Dimağ, yumuşak, süngerimsi bir doku kütlesidir. Kafatası kemikleri ve menings olarak isimlendirilen üç adet ince zar tarafından korunmaktadır. Serebrospinal likit ismi verilen ve suya benzeyen bir likit, dimağı sarar ve tampon vazifesi görür. Dimağ likidi, meningsler arasındaki boşluklar ile dimağ içindeki karıncık denilen boşluklarda bulunur.
Bir hudut ağı, dimağ ve vücudun kalan kısmı arasındaki bildirileri taşır. Birtakım hadler dimağdan direkt gözlere, kulaklara ve başın sair kısımlarına masraflar. Öbür hadler ise dimağın vücudun başka kısımları ile irtibat kurması için omurilikten sarfiyatlar. Dimağ ve omurilik içindeki glia hücreleri, had hücrelerini sarar ve onları tarafında meblağlar.
Dimağ, yapmayı seçtiğimiz hareketleri (yürümek ve konuşmak, gibi) ve vücudumuzun biz düşünmeden yaptığı fiilleri (nefes almak, gibi) yönetir. Beynimiz birebir hengamda duyularımızdan (görme, işitme, dokunma, tat alma ve koklama), hafızamızdan, hislerimiz ve kişiliğimizden de sorumludur.
Dimağın farklı aktiflikleri denetleyen üç ana modülü vardır:
Serebrum– Dimağın en büyük kesimidir. Dimağın üst kısmıdır. Muhitimizde olan biteni bize bildirmek için duyularımızdan gelen bilgiyi kullanır ve vücudumuza olan bitene nasıl yanıt vermesi gerektiğini söyler. Okumayı, düşünmeyi, öğrenmeyi, konuşmayı ve hisleri denetim eder.
Serebrum, farklı aktiflikleri denetim eden iki yarım küreden oluşmuştur. Sağ yarısı, vücudun sol tarafındaki kasları denetim eder. Sol yarısı ise, vücudun sağ tarafındaki kaslardan sorumludur.
Serebellum (Beyincik) – Serebrumun altında, dimağın art tarafında yer alır. Dengeyi ve yürüme ve konuşma üzere karmaşık aktiflikleri denetim eder.
Dimağ Sapı – Dimağı omuriliğe bağlar. Acıkmayı ve susamayı denetler. Denetlediği gayrı etkinlikler arasında, teneffüs, vücut sıcaklığı, kan basıncı ve gayri temel vücut fonksiyonları da vardır.
Kanseri Anlamak
Kanser, dokuları oluşturan yapı taşları olan hücrelerde başlar. Dokular da vücudun organlarını yaparlar.
Alışılagelmiş olarak, hücreler büyür ve vücut onları gereksindiği için yeni hücreler oluşturmak üzere bölünürler. Hücreler yaşlandıklarında ölürler ve taraflarını yeni hücrelere bırakırlar.
Bazen bu sistemli süreç, yanlış çalışır. Vücudun muhtaçlığı yokken yeni hücreler oluşur ve ölmeleri gerektiği halde yaşlı hücreler ölmezler. Ortaya çıkan bu fazladan hücreler tümör ya da ur ismi verilen bir doku kütlesi oluşturabilirler.
Uygun Huylu (Selim) ve Istenilmeyen Huylu (Habis) Dimağ Tümörleri
Dimağ tümörleri âlâ ya da beğenilmeyen huylu olabilirler.
Güzel huylu dimağ tümörleri, kanser hücreleri içermezler:
Ekseriyetle, bu tümörler çıkarılabilir ve tekrar büyüme olasılıkları azdır.
Âlâ huylu bir tümörün sonları yahut kenarları açıkça görülebilir. Düzgün huylu tümör hücreleri, muhitteki dokuya hamle etmezler yahut vücudun farklı kısımlarına yayılmazlar. Fakat, beyindeki kimi hassas ortamlara pres yapabilir ve önemli sıhhat sıkıntılarına neden olabilirler.
Vücudun sair birçok kısmındaki güzel huylu tümörlerden farklı olarak uygun huylu dimağ tümörleri bazen ömrü tehdit edicidirler.
Çok nadir olarak, güzel huylu bir dimağ tümörü, istenilmeyen huylu bir tümöre dönüşebilir.
Istenilmeyen huylu dimağ tümörleri,kanser hücreleri içerirler:
Umumiyetle, beğenilmeyen huylu tümörler daha ciddidir ve çoğunlukla hayatı tehdit edicidirler.
Çabucak büyüme ve çoğalmaya yahut çevreleyen sağlıklı dimağ dokusuna atak etmeye eğilimlidirler.
Çok nadiren, berbat huylu bir dimağ tümöründen kanser hücreleri çıkıp dimağın vesair kısımlarına, omuriliğe yahut vücudun öteki kısımlarına yayılabilirler.
Bazen makûs huylu bir tümör, sağlıklı dokuya dek uzanmayabilir. Bir doku katı içinde kalabilir yahut baş kemikleri ya da baştaki bir öbür yapı, tümörü kuşatabilir. Bu tip bir tümöre, enkapsüle denilir.
Tümör Raddeleri
Hekimler bazen tümörleri, düşük (I. derece) ve yüksek (IV. derece) olarak derecelendirirler. Bir tümörün aşaması, mikroskop altındaki görünümünü söz eder. Yüksek kademeli tümörün hücreleri daha anormal görünümlüdür ve düşük kademeli tümörlere nazaran daha süratli büyürler.
Birincil Dimağ Tümörleri
Dimağ dokusunda başlayan tümörler, birincil dimağ tümörleri olarak isimlendirilir. Birincil dimağ tümörleri, hücrelerinin haline yahut dimağda oluşmaya başladıkları kısma nazaran isim alırlar.
En sık görülen birincil dimağ tümörleri, gliomalardır. Glia hücrelerinde başlarlar. Gliomaların pek çok tipi vardır:
Astrositom – Tümör, yıldız biçimli ve astrosit olarak isimlendirilen glia hücrelerinden ortaya çıkar. Astrositomlar erişkinlerde çoğunlukla serebrumda oluşurlar. Çocuklarda ise dimağ sapında, serebrum ve serebellumda meydana gelirler. III. nokta bir astrositom bazen anaplastik astrositom olarak isimlendirilir. IV. radde bir astrositoma ise çoklukla glioblastom multiforme ismi verilir.
Dimağ sapı gliomu – Dimağın en alt kısmında meydana gelir. Dimağ sapı gliomları en sık genç çocuklarda ve orta yaşlı erişkinlerde görülmektedir.
Ependimom – Dimağın karıncıklarını yahut omuriliğin merkezi kanalını kaplayan hücrelerden ortaya çıkar. En sık, evlatlar ve genç erişkinlerde görülmektedir.
Oligodendrogliom – Bu az görülen tümör, sonları kaplayıp koruyan yağlı maddeyi üreten hücrelerden ortaya çıkar. Ekseriyetle serebrumda oluşur. Yavaş yavaş büyür ve umumiyetle muhitindeki dimağ dokusuna yayılım göstermez. En sık, orta yaşlı erişkinlerde görülür.
Birtakım dimağ tümörleri, glia hücrelerinden başlamazlar. Bunların en sık görülenleri:
Medulloblastom – Ekseriyetle serebellumda belirir. Çocuklarda en sık rastlanan dimağ tümörüdür. Bazen primitif nöroektodermal tümör olarak da isimlendirilir.
Meningiom – Meningslerde ortaya çıkar ve umumiyetle yavaş büyür.
Schwannom – Bir Schwann hücresinden ortaya çıkan tümördür. Bu hücreler, istikrar ve işitmeyi denetim eden sonu kaplarlar. Bu hudut de iç kulaktadır. Tümör bazen, akustik nörom olarak da isimlendirilir. En çok erişkinlerde görülür.
Kraniofaringiom – Dimağın tabanında, hipofiz bezinin yakınında büyür. En sık çocuklarda rastlanır.
Dimağın germ hücreli tümörü – Bu tümör, bir germ hücresinden ortaya çıkar. Dimağda ortaya çıkan germ hücreli tümörlerin birden fazla, 30 yaşından genç kişilerde olmaktadır. Dimağın en sık görülen germ hücreli tümör tipi, germinom’dur.
Epifiz nahiyesi tümörü – Bu az görülen dimağ tümörü epifiz bezinde yahut bu bezin yakınlarında ortaya çıkar. Epifiz bezi, serebrum ve serebellumun arasında bulunmaktadır.
İkincil Dimağ Tümörleri
Kanser birinci ortaya çıktığı konumdan vücudun öteki kısımlarına yayıldığı vakit, bu yeni tümör tıpkı tip anormal hücrelere sahiptir ve birincil tümör ile birebir ismi alır. Vücudun gayrı kısmından dimağa yayılan tümör ise birincil dimağ tümöründen farklıdır. Kanser dimağa gayrı bir organdan (akciğer yahut göğüs, gibi) yayıldığı hengam, ikincil tümör yahut metastatik tümör olarak isimlendirilir. Beyindeki ikincil tümörler, birincil dimağ tümörlerinden çok daha çokça görülür.
Dimağ Tümörleri: Kimler Risk Altında?
Dimağ tümörlerinin tam nedenlerini kimse bilmez. Bir kişinin neden dimağ tümörü geliştirdiğini, gayri insanda ise neden tümör oluşmadığını nadiren açıklanabilir. Fakat, dimağ tümörlerinin bulaşıcı olmadığı da bir gerçektir. Hiç kimse bir gayrı kimseden marazı “kapamaz”.
Araştırmalar, kimi risk faktörlerine sahip olan kişilerin dimağ tümörü geliştirmeye sairlerinden daha yatkın olduğunu göstermiştir. Risk faktörü, bir kişinin hastalık geliştirme mümkünlüğünü arttıran rastgele bir etmendir.
Aşağıdaki risk faktörleri, birincil dimağ tümörü geliştirme mümkünlüğünü arttırır:
Erkek olmak – Çoklukla dimağ tümörleri erkeklerde bayanlara nazaran daha sık görülür. Lakin, meningiomlar bayanlarda daha sıktır.
Irk – Dimağ tümörleri beyazlarda vesair ırktan olanlara nazaran daha sık görülür.
Yaş –Beyin tümörlerinin birden fazla 70 yaş ve üzeri kişilerde tespit edilmiştir. Gelgelelim, dimağ tümörleri çocuklarda 2. en yaygın görülen kanserdir (en sık görülen çocukluk kanseri, lösemidir). Dimağ tümörleri en çok 8 yaşından küçük çocuklarda görülür. Daha büyük yaştaki çocuklarda görülme sıklığı daha azdır.
Ailevi hikâye – Gliomu olan aile üyeleri, bu illete yatkınlığı arttırabilir.
Çalışma ortamında radyasyon yahut kimi kimyasallara maruz kalmak
Radyasyon - Nükleer sanayi personellerinde dimağ tümörü geliştirme riski yüksektir.
Formaldehit – Formaldehit ile çalışan patologlar ve mumyalama ile uğraşanlarda dimağ kanseri gelişme riski yüksektir. Bilim adamları, formaldehide maruz kalan sair emekçilerde dimağ kanseri riskinde artma bulamamışlardır.
Vinil klorid – Plastik personelleri, vinil kloride maruz kalabilirler. Bu kimyasal, dimağ tümörleri riskini arttırmaktadır.
Akrilonitril – Dokuma ve plastik yapan beşerler, akrilonitrite maruz kalabilirler. Bu durum dimağ kanseri riskini arttırmaktadır.
Bilim kişileri, cep telefonlarının dimağ tümörlerine neden olup olmadığını araştırmaktadırlar. Şimdiye dek yapılan çalışmalar, cep telefonu kullanan şahıslarda dimağ tümörü riskinin arttığını göstermemiştir.
Araştırmacılar, baş yaralanmalarının da dimağ tümörleri için bir risk faktörü olup olmadığını araştırmaya devam etmektedirler. Şimdiye dek yapılan çalışmalar, bu türlü bir durumun riski arttırdığını göstermemiştir.
Bilinen risk faktörlerine sahip kişilerin birçoklarında dimağ kanseri gelişmez. Öte yandan, hastalanan pek çok insanda de bu risk faktörlerinin hiçbiri yoktur. Risk altında olabileceğini düşünen kimseler, bu mevzuyu hekimleri ile görüşmelidirler. Tabip, riski azaltma yollarını önerebilir ve denetimler için tutarlı bir program planlayabilir.
Semptomlar - Belirtiler
Dimağ tümörü belirtileri, tümörün boyutuna, tipine ve yerleşimine bağlıdır. Tümörün bir sona basınç yapması yahut dimağın malûm bir ortamına zarar vermesi ile belirtiler ortaya çıkabilir. Belirtiler, dimağ şiştiği yahut baş içinde likit arttığında da oluşabilmektedir. Dimağ tümörlerinin en sık rastlanan belirtileri şunlardır:
Baş ağrıları (genellikle sabahları daha kötüdür)
Mide bulantısı yahut kusma
Konuşma, görme yahut işitmede değişiklikler
Istikrar ve yürüme meseleleri
Duygudurum, kişilik yahut konsantre olma yeteneğinde değişiklikler
Hafıza sorunları
Kas seğirmesi yahut kasılması (nöbetler yahut havaleler)
Kol yahut bacaklarda hissizlik yahut karıncalanma
Bu belirtiler bir dimağ tümörünün kesin belirtileri değildir. Öbür durumlar da bu belirtilere neden olabilir. Belirtileri olan bireyler mümkün olduğunca çabuk doktora gitmelidirler. Yalnızca bir tabip meselesi teşhis ve tedavi edebilir.
Teşhis
Şayet kimsede dimağ tümörünü düşündüren belirtiler varsa, tabip aşağıdaki süreçlerin birini yahut daha fazlasını uygulayabilir:
Fizikî muayene – Hekim, umumi sıhhat işaretlerini denetim eder.
Nörolojik muayene – Tabip, uyanıklık, kas gücü, uyum, refleksler ve ağrıya karşılığı denetim eder. Tabip tıpkı devranda, göz ve dimağı birleştiren had üzerine bir tümör basısı nedeniyle oluşan bir şişlik olup olmadığını anlamak için gözü de muayene eder.
CT tarama – Başın bir seri detaylı fotoğrafını çeken, bilgisayara bağlanmış bir röntgen cihazıdır. Fotoğraflarda dimağın daha net çıkabilmesi için, hususî kontrast bir unsur hastaya enjekte edilir. Fotoğraflar, dimağda tümörü gösterebilir.
MRI- Bilgisayara bağlı güçlü bir mıknatıstır ve vücut içinin ayrıntılı fotoğraflarını verir. Bu fotoğraflar bir monitörde izlenir ve basılabilir. Bazen, dimağ dokusundaki farkları göstermeye yardım etmek için şahsi bir unsur enjekte edilir.
Tabip, öteki testler de isteyebilir:
Anjiyogram – Röntgende daha güzel çıkmalarını sağlamak için, beyindeki kan damarlarına giden kana enjekte edilmiş kontrast unsur ile yapılır. Bir tümör varsa, bu sayede hekim onu röntgende görebilir.
Kafatası röntgeni – Dimağ tümörlerinin birtakım tipleri, dimağda kalsiyum depolanmasına yahut kafatası kemiklerinde değişmelere neden olmaktadır. Bir röntgen ile hekim bu değişiklikleri denetim edebilir.
Lomber ponksiyon (omurilik likidi aspirasyonu)- Tabip, beyin-omurilik sıvısından (beyin ve omurilik etrafındaki ve içindeki boşlukları dolduran sıvı) bir örnek alabilir. Bu süreç, lokal anestezi ile yapılır. Hekim, omurgadan likit alabilmek için uzun, ince bir iğne kullanır. Lomber ponksiyon yaklaşık 30 dakika sürer. Baş ağrısının önlenmesi için hasta, birkaç saat boyunca düz olarak yatmalıdır. Alınan likit, bir laboratuarda incelenir ve içinde kanser hücreleri yahut öbür mesele belirtileri olup olmadığına bakılır.
Myelogram – Bu bir omurga röntgenidir. Kişisel bir kontrast maddeyi dimağ omurilik sıvısına enjekte etmek için lomber ponksiyon yapılır. Kontrast unsurun likitle karışmasını sağlamak için hasta yan yatırılır. Bu test omurilikte bir tümör olup olmadığını tespit etmede doktora yardımcı olur.
Biyopsi – Tümör hücrelerini tespit etmek için dokunun alınmasına, biyopsi ismi verilir. Patolog, mikroskoptan bakarak dokuda anormal hücre olup olmadığını denetim eder. Biyopsi, kanseri, kansere giden doku değişimlerini ve gayrı durumları gösterebilir. Bir dimağ tümörünün teşhis edilmesinin kesin olan tek yolu biyopsidir.
Cerrahlar, tümör hücrelerini aramak için dokuyu üç halde alabilirler:
İğne biyopsisi- Cerrah, baş derisinde küçük bir kesi yapar ve kafatasına küçük bir delik açar. Buna, burr deliği denir. Hekim burr deliğinden bir iğne sokar ve dimağ tümöründen bir örnek doku çeker.
Sterotaksik biyopsi- CT yahut MRI üzere bir görüntüleme cihazı, burr deliğinden tümöre giden yolda rehberlik eder. Cerrah dokudan örnek almak için bir iğne kullanır.
Biyopsi tıpkı hengamda bir tedavi halidir
Cerrah bazen hastanın tümör cerrahisinde bir doku örneği alır.
Bazen biyopsi mümkün değildir. Şayet tümör dimağ sapı yahut öbür birtakım meydanlarda ise olağan dimağ dokusuna zarar vermeden tümörden modül almak mümkün değildir. Tabip bunun noktasına MRI, CT yahut başka görüntüleme metotlarını kullanır.
Biyopsi gereken bir hasta, doktora şu soruları sormak isteyebilir:
Neden biyopsi olmam gerekiyor? Biyopsi tedavi planımı nasıl etkileyecek?
Bana ne tip bir biyopsi yapacaksınız?
Ne kadar sürecek? Uyanık mı olacağım? Canımı yakar mı?
Biyopsiden sonra enfeksiyon yahut kanama değişiklikleri nedir? Rastgele bir risk var mı?
Sonuçları ne devir öğreneceğim?
Şayet dimağımda tümör varsa tedavi ile ilgili olarak benimle konuşacak olan kişi kim? Ne hengam görüşeceğiz?
Tedavi
Dimağ tümörlü birçok insan, tıbbi bakımları için kararlar almada aktif bir rol almak ve marazları ve tedavi seçenekleri hakkında öğrenebildikleri her şeyi öğrenmek isterler. Lakin, dimağ tümörü teşhisinden sonraki şok ve gerginlik, doktora sorulacak her şeyi düşünmeyi güçleştirir. Bir görüşme öncesinde sorulacak soruların listesini yapmak çoğunlukla yardımcı olur. Hekimin dediklerini hatırlamak için hastalar kendilerine anlatılanları not alabilirler yahut bir kayıt cihazı kullanmak için müsaade alabilirler. Kimi hastalar da hekimle görüştüklerinde, konuşmada konum almaları, not tutmaları ya da yalnızca dinlemeleri için yanlarında ailelerinden biri yahut bir arkadaşları olsun isterler.
Hekim, hastayı bir ekspere gönderebilir yahut hasta, bir yönlendirme isteyebilir. Dimağ tümörlerini tedavi eden mütehassıslar, had cerrahları, nöroonkolojistler, tıbbi onkolojistler ve radyasyon onkolojistleridir. Hasta, bir ekip olarak çalışan gayrı sıhhat bakım profesyonellerine de gönderilebilir. Tıbbi ekip içinde, bir hemşire, diyetisyen, ruhsal danışman, toplumsal hizmet bilirkişisi, fizyoterapist, iş ve uğraşı terapisti ve konuşma terapisti konum alır. Evlatlar, mektep ödevlerinde yardım için hocalara muhtaçlık duyabilirler.
2. Bir Seçenek
Tedaviye başlamadan evvel hasta, teşhis ve tedavi planı ile ilgili olarak 2. bir fikir almak isteyebilir. Kimi sigorta şirketleri 2. bir fikir isterler; kimileri da hasta yahut hekim isterse 2. bir fikri kapsayabilirler.
2. fikir için bir tabip bulmanın birçok yolu vardır:
*Hastanın hekimi, hastayı bir yahut daha çok bilirkişiye gönderebilir. Kanser merkezlerinde çoğunlukla birkaç kompetan bir arada bir kadro üzere çalışırlar.
*Yakındaki bir hastane, bir tıp fakültesi yahut hususla ilgili bir dernek, eksperlerin ismini verebilir. …
Tedavi için Hazırlık
Hekim, tedavi seçeneklerini anlatabilir ve her bir seçenekle beklenen sonuçları tartışabilir. Tabip ve hasta, hastanın gereksinimlerine uyan bir tedavi planı geliştirmek için birlikte çalışabilirler. Tedavi, birçok etkene bağlıdır; tümörün tipi, yerleşimi, büyüklüğü ve noktası tedaviyi tesirler. Dimağ kanserinin kimi çeşitleri için hekim, beyin-omurilik sıvısında kanser hücresi olup olmadığını bilmeye de gereksinim duyar.
Tedavi başlamadan evvel kişinin doktora sormak isteyebileceği kimi sorular vardır:
Ne tıp bir dimağ tümörüm var?
Güzel huylu mu bed huylu mu?
Tümörün noktası ne?
Tedavi seçeneklerim neler? Benim için hangisini önerirsiniz? Neden?
Her bir tedavinin ne üzere yararları var?
Her bir tedavinin riskleri ve muhtemel yan tesirleri neler?
Tedavi masrafları ne kadar olacak?
Tedavi sıradan etkinliklerimi ne kadar etkileyecek?
Klinik bir çalışma (araştırma çalışması) benim için münasip olur mu? Bir tane klinik çalışmaya katılmamda yardımcı olabilir misiniz?
Soruların hepsini sormaya yahut karşılıkların hepsini bir anda anlamaya gerek yoktur. Net olmayan hususlarda hekimin açıklama yapması ve insanların daha çok haber edinebilmesi için gayrı talihler da olacaktır.
Tedavi Usulleri
Dimağ tümörü bulunan kişilerin birkaç tedavi seçeneği vardır. Tümörün tipine ve aşamasına bağlı olarak hastalar, cerrahi, ışın tedavisi yahut kemoterapi ile tedavi edilebilirler. Kimi hastalar için tedavilerin bir birleşimi gerekir.
Başkaca, illetin rastgele bir aşamasında, ağrıyı ve kanserin gayri belirtilerini denetim etmek, tedavinin yan tesirlerini azaltmak ve duygusal problemleri hafifletmek için tedavi alabilirler. Bu tip bir tedavi, belirti idaresi, destekleyici bakım yahut hafifletici bakım olarak isimlendirilir.
Tabip, tedavi seçeneklerini açıklayacak ve beklenen sonuçları en âlâ anlatacak olan kişidir.
Hasta, yeni tedavi sistemlerini araştıran bir klinik çalışmada konum almak için tabiple konuşmak isteyebilir.
Cerrahi, birçok dimağ tümörü için kullanılan bir tedavi biçimidir. Kafatasını açmak için yapılan cerrahiye kraniyotomi ismi verilir. Umum anestezi altında gerçekleştirilir. Cerrahi başlamadan evvel, baş derisi tıraş edilir. Daha sonra cerrah baş derisini keser ve kafatasından bir modül kemik kaldırmak için hususî bir çeşit testere kullanır. Tümörün bir kısmı yahut tamamı çıkarıldıktan sonra, cerrah, kafatasındaki açıklığı bir modül kemik, metal yahut kumaşla kapatır. Daha sonra da baş derisindeki kesiyi kapatır.
Cerrahi başlamadan evvel kişinin doktora sormak isteyebileceği birtakım sorular vardır:
Ameliyat sonrası nasıl hissedeceğim?
Ağrım olursa bunun için ne yapacaksınız?
Hastanede kalış müddetim ne kadar?
Uzun periyotlu tesirler olacak mı? Saçım uzayacak mı? Kafatasındaki kemik mekanına yerleştirilen metal yahut kumaşın rastgele yan tesirleri var mı?
Olağan etkinliklerime ne devir döneceğim?
Külliyen düzgünleşme talihim nedir?
Bazen cerrahi mümkün değildir. Tümör dimağ sapı yahut öbür kimi ortamlarda ise, cerrah etraf dokulara hasar vermeden tümörü çıkartamaz. Cerrahi alamayacak olan hastalar, ışın tedavisi yahut gayrı bir tedavi alabilirler.
Işın tedavisi (radyoterapi), tümör hücrelerini öldürmek için yüksek kuvvetli ışınlar kullanır. Bu ışın, x ışını, gamma ışını yahut protonlar olabilir. Büyük bir makine ışını tümöre ve tümöre yakın olan dokuya yöneltir. Bazen radyasyon tüm dimağa yahut omuriliğe de verilebilmektedir.
Işın tedavisi umumiyetle cerrahinin akabinde yapılmaktadır. Işın, cerrahi sonrası ortamda kalmış olabilecek tümör hücrelerini öldürür. Bazen, cerrahi olamayan hastalar cerrahi bölgesine ışın tedavisi olabilirler.
Hasta, ışın tedavisi için bir hastane yahut kliniğe masraf. Tedavi programı tümörün tipi ve büyüklüğüne ve hastanın yaşına bağlıdır. Her bir tedavi yalnızca birkaç dakika sürer.
Tabipler, dimağ tümörünün etrafındaki sağlıklı dokuyu korumak için birtakım süreçler yaparlar:
Fraksinasyon- Işın tedavisi ekseriyetle birkaç hafta, haftada beş gün yapılır. Yekun dozu, yayılmış devir diliminde vermek, tümörün muhitindeki sağlıklı dokuyu muhafazaya yardımcı olur.
Hiperfraksinasyon- Hasta günde bir defa daha büyük bir doz mekanına, günde iki yahut üç sefer daha küçük dozlarda ışın alır.
Sterotaktik ışın tedavisi- Dar ışın demetleri, farklı açılardan tümöre yöneltilir. Bu süreç için hasta, sert bir başlık-çerçeve takar. Bir MRI yahut CT, tümörün tam mekanının fotoğraflarını verir. Hekim, gereken dozun, ışın demetlerinin boyutlarının ve açılarının ne olacağına karar vermek için bir bilgisayar kullanılır. Tedavi bir yahut birkaç görüşmede uygulanabilir.
3 boyutlu konformal ışın tedavisi – Bir bilgisayar, tümör ve yanındaki dimağ dokusunun 3 boyutlu manzarasını yaratır. Tabip, çoklu ışın demetlerini tümörün tam formuna yöneltir. Işın demetlerinin kesin odaklanması ile alışılagelmiş dimağ dokusu korunur.
Proton ışın demeti tedavisi – Işının kaynağı x ışınından fazla, protonlardır. Hekim, tümöre proton demetlerini yöneltir. Protonlar sağlıklı dokuya bir zarar vermeden geçebilir ve tümöre ulaşırlar.
Işın tedavisi başlamadan evvel kişinin doktora sormak isteyebileceği birtakım sorular vardır:
Neden bu tedaviyi almam gerekiyor?
Tedavi ne hengam başlayacak? Ne devir bitecek?
Tedavi sırasında nasıl hissedeceğim? Yan tesirler olacak mı?
Tedavi boyunca kendime nasıl bakabilirim?
Işının işe yarayıp yaramadığını nasıl anlayacağım?
Tedavi sırasında olağan etkinliklerime devam edebilecek miyim?
Kemoterapi, kanser hücrelerini öldürmek için ilaç kullanılmasıdır. Bazen dimağ tümörlerini tedavi etmek için de uygulanmaktadır. İlaçlar ağız yoluyla yahut enjeksiyonla verilebilir. Her iki yolla da ilaçlar kan dolaşımına katılır ve vücutta seyahat eder. İlaçlar, her bir tedavi devrini bir düzgünleşme devrinin izlemesi için umumiyetle döngüsel olarak verilir.
Kemoterapi, hastanenin polikliniğinde, hekimin muayenehanesinde yahut hanede verilebilir. Nadiren de olsa hastanın hastanede yatması gerekebilir.
Erişkinlere nazaran evlatların kemoterapi alma olasılıkları daha ziyadedir. Gelgelelim, erişkinler de cerrahi yahut ışın tedavisi sonrası kemoterapi alabilirler.
Dimağında tekrarlayıcı kanser olan kimi hastalar için cerrah, tümörü çıkarıp, onun yanına kemoterapi içeren birkaç tabaka takabilir. Her bir tabaka yaklaşık 1,45cm çapında ve 1mm kalınlığındadır. Birkaç hafta içinde tabakalar çözünür ve ilacı dimağa verir. İlaç, kanser hücrelerini öldürür.
Kemoterapi başlamadan evvel kişinin doktora sormak isteyebileceği birtakım sorular vardır:
Neden bu tedaviyi almam gerekiyor?
Tedavi bana ne yapacak?
Yan tesirler olacak mı? Yan tesirler için ne yapabilirim?
Tedavi ne vakit başlayacak? Ne vakit bitecek?
Kontrollerimin ne kadar sıkılıkla olması gerekiyor?
Tedavinin Yan Tesirleri
Tedavi, sağlıklı hücrelere ve dokulara zarar verebildiği için, istenmeyen yan tesirler sık görülür. Bu yan tesirler, tümörün yerleşim mekanı, tümörün tipi ve tedavinin kapsamı üzere birçok etkene bağlıdır. Yan tesirler her insan için birebir olmayabilir ve velev bir tedavi seansından ötekine yan tesirler de değişiklik gösterebilir. Tedavi başlamadan evvel, sıhhat ekibi mümkün yan tesirleri anlatacak ve hastanın bunlarla baş etmesi için yol gösterecektir.
Kanser tedavileri ve yan tesirlerin üstesinden gelmek için, Işın Tedavisi ve Siz; Kemoterapi ve Siz; Kanser Hastaları için Beslenmeye Dair İpuçları vb. yardımcı birtakım cep kitapları ve broşürler bulunmaktadır. …
Cerrahi
Cerrahiden sonraki birinci birkaç gün hastalarda çoğunlukla baş ağrısı ve rahatsızlık görülmektedir. Ama, ilaçlarla ağrı denetim altına alınabilir. Hastalar, ağrılarının hafiflemesi için tabip yahut hemşireleri ile çekinmeden konuşabilmelidirler.
Hastaların güçsüz ve yorgun hissetmeleri de sık görülür. Bir ameliyattan sonra güzelleşme müddeti her hasta için farklılık gösterebilir.
Daha az olan bir vesair durum da meselelerin meydana gelmesidir. Dimağda, beyin-omurilik likidi yahut kan artabilir. Bu şişmeye, ödem ismi verilir. Sıhhat ekibi, bu sorunların işaretleri için hastayı monitörden takip eder. Şişmenin azalmasına yardım için hastaya steroid verilebilir. Sıvıyı çekmek için 2. bir cerrahi gerekebilir. Cerrah, beyindeki karıncıklardan birine uzun, ince bir tüp (şant) yerleştirebilir. Bu tüp, cilt altından vücudun öbür bir kesimine, çoklukla de karın nahiyesine götürülür. Şiddetli likit dimağdan taşınır ve karın nahiyesine bırakılır. Bazen bu likit kalbe verilir.
Enfeksiyon, cerrahi sonrası gelişebilecek bir gayri meseledir. Şayet bu ortaya çıkarsa, sıhhat ekibi hastaya antibiyotik verir.
Dimağ cerrahisi, alışılagelmiş dokuyu zedeleyebilir. Dimağ hasarı önemli bir sorun olabilir. Hastanın düşünmesinde, görme işlevinde yahut konuşmasında problemler olabilir. Hastada kişilik değişiklikleri yahut nöbetler de ortaya çıkabilir. Bu sorunların birden fazla devirle azalır yahut ortadan kaybolur. Ama bazen dimağ hasarı kalıcıdır. Hastanın fizik tedaviye, konuşma terapisine yahut iş ve uğraşı tedavisine gereksinimi olabilir.
Işın Tedavisi
Kimi hastalarda tedavi sonrasında birkaç saat mide bulantısı olabilir. Sıhhat ekibi bu sorunun üstesinden gelmesi için hastaya çeşitli yollar önerebilir. Işın tedavisi, tedavi devam ettikçe hastaların çok bitkin hale gelmesine de neden olabilir. Dinlenmek değerlidir; fakat hekimler çoklukla hastalara, mümkün olduğunca, yapabildikleri kadar faal kalmalarını tavsiye ederler.
Buna ilaveten, ışın tedavisi ekseriyetle saç kaybına yol açmaktadır. Saç çoklukla birkaç hafta içinde uzar. Işın tedavisi, tedavi edilen yerdeki cildi de etkileyebilir. Baş derisi ve kulaklar kırmızılaşabilir, kuruyabilir ve hassas hale gelebilir. Sıhhat ekibi, bu sıkıntıları hafifletmek için de yollar önerebilir.
Bazen ışın, sağlıklı dimağ dokusunu da öldürür. Bu yan tesir, ışın nekrozu olarak isimlendirilir. Nekroz, baş ağrısı, nöbet ve velev hastanın vefatına bile yol açabilir.
Çocuklarda ışın, hipofiz bezini ve dimağın öbür ortamlarını zedeleyebilir. Bu durum, öğrenme sorunlarına, büyümenin ve gelişmenin yavaşlamasına neden olabilir. Ayrıyeten çocukluk sırasında alınan ışın, hayatın ileriki aşamalarında ikincil tümör riskini de arttırmaktadır. Araştırmacılar, dimağ tümörlü genç çocuklarda ışın tedavisi noktasına kemoterapinin kullanılıp kullanılamayacağı üzerinde çalışmaktadırlar.
Kemoterapi ve ışın tedavisi tıpkı anda verildiğinde yan tesirler daha bed olabilir. Tabip, bu sorunların tahlili için yollar önerebilir.
Kemoterapi
Kemoterapinin yan tesirleri esas olarak, kullanılan ilaçlara bağlıdır. En sık görülen yan tesirler, ateş ve soğuk algınlığı, mide bulantısı ve kusma, iştah kaybı ve zayıflıktır. Birtakım yan tesirler ilaçla hafifletilebilir.
Dimağına, ilaç taşıyan bir tabaka yerleştirilmiş olan hastalar, cerrahi sonrası enfeksiyon belirtileri için sıhhat ekibince monitörden takip edilir. Bir enfeksiyon, antibiyotikle tedavi edilebilir.
Destekleyici Bakım
Dimağ tümörlü kimseler, marazın rastgele bir devrinde, sorunlarını önlemek yahut denetim etmek ve tedavi boyunca hayat kalitelerini düzeltmek için destekleyici bakım alırlar. Hastalar ağrıyı ve dimağ tümörünün sair belirtilerini denetim etmek, tedavinin yan tesirlerini hafifletmek ve duygusal meseleleri azaltmak için tedavi alabilirler.
Aşağıdakiler, dimağ tümörlü hastalar için sık görülen destekleyici bakım tipleridir:
Steroidler- Dimağ tümörlü hastaların birden fazla beyindeki şişliği azaltmaya yardımcı olması için steroide gereksinim duyarlar.
Antikonvülzan ilaçlar-Beyin tümörleri, nöbetlere neden olabilirler. Bunları önlemek yahut denetim etmek için antikonvülzan alırlar.
Şant- Şayet dimağda likit birikirse, cerrah sıvıyı çekmek için bir şant yerleştirebilir.
Dimağ tümörlü kişilerin birçok, marazın ilerlemesini yavaşlatmayı amaçlayan tedavilerle birlikte, destekleyici bakım da alırlar. Kimileri tümör tedavisi konumuna, belirtileri denetim etmek için yalnızca destekleyici bakım almaya karar verebilmektedirler.
Rehabilitasyon
Rehabilitasyon, tedavi planının çok kıymetli bir modülü olabilir. Rehabilitasyonun gayeleri, kişinin gereksinimlerine ve tümörün günlük aktiflikleri nasıl etkilediğine dayanır. Sıhhat ekibi, hastanın sıradan aktifliklerine mümkün olduğunca çabuk dönmesine yardımcı olmak için her çabayı gösterir. Birkaç tip terapist yardımcı olabilir:
Fizyoterapistler – Dimağ tümörleri ve tedavileri paraliziye (felç) neden olabilir. Tümörler, bitkinlik ve istikrar sorunlarına de yol açabilirler. Fizyoterapistler hastanın gücünü ve istikrarını tekrar kazanmasına yardımcı olurlar.
Konuşma terapistleri – Konuşma, mütalaalarını tabir etme yahut yutma güçlüğü çeken hastalara yardımcı olurlar.
İş ve uğraşı terapistleri – Yemek yeme, tuvaleti kullanma, banyo yapma ve giyinme üzere günlük hayat etkinliklerini başarmayı öğrenmesi için hastaya yardımcı olurlar.
Dimağ tümörlü evlatların şahsi muhtaçlıkları olabilir. Bazen evlatlara hastanede yahut hanede muallimler gelebilir. Öğrenme yahut öğrendiklerini hatırlama meselesi olan evlatlar, mektebe geri döndüklerinde şahsi sınıflara yahut hocalara gereksinim duyabilirler.
Takip
Dimağ tümörü sonrası sistemli hasta takibi çok kıymetlidir. Tabip, tümörün tekrar ortaya çıkmadığından emin olmak için yakın takiptedir. Denetimler, dikkatli fizikî ve nörolojik muayeneleri içerebilir. Vakit zaman, hasta MR yahut CT çektirebilir. Hastaya takılmış bir şant varsa, tabip bu şantın yeterli çalışıp çalışmadığını denetim eder. Tabip, takip planını (hastanın hekimi ne kadar sıklıkla ziyaret edeceği ve ne üzere testler gerekeceği) anlatabilir.
Tedavisini tamamlamış bireylere tedavi sonrası yardımcı olmak ve soruları cevaplamak hedefiyle kitapçıklar bulunmaktadır. … Bu kitapçıklarda şahısların ne tip yardıma gereksinim duyabilecekleri de anlatılmaktadır.
Dimağ Tümörü Olanlar için Destek
Dimağ tümörü üzere önemli bir illetle yaşamak kolay değildir. Kimi insanlar marazlarının duygusal ve pratik cepheleri ile baş etmek için yardıma gereksinim duyduklarını görebilirler. Destek öbekleri yardımcı olabilir. Bu öbeklerde, tedavinin tesirleri ve illetle baş etme hakkında öğrendiklerini paylaşmak için hastalar yahut aile üyeleri biraraya gelirler. Hastalar bir destek kümesi bulabilmek için sıhhat bakım ekiplerinin bir üyesi ile konuşmak isteyebilirler. Öbekler, şahsen, telefon yahut internet üzerinden destek verebilirler.
Dimağ tümörü ile yaşayan beşerler ailelerinin bakımı, işlerini kaybetmeme yahut günlük hayat aktifliklerine devam etme konusunda üzülebilirler. Tedaviler ve yan tesirleri, hastanede kalış mühletleri ve tıbbi masraflarla ilgili telaşlar sık görülür. Hekimler, hemşireler ve sıhhat ekibinin gayri üyeleri, tedavi, çalışma ve gayrı etkinlikler hakkındaki soruları cevaplayabilirler. Hisleri hakkında konuşmak yahut kaygılarını anlatmak isteyen şahıslara, bir toplumsal hizmet kompetanı, danışman yahut bir diyanet alımı ile görüşmek yardımcı olabilir. Bir içtimaî hizmet mütehassısı çoğunlukla, finansal yardım, taşıma, mesken bakımı yahut duygusal destek için kaynaklar önerebilir.
Kanser Malumat Servisi, hastaların ve ailelerinin program, hizmet ve duyurularda mekan almalarına yardım etmek için malumat sağlayabilir.
Kanser Araştırmalarına Katılmak
Tüm devletteki hekimler çok çeşitli klinik araştırmalar yürütmektedirler. Bunlar, kişilerin istekli olarak katıldıkları araştırma çalışmalarıdır. Çalışmalar, dimağ tümörlerini tedavi etmenin yeni yollarını da içerir. Araştırma zati gelişmelere yol açmıştır ve araştırmacılar da daha tesirli yaklaşımlar için araştırma yapmaya devam etmektedirler.
Bu çalışmalara katılan hastalar, daha evvelki araştırmada umut vermiş olan tedavilerden birinci kere yararlanma talihine sahiptirler. Hastalar, tabiplerin hastalık hakkında daha çok öğrenmelerine yardımcı olarak tıp bilimine değerli bir ek da yaparlar. Klinik çalışmalarda kimi riskler olduğu halde, araştırmacılar hastalarını korumak için çok dikkatli adım atarlar.
Araştırmacılar, kanser tersi yeni ilaçları, dozları ve tedavi programlarını test ederler. Çeşitli ilaçlar, ilaç kombinasyonları ve ilaç ve ışın tedavisi kombinasyonları ile çalışırlar. Işın tedavisinin yeni usullerini ve programlarını da test ederler.
Klinik bir çalışmada yan almak ile ilgilenen hastalar, hekimleri ile konuşmalıdırlar. Başkaca bu mevzu üzerine hazırlanmış kimi broşürler yardımcı olabilir. NCI’ın cancer.gov/clinical_trials internet sahifesinde klinik araştırmalarla ilgili umumi malumata de ulaşabilirler.
Bir hudut ağı, dimağ ve vücudun kalan kısmı arasındaki bildirileri taşır. Birtakım hadler dimağdan direkt gözlere, kulaklara ve başın sair kısımlarına masraflar. Öbür hadler ise dimağın vücudun başka kısımları ile irtibat kurması için omurilikten sarfiyatlar. Dimağ ve omurilik içindeki glia hücreleri, had hücrelerini sarar ve onları tarafında meblağlar.
Dimağ, yapmayı seçtiğimiz hareketleri (yürümek ve konuşmak, gibi) ve vücudumuzun biz düşünmeden yaptığı fiilleri (nefes almak, gibi) yönetir. Beynimiz birebir hengamda duyularımızdan (görme, işitme, dokunma, tat alma ve koklama), hafızamızdan, hislerimiz ve kişiliğimizden de sorumludur.
Dimağın farklı aktiflikleri denetleyen üç ana modülü vardır:
Serebrum– Dimağın en büyük kesimidir. Dimağın üst kısmıdır. Muhitimizde olan biteni bize bildirmek için duyularımızdan gelen bilgiyi kullanır ve vücudumuza olan bitene nasıl yanıt vermesi gerektiğini söyler. Okumayı, düşünmeyi, öğrenmeyi, konuşmayı ve hisleri denetim eder.
Serebrum, farklı aktiflikleri denetim eden iki yarım küreden oluşmuştur. Sağ yarısı, vücudun sol tarafındaki kasları denetim eder. Sol yarısı ise, vücudun sağ tarafındaki kaslardan sorumludur.
Serebellum (Beyincik) – Serebrumun altında, dimağın art tarafında yer alır. Dengeyi ve yürüme ve konuşma üzere karmaşık aktiflikleri denetim eder.
Dimağ Sapı – Dimağı omuriliğe bağlar. Acıkmayı ve susamayı denetler. Denetlediği gayrı etkinlikler arasında, teneffüs, vücut sıcaklığı, kan basıncı ve gayri temel vücut fonksiyonları da vardır.
Kanseri Anlamak
Kanser, dokuları oluşturan yapı taşları olan hücrelerde başlar. Dokular da vücudun organlarını yaparlar.
Alışılagelmiş olarak, hücreler büyür ve vücut onları gereksindiği için yeni hücreler oluşturmak üzere bölünürler. Hücreler yaşlandıklarında ölürler ve taraflarını yeni hücrelere bırakırlar.
Bazen bu sistemli süreç, yanlış çalışır. Vücudun muhtaçlığı yokken yeni hücreler oluşur ve ölmeleri gerektiği halde yaşlı hücreler ölmezler. Ortaya çıkan bu fazladan hücreler tümör ya da ur ismi verilen bir doku kütlesi oluşturabilirler.
Uygun Huylu (Selim) ve Istenilmeyen Huylu (Habis) Dimağ Tümörleri
Dimağ tümörleri âlâ ya da beğenilmeyen huylu olabilirler.
Güzel huylu dimağ tümörleri, kanser hücreleri içermezler:
Ekseriyetle, bu tümörler çıkarılabilir ve tekrar büyüme olasılıkları azdır.
Âlâ huylu bir tümörün sonları yahut kenarları açıkça görülebilir. Düzgün huylu tümör hücreleri, muhitteki dokuya hamle etmezler yahut vücudun farklı kısımlarına yayılmazlar. Fakat, beyindeki kimi hassas ortamlara pres yapabilir ve önemli sıhhat sıkıntılarına neden olabilirler.
Vücudun sair birçok kısmındaki güzel huylu tümörlerden farklı olarak uygun huylu dimağ tümörleri bazen ömrü tehdit edicidirler.
Çok nadir olarak, güzel huylu bir dimağ tümörü, istenilmeyen huylu bir tümöre dönüşebilir.
Istenilmeyen huylu dimağ tümörleri,kanser hücreleri içerirler:
Umumiyetle, beğenilmeyen huylu tümörler daha ciddidir ve çoğunlukla hayatı tehdit edicidirler.
Çabucak büyüme ve çoğalmaya yahut çevreleyen sağlıklı dimağ dokusuna atak etmeye eğilimlidirler.
Çok nadiren, berbat huylu bir dimağ tümöründen kanser hücreleri çıkıp dimağın vesair kısımlarına, omuriliğe yahut vücudun öteki kısımlarına yayılabilirler.
Bazen makûs huylu bir tümör, sağlıklı dokuya dek uzanmayabilir. Bir doku katı içinde kalabilir yahut baş kemikleri ya da baştaki bir öbür yapı, tümörü kuşatabilir. Bu tip bir tümöre, enkapsüle denilir.
Tümör Raddeleri
Hekimler bazen tümörleri, düşük (I. derece) ve yüksek (IV. derece) olarak derecelendirirler. Bir tümörün aşaması, mikroskop altındaki görünümünü söz eder. Yüksek kademeli tümörün hücreleri daha anormal görünümlüdür ve düşük kademeli tümörlere nazaran daha süratli büyürler.
Birincil Dimağ Tümörleri
Dimağ dokusunda başlayan tümörler, birincil dimağ tümörleri olarak isimlendirilir. Birincil dimağ tümörleri, hücrelerinin haline yahut dimağda oluşmaya başladıkları kısma nazaran isim alırlar.
En sık görülen birincil dimağ tümörleri, gliomalardır. Glia hücrelerinde başlarlar. Gliomaların pek çok tipi vardır:
Astrositom – Tümör, yıldız biçimli ve astrosit olarak isimlendirilen glia hücrelerinden ortaya çıkar. Astrositomlar erişkinlerde çoğunlukla serebrumda oluşurlar. Çocuklarda ise dimağ sapında, serebrum ve serebellumda meydana gelirler. III. nokta bir astrositom bazen anaplastik astrositom olarak isimlendirilir. IV. radde bir astrositoma ise çoklukla glioblastom multiforme ismi verilir.
Dimağ sapı gliomu – Dimağın en alt kısmında meydana gelir. Dimağ sapı gliomları en sık genç çocuklarda ve orta yaşlı erişkinlerde görülmektedir.
Ependimom – Dimağın karıncıklarını yahut omuriliğin merkezi kanalını kaplayan hücrelerden ortaya çıkar. En sık, evlatlar ve genç erişkinlerde görülmektedir.
Oligodendrogliom – Bu az görülen tümör, sonları kaplayıp koruyan yağlı maddeyi üreten hücrelerden ortaya çıkar. Ekseriyetle serebrumda oluşur. Yavaş yavaş büyür ve umumiyetle muhitindeki dimağ dokusuna yayılım göstermez. En sık, orta yaşlı erişkinlerde görülür.
Birtakım dimağ tümörleri, glia hücrelerinden başlamazlar. Bunların en sık görülenleri:
Medulloblastom – Ekseriyetle serebellumda belirir. Çocuklarda en sık rastlanan dimağ tümörüdür. Bazen primitif nöroektodermal tümör olarak da isimlendirilir.
Meningiom – Meningslerde ortaya çıkar ve umumiyetle yavaş büyür.
Schwannom – Bir Schwann hücresinden ortaya çıkan tümördür. Bu hücreler, istikrar ve işitmeyi denetim eden sonu kaplarlar. Bu hudut de iç kulaktadır. Tümör bazen, akustik nörom olarak da isimlendirilir. En çok erişkinlerde görülür.
Kraniofaringiom – Dimağın tabanında, hipofiz bezinin yakınında büyür. En sık çocuklarda rastlanır.
Dimağın germ hücreli tümörü – Bu tümör, bir germ hücresinden ortaya çıkar. Dimağda ortaya çıkan germ hücreli tümörlerin birden fazla, 30 yaşından genç kişilerde olmaktadır. Dimağın en sık görülen germ hücreli tümör tipi, germinom’dur.
Epifiz nahiyesi tümörü – Bu az görülen dimağ tümörü epifiz bezinde yahut bu bezin yakınlarında ortaya çıkar. Epifiz bezi, serebrum ve serebellumun arasında bulunmaktadır.
İkincil Dimağ Tümörleri
Kanser birinci ortaya çıktığı konumdan vücudun öteki kısımlarına yayıldığı vakit, bu yeni tümör tıpkı tip anormal hücrelere sahiptir ve birincil tümör ile birebir ismi alır. Vücudun gayrı kısmından dimağa yayılan tümör ise birincil dimağ tümöründen farklıdır. Kanser dimağa gayrı bir organdan (akciğer yahut göğüs, gibi) yayıldığı hengam, ikincil tümör yahut metastatik tümör olarak isimlendirilir. Beyindeki ikincil tümörler, birincil dimağ tümörlerinden çok daha çokça görülür.
Dimağ Tümörleri: Kimler Risk Altında?
Dimağ tümörlerinin tam nedenlerini kimse bilmez. Bir kişinin neden dimağ tümörü geliştirdiğini, gayri insanda ise neden tümör oluşmadığını nadiren açıklanabilir. Fakat, dimağ tümörlerinin bulaşıcı olmadığı da bir gerçektir. Hiç kimse bir gayrı kimseden marazı “kapamaz”.
Araştırmalar, kimi risk faktörlerine sahip olan kişilerin dimağ tümörü geliştirmeye sairlerinden daha yatkın olduğunu göstermiştir. Risk faktörü, bir kişinin hastalık geliştirme mümkünlüğünü arttıran rastgele bir etmendir.
Aşağıdaki risk faktörleri, birincil dimağ tümörü geliştirme mümkünlüğünü arttırır:
Erkek olmak – Çoklukla dimağ tümörleri erkeklerde bayanlara nazaran daha sık görülür. Lakin, meningiomlar bayanlarda daha sıktır.
Irk – Dimağ tümörleri beyazlarda vesair ırktan olanlara nazaran daha sık görülür.
Yaş –Beyin tümörlerinin birden fazla 70 yaş ve üzeri kişilerde tespit edilmiştir. Gelgelelim, dimağ tümörleri çocuklarda 2. en yaygın görülen kanserdir (en sık görülen çocukluk kanseri, lösemidir). Dimağ tümörleri en çok 8 yaşından küçük çocuklarda görülür. Daha büyük yaştaki çocuklarda görülme sıklığı daha azdır.
Ailevi hikâye – Gliomu olan aile üyeleri, bu illete yatkınlığı arttırabilir.
Çalışma ortamında radyasyon yahut kimi kimyasallara maruz kalmak
Radyasyon - Nükleer sanayi personellerinde dimağ tümörü geliştirme riski yüksektir.
Formaldehit – Formaldehit ile çalışan patologlar ve mumyalama ile uğraşanlarda dimağ kanseri gelişme riski yüksektir. Bilim adamları, formaldehide maruz kalan sair emekçilerde dimağ kanseri riskinde artma bulamamışlardır.
Vinil klorid – Plastik personelleri, vinil kloride maruz kalabilirler. Bu kimyasal, dimağ tümörleri riskini arttırmaktadır.
Akrilonitril – Dokuma ve plastik yapan beşerler, akrilonitrite maruz kalabilirler. Bu durum dimağ kanseri riskini arttırmaktadır.
Bilim kişileri, cep telefonlarının dimağ tümörlerine neden olup olmadığını araştırmaktadırlar. Şimdiye dek yapılan çalışmalar, cep telefonu kullanan şahıslarda dimağ tümörü riskinin arttığını göstermemiştir.
Araştırmacılar, baş yaralanmalarının da dimağ tümörleri için bir risk faktörü olup olmadığını araştırmaya devam etmektedirler. Şimdiye dek yapılan çalışmalar, bu türlü bir durumun riski arttırdığını göstermemiştir.
Bilinen risk faktörlerine sahip kişilerin birçoklarında dimağ kanseri gelişmez. Öte yandan, hastalanan pek çok insanda de bu risk faktörlerinin hiçbiri yoktur. Risk altında olabileceğini düşünen kimseler, bu mevzuyu hekimleri ile görüşmelidirler. Tabip, riski azaltma yollarını önerebilir ve denetimler için tutarlı bir program planlayabilir.
Semptomlar - Belirtiler
Dimağ tümörü belirtileri, tümörün boyutuna, tipine ve yerleşimine bağlıdır. Tümörün bir sona basınç yapması yahut dimağın malûm bir ortamına zarar vermesi ile belirtiler ortaya çıkabilir. Belirtiler, dimağ şiştiği yahut baş içinde likit arttığında da oluşabilmektedir. Dimağ tümörlerinin en sık rastlanan belirtileri şunlardır:
Baş ağrıları (genellikle sabahları daha kötüdür)
Mide bulantısı yahut kusma
Konuşma, görme yahut işitmede değişiklikler
Istikrar ve yürüme meseleleri
Duygudurum, kişilik yahut konsantre olma yeteneğinde değişiklikler
Hafıza sorunları
Kas seğirmesi yahut kasılması (nöbetler yahut havaleler)
Kol yahut bacaklarda hissizlik yahut karıncalanma
Bu belirtiler bir dimağ tümörünün kesin belirtileri değildir. Öbür durumlar da bu belirtilere neden olabilir. Belirtileri olan bireyler mümkün olduğunca çabuk doktora gitmelidirler. Yalnızca bir tabip meselesi teşhis ve tedavi edebilir.
Teşhis
Şayet kimsede dimağ tümörünü düşündüren belirtiler varsa, tabip aşağıdaki süreçlerin birini yahut daha fazlasını uygulayabilir:
Fizikî muayene – Hekim, umumi sıhhat işaretlerini denetim eder.
Nörolojik muayene – Tabip, uyanıklık, kas gücü, uyum, refleksler ve ağrıya karşılığı denetim eder. Tabip tıpkı devranda, göz ve dimağı birleştiren had üzerine bir tümör basısı nedeniyle oluşan bir şişlik olup olmadığını anlamak için gözü de muayene eder.
CT tarama – Başın bir seri detaylı fotoğrafını çeken, bilgisayara bağlanmış bir röntgen cihazıdır. Fotoğraflarda dimağın daha net çıkabilmesi için, hususî kontrast bir unsur hastaya enjekte edilir. Fotoğraflar, dimağda tümörü gösterebilir.
MRI- Bilgisayara bağlı güçlü bir mıknatıstır ve vücut içinin ayrıntılı fotoğraflarını verir. Bu fotoğraflar bir monitörde izlenir ve basılabilir. Bazen, dimağ dokusundaki farkları göstermeye yardım etmek için şahsi bir unsur enjekte edilir.
Tabip, öteki testler de isteyebilir:
Anjiyogram – Röntgende daha güzel çıkmalarını sağlamak için, beyindeki kan damarlarına giden kana enjekte edilmiş kontrast unsur ile yapılır. Bir tümör varsa, bu sayede hekim onu röntgende görebilir.
Kafatası röntgeni – Dimağ tümörlerinin birtakım tipleri, dimağda kalsiyum depolanmasına yahut kafatası kemiklerinde değişmelere neden olmaktadır. Bir röntgen ile hekim bu değişiklikleri denetim edebilir.
Lomber ponksiyon (omurilik likidi aspirasyonu)- Tabip, beyin-omurilik sıvısından (beyin ve omurilik etrafındaki ve içindeki boşlukları dolduran sıvı) bir örnek alabilir. Bu süreç, lokal anestezi ile yapılır. Hekim, omurgadan likit alabilmek için uzun, ince bir iğne kullanır. Lomber ponksiyon yaklaşık 30 dakika sürer. Baş ağrısının önlenmesi için hasta, birkaç saat boyunca düz olarak yatmalıdır. Alınan likit, bir laboratuarda incelenir ve içinde kanser hücreleri yahut öbür mesele belirtileri olup olmadığına bakılır.
Myelogram – Bu bir omurga röntgenidir. Kişisel bir kontrast maddeyi dimağ omurilik sıvısına enjekte etmek için lomber ponksiyon yapılır. Kontrast unsurun likitle karışmasını sağlamak için hasta yan yatırılır. Bu test omurilikte bir tümör olup olmadığını tespit etmede doktora yardımcı olur.
Biyopsi – Tümör hücrelerini tespit etmek için dokunun alınmasına, biyopsi ismi verilir. Patolog, mikroskoptan bakarak dokuda anormal hücre olup olmadığını denetim eder. Biyopsi, kanseri, kansere giden doku değişimlerini ve gayrı durumları gösterebilir. Bir dimağ tümörünün teşhis edilmesinin kesin olan tek yolu biyopsidir.
Cerrahlar, tümör hücrelerini aramak için dokuyu üç halde alabilirler:
İğne biyopsisi- Cerrah, baş derisinde küçük bir kesi yapar ve kafatasına küçük bir delik açar. Buna, burr deliği denir. Hekim burr deliğinden bir iğne sokar ve dimağ tümöründen bir örnek doku çeker.
Sterotaksik biyopsi- CT yahut MRI üzere bir görüntüleme cihazı, burr deliğinden tümöre giden yolda rehberlik eder. Cerrah dokudan örnek almak için bir iğne kullanır.
Biyopsi tıpkı hengamda bir tedavi halidir
Cerrah bazen hastanın tümör cerrahisinde bir doku örneği alır.
Bazen biyopsi mümkün değildir. Şayet tümör dimağ sapı yahut öbür birtakım meydanlarda ise olağan dimağ dokusuna zarar vermeden tümörden modül almak mümkün değildir. Tabip bunun noktasına MRI, CT yahut başka görüntüleme metotlarını kullanır.
Biyopsi gereken bir hasta, doktora şu soruları sormak isteyebilir:
Neden biyopsi olmam gerekiyor? Biyopsi tedavi planımı nasıl etkileyecek?
Bana ne tip bir biyopsi yapacaksınız?
Ne kadar sürecek? Uyanık mı olacağım? Canımı yakar mı?
Biyopsiden sonra enfeksiyon yahut kanama değişiklikleri nedir? Rastgele bir risk var mı?
Sonuçları ne devir öğreneceğim?
Şayet dimağımda tümör varsa tedavi ile ilgili olarak benimle konuşacak olan kişi kim? Ne hengam görüşeceğiz?
Tedavi
Dimağ tümörlü birçok insan, tıbbi bakımları için kararlar almada aktif bir rol almak ve marazları ve tedavi seçenekleri hakkında öğrenebildikleri her şeyi öğrenmek isterler. Lakin, dimağ tümörü teşhisinden sonraki şok ve gerginlik, doktora sorulacak her şeyi düşünmeyi güçleştirir. Bir görüşme öncesinde sorulacak soruların listesini yapmak çoğunlukla yardımcı olur. Hekimin dediklerini hatırlamak için hastalar kendilerine anlatılanları not alabilirler yahut bir kayıt cihazı kullanmak için müsaade alabilirler. Kimi hastalar da hekimle görüştüklerinde, konuşmada konum almaları, not tutmaları ya da yalnızca dinlemeleri için yanlarında ailelerinden biri yahut bir arkadaşları olsun isterler.
Hekim, hastayı bir ekspere gönderebilir yahut hasta, bir yönlendirme isteyebilir. Dimağ tümörlerini tedavi eden mütehassıslar, had cerrahları, nöroonkolojistler, tıbbi onkolojistler ve radyasyon onkolojistleridir. Hasta, bir ekip olarak çalışan gayrı sıhhat bakım profesyonellerine de gönderilebilir. Tıbbi ekip içinde, bir hemşire, diyetisyen, ruhsal danışman, toplumsal hizmet bilirkişisi, fizyoterapist, iş ve uğraşı terapisti ve konuşma terapisti konum alır. Evlatlar, mektep ödevlerinde yardım için hocalara muhtaçlık duyabilirler.
2. Bir Seçenek
Tedaviye başlamadan evvel hasta, teşhis ve tedavi planı ile ilgili olarak 2. bir fikir almak isteyebilir. Kimi sigorta şirketleri 2. bir fikir isterler; kimileri da hasta yahut hekim isterse 2. bir fikri kapsayabilirler.
2. fikir için bir tabip bulmanın birçok yolu vardır:
*Hastanın hekimi, hastayı bir yahut daha çok bilirkişiye gönderebilir. Kanser merkezlerinde çoğunlukla birkaç kompetan bir arada bir kadro üzere çalışırlar.
*Yakındaki bir hastane, bir tıp fakültesi yahut hususla ilgili bir dernek, eksperlerin ismini verebilir. …
Tedavi için Hazırlık
Hekim, tedavi seçeneklerini anlatabilir ve her bir seçenekle beklenen sonuçları tartışabilir. Tabip ve hasta, hastanın gereksinimlerine uyan bir tedavi planı geliştirmek için birlikte çalışabilirler. Tedavi, birçok etkene bağlıdır; tümörün tipi, yerleşimi, büyüklüğü ve noktası tedaviyi tesirler. Dimağ kanserinin kimi çeşitleri için hekim, beyin-omurilik sıvısında kanser hücresi olup olmadığını bilmeye de gereksinim duyar.
Tedavi başlamadan evvel kişinin doktora sormak isteyebileceği kimi sorular vardır:
Ne tıp bir dimağ tümörüm var?
Güzel huylu mu bed huylu mu?
Tümörün noktası ne?
Tedavi seçeneklerim neler? Benim için hangisini önerirsiniz? Neden?
Her bir tedavinin ne üzere yararları var?
Her bir tedavinin riskleri ve muhtemel yan tesirleri neler?
Tedavi masrafları ne kadar olacak?
Tedavi sıradan etkinliklerimi ne kadar etkileyecek?
Klinik bir çalışma (araştırma çalışması) benim için münasip olur mu? Bir tane klinik çalışmaya katılmamda yardımcı olabilir misiniz?
Soruların hepsini sormaya yahut karşılıkların hepsini bir anda anlamaya gerek yoktur. Net olmayan hususlarda hekimin açıklama yapması ve insanların daha çok haber edinebilmesi için gayrı talihler da olacaktır.
Tedavi Usulleri
Dimağ tümörü bulunan kişilerin birkaç tedavi seçeneği vardır. Tümörün tipine ve aşamasına bağlı olarak hastalar, cerrahi, ışın tedavisi yahut kemoterapi ile tedavi edilebilirler. Kimi hastalar için tedavilerin bir birleşimi gerekir.
Başkaca, illetin rastgele bir aşamasında, ağrıyı ve kanserin gayri belirtilerini denetim etmek, tedavinin yan tesirlerini azaltmak ve duygusal problemleri hafifletmek için tedavi alabilirler. Bu tip bir tedavi, belirti idaresi, destekleyici bakım yahut hafifletici bakım olarak isimlendirilir.
Tabip, tedavi seçeneklerini açıklayacak ve beklenen sonuçları en âlâ anlatacak olan kişidir.
Hasta, yeni tedavi sistemlerini araştıran bir klinik çalışmada konum almak için tabiple konuşmak isteyebilir.
Cerrahi, birçok dimağ tümörü için kullanılan bir tedavi biçimidir. Kafatasını açmak için yapılan cerrahiye kraniyotomi ismi verilir. Umum anestezi altında gerçekleştirilir. Cerrahi başlamadan evvel, baş derisi tıraş edilir. Daha sonra cerrah baş derisini keser ve kafatasından bir modül kemik kaldırmak için hususî bir çeşit testere kullanır. Tümörün bir kısmı yahut tamamı çıkarıldıktan sonra, cerrah, kafatasındaki açıklığı bir modül kemik, metal yahut kumaşla kapatır. Daha sonra da baş derisindeki kesiyi kapatır.
Cerrahi başlamadan evvel kişinin doktora sormak isteyebileceği birtakım sorular vardır:
Ameliyat sonrası nasıl hissedeceğim?
Ağrım olursa bunun için ne yapacaksınız?
Hastanede kalış müddetim ne kadar?
Uzun periyotlu tesirler olacak mı? Saçım uzayacak mı? Kafatasındaki kemik mekanına yerleştirilen metal yahut kumaşın rastgele yan tesirleri var mı?
Olağan etkinliklerime ne devir döneceğim?
Külliyen düzgünleşme talihim nedir?
Bazen cerrahi mümkün değildir. Tümör dimağ sapı yahut öbür kimi ortamlarda ise, cerrah etraf dokulara hasar vermeden tümörü çıkartamaz. Cerrahi alamayacak olan hastalar, ışın tedavisi yahut gayrı bir tedavi alabilirler.
Işın tedavisi (radyoterapi), tümör hücrelerini öldürmek için yüksek kuvvetli ışınlar kullanır. Bu ışın, x ışını, gamma ışını yahut protonlar olabilir. Büyük bir makine ışını tümöre ve tümöre yakın olan dokuya yöneltir. Bazen radyasyon tüm dimağa yahut omuriliğe de verilebilmektedir.
Işın tedavisi umumiyetle cerrahinin akabinde yapılmaktadır. Işın, cerrahi sonrası ortamda kalmış olabilecek tümör hücrelerini öldürür. Bazen, cerrahi olamayan hastalar cerrahi bölgesine ışın tedavisi olabilirler.
Hasta, ışın tedavisi için bir hastane yahut kliniğe masraf. Tedavi programı tümörün tipi ve büyüklüğüne ve hastanın yaşına bağlıdır. Her bir tedavi yalnızca birkaç dakika sürer.
Tabipler, dimağ tümörünün etrafındaki sağlıklı dokuyu korumak için birtakım süreçler yaparlar:
Fraksinasyon- Işın tedavisi ekseriyetle birkaç hafta, haftada beş gün yapılır. Yekun dozu, yayılmış devir diliminde vermek, tümörün muhitindeki sağlıklı dokuyu muhafazaya yardımcı olur.
Hiperfraksinasyon- Hasta günde bir defa daha büyük bir doz mekanına, günde iki yahut üç sefer daha küçük dozlarda ışın alır.
Sterotaktik ışın tedavisi- Dar ışın demetleri, farklı açılardan tümöre yöneltilir. Bu süreç için hasta, sert bir başlık-çerçeve takar. Bir MRI yahut CT, tümörün tam mekanının fotoğraflarını verir. Hekim, gereken dozun, ışın demetlerinin boyutlarının ve açılarının ne olacağına karar vermek için bir bilgisayar kullanılır. Tedavi bir yahut birkaç görüşmede uygulanabilir.
3 boyutlu konformal ışın tedavisi – Bir bilgisayar, tümör ve yanındaki dimağ dokusunun 3 boyutlu manzarasını yaratır. Tabip, çoklu ışın demetlerini tümörün tam formuna yöneltir. Işın demetlerinin kesin odaklanması ile alışılagelmiş dimağ dokusu korunur.
Proton ışın demeti tedavisi – Işının kaynağı x ışınından fazla, protonlardır. Hekim, tümöre proton demetlerini yöneltir. Protonlar sağlıklı dokuya bir zarar vermeden geçebilir ve tümöre ulaşırlar.
Işın tedavisi başlamadan evvel kişinin doktora sormak isteyebileceği birtakım sorular vardır:
Neden bu tedaviyi almam gerekiyor?
Tedavi ne hengam başlayacak? Ne devir bitecek?
Tedavi sırasında nasıl hissedeceğim? Yan tesirler olacak mı?
Tedavi boyunca kendime nasıl bakabilirim?
Işının işe yarayıp yaramadığını nasıl anlayacağım?
Tedavi sırasında olağan etkinliklerime devam edebilecek miyim?
Kemoterapi, kanser hücrelerini öldürmek için ilaç kullanılmasıdır. Bazen dimağ tümörlerini tedavi etmek için de uygulanmaktadır. İlaçlar ağız yoluyla yahut enjeksiyonla verilebilir. Her iki yolla da ilaçlar kan dolaşımına katılır ve vücutta seyahat eder. İlaçlar, her bir tedavi devrini bir düzgünleşme devrinin izlemesi için umumiyetle döngüsel olarak verilir.
Kemoterapi, hastanenin polikliniğinde, hekimin muayenehanesinde yahut hanede verilebilir. Nadiren de olsa hastanın hastanede yatması gerekebilir.
Erişkinlere nazaran evlatların kemoterapi alma olasılıkları daha ziyadedir. Gelgelelim, erişkinler de cerrahi yahut ışın tedavisi sonrası kemoterapi alabilirler.
Dimağında tekrarlayıcı kanser olan kimi hastalar için cerrah, tümörü çıkarıp, onun yanına kemoterapi içeren birkaç tabaka takabilir. Her bir tabaka yaklaşık 1,45cm çapında ve 1mm kalınlığındadır. Birkaç hafta içinde tabakalar çözünür ve ilacı dimağa verir. İlaç, kanser hücrelerini öldürür.
Kemoterapi başlamadan evvel kişinin doktora sormak isteyebileceği birtakım sorular vardır:
Neden bu tedaviyi almam gerekiyor?
Tedavi bana ne yapacak?
Yan tesirler olacak mı? Yan tesirler için ne yapabilirim?
Tedavi ne vakit başlayacak? Ne vakit bitecek?
Kontrollerimin ne kadar sıkılıkla olması gerekiyor?
Tedavinin Yan Tesirleri
Tedavi, sağlıklı hücrelere ve dokulara zarar verebildiği için, istenmeyen yan tesirler sık görülür. Bu yan tesirler, tümörün yerleşim mekanı, tümörün tipi ve tedavinin kapsamı üzere birçok etkene bağlıdır. Yan tesirler her insan için birebir olmayabilir ve velev bir tedavi seansından ötekine yan tesirler de değişiklik gösterebilir. Tedavi başlamadan evvel, sıhhat ekibi mümkün yan tesirleri anlatacak ve hastanın bunlarla baş etmesi için yol gösterecektir.
Kanser tedavileri ve yan tesirlerin üstesinden gelmek için, Işın Tedavisi ve Siz; Kemoterapi ve Siz; Kanser Hastaları için Beslenmeye Dair İpuçları vb. yardımcı birtakım cep kitapları ve broşürler bulunmaktadır. …
Cerrahi
Cerrahiden sonraki birinci birkaç gün hastalarda çoğunlukla baş ağrısı ve rahatsızlık görülmektedir. Ama, ilaçlarla ağrı denetim altına alınabilir. Hastalar, ağrılarının hafiflemesi için tabip yahut hemşireleri ile çekinmeden konuşabilmelidirler.
Hastaların güçsüz ve yorgun hissetmeleri de sık görülür. Bir ameliyattan sonra güzelleşme müddeti her hasta için farklılık gösterebilir.
Daha az olan bir vesair durum da meselelerin meydana gelmesidir. Dimağda, beyin-omurilik likidi yahut kan artabilir. Bu şişmeye, ödem ismi verilir. Sıhhat ekibi, bu sorunların işaretleri için hastayı monitörden takip eder. Şişmenin azalmasına yardım için hastaya steroid verilebilir. Sıvıyı çekmek için 2. bir cerrahi gerekebilir. Cerrah, beyindeki karıncıklardan birine uzun, ince bir tüp (şant) yerleştirebilir. Bu tüp, cilt altından vücudun öbür bir kesimine, çoklukla de karın nahiyesine götürülür. Şiddetli likit dimağdan taşınır ve karın nahiyesine bırakılır. Bazen bu likit kalbe verilir.
Enfeksiyon, cerrahi sonrası gelişebilecek bir gayri meseledir. Şayet bu ortaya çıkarsa, sıhhat ekibi hastaya antibiyotik verir.
Dimağ cerrahisi, alışılagelmiş dokuyu zedeleyebilir. Dimağ hasarı önemli bir sorun olabilir. Hastanın düşünmesinde, görme işlevinde yahut konuşmasında problemler olabilir. Hastada kişilik değişiklikleri yahut nöbetler de ortaya çıkabilir. Bu sorunların birden fazla devirle azalır yahut ortadan kaybolur. Ama bazen dimağ hasarı kalıcıdır. Hastanın fizik tedaviye, konuşma terapisine yahut iş ve uğraşı tedavisine gereksinimi olabilir.
Işın Tedavisi
Kimi hastalarda tedavi sonrasında birkaç saat mide bulantısı olabilir. Sıhhat ekibi bu sorunun üstesinden gelmesi için hastaya çeşitli yollar önerebilir. Işın tedavisi, tedavi devam ettikçe hastaların çok bitkin hale gelmesine de neden olabilir. Dinlenmek değerlidir; fakat hekimler çoklukla hastalara, mümkün olduğunca, yapabildikleri kadar faal kalmalarını tavsiye ederler.
Buna ilaveten, ışın tedavisi ekseriyetle saç kaybına yol açmaktadır. Saç çoklukla birkaç hafta içinde uzar. Işın tedavisi, tedavi edilen yerdeki cildi de etkileyebilir. Baş derisi ve kulaklar kırmızılaşabilir, kuruyabilir ve hassas hale gelebilir. Sıhhat ekibi, bu sıkıntıları hafifletmek için de yollar önerebilir.
Bazen ışın, sağlıklı dimağ dokusunu da öldürür. Bu yan tesir, ışın nekrozu olarak isimlendirilir. Nekroz, baş ağrısı, nöbet ve velev hastanın vefatına bile yol açabilir.
Çocuklarda ışın, hipofiz bezini ve dimağın öbür ortamlarını zedeleyebilir. Bu durum, öğrenme sorunlarına, büyümenin ve gelişmenin yavaşlamasına neden olabilir. Ayrıyeten çocukluk sırasında alınan ışın, hayatın ileriki aşamalarında ikincil tümör riskini de arttırmaktadır. Araştırmacılar, dimağ tümörlü genç çocuklarda ışın tedavisi noktasına kemoterapinin kullanılıp kullanılamayacağı üzerinde çalışmaktadırlar.
Kemoterapi ve ışın tedavisi tıpkı anda verildiğinde yan tesirler daha bed olabilir. Tabip, bu sorunların tahlili için yollar önerebilir.
Kemoterapi
Kemoterapinin yan tesirleri esas olarak, kullanılan ilaçlara bağlıdır. En sık görülen yan tesirler, ateş ve soğuk algınlığı, mide bulantısı ve kusma, iştah kaybı ve zayıflıktır. Birtakım yan tesirler ilaçla hafifletilebilir.
Dimağına, ilaç taşıyan bir tabaka yerleştirilmiş olan hastalar, cerrahi sonrası enfeksiyon belirtileri için sıhhat ekibince monitörden takip edilir. Bir enfeksiyon, antibiyotikle tedavi edilebilir.
Destekleyici Bakım
Dimağ tümörlü kimseler, marazın rastgele bir devrinde, sorunlarını önlemek yahut denetim etmek ve tedavi boyunca hayat kalitelerini düzeltmek için destekleyici bakım alırlar. Hastalar ağrıyı ve dimağ tümörünün sair belirtilerini denetim etmek, tedavinin yan tesirlerini hafifletmek ve duygusal meseleleri azaltmak için tedavi alabilirler.
Aşağıdakiler, dimağ tümörlü hastalar için sık görülen destekleyici bakım tipleridir:
Steroidler- Dimağ tümörlü hastaların birden fazla beyindeki şişliği azaltmaya yardımcı olması için steroide gereksinim duyarlar.
Antikonvülzan ilaçlar-Beyin tümörleri, nöbetlere neden olabilirler. Bunları önlemek yahut denetim etmek için antikonvülzan alırlar.
Şant- Şayet dimağda likit birikirse, cerrah sıvıyı çekmek için bir şant yerleştirebilir.
Dimağ tümörlü kişilerin birçok, marazın ilerlemesini yavaşlatmayı amaçlayan tedavilerle birlikte, destekleyici bakım da alırlar. Kimileri tümör tedavisi konumuna, belirtileri denetim etmek için yalnızca destekleyici bakım almaya karar verebilmektedirler.
Rehabilitasyon
Rehabilitasyon, tedavi planının çok kıymetli bir modülü olabilir. Rehabilitasyonun gayeleri, kişinin gereksinimlerine ve tümörün günlük aktiflikleri nasıl etkilediğine dayanır. Sıhhat ekibi, hastanın sıradan aktifliklerine mümkün olduğunca çabuk dönmesine yardımcı olmak için her çabayı gösterir. Birkaç tip terapist yardımcı olabilir:
Fizyoterapistler – Dimağ tümörleri ve tedavileri paraliziye (felç) neden olabilir. Tümörler, bitkinlik ve istikrar sorunlarına de yol açabilirler. Fizyoterapistler hastanın gücünü ve istikrarını tekrar kazanmasına yardımcı olurlar.
Konuşma terapistleri – Konuşma, mütalaalarını tabir etme yahut yutma güçlüğü çeken hastalara yardımcı olurlar.
İş ve uğraşı terapistleri – Yemek yeme, tuvaleti kullanma, banyo yapma ve giyinme üzere günlük hayat etkinliklerini başarmayı öğrenmesi için hastaya yardımcı olurlar.
Dimağ tümörlü evlatların şahsi muhtaçlıkları olabilir. Bazen evlatlara hastanede yahut hanede muallimler gelebilir. Öğrenme yahut öğrendiklerini hatırlama meselesi olan evlatlar, mektebe geri döndüklerinde şahsi sınıflara yahut hocalara gereksinim duyabilirler.
Takip
Dimağ tümörü sonrası sistemli hasta takibi çok kıymetlidir. Tabip, tümörün tekrar ortaya çıkmadığından emin olmak için yakın takiptedir. Denetimler, dikkatli fizikî ve nörolojik muayeneleri içerebilir. Vakit zaman, hasta MR yahut CT çektirebilir. Hastaya takılmış bir şant varsa, tabip bu şantın yeterli çalışıp çalışmadığını denetim eder. Tabip, takip planını (hastanın hekimi ne kadar sıklıkla ziyaret edeceği ve ne üzere testler gerekeceği) anlatabilir.
Tedavisini tamamlamış bireylere tedavi sonrası yardımcı olmak ve soruları cevaplamak hedefiyle kitapçıklar bulunmaktadır. … Bu kitapçıklarda şahısların ne tip yardıma gereksinim duyabilecekleri de anlatılmaktadır.
Dimağ Tümörü Olanlar için Destek
Dimağ tümörü üzere önemli bir illetle yaşamak kolay değildir. Kimi insanlar marazlarının duygusal ve pratik cepheleri ile baş etmek için yardıma gereksinim duyduklarını görebilirler. Destek öbekleri yardımcı olabilir. Bu öbeklerde, tedavinin tesirleri ve illetle baş etme hakkında öğrendiklerini paylaşmak için hastalar yahut aile üyeleri biraraya gelirler. Hastalar bir destek kümesi bulabilmek için sıhhat bakım ekiplerinin bir üyesi ile konuşmak isteyebilirler. Öbekler, şahsen, telefon yahut internet üzerinden destek verebilirler.
Dimağ tümörü ile yaşayan beşerler ailelerinin bakımı, işlerini kaybetmeme yahut günlük hayat aktifliklerine devam etme konusunda üzülebilirler. Tedaviler ve yan tesirleri, hastanede kalış mühletleri ve tıbbi masraflarla ilgili telaşlar sık görülür. Hekimler, hemşireler ve sıhhat ekibinin gayri üyeleri, tedavi, çalışma ve gayrı etkinlikler hakkındaki soruları cevaplayabilirler. Hisleri hakkında konuşmak yahut kaygılarını anlatmak isteyen şahıslara, bir toplumsal hizmet kompetanı, danışman yahut bir diyanet alımı ile görüşmek yardımcı olabilir. Bir içtimaî hizmet mütehassısı çoğunlukla, finansal yardım, taşıma, mesken bakımı yahut duygusal destek için kaynaklar önerebilir.
Kanser Malumat Servisi, hastaların ve ailelerinin program, hizmet ve duyurularda mekan almalarına yardım etmek için malumat sağlayabilir.
Kanser Araştırmalarına Katılmak
Tüm devletteki hekimler çok çeşitli klinik araştırmalar yürütmektedirler. Bunlar, kişilerin istekli olarak katıldıkları araştırma çalışmalarıdır. Çalışmalar, dimağ tümörlerini tedavi etmenin yeni yollarını da içerir. Araştırma zati gelişmelere yol açmıştır ve araştırmacılar da daha tesirli yaklaşımlar için araştırma yapmaya devam etmektedirler.
Bu çalışmalara katılan hastalar, daha evvelki araştırmada umut vermiş olan tedavilerden birinci kere yararlanma talihine sahiptirler. Hastalar, tabiplerin hastalık hakkında daha çok öğrenmelerine yardımcı olarak tıp bilimine değerli bir ek da yaparlar. Klinik çalışmalarda kimi riskler olduğu halde, araştırmacılar hastalarını korumak için çok dikkatli adım atarlar.
Araştırmacılar, kanser tersi yeni ilaçları, dozları ve tedavi programlarını test ederler. Çeşitli ilaçlar, ilaç kombinasyonları ve ilaç ve ışın tedavisi kombinasyonları ile çalışırlar. Işın tedavisinin yeni usullerini ve programlarını da test ederler.
Klinik bir çalışmada yan almak ile ilgilenen hastalar, hekimleri ile konuşmalıdırlar. Başkaca bu mevzu üzerine hazırlanmış kimi broşürler yardımcı olabilir. NCI’ın cancer.gov/clinical_trials internet sahifesinde klinik araştırmalarla ilgili umumi malumata de ulaşabilirler.