Suyun Canlılar İcin Onemi
Besinlerin Canlılar İcin Onemi
Canlılar icin suyun ve besinin onemi
Hayatta kalma mucadelesinde su kadar onemli başka bir şey yoktur Vucudumuzun % 70 sudur Bir insan duzenli ve minimum miktarda su almaz ise, o insanın hızlı ve verimli olmasını bekleyemezsiniz Bir insanın iklime, doğadaki aktivitesine ve ortam ısısına bağlı olarak minimum hergun 25 lt su icmesi gerekmektedir İctiğimiz su dışkı, idrar, vucuttan ve akciğerlerden cıkan nem sonucu kaybedilmektedir Bu miktar her gun tekrar tamamlanmak zorundadır Yemek yemeden bitkin vaziyette 30 gun dayanabilirsiniz ama su icmeden (bu sure ortama bağlı olarak) 7 10 gun dayanabilirsiniz Bu sure sonunda olum kacınılmazdır Aşağıda sıralanan onerileri su temin edinceye kadar (vucudumuzda mevcut suyu korumak icin) uygulamalısınız
1 Su kaybını onlemek ve guneşten yanmamak icin vucut derimizi ortmemiz gerekmektedir
2 Gunun en sıcak saatlerinde aşırı calışmadan kacınınYurumeniz zorunlu ise bunu acele etmeden yapın
3 Suyunuz yoksa yemek yemeyin Konuşarak ağzınızın ve boğazınızın kurumasına neden olacağınızdan bundan sakının
4 Mevcut suyunuzu akşam serinliğinde veya gece kucuk yudumlarla icin
5 Cevrenizde deniz suyu veya icilmez su varsa elbiselerinizi ıslatın Bu işlem sizi serin tutar ve terlemenizi engeller
6 Alkol ve sigara icmeyiniz
İCME SUYUNUN NİTELİKLERİ
Su; kokusuz, renksiz, berrak ve icimi hoş olmalıdır
Sularda fenoller, yağlar gibi suya kotu koku ve tat veren maddeler bulunmamalıdır
Su tortusuz ve renksiz olmalıdır – Su; hastalık yapan mikroorganizma ihtiva ermemelidir
Suda bulunan vibrio cholera, salmonella typhi, hepatit virusu gibi mikroorganizmalar sudan gecerek hastalığa sebep olurlar İcme sularının kesinlikle bakteriyolojik kirlilik taşımaması gerekir – Suda sağlığa zararlı kimyasal maddeler bulunmamalıdır Bazı kimyasal maddeler zehirli etki yapabilir Arsenik, kadmiyum, krom, kurşun, civa gibi… Bunun yanında baryum, nitrat, florur, radyoaktif maddeler, amonyum, klorur gibi maddeler sınır değerlerinin uzerinde sağlığa olumsuz etkileri olan maddelerdir Aynı zamanda bazıları suya kirli suların karıştığının gostergesidir – Sular kullanma maksatlarına uygun olmalıdır
İcme suyu ve sanayide, kullanma sularında demir, manganez ve sertlik değerleri onemlilik arzeder – Sular agresif olmalıdır
Suların agresifliği, serbest karbondioksit ( CO2 ) ile bikarbonat ( HCO3) iyonunun dengede
olmasından ileri gelir Suların agresifliği boruların korozyonuna sebebiyet verir Ayrıca boruların aşınması halinde borudan ayrılan elementler su kalitesinin bozulmasına sebep olur
VUCUTTA SUYUN ROLU
Sıcaklığın duzenlenmesinde cok onemli bir rol oynar
Derinin nemlenmesinde, toksinlerin atılmasında ve vucudun temizlenmesinde temel bir gorev ustlenir
Bobreklerin calışmasını kolaylaştırır
Cozucu roluyle vitaminleri ve mineralleri hem taşır, hem de vucutta cozulmesini sağlar
Kayganlaştırıcı bir madde olması nedeniyle bircok organın gerektiği gibi calışmasını sağlar
BESİNLERİMİZİN SINIFLANDIRILMASI
Beslenme, insanın buyuyup gelişmesi, sağlıklı yaşaması ve enerji uretebilmesi icin gerekli maddeleri alıp vucudunda kullanmasıdır Beslenme sırasında aldığımız yiyecek ve iceceklere besin denir
A) Yapılarına Gore Besinlerimiz
ORGANİK BESİNLER – İNORGANİK BESİNLER
Karbonhidratlar Madensel Tuzlar
Yağlar Su
Proteinler
Vitaminler
B) Gorevlerine Gore Besinlerimiz
ENERJİ VERENLER DUZENLEYİCİ YAPICIONARICI
Karbonhidratlar Vitamin Protein
Yağlar Su Madensel Tuzlar
Proteinler Madensel Tuzlar Su
KARBONHİDRATLAR
Karbonhidratlar organizmada oncelikli olarak enerji elde etmede kullanılırlar 1 gr karbonhidrattan 41 kalorilik enerji elde edilir Karbonhidratlar enerji elde etmenin yanında hucre zarının, nukleik asitlerin, organik molekullerin de yapısına katılırlar Yapılarında karbon, hidrojen ve oksijen atomu bulundururlar Yeşil bitkiler atmosferdeki karbondioksiti koklerinden aldıkları suyla birleştirerek glikozu oluştururlar
CO2+H2O————–GLiKOZ +O2
Karbonhidratlar şeker ve şekerli yiyecekler ile ekmek, Makarna, patates ve tahıllarda bulunur Karbonhidratların en kucuk yapıtaşı glikozdur Cok sayıda glikoz molekulu farklı şekillerde bir araya gelerek nişasta, seluloz veya glikojeni oluştururlar
KARBONHİDRAT CEŞİTLERİ
Glikoz:En basit şeker olarak bilinen glikoz bitkide fotosentez olayı sonucunda oluşur Glikozun fazlası bitkilerde nişasta, hayvanlarda glikojene donuşturulerek depolanır Nişasta:Yalnızca bitkide depo besin maddesi olarak gorulur Cok sayıda glikoz molekulunun bir araya gelerek oluşturduğu bir yapıdır Arpa, buğday, patates gibi besinlerde gorulur Suda erimezler Hucre zarındaki porlardan gecemeyecek kadar buyuk molekullerdir Hayvanlar nişastayı sindirim olayı ile glikoza donuşturerek kullanırlar Nişastanın ayıracı iyot cozeltisidir Nişasta iyot cozeltisi ile mavimor renge donuşur
Seluloz:Bitkı, mantar ve bakteri hucrelerinde hucre zarının dışında bulunan hucre ceperi selulozdan oluşur Seluloz hayvan hucrelerinde bulunmaz Aynı zamanda hayvanlarda selulozun sindirimi yapılamaz Sadece geviş getiren memelilerin bağırsaklarında bulunan bakteriler selulozu sindirebilirler Glikojen:Hayvan hucrelerinde ve mantar hucrelerinde fazla glikozun depo şekli glikojendir Bitkilerde glikojen bulunmaz Hayvanlarda glikozun fazlası kas ve karaciğerde glikojen şeklinde depolanır Kandaki glikoz seviyesi duştuğunde ise glikojen glikoza donuşerek kana gecer
YAĞLAR
Yapılarında hidrojen, oksijen ve karbon atomu vardır En kucuk yapıtaşı yağ asidi ve gliseroldur Yağlar beyaz kağıt uzerinde saydam leke bırakmaları ile tanınırlar Canlılar yağları enerji elde etmede kullanırlar
Gorevleri:
1 Vucudun ısı yalıtımını sağlarlar
2 Vucudu darbelere karşı korurlar
3 Hucre zarının yapısına katılırlar
4 Hormonların yapısına katılırlar
5 Depo besin maddesi olarak gorev yaparlar
6 İc organların etrafını sararak onları korurlar
Yağlar oda sıcaklığında katı ya da sıvı olmalarına gore ikiye ayrılırlar
— Sıvı Yağlar: Oda sıcaklığında sıvıdırlar Bitkisel yağlardır Mısır ozu, zeytin yağı, susam yaği gibi
— Katı Yağlar: Oda sıcaklığında katıdırlar Hayvansal yağlardır Tereyağı, kuyruk yağı gibi
PROTİNLER
Yapılarında karbon, hidrojen, oksijen ve azot bulunur En kucuk yapıtaşı aminoasitlerdir Buyume, gelişme, yaralanan dokuların onarılması icin gerekli olan bir yapı maddesidir Hayvansal besinlerde daha fazla bulunur (Et, balık, tavuk, yumurta, sut ve peynirde bol miktarda bulunur) Aynca tahıllar ve baklagiller de proteince zengin besinlerdir Canlılar proteini yapı maddesi olarak kullanırlar Ancak cok zor durumda kalınırsa proteinler enerji verici olarak da kullanılır Enzimleri de proteinler oluşturur
Ornek1: Protein, yağ ve karbonhidratları enerji verme kabiliyetlerine gore en cok enerji verenden en az enerji verene doğru sıralayınız
Cozum: En cok enerji verenden en az enerji verene doğru besinler; Yağlar Proteinler Karbonhidratlar (9,1 kalori) (4,3 kalori) (4,1 kalori)
Ornek – 2: Protein, yağ ve karbonhidratları sindirim kolaylığına gore sıralayınız
Cozum: En kolay sindirilenden en zor sindirilene doğru besinler; Karbonhidratlar – Proteinler – Yağlar
Ornek – 3: Besinlerin organizmadaki kullanım sırası nasıldır?
Cozum: Karbonhidratlar – Yağlar – Proteinler
Ornek – 4: Yağlar proteinlerden daha zor parcalandığı halde neden proteinlerden once enerji verici olarak kullanırlar?
Cozum: Proteinler canlının temel yapıtaşıdır Canlı protein sindiriyorsa bir anlamda kendini sindiriyor demektir Bu olay uzun suren aclık durumunda gorulur
Besinlerin Canlılar İcin Onemi
Canlılar icin suyun ve besinin onemi
Hayatta kalma mucadelesinde su kadar onemli başka bir şey yoktur Vucudumuzun % 70 sudur Bir insan duzenli ve minimum miktarda su almaz ise, o insanın hızlı ve verimli olmasını bekleyemezsiniz Bir insanın iklime, doğadaki aktivitesine ve ortam ısısına bağlı olarak minimum hergun 25 lt su icmesi gerekmektedir İctiğimiz su dışkı, idrar, vucuttan ve akciğerlerden cıkan nem sonucu kaybedilmektedir Bu miktar her gun tekrar tamamlanmak zorundadır Yemek yemeden bitkin vaziyette 30 gun dayanabilirsiniz ama su icmeden (bu sure ortama bağlı olarak) 7 10 gun dayanabilirsiniz Bu sure sonunda olum kacınılmazdır Aşağıda sıralanan onerileri su temin edinceye kadar (vucudumuzda mevcut suyu korumak icin) uygulamalısınız
1 Su kaybını onlemek ve guneşten yanmamak icin vucut derimizi ortmemiz gerekmektedir
2 Gunun en sıcak saatlerinde aşırı calışmadan kacınınYurumeniz zorunlu ise bunu acele etmeden yapın
3 Suyunuz yoksa yemek yemeyin Konuşarak ağzınızın ve boğazınızın kurumasına neden olacağınızdan bundan sakının
4 Mevcut suyunuzu akşam serinliğinde veya gece kucuk yudumlarla icin
5 Cevrenizde deniz suyu veya icilmez su varsa elbiselerinizi ıslatın Bu işlem sizi serin tutar ve terlemenizi engeller
6 Alkol ve sigara icmeyiniz
İCME SUYUNUN NİTELİKLERİ
Su; kokusuz, renksiz, berrak ve icimi hoş olmalıdır
Sularda fenoller, yağlar gibi suya kotu koku ve tat veren maddeler bulunmamalıdır
Su tortusuz ve renksiz olmalıdır – Su; hastalık yapan mikroorganizma ihtiva ermemelidir
Suda bulunan vibrio cholera, salmonella typhi, hepatit virusu gibi mikroorganizmalar sudan gecerek hastalığa sebep olurlar İcme sularının kesinlikle bakteriyolojik kirlilik taşımaması gerekir – Suda sağlığa zararlı kimyasal maddeler bulunmamalıdır Bazı kimyasal maddeler zehirli etki yapabilir Arsenik, kadmiyum, krom, kurşun, civa gibi… Bunun yanında baryum, nitrat, florur, radyoaktif maddeler, amonyum, klorur gibi maddeler sınır değerlerinin uzerinde sağlığa olumsuz etkileri olan maddelerdir Aynı zamanda bazıları suya kirli suların karıştığının gostergesidir – Sular kullanma maksatlarına uygun olmalıdır
İcme suyu ve sanayide, kullanma sularında demir, manganez ve sertlik değerleri onemlilik arzeder – Sular agresif olmalıdır
Suların agresifliği, serbest karbondioksit ( CO2 ) ile bikarbonat ( HCO3) iyonunun dengede
olmasından ileri gelir Suların agresifliği boruların korozyonuna sebebiyet verir Ayrıca boruların aşınması halinde borudan ayrılan elementler su kalitesinin bozulmasına sebep olur
VUCUTTA SUYUN ROLU
Sıcaklığın duzenlenmesinde cok onemli bir rol oynar
Derinin nemlenmesinde, toksinlerin atılmasında ve vucudun temizlenmesinde temel bir gorev ustlenir
Bobreklerin calışmasını kolaylaştırır
Cozucu roluyle vitaminleri ve mineralleri hem taşır, hem de vucutta cozulmesini sağlar
Kayganlaştırıcı bir madde olması nedeniyle bircok organın gerektiği gibi calışmasını sağlar
BESİNLERİMİZİN SINIFLANDIRILMASI
Beslenme, insanın buyuyup gelişmesi, sağlıklı yaşaması ve enerji uretebilmesi icin gerekli maddeleri alıp vucudunda kullanmasıdır Beslenme sırasında aldığımız yiyecek ve iceceklere besin denir
A) Yapılarına Gore Besinlerimiz
ORGANİK BESİNLER – İNORGANİK BESİNLER
Karbonhidratlar Madensel Tuzlar
Yağlar Su
Proteinler
Vitaminler
B) Gorevlerine Gore Besinlerimiz
ENERJİ VERENLER DUZENLEYİCİ YAPICIONARICI
Karbonhidratlar Vitamin Protein
Yağlar Su Madensel Tuzlar
Proteinler Madensel Tuzlar Su
KARBONHİDRATLAR
Karbonhidratlar organizmada oncelikli olarak enerji elde etmede kullanılırlar 1 gr karbonhidrattan 41 kalorilik enerji elde edilir Karbonhidratlar enerji elde etmenin yanında hucre zarının, nukleik asitlerin, organik molekullerin de yapısına katılırlar Yapılarında karbon, hidrojen ve oksijen atomu bulundururlar Yeşil bitkiler atmosferdeki karbondioksiti koklerinden aldıkları suyla birleştirerek glikozu oluştururlar
CO2+H2O————–GLiKOZ +O2
Karbonhidratlar şeker ve şekerli yiyecekler ile ekmek, Makarna, patates ve tahıllarda bulunur Karbonhidratların en kucuk yapıtaşı glikozdur Cok sayıda glikoz molekulu farklı şekillerde bir araya gelerek nişasta, seluloz veya glikojeni oluştururlar
KARBONHİDRAT CEŞİTLERİ
Glikoz:En basit şeker olarak bilinen glikoz bitkide fotosentez olayı sonucunda oluşur Glikozun fazlası bitkilerde nişasta, hayvanlarda glikojene donuşturulerek depolanır Nişasta:Yalnızca bitkide depo besin maddesi olarak gorulur Cok sayıda glikoz molekulunun bir araya gelerek oluşturduğu bir yapıdır Arpa, buğday, patates gibi besinlerde gorulur Suda erimezler Hucre zarındaki porlardan gecemeyecek kadar buyuk molekullerdir Hayvanlar nişastayı sindirim olayı ile glikoza donuşturerek kullanırlar Nişastanın ayıracı iyot cozeltisidir Nişasta iyot cozeltisi ile mavimor renge donuşur
Seluloz:Bitkı, mantar ve bakteri hucrelerinde hucre zarının dışında bulunan hucre ceperi selulozdan oluşur Seluloz hayvan hucrelerinde bulunmaz Aynı zamanda hayvanlarda selulozun sindirimi yapılamaz Sadece geviş getiren memelilerin bağırsaklarında bulunan bakteriler selulozu sindirebilirler Glikojen:Hayvan hucrelerinde ve mantar hucrelerinde fazla glikozun depo şekli glikojendir Bitkilerde glikojen bulunmaz Hayvanlarda glikozun fazlası kas ve karaciğerde glikojen şeklinde depolanır Kandaki glikoz seviyesi duştuğunde ise glikojen glikoza donuşerek kana gecer
YAĞLAR
Yapılarında hidrojen, oksijen ve karbon atomu vardır En kucuk yapıtaşı yağ asidi ve gliseroldur Yağlar beyaz kağıt uzerinde saydam leke bırakmaları ile tanınırlar Canlılar yağları enerji elde etmede kullanırlar
Gorevleri:
1 Vucudun ısı yalıtımını sağlarlar
2 Vucudu darbelere karşı korurlar
3 Hucre zarının yapısına katılırlar
4 Hormonların yapısına katılırlar
5 Depo besin maddesi olarak gorev yaparlar
6 İc organların etrafını sararak onları korurlar
Yağlar oda sıcaklığında katı ya da sıvı olmalarına gore ikiye ayrılırlar
— Sıvı Yağlar: Oda sıcaklığında sıvıdırlar Bitkisel yağlardır Mısır ozu, zeytin yağı, susam yaği gibi
— Katı Yağlar: Oda sıcaklığında katıdırlar Hayvansal yağlardır Tereyağı, kuyruk yağı gibi
PROTİNLER
Yapılarında karbon, hidrojen, oksijen ve azot bulunur En kucuk yapıtaşı aminoasitlerdir Buyume, gelişme, yaralanan dokuların onarılması icin gerekli olan bir yapı maddesidir Hayvansal besinlerde daha fazla bulunur (Et, balık, tavuk, yumurta, sut ve peynirde bol miktarda bulunur) Aynca tahıllar ve baklagiller de proteince zengin besinlerdir Canlılar proteini yapı maddesi olarak kullanırlar Ancak cok zor durumda kalınırsa proteinler enerji verici olarak da kullanılır Enzimleri de proteinler oluşturur
Ornek1: Protein, yağ ve karbonhidratları enerji verme kabiliyetlerine gore en cok enerji verenden en az enerji verene doğru sıralayınız
Cozum: En cok enerji verenden en az enerji verene doğru besinler; Yağlar Proteinler Karbonhidratlar (9,1 kalori) (4,3 kalori) (4,1 kalori)
Ornek – 2: Protein, yağ ve karbonhidratları sindirim kolaylığına gore sıralayınız
Cozum: En kolay sindirilenden en zor sindirilene doğru besinler; Karbonhidratlar – Proteinler – Yağlar
Ornek – 3: Besinlerin organizmadaki kullanım sırası nasıldır?
Cozum: Karbonhidratlar – Yağlar – Proteinler
Ornek – 4: Yağlar proteinlerden daha zor parcalandığı halde neden proteinlerden once enerji verici olarak kullanırlar?
Cozum: Proteinler canlının temel yapıtaşıdır Canlı protein sindiriyorsa bir anlamda kendini sindiriyor demektir Bu olay uzun suren aclık durumunda gorulur