Besin Ceşitleri ve Besinlerin Gorevleri Nelerdir?

Besin Ceşitleri ve Besinlerin Gorevleri Nelerdir?

Beslenme sırasında vucuda alınan yiyecek ve iceceklere besin denir Besin maddelerinin hucre ve vucutta kullanılmasına da beslenme denir Tum canlılar beslenme ozelliğine sahiptir
Beslenmede kullanılan besin maddeleri yardımıyla; vucudun buyumesi, hucrelerin coğalması, yaralanan yerlerin onarılması yaşamsal enerji uretilmesi, organların calışması gibi canlılık faaliyetleri gercekleştirilir
Alınan besinin kaynağına gore de 2 ceşit beslenme gurubu bulunur
Bitkisel Beslenme : Uretici canlılar olan bitkilerin tuketilmesidir Bitkilerin urettiği meyve, sebze, yaprak, tohum gibi besinler bu gruba girer
Hayvansal beslenme : Tuketici canlıların yenmesidir Et, sut, yumurta, bal gibi besinler bu gruba girer

Not : Su, madensel tuzlar, protein, yağ ve vitaminler hayvansal ve bitkisel besinlerde ortak olarak bulunabilirken şeker ve nişasta sadece bitkisel besinlerde bulunur


a) Enerji verici besinlerin hucrede yakılma sırası

I Karbonhidratlar
II Yağlar
III Proteinler şeklindedir

b) Enerji verici besinlerin hucrede enerji oluşturma sırası

I Yağlar (9,5 KCal)
II Proteinler (4,3 KCal)
III Karbonhidratlar (4,2 KCal) şeklindedir

1 Besin Ceşitleri ve Gorevleri


1 Karbonhidratlar


Karbon, hidrojen ve oksijen elementlerinden (C, H, O) oluşmuştur İlk olarak fotosentez sonucunda uretilir Karbonhidratların fazlası bitkilerde nişasta olarak depo edilirken, hayvanlarda, glikojen olarak depo edilir Ozel reaksiyonlarla yağ, protein ve vitaminlerin sentezinde kullanılabilir
Hucrelerde enerji uretmede şekerler oncelikle kullanılır Bitkisel besinlerde bol miktarda bulunur Fotosentez sonucu uretilen şekerler yapı ve kullanım yerlerine gore de ceşitleri oluşturulur

· Glikoz (C6H12O6)
Karbonhidratların en kucuk yapı taşıdır Fotosentez ile bitkilerde uretilir Cok sayıda glikoz ozel bağlarla birleşerek nişastayı, selulozu ve glikojeni oluşturur Kan sıvısında bulunan kan şekeri glikozdur

· Nişasta
Cok sayıda glikozun ozel bağlarla birleşmesinden oluşmuştur Şekerin bitkilerdeki depo şeklidir Nişasta, ayıracı olan iyot cozeltisi ile mavi renge boyanır

· Seluloz
Yalnızca bitkilerde bulunur Bitki hucresinin ceperini oluşturur (Yapı maddesi) Hayvanlar tarafından sindirilemez (Bazı kuş ve geviş getirenler haric)

· Glikojen
Yalnızca hayvan hucrelerinde bulunur Glikozun hayvanlar ve insanlardaki depo şeklidir Karaciğer ve kas hucrelerinde bol miktarda bulunur

1 Yağlar

Karbon, hidrojen ve oksijen elementlerinden (C, H, O) oluşmuştur En kucuk yapıtaşı yağ asidi ve gliseroldur Yağlar, beyaz kağıt uzerine bıraktığı parlak leke ile tanınır
Vucudun ısı yalıtımını sağlar Hucre zarının, hormon ve vitaminlerin yapısına katılır Derinin esnek olmasını sağlar Kış uykusuna yatan canlılarla gocen kuşlarda depolanmış enerji ham maddesi olarak kullanılır Karın bolgesindeki ic organları darbelere karşı korur

1 Proteinler

Karbon, hidrojen, oksijen ve azot elementlerinden yapılmıştır En kucuk yapıtaşı amino asitlerdir (aa) Amino asitler ozel bağlarla birleşerek proteinleri meydana getirir

(C+H+O+N) → Amino Asitler → Protein

Proteinler, ayıracı olan Nikrik asit (HNO3) ile sarı renge boyanır Sut, et, yumurtada bol miktarda bulunur Hucrelerin ve vucudun temel yapıtaşıdır Enzimlerin yapısını oluştururlar Hucre zarının, kasların, antikorun, vitamin ve hormonların yapısına katılırlar

1 Vitaminler

Organların calışma duzenini etkileyerek vucudun direncini artırırlar Vucuttaki kimyasal olayları duzenlerler Tum tuketici canlılarca genellikle bitkilerden alınırlar Bazı vitaminler (B ve K) insan bağırsağındaki mikroorganizmalar tarafından uretilir Karaciğerde A, deride D vitamini uretilebilir Vitaminler sindirilmeden kana karışır ve enerji verici olarak kullanılmazlar A, D, E, K vitaminleri yağda eriyip vucutta depolanırken B, C vitaminleri suda eriyip vucutta depolanmaz Eksikliğinde ceşitli hastalıklar gorulur

A Vitamini eksikliğinde → Gece korluğu
B Vitamini eksikliğinde → Beriberi hastalığı
C Vitamini eksikliğinde → Diş eti kanaması
D Vitamini eksikliğinde → Raşitizm
E Vitamini eksikliğinde → Kısırlık
K Vitamini eksikliğinde → Kanın pıhtılaşmaması hastalıkları oluşur

1 Mineraller

Yeryuzunde, maden şeklinde bolca bulunurlar Canlılarca tabiattan hazır olarak alınır Sindirilmeden kana karışırlar Kemiklerin, dişlerin oluşmasında, kasların kasılmasında, sinirlerde uyartıların iletilmesinde, enzimlerin calışmasında gorev yapar

1 Su

Vucutta en fazla ihtiyac duyulan besindir Vucuttaki kimyasal olaylar ancak sulu ortamda gercekleşir Su iyi cozucu olduğundan besinlerin sindiriminde, emiliminde, taşınmasında ve boşaltımında kullanılır Sıcak ve soğuk kanlı canlılarda vucut sıcaklığının yayılmasında kullanılır

II Sindirim Organları

Buyuk yapılı organik besinlerin, su ve sindirici enzimler etkisi ile kendilerini oluşturan en kucuk yapı taşlarına ayrılması olayına sindirim denir Bu olayı gercekleştiren sisteme de sindirim denir Sindirim bir ceşit hidroliz (parcalanma) olayıdır

Enzim : Canlılardaki kimyasal reaksiyonlara girerek reaksiyonları hızlandıran ve daha kısa surede gercekleşmesini sağlayan canlılık yapılarıdır (Biyolojik katalizor) Proteinden yapılmış olup tekrar tekrar kullanılabilirler

Sindirime Uğrayacak Besinler ;

Buyuk yapılı, hucre zarından gecemeyen karbonhidratlar, yağlar, proteinlerdir
A Sindirim Ceşitleri

1
1 Yapılma Şekline Gore Sindirim Ceşitleri

a) Fiziksel Sindirim : Buyuk yapılı besin maddelerinin enzim kullanılmadan bazı organlar tarafından kucuk parcalara ayrılması olayıdır
Ornek : Katı besinlerin dişler etkisiyle oğutulmesi gibi

b) Kimyasal Sindirim : Besin maddelerinin enzim kullanılarak yapıtaşlarına kadar parcalanması olayıdır
Ornek : Proteinlerin mide ve ince bağırsakta aminoasitlere kadar parcalanması gibi

1
1 Gercekleştiği Yere Gore Sindirim Ceşitleri

a) Hucre ici sindirimi : Hucre icerisine alınan buyuk molekullu besinlerin lizozom enzimleri ile sindirilmesine denir Ornek olarak amipin beslenmesi gibi
b) Hucre dışı sindirim : Besinlerin hucre dışında ve organlar icerisinde enzimlerle sindirilmesi olayıdır Sindirilen besinler daha sonra porlardan hucre icine emilir Orneğin ince bağırsaktaki sindirim gibi

B İnsanda Sindirim Sistemi

İnsanda sindirim sistemi kanallı bir ozellik taşır Ağızda başlar ve anuste biter

1 Ağız

Dil, diş ve tukuruk bezlerinden oluşur ağza alınan besinler tukuruk bezinden salınan tukurukle yumuşatılır ve dişlerle ciğnenerek kucuk parcalara ayrılır Boylece besinlerin yuzeyi artırılır Bu olay besinlerin enzimler tarafından parcalanmasını kolaylaştırır Tukuruk bezlerinden karbonhidratların sindirimi icin amilaz (pityalin) enzimi salgılanır Dil ile, ciğnenen besin yutağa itilir
Dişler : Ciğneme olayı ile besinlerin parcalanması ve oğutulmesi işlemini yaparlar Buyuk yapılı besinleri fiziksel olarak sindirip yutabilmesine olanak sağlarlar Dişler, boyuna kesit alındığında dıştan ice doğru 3 tabakadan oluşur
Mine tabakası : Dişin taş kısmı olup beyaz renkli yeridir % 98 oranında kalsiyum ve fosfor minerallerinden oluşur ve dişin en sert kısmıdır
Fildişi tabakası : Dişin kemik kısmı olup dişi cene kemiğine bağlar
Diş ozu tabakası : Kan damarlarının, sinirlerin bulunduğu yerdir Dişin beslenmesini ve buyumesini sağlar

1 Yutak

Soluk borusu ile yemek borusunu birbirinden ayırır Besinleri, ağızdan yemek borusuna iletir Kaslı bir yapıya sahip olup yutkunmayı sağlar Dışarıdan alınan solunum havasını da nefes borusuna gonderir

1 Yemek Borusu

Sindirim borusunun yutakla mide arasındaki kısmıdır Burada kimyasal sindirim yapılmaz Yutulan besinlerin mideye taşınması sağlanır

1 Mide

Karın boşluğunun sol ust kısmında bulunur Yenen besinlerin bir sure depolanmasını ve parcalanmasını sağlar Mide, ozsuyu ve tuz asidi (HCl) salgılar Tuz asidi proteinlerin sindirimini yapan pepsin enzimini aktif (calışır) hale gecirir Pepsin enzimi de proteinleri parcalar
Mide duvarında guclu duz kaslar bulunur Bu kasların kasılması ile besinler su ile karıştırılıp bulamac haline (kimus) getirilir Ayrıca midedeki tuz asidi (HCl) besinlerle mideye ulaşan mikropları oldurur

1 İnce Bağırsak

Tum besin ceşitlerinin kimyasal sindiriminin asıl yapıldığı ve tamamlandığı yerdir Mideden sonraki ilk kısmına oniki parmak bağırsağı denir İc yuzeyinde emilimi sağlayan cok sayıda villus (Tumur) bulunur Villusler sindirilen besinlerin emilmesini sağlar
Karaciğer ve pankreas organları ozel kanallarla ince bağırsağa sindirici sıvı gonderirler İnce bağırsak ile kalın bağırsak arasında kor bağırsak bulunur Kor bağırsak, uzerindeki apandis ve lenf bezleri etkisiyle kalın bağırsaktan ince bağırsağa, curukcul mikroorganizmaların ulaşmalarını onler

1 Kalın Bağırsak

Sindirim artıklarının depolanıp zaman zaman dışarı atılmasını sağlayan bolumudur İhtiyac halinde su ve minerallerin emilmesi sağlanır

1 Anus

Sindirim borusunun son kısmı olup sindirilemeyen artıkların dışarıya atılmasını sağlar

1 Sindirime Yardımcı Organlar

a) Karaciğer : Urettiği safra tuzları, ve sıvısı oniki parmak bağırsağına gecerek yağların sindirimini kolaylaştırır
Kan şekerini ayarlamaya yardımcı olur Glikoz ve vitamin depo eder Zehirli maddeleri etkisiz hale getirir
b) Pankreas : Hem ic hem de dış salgı yapan bir organdır Protein, yağ ve karbonhidratların sindirimi icin enzim salgılar Salgılarını ozel bir kanal ile onikiparmak bağırsağına doker
İnsulin ve glukagon hormonu salgılar Bu hormonlar yardımıyla kan şekerinin dengesini ayarlar ve kan şekerinin seviyesini sabit tutar

İlginizi Cekebilecek Konular:

* Yağ Dokunun Gorevleri Yağ Dokusunun Gorevleri Nelerdir?
* Bağ Dokusu Nedir Bağ Dokunun Gorevleri Nelerdir Bağ Dokusunun Ceşitleri
* in Ceşitleri ve Gorevleri
* Bakanlıklar ve Gorevleri Nelerdir ? Bakanlıkların isimleri ve gorevleri
* Laborantın Gorevleri Laborantın Gorevleri Nelerdir (Meslekler ve Gorevleri)