Karbonhidrat nedir,karbonhidrat ceşitleri nelerdir?
Karbonhidratların icinde insan beslenmesinde başlıca enerji kaynağı olan şeker ve nişasta bulunur Şeker konsantre tatlılarda meyve ve sutle; nişasta ise tahıl ve sebzelerde bulunur Şekerler monosakkarit (glikoz, fruktoz ve bal) şeklinde veya dioligosakrit (sukroz, laktoz, galaktoz ve dekstroz) şeklinde bulunurlar Doğada en cok bulunan şeker ana yakıt olan gıukozdur 1 gram karbonhidrat 4 kalori icerir
Karbondioksit ve sudan sentezlenen karbonhidratlar dunyanın en bolorganik molekulleridir
imagesbesingruplarikarbonhidratlar5ad58e84c83ae
Karbonhidratların gorevi
1 Canlı organizma icin onemli bir yakıttır Yakıt olarak kullanılabilmesi icin, karbonhidratın polisakkarit deposu şeklinin (nişasta veya glikojen) monosakkarit (basit şekerlere) şekline parcalanması gerekir
2 Yakıt deposu olma rolune ek olarak, karbonhidratlar bakteri, bitki ve hayvanlarda yapısal eleman olma rolline de sahiptir
3 Karbonhidratların en buyuk rolu, ozellikle basit şekerin yiyeceğe tat vermesidir
4 AntiketOjeniktirler Eğer karbonhidratlar gereğinden az miktarlarda tuketilirse, vucutla normalden fazla ketonlar ve asitler oluşur Bu durum da, ağızda kokuya neden olur
5 Su ve elektrolitlerin vucutta tutulmasını sağlarlar
6 Laksatif (rahatlatıcı) etkisi vardır
7 Kolesterol ve trigliserit metabolizmasında rol alır
8 Kan, glikoz ve insulin duzeyini kontrol ederler
9 Normal diyet alan, yetişkinlerde enerjinin %55601 karbonhidratlardan sağlanmalıdır
Karbonhidratlar 3 gruba ayrılır
basit karbonhidratlar
basit şekerler monosakkaritler; meyve şekeri ve benzeri gıdalar
birleşik karbonhidratlar
birleşik şekerler disakkaritler; cay şekeri, sut şekeri ve benzeri gıdalar
kompleks karbonhidratlar
nişasta ve benzeri gıdalar diye gruplanmaktadır
Kompleks karbonhidratiar ve kaynakları, daha sağlıklı karbonhidratlardır Bu nedenle mumklin olduğunca kompleks karbonhidratlar (kepekli un, kepekli esmer pirinc işlenmemiş pancar şekeri, meyveler, sebzeler) kullanmalı, işlenmiş karbonidratlardan (beyaz şeker, beyaz un, recel, patates puresi) kacınılmalıdır Karbonhidratların icerdiği lifler, karbonhidratların en sağlıklı parcaları, vitamin, mineral ve doğal antioksidantların taşıyıeısı olduğundan rafine edilmemiş kompleks karbonhidratların besin değeri yuksektir
Besinlerin glisemik İndeksi ve beslenmeye etkileri
Glisemik İndeks, besinlerdeki kan şekerini etkileme duzeyidir Karbonhidrat besinlerin kan şekeri uzerinde yapacağı yukseklik derecesinin belirlenmesi icin besinlerin glisemik indekslerinin saptanması şarttır Glisemik indeks karbonhidratlı besin tuketildikten sonra kan şekerini etkileme duzeyidir Glisemik indeks kan şekerinin duzenlenmesinde tek başına duşunulemez Kan şekerinin kontrol altında tutulması icin doğru bir beslenme şekli ve duzenli egzersiz de şarttır Duşuk glisemik indeksli besinlerin tuketilmesi tokluk kan şekerinin kontrolunu sağlar (ani yukselmeyi onler) Yuksek glisemik indeksli besin tuketmek kan şekerinin ani yukselmesine neden olur Lifli besinlerin (ozellikle kompleks karbonhidratlar) glisemik indeksleri duşuktur Meyvelerin glisemik indeksleri ise farklılık gostermektedir Orneğin; elma suyunun glisemik indeksi elmadan daha yuksektir Bunun nedeni, meyvenin pure ya da su şeklinde, meyve ile alınan şekerin vucutta hızlıca emilmesi ve kan şekerini yuksltmesidir
Yuksek Glisemik İndeksli Besinler
* Patates, havuc, muz
* Beyaz ekmek, beyaz pirinc, fasulye
* Mısır, kuru uzum, bal
* Krakerler, cornflakes, musli, cekilmiş yulaf duşuk glisemik indeksli besinler
* Elma, kayısı, şeftali, erik, kiraz, greyfurt
* SUt yoğurt, dondurma, yağsız peynir
* Mercimek, bulgur, barbunya, kabuklu fasulye
Karbonhidrat ceşitleri
AMONOSAKKARİTLER (Basit Şekerler)
1 Glikoz (uzum şekeri)
2 Fruktoz (meyve şekeri)
3 Galaktoz (6 karbonlu monosakkarit)
BDiSAKKARiTLER
1 Sakkaroz (cay şekeri)
2 Laktoz (sut şekeri)
3 Maltoz (maıt şekeri)
CPOLiSAKKARiTLER
1 Nişasta (bitkilerdeki depo karbonhidrat)
2 Glikojen (kas ve karaciğerdeki depo karbonhidrat)
3 Selluloz (posa)
GLİKOZ
Vucutta serbest halde kanda bulunur (100 mL kanda; 70 90 miligram civarında) Onemli bir enerji kaynağıdır Beyin dokusu, enerji yakıtı olarak sadece glikozu kullanır En cok uzum, uzumle yapılan yiyecek ve icecekler ile balda bulunur
FRUKTOZ
Meyve şekeridir Meyvelerde, pekmez, uzum, incir ve % 50 oranında balda bulunur
SAKKAROZ
Şeker pancarı ve şeker kamışında bulunur
LAKTOZ
İnsanların ve memeli hayvanlann sutunde bulunur
NİŞASTA
Bitkilerin tanelerinde, tohumlarında ve yumrularında depo edilmiş halde bulunan bir karbonhidrattır Bitkiler icin enerji deposudur
GLİKOJEN
İnsan ve hayvan vucudundaki karbonhidratın depolanmış şeklidir Gerektiğinde hemen kullanılabilecek yedek enerjidir
SELULOZ
Bitkisel yapıda yer alırlar Yiyeceklerin sindirilemeyen kısımlarıdır (posa) Ağızdan alınan posanın % 43u dışkı ile atılmaktadır Bağırsak hareketlerini artırarak, duzenli calışmasını sağlarlar Ciğ ve kabuğu ile yenen meyve ve sebzeler ile, kepekli tahıl urunleri, pasa yonunden zengin yiyeceklerdir
imagesbesingruplarikarbonhidratlar5ad58e85c162c
Alıntı
Karbonhidratların icinde insan beslenmesinde başlıca enerji kaynağı olan şeker ve nişasta bulunur Şeker konsantre tatlılarda meyve ve sutle; nişasta ise tahıl ve sebzelerde bulunur Şekerler monosakkarit (glikoz, fruktoz ve bal) şeklinde veya dioligosakrit (sukroz, laktoz, galaktoz ve dekstroz) şeklinde bulunurlar Doğada en cok bulunan şeker ana yakıt olan gıukozdur 1 gram karbonhidrat 4 kalori icerir
Karbondioksit ve sudan sentezlenen karbonhidratlar dunyanın en bolorganik molekulleridir
imagesbesingruplarikarbonhidratlar5ad58e84c83ae
Karbonhidratların gorevi
1 Canlı organizma icin onemli bir yakıttır Yakıt olarak kullanılabilmesi icin, karbonhidratın polisakkarit deposu şeklinin (nişasta veya glikojen) monosakkarit (basit şekerlere) şekline parcalanması gerekir
2 Yakıt deposu olma rolune ek olarak, karbonhidratlar bakteri, bitki ve hayvanlarda yapısal eleman olma rolline de sahiptir
3 Karbonhidratların en buyuk rolu, ozellikle basit şekerin yiyeceğe tat vermesidir
4 AntiketOjeniktirler Eğer karbonhidratlar gereğinden az miktarlarda tuketilirse, vucutla normalden fazla ketonlar ve asitler oluşur Bu durum da, ağızda kokuya neden olur
5 Su ve elektrolitlerin vucutta tutulmasını sağlarlar
6 Laksatif (rahatlatıcı) etkisi vardır
7 Kolesterol ve trigliserit metabolizmasında rol alır
8 Kan, glikoz ve insulin duzeyini kontrol ederler
9 Normal diyet alan, yetişkinlerde enerjinin %55601 karbonhidratlardan sağlanmalıdır
Karbonhidratlar 3 gruba ayrılır
basit karbonhidratlar
basit şekerler monosakkaritler; meyve şekeri ve benzeri gıdalar
birleşik karbonhidratlar
birleşik şekerler disakkaritler; cay şekeri, sut şekeri ve benzeri gıdalar
kompleks karbonhidratlar
nişasta ve benzeri gıdalar diye gruplanmaktadır
Kompleks karbonhidratiar ve kaynakları, daha sağlıklı karbonhidratlardır Bu nedenle mumklin olduğunca kompleks karbonhidratlar (kepekli un, kepekli esmer pirinc işlenmemiş pancar şekeri, meyveler, sebzeler) kullanmalı, işlenmiş karbonidratlardan (beyaz şeker, beyaz un, recel, patates puresi) kacınılmalıdır Karbonhidratların icerdiği lifler, karbonhidratların en sağlıklı parcaları, vitamin, mineral ve doğal antioksidantların taşıyıeısı olduğundan rafine edilmemiş kompleks karbonhidratların besin değeri yuksektir
Besinlerin glisemik İndeksi ve beslenmeye etkileri
Glisemik İndeks, besinlerdeki kan şekerini etkileme duzeyidir Karbonhidrat besinlerin kan şekeri uzerinde yapacağı yukseklik derecesinin belirlenmesi icin besinlerin glisemik indekslerinin saptanması şarttır Glisemik indeks karbonhidratlı besin tuketildikten sonra kan şekerini etkileme duzeyidir Glisemik indeks kan şekerinin duzenlenmesinde tek başına duşunulemez Kan şekerinin kontrol altında tutulması icin doğru bir beslenme şekli ve duzenli egzersiz de şarttır Duşuk glisemik indeksli besinlerin tuketilmesi tokluk kan şekerinin kontrolunu sağlar (ani yukselmeyi onler) Yuksek glisemik indeksli besin tuketmek kan şekerinin ani yukselmesine neden olur Lifli besinlerin (ozellikle kompleks karbonhidratlar) glisemik indeksleri duşuktur Meyvelerin glisemik indeksleri ise farklılık gostermektedir Orneğin; elma suyunun glisemik indeksi elmadan daha yuksektir Bunun nedeni, meyvenin pure ya da su şeklinde, meyve ile alınan şekerin vucutta hızlıca emilmesi ve kan şekerini yuksltmesidir
Yuksek Glisemik İndeksli Besinler
* Patates, havuc, muz
* Beyaz ekmek, beyaz pirinc, fasulye
* Mısır, kuru uzum, bal
* Krakerler, cornflakes, musli, cekilmiş yulaf duşuk glisemik indeksli besinler
* Elma, kayısı, şeftali, erik, kiraz, greyfurt
* SUt yoğurt, dondurma, yağsız peynir
* Mercimek, bulgur, barbunya, kabuklu fasulye
Karbonhidrat ceşitleri
AMONOSAKKARİTLER (Basit Şekerler)
1 Glikoz (uzum şekeri)
2 Fruktoz (meyve şekeri)
3 Galaktoz (6 karbonlu monosakkarit)
BDiSAKKARiTLER
1 Sakkaroz (cay şekeri)
2 Laktoz (sut şekeri)
3 Maltoz (maıt şekeri)
CPOLiSAKKARiTLER
1 Nişasta (bitkilerdeki depo karbonhidrat)
2 Glikojen (kas ve karaciğerdeki depo karbonhidrat)
3 Selluloz (posa)
GLİKOZ
Vucutta serbest halde kanda bulunur (100 mL kanda; 70 90 miligram civarında) Onemli bir enerji kaynağıdır Beyin dokusu, enerji yakıtı olarak sadece glikozu kullanır En cok uzum, uzumle yapılan yiyecek ve icecekler ile balda bulunur
FRUKTOZ
Meyve şekeridir Meyvelerde, pekmez, uzum, incir ve % 50 oranında balda bulunur
SAKKAROZ
Şeker pancarı ve şeker kamışında bulunur
LAKTOZ
İnsanların ve memeli hayvanlann sutunde bulunur
NİŞASTA
Bitkilerin tanelerinde, tohumlarında ve yumrularında depo edilmiş halde bulunan bir karbonhidrattır Bitkiler icin enerji deposudur
GLİKOJEN
İnsan ve hayvan vucudundaki karbonhidratın depolanmış şeklidir Gerektiğinde hemen kullanılabilecek yedek enerjidir
SELULOZ
Bitkisel yapıda yer alırlar Yiyeceklerin sindirilemeyen kısımlarıdır (posa) Ağızdan alınan posanın % 43u dışkı ile atılmaktadır Bağırsak hareketlerini artırarak, duzenli calışmasını sağlarlar Ciğ ve kabuğu ile yenen meyve ve sebzeler ile, kepekli tahıl urunleri, pasa yonunden zengin yiyeceklerdir
imagesbesingruplarikarbonhidratlar5ad58e85c162c
Alıntı