânet ve imtihan vesîlesi olarak lûtfedilen evlâtlar, Cennet?e lâyık bir sâfiyetle dünyaya gelirler Fakat annebabalar, çocuklarının mânevî terbiyelerini ihmâl ederlerse, o Cennet kuşlarını Allah korusun yanlış yerlere uçururlar
Bu bakımdan, çocuklarımızı ne kadar Kur?ân Kurslarından, İmam Hatip Okullarından, takvâ ehli âlim zâtların ilim ve irfânından istifâde ettirebildiğimiz hususunda, hâlimizi sık sık gözden geçirmeliyiz
Günümüzde takvâ ölçülerinden en çok tâviz verilen hususlardan bir diğeri de, düğünsünnet gibi merâsimlerde sergilenen gayri İslâmî tavırlardır
Evlâtlarımızın yeni bir hayata adım attığı bu gibi cemiyetler; Kur?ânı Kerîm tilâvetleriyle, duâlarla, mânevî sohbetlerle, ağzı duâlı fakirlerin de çağrıldığı ziyafetlerle ihyâ edilmelidir
Zira sünnetlerde yavrularımız, sahip oldukları İslâm kimliğini pekiştirmekte, düğünlerde ise yeni bir dünya evine adım atmaktadırlar Hayatın bu kadar mühim dönüm noktaları, Cenâbı Hakk?ın rahmetini celbedecek merasimlerle karşılanmalıdır; ilâhî gazabı celbedecek nefsânî taşkınlıklarla değil…
Maalesef günümüzde, mahremiyet hassasiyetinin zaafa uğradığı, daha ziyade varlıklı kimselerin çağrılıp fakirfukarânın unutulduğu, âdeta israf çılgınlığına ve güç gösterisine dönüşen ve bir kıyafet defilesini andıran merasimlere sıkça rastlanmaktadır Bunlar ise ilâhî rahmeti uzaklaştırıp gazabı üzerine çeken manzaralardır
Huzursuzlukların ve boşanmaların her geçen gün arttığı bir devirde yaşıyoruz Zira mânevî hassâsiyetlerden uzaklaşmak; Cenâbı Hakk?ın rahmet, inâyet ve lûtfundan mahrûmiyeti de beraberinde getiriyor
Cenâbı Hak; fertte, âilede ve toplumda gerçek huzur ve saâdetin reçetelerinden birini, âyeti kerîmede şöyle târif ediyor:
“Şüphesiz ki, Allâh?ın kitabını okuyanlar, namazı kılanlar ve kendilerine rızık olarak verdiğimiz şeylerden (Allah için) gizli ve açık infâk edenler, aslâ zarara uğramayacak bir kazanç umabilirler (Fâtır, 29)
Âyette bildirilen “ ? ??? yani “aslâ zarara uğramayacak kazancın ilk maddesi; “Kur?ânı Kerîm?in tilâvet edilmesidir
Yani Kur?ânı Kerîm?i öğrenmek, öğretmek ve bu yolda emek sarf ederek, Kur?ân hizmetlerine destek olmaktır
Nitekim Peygamber Efendimiz?in açlıktan karnına taş bağlayıp iki büklüm hâldeyken bile terk etmediği en mühim hizmetlerinden biri; Kur?ân talebeleri olan “Ashâbı Suffeyi yetiştirmek olmuştur O Rahmet Peygamberi, Tâif?te kendisini taşlayanlara bile bedduâ etmemiştir Uhud’da mübârek dişi kırılıp, gül yüzünden kan sızarken bâzı sahâbîler:
“–Yâ Rasûlâllah! O kâfirler için bedduâ etseniz! dediklerinde:
“–Allah Teâlâ beni, insanları çokça ayıplayan ve onlara lânet eden biri olarak göndermedi! Cenâbı Hak beni, herkes için çok çok duâ etmek ve insanlara rahmet olmak için gönderdi… buyurmuştur2
Fakat o Rahmet Peygamberi, Kur?ân muallimlerini şehîd eden bedbaht müşriklere, tam bir ay boyunca sabah namazından sonra bedduâ etmiştir3 Efendimiz?in bu hâli, mü?minler olarak Kur?ânı Kerîm?e göstermemiz gereken hassasiyetin bâriz bir misâlidir
Yine Efendimiz sallâllâhu aleyhi ve sellem ehli Kur?ân?ı dâimâ üstün tutmuş, bunu ümmetine de tavsiye buyurmuştur4
Unutmayalım ki Fahri Kâinât Efendimiz, bizlere her yönüyle olduğu gibi, bilhassa Kur?ân hizmetlerindeki bu fedakâr gayretiyle de örnektir
Âyeti kerîmede buyrulan “aslâ zarar etmeyecek ticâretin ikinci maddesi ise; “Namazın ik?me edilmesidir
Yani namazı bir vazife savar gibi gelişigüzel kılıvermek değil, bilâkis onu kalp ve beden âhengiyle, huşû içinde edâ etmektir Kâmil mânâda ik?me edilen bir namazda; bedenin kıblesi Kâbe iken, kalbin kıblesi de Âlemlerin Rabbi?dir Yine makbul bir namaz, kulu mîrâc ufkuna yükselten, secdeleriyle Rabbe yakınlık iklîmine götüren, muhteşem bir ibadettir Cenâbı Hak da insan anatomisini, secdeye en müsâit şekilde yaratmıştır ki, kul çokça secde ederek Rabbine yaklaşabilsin
Âyeti kerîmede zikredilen “zarar etmeyecek ticâretin son maddesi ise; “Allâh?ın lûtfettiği nîmetlerden, gizli ve âşikâr infâk etmektir
Yani Allah?tan geleni, yine O?nun rızâsı yolunda cömertçe sarf edebilmektir İhlâsı muhafaza için; infâkı, mümkün olduğunca gizli yapmak tercih edilmelidir Fakat âşikâr olarak infâk etmek zarûreti hâsıl olduğunda da kalbi, riyâ ve gösterişten korumak îcâb eder
Bâyezîdi Bistâmî Hazretleri buyurur:
“Sûfî; Kur’ânı Kerîm’i bir eline, Sünneti Seniyye’yi diğer eline alan; bir gözüyle Cennet?e, öbür gözüyle Cehennem?e bakan; dünyayı alt tarafına, âhireti de üstüne dolayarak ihrâma giren ve ikisinin arasından; «Lebbeyk Allâhümme lebbeyk! Buyur Allâh’ım! Emrine teslim ve hazırım!» diye Mevlâ?sına koşan kişidir5
Dünyadan ukbâya yolculuğumuzda en büyük rehberlerimiz; Kur?ânı Kerîm ve Sünneti Seniyye?dir Hayat yolculuğunu rızâyı ilâhî hedefinden sapmadan tamamlayabilmek için, Kur?ân ve Sünnet?in tâlimatlarına titizlikle uymamız zarûrîdir
Kur?ânı Kerîm?e karşı vazifelerimizde, şu üç hususa bilhassa dikkat etmemiz lâzımdır:
Birincisi; düzgün bir kıraatimizin olması (Zira kıraatsiz bir namaz olmaz)
İkincisi; Kur?ân?ın bildirdiği hudutlara, emir ve nehiylere riâyet
Üçüncüsü ise Kur?ân ahlâkıyla ahlâklanmaktır
Mü?min, hayatının her safhasında kendisini Kur?ân ölçüleriyle mîzân etmeli; “Allah benim bu hâlimden râzı mı? suâlinin tefekkürüyle, hâl ve davranışlarına istikâmet vermelidir
Kur?ânı Kerîm?in en büyük tefsîri ise, 23 senelik nebevî hayatı ile Rasûlullah sallâllâhu aleyhi ve sellem Efendimiz?dir Nitekim Cenâbı Hak âyeti kerîmelerde şöyle buyurmaktadır:
“Kim Rasûl?e itaat ederse Allâh?a itaat etmiş olur… (enNisâ, 80)
“O (Rasûl), hevâsına (nefsinin arzusuna) göre konuşmaz O (bildirdikleri), vahyedilenden başkası değildir (enNecm, 34)
“(Rasûlüm!) Onu Rûhu?lEmîn (Cebrâil), uyarıcılardan olasın diye, apaçık Arap diliyle, Sen?in kalbine indirmiştir (eşŞuarâ, 193135)
Dolayısıyla Rasûlullah sallâllâhu aleyhi ve sellem Efendimiz?i tanımadan, O?nun gönül dokusundan hisse almadan, sünnetleriyle yaşamadan; ne Kur?ânı Kerîm?i tam olarak idrâk edebiliriz, ne de kulluğumuz tam bir kulluk olur
Mü?minin kemâle ermesi, ancak farzlara ilâveten sünnetlere de riâyet etmesiyle mümkündür Zira Abdullah bin Deylemî g buyuruyor ki:
“…Dînin kaybolmasının başlangıcı, Sünnet’in terk edilmesiyle olacaktır Halatın lif lif çözülüp nihâyetinde kopması gibi, din de sünnetlerin bir bir terk edilmesiyle ortadan kalkar (Dârimî, Mukaddime, 16)
Dolayısıyla bugün ümmeti Muhammed olarak, Peygamber Efendimiz?i ve dolayısıyla Sünnet?i hafife alan, hattâ dışlayan “din projelerine karşı son derece dikkatli ve uyanık olmalıyız Zira sünnetleri gözden düşürmeye çalışan din âlimi etiketli bâzı din tahrifçilerinin, bir adım sonraki hedefinin farzlar olacağı muhakkaktır
Dolayısıyla bu âhir zamanda sünnetlere daha bir gayretle sarılmamız elzemdir Zira hadîsi şerîflerde buyrulduğu üzere:
“Öyle bir zaman gelecek ki o vakit şu üç şeyden daha kıymetli bir şey olmayacak:
Helâl para, cân u gönülden arkadaşlık yapılacak bir kardeş ve kendisiyle amel edilecek bir Sünneti Seniyye (Heysemî, I, 172)
“Size iki şey bırakıyorum Bunlara sımsıkı sarıldığınız müddetçe aslâ dalâlete düşmezsiniz:
Allâh’ın kitâbı ve Rasûlü’nün sünneti (Muvatta’, Kader, 3)
Kur?ân ve Sünnet?in feyzinden uzaklaşıldıkça, kalplerdeki îman nûru zayıflar, Allah korusun bir mum ışığı gibi, küçük bir rüzgârla sönüverir
Bâyezîdi Bistâmî Hazretleri de bütün Hak dostları gibi, Sünneti Seniyye’yi büyük bir şevk ile îfâya gayret ederdi Ondan zerre kadar tâviz vermezdi Her hâlini Rasûlullah sallâllâhu aleyhi ve sellem Efendimiz’in hâliyle mîzân ederdi Nitekim onun mühim nasihatlerinden biri de şöyledir:
“Kim Kur’ânı Kerîm?in kıraatini ve zühd hayatını terk eder, cemaate devam etmez, cenâzelere katılmaz, hastaları ziyaret etmez de sûfî olduğunu iddiâ ederse, o ancak bir gâfildir6
Yani Kur?ânı Kerîm ve Sünneti Seniyye?nin feyz ve rûhâniyetinden uzak bir hayatta hayır yoktur Bu nevî bir hayata dalmış olanların dillerinden tasavvufî hikmet ifâdeleri dökülse bile, onların peşinden gitmemek îcâb eder Zira dilin kemiği yoktur Papağan bile bazı sözleri ezberleyip söyleyebilir Fakat Hazreti Mevlânâ?nın buyurduğu gibi:
“Amel edilmeyen hikmetli söz, ödünç alınmış süslü elbise gibidir!
Yani yaşanmayan, irfâna dönüşmeyen, şahsiyet ve karakterin bir parçası hâline gelmeyen bilgiler, Peygamber Efendimiz?in ifâdesiyle; “kendisinden Allâh?a sığınılması îcâb eden faydasız ilim7 cümlesindendir
Dolayısıyla, gücümüz nisbetinde Rasûli Ekrem sallâllâhu aleyhi ve sellem Efendimiz?i örnek alma gayreti içinde olmalıyız Hayatımızın her safhasında ve karşılaştığımız her hâdisede, hâl ve davranışlarımızı dâimâ nebevî ahlâk ölçüleriyle mîzân etmeliyiz Düşünmeliyiz ki:
“Acaba Rasûlullah sallâllâhu aleyhi ve sellem Efendimiz şu an yanımızda olsaydı, o gül yüzüyle bizim hâlimize tebessüm eder miydi? Yoksa mübârek yüzünün rengi değişir, çiçeklerden zarif gönlü incinir, nurlu alnındaki damarı kabarır, «Bana ne oluyor ki sizi şöyle şöyle görüyorum…» şeklinde, ince sitemlerine mi muhâtap olurduk?
İşte bu nevî düşüncelerle, hayatlarını Âlemler Sultânı sallâllâhu aleyhi ve sellem Efendimiz?e muhabbetin, bağlılığın, itaatin tecellîgâhı kılabilen ümmeti Muhammed?e ne mutlu!
Bâyezîdi Bistâmî Hazretleri buyurur:
“Tasavvuf; nefsânî arzulardan temizlenmek, kalbi Cenâbı Hakk’a râm etmek, bütün güzel vasıflarla ahlâklanmak ve dâimâ Allâh’ın rızâsı istikâmetinde olabilmektir8
Mü?min, her hususta Rabbinin rızâsını ön plânda tutabilen kimsedir Hakk?ın rızâsı ile nefsinin arzuları karşı karşıya geldiğinde, nefsinin gizli muhalefetine boyun eğmeyen, irâdeli kimsedir Bu sarsılmaz irâdenin kazanılması için de nefsi riyâzat ve mücâhede gibi terbiye metodlarıyla ham vasıflardan kurtararak mânen olgunlaştırmak zarûrîdir
Cenâbı Hak ehemmiyetine binâen Kur?ânı Kerîm?de arka arkaya tam yedi kez yemin ettikten sonra buyurur ki:
“Nefsini kötülüklerden arındıran (maddî ve mânevî kirlerden temizleyen) mutlakâ kurtuluşa ermiş; onu kötülüklere gömen de elbette hüsrâna uğramıştır (eşŞems, 910)
Yani kulu Rabbinden uzaklaştıran bütün kötü huyları, nefsânî zaaf ve ihtirasları, iç dünyamızdan da temizlemek mecburiyetindeyiz Zira ilâhî imtihan hikmetine binâen, haramlarda dâimâ nefsânî bir câzibe vardır Nefsimizi tezkiye edemezsek, onu kötü huylarından arındıramazsak, onu cezbeden günah tuzaklarına karşı bir îman mukâvemeti gösteremeyiz Hâlbuki ilâhî rahmet ve ihsanlar, dâimâ nefsin ihtiraslarına mukâvemeti gerektiren imtihanların ardında gizlidir
Rasûlullah sallâllâhu aleyhi ve sellem Efendimiz?in şu beyanları, bu hakîkati ne güzel îzah etmektedir:
“Allah Teâlâ Cennet?i yaratınca Cebrâil aleyhisselâm?a:
«?Git de ona bir bak!» buyurdu Bunun üzerine (Cebrâil aleyhisselâm) gidip ona baktı Sonra gelip:
«?Ey Rabbim, Sen?in izzetine andolsun ki onu (Cennet?in o ihtişâmını) işitip de ora*ya girmeyen bir kimse kalmaz» dedi
Sonra Allah onu(n etrafını nefse ağır gelen) zorluklarla kuşattı ve:
«?Ey Cebrâil, git ona (bir daha) bak» dedi
(Cebrâ*il aleyhisselâm) gidip ona (bir daha) baktıktan sonra geldi ve:
«?Ey Rabbim, Sen?in izzetin hakkı için (söylüyorum ki) ben oraya (artık) hiç kimsenin giremeyeceğinden korkmaya başladım» dedi
Sonra Allah, Cehennem?i yaratınca:
«?Ey Cebrâil git de ona (bir) bak» buyurdu Bunun üzerine (Cebrâil aleyhisselâm) gidip (bir de) ona baktı Sonra gelip:
«?Ey Rabbim, Sen?in izzetin hakkı için (söylüyorum ki), onu (Cehennem?in yakıcı azâbını) işiten hiç kimse oraya girmez» dedi
Bunun üzerine (yüce Allah) ora(nın etrafını nefse hoş gelen) şehvetlerle kuşattı Sonra da:
«?Ey Cebrâil! Git de ona (bir daha) bak» buyurdu
Bunun üzerine (Cebrâil aleyhisselâm) gidip oraya (bir daha) baktı, sonra gelip:
«?Ey Rabbim! İzzetin hakkı için (söylüyorum ki) ben (orayı tekrar görünce) bir kimse dahî kalmadan herkesin oraya girmesinden korkmaya başladım» dedi (Buhârî, Rik?k, 28; Müslim, Cennet, 1; Tirmizî, Sıfatü?lCennet, 21)
Demek ki Cennet; mânevî terbiye ile olgunlaşmamış, nâdan ve ham bir nefse son derece ağır gelen zorluklarla kuşatılmıştır Cennet?e girebilmek için nefsin arzularına direnerek Hakk?a ve hakîkate râm olmak, bu yoldaki bütün meşakkatlere sabırla tahammül etmek gerekmektedir
Öte yandan Cehennem?in, nefsin hoşlandığı şehevî arzularla çevrili olması da, ilâhî azaptan kurtulmak için yine nefsi tezkiye etmenin zarûretini ifâde etmektedir
Cenâbı Hak, bu hususta bizlere misal olması için, Kur?ânı Kerîm?de Yusuf aleyhisselâm?ın Züleyhâ ile olan imtihanını haber vermektedir:
Nefsi emmâreyi temsil eden Züleyha, gönlünü kaptırdığı Yusuf aleyhisselâm?a nefsânî arzuları cezbedecek bütün şartları âdeta bir tuzak gibi kurup hazırladı Züleyhâ, ham nefislerin en çok zebûnu olduğu “servet, şehvet ve şöhretin zirvesindeydi Ayrıca günahlar, gizlisaklı ortamlarda daha kolay işlendiğinden, Züleyha da Yûsuf aleyhisselâm?ı önce odasına çağırdı, kapıyı kilitledi, sonra da “ ?? : gelsene bana, alsana beni9 dedi
Bu imtihanda Yusuf aleyhisselâm?ı kurtaran; “ ??? ??? : (Hâşâ! Bundan) Allâh?a sığınırım!10 demesi oldu Zira nice güçlü irâdelerin eridiği öyle zor bir anda nefsin şerrinden Allâh?a sığınabilmek, ancak nefs tezkiyesi ve kalp tasfiyesi neticesinde ulaşılan yüksek bir îman ufkudur Hazreti Yûsuf?un sergilediği bu ihlâs ve takvâ hâli üzerine, Cenâbı Hakk?ın yardımı yetişti Nitekim Rabbimiz bunu şöyle haber veriyor:
“Andolsun ki, kadın ona meyletti Eğer Rabbinin bürhânını (işaret, îkaz ve yardımını) görmeseydi, o da kadına meyletmişti İşte böylece Biz, kötülük ve fuhşu ondan uzaklaştırmak için (delilimizi gösterdik) Şüphesiz o, ihlâslı kullarımızdandı (Yûsuf, 24)
Nitekim Rasûlullah sallâllâhu aleyhi ve sellem Efendimiz de bir hadîsi şerîflerinde, hiçbir gölgenin bulunmadığı kıyâmetin o çetin gününde, Cenâbı Hakk?ın yedi sınıf insanı Arşı Âlâ?nın gölgesinde barındıracağını bildirdikten sonra, bu sınıflardan birinin de;
“Güzel ve mevkî sahibi bir kadının beraber olma isteğini, «?Ben Allah?tan korkarım» diyerek reddeden genç… olduğunu ifâde buyurmuşlardır (Buhârî, Ezân, 36)
Velhâsıl; dışı meşakkatlerle çevrili, içi muhteşem güzelliklerle dolu Cennet?e dâvet edilebilmek için, nefsin süflî arzularını bertaraf etmeye mecburuz Zira o letâfet diyârına, nefsânî arzuların kesâfetiyle girilemez
Yine, dışı şehevî arzularla çevrili, içiyse can yakıcı azaplarla dolu olan Cehennem?e düşmemek için de, nefsimizin bitmek bilmeyen ihtiraslarına karşı, son nefese kadar sulhü olmayan bir cenk hâlinde bulunmak durumundayız
Cenâbı Hak cümlemizi, hayatımızın her ânında nefsi emmârenin şerrinden muhafaza buyursun İhlâsını koruduğu bahtiyar kulları arasına, biz âciz kullarını da lûtf u keremiyle dâhil eylesin
Âmîn!
Dipnotlar
1 Beyhakî, Şuab, III, 304; Kuşeyrî, Risâle, s 58
2 Beyhakî, Şuab, II, 1641447 Krş Müslim, Birr, 87; Tirmizî, Deavât, 118
3 Bkz Buhârî, Cihâd 9, 19, Meğâzî 28; Müslim, Mesâcid, 297
4 Bkz Vâkıdî, III, 1003
5 Sehlegî, enNûr, s 124; Abbâs, Ebû Yezîd, s 71
6 Beyhakî, Şuab, III, 305; İbnü’lCevzî, Telbîsü İblîs, s 151
7 Bkz Müslim, Zikir, 73
8 Sehlegî, enNûr, s 138
9 Bkz Yûsuf, 23
10 Bkz Yûsuf, 23
Altınoluk Dergisi
2019 – Nisan, Sayı: 350, Sayfa: 032
“Kendisine kerâmetler verilmiş, hattâ havada bağdaş kurup oturan birini görseniz bile, hemen ona aldanmayın! İlâhî emir ve nehiylere riâyet ediyor mu, ilâhî hudutları muhafaza ediyor mu, şer’î hükümleri hakkıyla edâ ediyor mu, ona bakınız!1
Mü?minin en büyük kerâmeti; “Emrolunduğun gibi dosdoğru ol… (Hûd, 112) âyeti kerîmesine itaat ederek, Allah rızâsı istikâmetinde bir hayat yaşamasıdır Yani hayatının her safhasını, ilâhî emir ve nehiylere göre tanzim edebilmesidir Zira Hakk?ın rızâsı, takvâ üzere bir kulluğa bağlıdır Bu hususta noksanlıkları bulunmasına rağmen, kulun kendini kerâmet ehli, istikâmet sahibi veya müttakî bir müslüman olarak görmesi, ancak derin gafletinin bir ifâdesidir
Zira İslâm, bizim sadece ibadetlerimizi değil, hayatımızın her sahasını tanzim etmektedir Yani sırf namaz, oruç, zekât, hac ile Hakk?a kulluğumuz kemâle ermez Ticârî hayatta, âilevî hayatta, çocuklarımıza yaptırdığımız tahsil hayatında, komşuluk münâsebetlerimizde, topluma karşı sorumluluklarımızda da, müslüman şahsiyet ve karakterinin gerekli kıldığı vazifeleri yerine getirmeliyiz
Meselâ, evlâdının iyi bir dünyevî istikbâli olsun diye, mânevî hassâsiyetlerin gözetilmediği, karışık, yani ihtilâtlı ortamlarda, dîninden ve ahlâkından tâvizler vermek pahasına tahsil yaptırmak, takvâ hassasiyetine sahip hiçbir annebabanın tercihi olamaz Zira bu nevî mâneviyatsız eğitimler, hem evlâtların, hem de sorumlulukları nisbetinde annebabaların, gerçek istikbâlleri olan ebedî hayatlarını tehlikeye atar
Yarın ilâhî hesap gününde insanı en çok müşkül durumda bırakacak hususlardan biri de, evlâtların annebabalarından dâvâcı olmalarıdır Onların âdeta;
“?Yâ Rabbi! Annembabam beni Kur?ân ve Sünnet terbiyesi altında yetiştirmediler Beni uhrevî hakîkatlerden mahrum bıraktılar İçine düştüğüm yanlışların en büyük sebebi, onların bu ihmalleridir diyerek şikâyet edecek olmalarıdır
Nitekim âyeti kerîmelerde;
“İşte o gün kişi kardeşinden, annesinden, babasından, eşinden ve çocuklarından kaçar! (Abese, 3436) buyrulmaktadır Bu ise, kıyâmet gününde insanların, âile fertlerine karşı sorumluluklarının hesabı sebebiyle duyacakları, derin endişe hâlini tasvir etmektedir
Velhâsıl evlâtlarımıza dünyevî istikbâl kazandırmak için mâneviyatsız eğitim yollarını göstermek, hem onların hem de kendimizin âhiretini ebedî bir felâkete çeviren hazin aldanışlardır
Annebabalara ilâhî bir emânet ve imtihan vesîlesi olarak lûtfedilen evlâtlar, Cennet?e lâyık bir sâfiyetle dünyaya gelirler Fakat annebabalar, çocuklarının mânevî terbiyelerini ihmâl ederlerse, o Cennet kuşlarını Allah korusun yanlış yerlere uçururlar
Bu bakımdan, çocuklarımızı ne kadar Kur?ân Kurslarından, İmam Hatip Okullarından, takvâ ehli âlim zâtların ilim ve irfânından istifâde ettirebildiğimiz hususunda, hâlimizi sık sık gözden geçirmeliyiz
Günümüzde takvâ ölçülerinden en çok tâviz verilen hususlardan bir diğeri de, düğünsünnet gibi merâsimlerde sergilenen gayri İslâmî tavırlardır
Evlâtlarımızın yeni bir hayata adım attığı bu gibi cemiyetler; Kur?ânı Kerîm tilâvetleriyle, duâlarla, mânevî sohbetlerle, ağzı duâlı fakirlerin de çağrıldığı ziyafetlerle ihyâ edilmelidir
Zira sünnetlerde yavrularımız, sahip oldukları İslâm kimliğini pekiştirmekte, düğünlerde ise yeni bir dünya evine adım atmaktadırlar Hayatın bu kadar mühim dönüm noktaları, Cenâbı Hakk?ın rahmetini celbedecek merasimlerle karşılanmalıdır; ilâhî gazabı celbedecek nefsânî taşkınlıklarla değil…
Maalesef günümüzde, mahremiyet hassasiyetinin zaafa uğradığı, daha ziyade varlıklı kimselerin çağrılıp fakirfukarânın unutulduğu, âdeta israf çılgınlığına ve güç gösterisine dönüşen ve bir kıyafet defilesini andıran merasimlere sıkça rastlanmaktadır Bunlar ise ilâhî rahmeti uzaklaştırıp gazabı üzerine çeken manzaralardır
Huzursuzlukların ve boşanmaların her geçen gün arttığı bir devirde yaşıyoruz Zira mânevî hassâsiyetlerden uzaklaşmak; Cenâbı Hakk?ın rahmet, inâyet ve lûtfundan mahrûmiyeti de beraberinde getiriyor
Cenâbı Hak; fertte, âilede ve toplumda gerçek huzur ve saâdetin reçetelerinden birini, âyeti kerîmede şöyle târif ediyor:
“Şüphesiz ki, Allâh?ın kitabını okuyanlar, namazı kılanlar ve kendilerine rızık olarak verdiğimiz şeylerden (Allah için) gizli ve açık infâk edenler, aslâ zarara uğramayacak bir kazanç umabilirler (Fâtır, 29)
Âyette bildirilen “ ? ??? yani “aslâ zarara uğramayacak kazancın ilk maddesi; “Kur?ânı Kerîm?in tilâvet edilmesidir
Yani Kur?ânı Kerîm?i öğrenmek, öğretmek ve bu yolda emek sarf ederek, Kur?ân hizmetlerine destek olmaktır
Nitekim Peygamber Efendimiz?in açlıktan karnına taş bağlayıp iki büklüm hâldeyken bile terk etmediği en mühim hizmetlerinden biri; Kur?ân talebeleri olan “Ashâbı Suffeyi yetiştirmek olmuştur O Rahmet Peygamberi, Tâif?te kendisini taşlayanlara bile bedduâ etmemiştir Uhud’da mübârek dişi kırılıp, gül yüzünden kan sızarken bâzı sahâbîler:
“–Yâ Rasûlâllah! O kâfirler için bedduâ etseniz! dediklerinde:
“–Allah Teâlâ beni, insanları çokça ayıplayan ve onlara lânet eden biri olarak göndermedi! Cenâbı Hak beni, herkes için çok çok duâ etmek ve insanlara rahmet olmak için gönderdi… buyurmuştur2
Fakat o Rahmet Peygamberi, Kur?ân muallimlerini şehîd eden bedbaht müşriklere, tam bir ay boyunca sabah namazından sonra bedduâ etmiştir3 Efendimiz?in bu hâli, mü?minler olarak Kur?ânı Kerîm?e göstermemiz gereken hassasiyetin bâriz bir misâlidir
Yine Efendimiz sallâllâhu aleyhi ve sellem ehli Kur?ân?ı dâimâ üstün tutmuş, bunu ümmetine de tavsiye buyurmuştur4
Unutmayalım ki Fahri Kâinât Efendimiz, bizlere her yönüyle olduğu gibi, bilhassa Kur?ân hizmetlerindeki bu fedakâr gayretiyle de örnektir
Âyeti kerîmede buyrulan “aslâ zarar etmeyecek ticâretin ikinci maddesi ise; “Namazın ik?me edilmesidir
Yani namazı bir vazife savar gibi gelişigüzel kılıvermek değil, bilâkis onu kalp ve beden âhengiyle, huşû içinde edâ etmektir Kâmil mânâda ik?me edilen bir namazda; bedenin kıblesi Kâbe iken, kalbin kıblesi de Âlemlerin Rabbi?dir Yine makbul bir namaz, kulu mîrâc ufkuna yükselten, secdeleriyle Rabbe yakınlık iklîmine götüren, muhteşem bir ibadettir Cenâbı Hak da insan anatomisini, secdeye en müsâit şekilde yaratmıştır ki, kul çokça secde ederek Rabbine yaklaşabilsin
Âyeti kerîmede zikredilen “zarar etmeyecek ticâretin son maddesi ise; “Allâh?ın lûtfettiği nîmetlerden, gizli ve âşikâr infâk etmektir
Yani Allah?tan geleni, yine O?nun rızâsı yolunda cömertçe sarf edebilmektir İhlâsı muhafaza için; infâkı, mümkün olduğunca gizli yapmak tercih edilmelidir Fakat âşikâr olarak infâk etmek zarûreti hâsıl olduğunda da kalbi, riyâ ve gösterişten korumak îcâb eder
Bâyezîdi Bistâmî Hazretleri buyurur:
“Sûfî; Kur’ânı Kerîm’i bir eline, Sünneti Seniyye’yi diğer eline alan; bir gözüyle Cennet?e, öbür gözüyle Cehennem?e bakan; dünyayı alt tarafına, âhireti de üstüne dolayarak ihrâma giren ve ikisinin arasından; «Lebbeyk Allâhümme lebbeyk! Buyur Allâh’ım! Emrine teslim ve hazırım!» diye Mevlâ?sına koşan kişidir5
Dünyadan ukbâya yolculuğumuzda en büyük rehberlerimiz; Kur?ânı Kerîm ve Sünneti Seniyye?dir Hayat yolculuğunu rızâyı ilâhî hedefinden sapmadan tamamlayabilmek için, Kur?ân ve Sünnet?in tâlimatlarına titizlikle uymamız zarûrîdir
Kur?ânı Kerîm?e karşı vazifelerimizde, şu üç hususa bilhassa dikkat etmemiz lâzımdır:
Birincisi; düzgün bir kıraatimizin olması (Zira kıraatsiz bir namaz olmaz)
İkincisi; Kur?ân?ın bildirdiği hudutlara, emir ve nehiylere riâyet
Üçüncüsü ise Kur?ân ahlâkıyla ahlâklanmaktır
Mü?min, hayatının her safhasında kendisini Kur?ân ölçüleriyle mîzân etmeli; “Allah benim bu hâlimden râzı mı? suâlinin tefekkürüyle, hâl ve davranışlarına istikâmet vermelidir
Kur?ânı Kerîm?in en büyük tefsîri ise, 23 senelik nebevî hayatı ile Rasûlullah sallâllâhu aleyhi ve sellem Efendimiz?dir Nitekim Cenâbı Hak âyeti kerîmelerde şöyle buyurmaktadır:
“Kim Rasûl?e itaat ederse Allâh?a itaat etmiş olur… (enNisâ, 80)
“O (Rasûl), hevâsına (nefsinin arzusuna) göre konuşmaz O (bildirdikleri), vahyedilenden başkası değildir (enNecm, 34)
“(Rasûlüm!) Onu Rûhu?lEmîn (Cebrâil), uyarıcılardan olasın diye, apaçık Arap diliyle, Sen?in kalbine indirmiştir (eşŞuarâ, 193135)
Dolayısıyla Rasûlullah sallâllâhu aleyhi ve sellem Efendimiz?i tanımadan, O?nun gönül dokusundan hisse almadan, sünnetleriyle yaşamadan; ne Kur?ânı Kerîm?i tam olarak idrâk edebiliriz, ne de kulluğumuz tam bir kulluk olur
Mü?minin kemâle ermesi, ancak farzlara ilâveten sünnetlere de riâyet etmesiyle mümkündür Zira Abdullah bin Deylemî g buyuruyor ki:
“…Dînin kaybolmasının başlangıcı, Sünnet’in terk edilmesiyle olacaktır Halatın lif lif çözülüp nihâyetinde kopması gibi, din de sünnetlerin bir bir terk edilmesiyle ortadan kalkar (Dârimî, Mukaddime, 16)
Dolayısıyla bugün ümmeti Muhammed olarak, Peygamber Efendimiz?i ve dolayısıyla Sünnet?i hafife alan, hattâ dışlayan “din projelerine karşı son derece dikkatli ve uyanık olmalıyız Zira sünnetleri gözden düşürmeye çalışan din âlimi etiketli bâzı din tahrifçilerinin, bir adım sonraki hedefinin farzlar olacağı muhakkaktır
Dolayısıyla bu âhir zamanda sünnetlere daha bir gayretle sarılmamız elzemdir Zira hadîsi şerîflerde buyrulduğu üzere:
“Öyle bir zaman gelecek ki o vakit şu üç şeyden daha kıymetli bir şey olmayacak:
Helâl para, cân u gönülden arkadaşlık yapılacak bir kardeş ve kendisiyle amel edilecek bir Sünneti Seniyye (Heysemî, I, 172)
“Size iki şey bırakıyorum Bunlara sımsıkı sarıldığınız müddetçe aslâ dalâlete düşmezsiniz:
Allâh’ın kitâbı ve Rasûlü’nün sünneti (Muvatta’, Kader, 3)
Kur?ân ve Sünnet?in feyzinden uzaklaşıldıkça, kalplerdeki îman nûru zayıflar, Allah korusun bir mum ışığı gibi, küçük bir rüzgârla sönüverir
Bâyezîdi Bistâmî Hazretleri de bütün Hak dostları gibi, Sünneti Seniyye’yi büyük bir şevk ile îfâya gayret ederdi Ondan zerre kadar tâviz vermezdi Her hâlini Rasûlullah sallâllâhu aleyhi ve sellem Efendimiz’in hâliyle mîzân ederdi Nitekim onun mühim nasihatlerinden biri de şöyledir:
“Kim Kur’ânı Kerîm?in kıraatini ve zühd hayatını terk eder, cemaate devam etmez, cenâzelere katılmaz, hastaları ziyaret etmez de sûfî olduğunu iddiâ ederse, o ancak bir gâfildir6
Yani Kur?ânı Kerîm ve Sünneti Seniyye?nin feyz ve rûhâniyetinden uzak bir hayatta hayır yoktur Bu nevî bir hayata dalmış olanların dillerinden tasavvufî hikmet ifâdeleri dökülse bile, onların peşinden gitmemek îcâb eder Zira dilin kemiği yoktur Papağan bile bazı sözleri ezberleyip söyleyebilir Fakat Hazreti Mevlânâ?nın buyurduğu gibi:
“Amel edilmeyen hikmetli söz, ödünç alınmış süslü elbise gibidir!
Yani yaşanmayan, irfâna dönüşmeyen, şahsiyet ve karakterin bir parçası hâline gelmeyen bilgiler, Peygamber Efendimiz?in ifâdesiyle; “kendisinden Allâh?a sığınılması îcâb eden faydasız ilim7 cümlesindendir
Dolayısıyla, gücümüz nisbetinde Rasûli Ekrem sallâllâhu aleyhi ve sellem Efendimiz?i örnek alma gayreti içinde olmalıyız Hayatımızın her safhasında ve karşılaştığımız her hâdisede, hâl ve davranışlarımızı dâimâ nebevî ahlâk ölçüleriyle mîzân etmeliyiz Düşünmeliyiz ki:
“Acaba Rasûlullah sallâllâhu aleyhi ve sellem Efendimiz şu an yanımızda olsaydı, o gül yüzüyle bizim hâlimize tebessüm eder miydi? Yoksa mübârek yüzünün rengi değişir, çiçeklerden zarif gönlü incinir, nurlu alnındaki damarı kabarır, «Bana ne oluyor ki sizi şöyle şöyle görüyorum…» şeklinde, ince sitemlerine mi muhâtap olurduk?
İşte bu nevî düşüncelerle, hayatlarını Âlemler Sultânı sallâllâhu aleyhi ve sellem Efendimiz?e muhabbetin, bağlılığın, itaatin tecellîgâhı kılabilen ümmeti Muhammed?e ne mutlu!
Bâyezîdi Bistâmî Hazretleri buyurur:
“Tasavvuf; nefsânî arzulardan temizlenmek, kalbi Cenâbı Hakk’a râm etmek, bütün güzel vasıflarla ahlâklanmak ve dâimâ Allâh’ın rızâsı istikâmetinde olabilmektir8
Mü?min, her hususta Rabbinin rızâsını ön plânda tutabilen kimsedir Hakk?ın rızâsı ile nefsinin arzuları karşı karşıya geldiğinde, nefsinin gizli muhalefetine boyun eğmeyen, irâdeli kimsedir Bu sarsılmaz irâdenin kazanılması için de nefsi riyâzat ve mücâhede gibi terbiye metodlarıyla ham vasıflardan kurtararak mânen olgunlaştırmak zarûrîdir
Cenâbı Hak ehemmiyetine binâen Kur?ânı Kerîm?de arka arkaya tam yedi kez yemin ettikten sonra buyurur ki:
“Nefsini kötülüklerden arındıran (maddî ve mânevî kirlerden temizleyen) mutlakâ kurtuluşa ermiş; onu kötülüklere gömen de elbette hüsrâna uğramıştır (eşŞems, 910)
Yani kulu Rabbinden uzaklaştıran bütün kötü huyları, nefsânî zaaf ve ihtirasları, iç dünyamızdan da temizlemek mecburiyetindeyiz Zira ilâhî imtihan hikmetine binâen, haramlarda dâimâ nefsânî bir câzibe vardır Nefsimizi tezkiye edemezsek, onu kötü huylarından arındıramazsak, onu cezbeden günah tuzaklarına karşı bir îman mukâvemeti gösteremeyiz Hâlbuki ilâhî rahmet ve ihsanlar, dâimâ nefsin ihtiraslarına mukâvemeti gerektiren imtihanların ardında gizlidir
Rasûlullah sallâllâhu aleyhi ve sellem Efendimiz?in şu beyanları, bu hakîkati ne güzel îzah etmektedir:
“Allah Teâlâ Cennet?i yaratınca Cebrâil aleyhisselâm?a:
«?Git de ona bir bak!» buyurdu Bunun üzerine (Cebrâil aleyhisselâm) gidip ona baktı Sonra gelip:
«?Ey Rabbim, Sen?in izzetine andolsun ki onu (Cennet?in o ihtişâmını) işitip de ora*ya girmeyen bir kimse kalmaz» dedi
Sonra Allah onu(n etrafını nefse ağır gelen) zorluklarla kuşattı ve:
«?Ey Cebrâil, git ona (bir daha) bak» dedi
(Cebrâ*il aleyhisselâm) gidip ona (bir daha) baktıktan sonra geldi ve:
«?Ey Rabbim, Sen?in izzetin hakkı için (söylüyorum ki) ben oraya (artık) hiç kimsenin giremeyeceğinden korkmaya başladım» dedi
Sonra Allah, Cehennem?i yaratınca:
«?Ey Cebrâil git de ona (bir) bak» buyurdu Bunun üzerine (Cebrâil aleyhisselâm) gidip (bir de) ona baktı Sonra gelip:
«?Ey Rabbim, Sen?in izzetin hakkı için (söylüyorum ki), onu (Cehennem?in yakıcı azâbını) işiten hiç kimse oraya girmez» dedi
Bunun üzerine (yüce Allah) ora(nın etrafını nefse hoş gelen) şehvetlerle kuşattı Sonra da:
«?Ey Cebrâil! Git de ona (bir daha) bak» buyurdu
Bunun üzerine (Cebrâil aleyhisselâm) gidip oraya (bir daha) baktı, sonra gelip:
«?Ey Rabbim! İzzetin hakkı için (söylüyorum ki) ben (orayı tekrar görünce) bir kimse dahî kalmadan herkesin oraya girmesinden korkmaya başladım» dedi (Buhârî, Rik?k, 28; Müslim, Cennet, 1; Tirmizî, Sıfatü?lCennet, 21)
Demek ki Cennet; mânevî terbiye ile olgunlaşmamış, nâdan ve ham bir nefse son derece ağır gelen zorluklarla kuşatılmıştır Cennet?e girebilmek için nefsin arzularına direnerek Hakk?a ve hakîkate râm olmak, bu yoldaki bütün meşakkatlere sabırla tahammül etmek gerekmektedir
Öte yandan Cehennem?in, nefsin hoşlandığı şehevî arzularla çevrili olması da, ilâhî azaptan kurtulmak için yine nefsi tezkiye etmenin zarûretini ifâde etmektedir
Cenâbı Hak, bu hususta bizlere misal olması için, Kur?ânı Kerîm?de Yusuf aleyhisselâm?ın Züleyhâ ile olan imtihanını haber vermektedir:
Nefsi emmâreyi temsil eden Züleyha, gönlünü kaptırdığı Yusuf aleyhisselâm?a nefsânî arzuları cezbedecek bütün şartları âdeta bir tuzak gibi kurup hazırladı Züleyhâ, ham nefislerin en çok zebûnu olduğu “servet, şehvet ve şöhretin zirvesindeydi Ayrıca günahlar, gizlisaklı ortamlarda daha kolay işlendiğinden, Züleyha da Yûsuf aleyhisselâm?ı önce odasına çağırdı, kapıyı kilitledi, sonra da “ ?? : gelsene bana, alsana beni9 dedi
Bu imtihanda Yusuf aleyhisselâm?ı kurtaran; “ ??? ??? : (Hâşâ! Bundan) Allâh?a sığınırım!10 demesi oldu Zira nice güçlü irâdelerin eridiği öyle zor bir anda nefsin şerrinden Allâh?a sığınabilmek, ancak nefs tezkiyesi ve kalp tasfiyesi neticesinde ulaşılan yüksek bir îman ufkudur Hazreti Yûsuf?un sergilediği bu ihlâs ve takvâ hâli üzerine, Cenâbı Hakk?ın yardımı yetişti Nitekim Rabbimiz bunu şöyle haber veriyor:
“Andolsun ki, kadın ona meyletti Eğer Rabbinin bürhânını (işaret, îkaz ve yardımını) görmeseydi, o da kadına meyletmişti İşte böylece Biz, kötülük ve fuhşu ondan uzaklaştırmak için (delilimizi gösterdik) Şüphesiz o, ihlâslı kullarımızdandı (Yûsuf, 24)
Nitekim Rasûlullah sallâllâhu aleyhi ve sellem Efendimiz de bir hadîsi şerîflerinde, hiçbir gölgenin bulunmadığı kıyâmetin o çetin gününde, Cenâbı Hakk?ın yedi sınıf insanı Arşı Âlâ?nın gölgesinde barındıracağını bildirdikten sonra, bu sınıflardan birinin de;
“Güzel ve mevkî sahibi bir kadının beraber olma isteğini, «?Ben Allah?tan korkarım» diyerek reddeden genç… olduğunu ifâde buyurmuşlardır (Buhârî, Ezân, 36)
Velhâsıl; dışı meşakkatlerle çevrili, içi muhteşem güzelliklerle dolu Cennet?e dâvet edilebilmek için, nefsin süflî arzularını bertaraf etmeye mecburuz Zira o letâfet diyârına, nefsânî arzuların kesâfetiyle girilemez
Yine, dışı şehevî arzularla çevrili, içiyse can yakıcı azaplarla dolu olan Cehennem?e düşmemek için de, nefsimizin bitmek bilmeyen ihtiraslarına karşı, son nefese kadar sulhü olmayan bir cenk hâlinde bulunmak durumundayız
Cenâbı Hak cümlemizi, hayatımızın her ânında nefsi emmârenin şerrinden muhafaza buyursun İhlâsını koruduğu bahtiyar kulları arasına, biz âciz kullarını da lûtf u keremiyle dâhil eylesin
Âmîn!
Dipnotlar
1 Beyhakî, Şuab, III, 304; Kuşeyrî, Risâle, s 58
2 Beyhakî, Şuab, II, 1641447 Krş Müslim, Birr, 87; Tirmizî, Deavât, 118
3 Bkz Buhârî, Cihâd 9, 19, Meğâzî 28; Müslim, Mesâcid, 297
4 Bkz Vâkıdî, III, 1003
5 Sehlegî, enNûr, s 124; Abbâs, Ebû Yezîd, s 71
6 Beyhakî, Şuab, III, 305; İbnü’lCevzî, Telbîsü İblîs, s 151
7 Bkz Müslim, Zikir, 73
8 Sehlegî, enNûr, s 138
9 Bkz Yûsuf, 23
10 Bkz Yûsuf, 23
Altınoluk Dergisi
2019 – Nisan, Sayı: 350, Sayfa: 032