Bir tümör, dimağın kendisinden kaynaklanmışsa birincil dimağ tümörü olarak isimlendirilir. Bazen kanser dimağa akciğer yahut göğüs üzere sair sahalardan yayılabilir. O vakit bu tip tümörler, ikincil (veya metastatik) dimağ tümörü olarak isimlendirilir. Başka kanserlerle karşılaştırıldığında dimağ tümörleri nispeten az görülmektedir; lakin yerleşimleri ve bazen agresif yapılarından dolayı tehlikeli oldukları düşünülmektedir.
Dimağ Tümörlerinin Muhtemel Belirtileri
Dimağ tümörleri sıklıkla olağan dimağ dokusuna atak eder yahut basınç yaparlar ve belirtiler de o basınç nedeniyle ortaya çıkar. Dimağ tümörünün yerleşim noktasına nazaran kimsede farklı tipte belirtiler oluşabilir. Lakin, zihinsel illetler dâhil öbür marazlar da bu belirtilere neden olmaktadır. Rastgele bir durumda bu belirtilerden birini yahut daha fazlasını yaşarsanız, vakit kaybetmeden hekiminizi aramalısınız.
Baş ağrısı, mahsusen:
-yakın vakitte başlayan yeni bir ağrı
-devamlı bir ağrı
-uyanınca daha istenilmeyen olan bir ağrı
Kusma, mahsusen sabahları daha şiddetliyse
Kişilikte yahut davranışta değişiklikler
Zihinsel becerilerde düşüş:
-hafıza kaybı
-hesap yapma becerisinde bozulma
-yargılamada bozulma
Yeni başlayan nöbetler
Nörolojik değişiklikler:
-görme sorunları (çift görüş, azalmış görüş)
-duyma kaybı
-bir vücut yerinde his azalması yahut güçsüzlük
-konuşma zorlukları
-koordinasyonda azalma, sarsaklık
Güçsüzlük, uyuşukluk/rehavet, uyanıklığın azalması
Lisan meseleleri, yutma güçlüğü, hıçkırıklar
Bozulmuş koku duyusu
Denetimsiz yahut işlev bozukluğu olan hareketler, el titremesi
Menopozdan evvel adet kanamalarının kesilmesi
Yüz felci
Beğenilen anormallikler:
-farklı büyüklüklerde göz bebekleri
-kontrolsüz hareket
-gözkapağı düşmesi
Sersemlik/kafa karışıklığı, alışılmadık yahut garip davranış
Teneffüste muvakkat durma
Dimağın Fonksiyonel Coğrafyası
Dimağın farklı ortamları, farklı fonksiyonları denetim eder. Dimağ tümörünün belirtileri, etkilenen dimağ yerine bağlı olarak değişiklik gösterebilir.
Sol temporal lob: İşitme, görme, koku alma, anlayış, gördüğünü yahut duyduğunu hatırlama, sözleri tanıma, kişilik, davranış ve cinsî davranış.
Dimağ sapı: Nefes alıp verme, kalp suratı, sindirim, uyanıklık seviyesi, uyku, terleme, kan basıncı, vücut sıcaklığı ve istikrar.
Beyincik: Istikrar, duruş, kol ve bacakları kapsayan uyum ve refleks hareketler için hafıza.
Sağ temporal lob: İşitme, koku alma, organize olma, görülen yahut işitilene ağırlaşma, müzikal tonların tanınması, müzik sesleri ve konuşma içermeyen haber (örneğin, çizimler). Uzun periyotlu hafıza, kişilik, davranış ve cinsî davranış.
Oksipital lob: Görüleni ve görsel imgeleri net olarak yorumlama. Okuma ve yazma, cisimleri bulma, renkleri tanıma, sözleri tanıma, nesneleri çizme ve bir cismin hareket edip etmediğini manaya.
Parietal lob: Görme ve dokunma duyusu. Anlayış için farklı duyulardan giren donelerin düzenlenmesi, vücudun duysal denetimi, yazı yazma, matematik ve lisan. Vücudun pozisyonlanması, nesnelerin tutulması ve işitsel ve işitsel olmayan hafıza.
Frontal lob: Bilinçlilik ve dış uyaranlara karşılıklar üzere yüksek zihinsel işlevler, kişilik. Yutma, salya, ses çıkarma, çiğneme, yüz tabirleri ve eller, kollar, gövde, kalça, bacaklar ve ayaklar için motor uyum.
Dimağ Tümörlerinin Özellikleri
Dimağ tümörleri, iki ana sınıfta toplanır: gliomlar ve gliom olmayanlar. Aşağıda, çok çeşitli dimağ tümörü tipleri anlatılmaktadır ve tümörünüz hakkında size verilen bilgiyi netleştirmeye yardımcı olabilir.
Gliomlar
Birincil dimağ tümörlerinin yaklaşık %46’sı ve birincil omurilik tümörlerinin %23’ü gliomlardır; diğer bir deyişle, glial hücrelerden büyürler. Dimağ içinde gliomlar umumiyetle serebrumun yarım kürelerinde meydana gelirler ama öteki yerleri da, mahsusen optik had, dimağ sapı ve bilhassa çocuklarda beyinciği etkilerler. Glial hücreler farklı çeşitte olduklarından, gliomlar da birkaç kümeye ayrılırlar.
Astrositomlar
Tüm birincil dimağ tümörlerinin %17sini oluşturan, en sık görülen gliom tipidir.
Merkezi hudut sisteminde rastgele bir bölgede meydana gelebilir. Tedavi ekseriyetle cerrahi ve ışın tedavisi ve bazen de kemoterapiyi içerir.
Düşük noktalı astrositomlar nispeten yavaş büyür ve cerrahi ile tümör büsbütün çıkarılabilir.
Yüksek noktalı asrositomlar, düşük noktalı olanlardan daha süratli büyürler ve ekseriyetle, cerrahi, ışın ve kemoterapinin bir kombinasyonu ile tedavi edilirler.
Çok Biçimli Glioblastomlar
Yüksek noktalı astrositomların bir öteki ismi da glioblastomlardır. Yakındaki dokulara süratle hamle ederler ve çok agresif hücreler içerirler.
Erişkinleri etkileyen en yaygın birincil dimağ tümörlerindendirler ve bazen evlatları da etkilerler.
Tipik olarak, cerrahi akabinde, tek başına yahut kemoterapi ile kombine edilmiş ışın tedavisi ile tedavi edilirler.
Dimağ Sapı Gliomları
Dimağ sapında yerleşmiş olan bu tümörler, çocukluk tümörlerinin %20’sini, erişkin tümörlerinin de yaklaşık %5’ini oluşturur.
En çok, 3-10 yaş arasındaki evlatları tesirler ve çok düşük noktalı astrositomlardan daha süratli büyüyen çok biçimli glioblastomlara dek değişiklik gösterir.
Dimağ sapı gliomları için ekseriyetle cerrahi kullanılmaz; zira dimağ sapı çok hassastır. Işın tedavisi bazen belirtileri azaltmada yardımcı olur ve tümör büyümesini yavaşlatarak hastanın ömrünü uzatır.
Dimağ sapı gliomları eşit orantıda tehlikelidir; ama düşük noktalı tümörlerin azalma/hafifleme periyotları çok uzun olabilir.
Oligodendrogliomlar
Nispeten nadirdirler; tüm gliomların %5ini temsil ederler ve en çok genç erişkinlerde dimağın serebral yarımkürelerinde meydana gelirler.
Düşük kademeli tümörler, cerrahi ile tedavi edilir. Yüksek kademeli tümörlere, cerrahinin akabinde ışın tedavisi uygulanır; buna bazen kemoterapi de eklenir. Işın tedavisine orta seviyede hassastırlar.
Ependimomlar
Erişkin intrakranyal gliomların yaklaşık %5ini, merkezi had sistemindeki çocukluk tümörlerinin de %10unu oluştururlar.
Oluşum nispetleri 5 yaşında ve 34 yaşında en yüksek seviyededir.
%85 civarı kanser yapmaz; birden fazla sonlandırılmıştır, yavaş büyüyen düşük kademeli tümörlerdir.
Çoklukla yalnızca ışın tedavisi uygulanır; kimilerinin cerrahi olarak büsbütün çıkarılması gerektiği halde, külliyen çıkarılamayanlara ışın tedavisi uygulanır.
Gliom Olmayanlar
Medullablastomlar yahut Primitif Nöroektodermal Tümörler
Çocukluktaki tüm dimağ tümörlerinin %25ten fazlasını temsil ederler. Erişkinlere nazaran, çocuklarda daha çok meydana gelirler.
Dimağın alt kısmında (beyincik) başlarlar ve omurga yahut vücudun öteki kısımlarına yayılırlar.
Çoklukla cerrahi ve ışın tedavisi ile temizlenirler.
Süratli büyüyen tümörlerdir; fakat ışın tedavisine ve kemoterapiye çok hassastırlar.
Meningiomlar
Tüm birincil dimağ tümörlerinin %27sidir ve erkeklere orantıyla hatunları daha çok etkileme eğilimindedir.
Büyürken komşu dimağ dokularını sıkıştırır; çoklukla uygun huyludur fakat hayatı tehdit edebilir.
Kimileri yavaş yavaş büyür; lakin kimileri da daha süratli büyürler yahut ani büyüme atakları yaparlar.
Tekrarlayıp tekrarlamayacağı kestirim edilemez, nizamlı takip ve taramalar değerlidir.
Schwannomlar
Umumiyetle uygun huyludurlar ve mümkünse cerrahi olarak çıkarılırlar.
Sıkça rastlanan bir tipi (vestibular schwannom yahut akustik nöroma olarak bilinir), sekizinci baş hududunu tesirler. Bu hudut, istikrar ve işitme için değerli had hücreleri içermektedir. Bu tip, dimağın bir yahut iki tarafında büyüyebilir.
Metastatik Dimağ Tümörleri
Akciğerler yahut göğüs üzere, vücudun gayri kısımlarından gelen kanser hücreleri, kan yoluyla dimağa ulaşabilir ve ikincil yahut metastatik bir tümör oluşturmaya başlar. Metastatik dimağ tümörleri gerçekte, birincil dimağ tümörlerinden daha yaygındır. Tedavide çoklukla cerrahi ve/veya ışın tedavisi kullanılır.
Dimağ Tümörlerinin Teşhisi
Sizde dimağ tümörü belirtileri varsa, hekim birtakım testler yapmak isteyecektir. Dimağ içindeki anormalliklerin tipini ve yerleşimini saptamak için kullanılan gelişmiş birkaç diyagnostik süreç bulunmaktadır.
Merkezi Had Sistemi Tümörlerini Etkileyen Iddiası Etmenler
Histoloji (hücre tipi)
Hastanın yaşı
Tümörün yerleşimi
Fonksiyonel nörolojik durum
Daha az değerli etmenler:
Metastatik yayılım
Tümör rezeksiyonunun büyüklüğü (cerrahi uygulanan hastalarda)
Nörolojik Kıymetlendirme
Hastaların birinci nörolojik değerlendirmeleri çoklukla bir nörolog yahut hudut cerrahı tarafından yapılır.
Değerlendirmeyi yapan kişi, azalmış zihinsel işlev (örn. konsantre olamama, hatırlamada zayıflık, aritmetik süreçleri yahut kolay işleri gerçekleştirememe), güçsüzlük, hissizlik, kas tonusunda zayıflık, reflekslerde değişiklik ve görmede değişikliklerin işaretlerini arayacaktır.
Görüntüleme
Dimağın anatomisini incelemek için, hastalara manyetik rezonans görüntüleme (MRI) yahut bilgisayarlı tomografi (BT) uygulanacaktır.
Tümörün özelliklerini daha âlâ anlayabilmek için(Hızlı mı büyüyor? Sabit mi duruyor? Olağan dokuya atak etti mi? vb.), manyetik rezonans spektrometresi (MRS) ve pozitron emisyon tomografi (PET) üzere ek taramalar da yapılabilir.
Bu taramalar daha sonra her bir hasta için en müsait tedaviyi belirlemek emeliyle kullanılır.
Biyopsi
Şayet taramalardan net bir teşhis yapılamıyorsa, tümörün tipini tam olarak belirlemek için bir biyopsi yapılabilir.
Lokal anestezi uygulandıktan sonra, tümörün küçük bir kesimini almak için kafatasındaki küçük bir delikten uzun bir iğne sokulur.
Tümör örneği, tümörün tipini ve ne kadar agresif olabileceğini belirlemek için kıymetlendirilir.
Biyopsiden elde edilen malumat daha sonra, hasta için en münâsib tedavinin ne olduğunu tespit etmek için kullanılır.
Dimağ tümörlerinin kademelendirilmesinde iki temel etken dikkate alınır: tümörü yapan hücrelerin cinsleri ve tümörün büyüme suratı. Ayrıyeten, hastanın yaşı da değerlidir; hasta ne kadar genç ise, marazın seyri o kadar güzeldir. Daha az olarak, kanserli hücre tipinin, büyüme suratının ya da hastanın yaşı kadar değerli olmasa da, çıkarılan dokunun ölçüsü da bir etkendir.
Cerrahi düşünülüyorken, tümörün yerleşimi değerlidir; zira kimi ortamların, ömür kalitesi, ömür beklentisi ve tedavi tipi üzerinde büyük bir tesiri vardır. Umum sıhhatin ve fizikî durumun düzgün oluşu, sonuçları öngörmede büyük rol oynar; daha genç hastalar daha âlâ seyre sahiptirler.
Dimağ Tümörlerinin Tedavisi
Şayet dimağ tümörü berbat huylu ise, tedavi gereklidir. Burada, birtakım tedavi seçenekleri sıralanmaktadır. Başkaca, birçok klinik çalışma, hastaların yeni deneysel tedavilere ulaşmalarını sağlar.
Cerrahi
Tümör kütlesini ortadan kaldırmanın en direkt yolu, birincil tümörün cerrahi olarak çıkarılmasıdır.
Cerrah, çoklukla bir kranyotomi yapacaktır. Bu operasyonda, dimağa ulaşmak için bir modül baş kemiğinin çıkarılmasıyla kafatası boşluğuna girilir. Çıkarılan kemik, cerrahi sürecin ahir tekrar alanına takılır.
Işın Tedavisi
Işın tedavisi, kanserli birçok dimağ tümöründe başrol oynar.
Yeterli huylu tümörler de büyümelerinin denetim edilmesi için ışın gerektirebilirler.
Cerrahi sonrası ışın
Tümörün bütünü cerrahi olarak çıkarılmış gözükse de, etrafındaki dimağ dokusunda mikroskopik tümör hücreleri kalır ve bunlar öteki bir yana yayılabilir yahut yeni bir dimağ tümörü oluşturabilirler.
Cerrahi kazıma sonrası uygulanan ışının gayesi, kalan tümörün büyüklüğünü azaltmak, büyümesini durdurmak yahut her ikisidir.
Şayet tümörün tamamı inançlı bir halde çıkarılamazsa, çoğunlukla cerrahi sonrası ışın önerilir.
Cerrahi iyi olmadığında ışın
Cerrahi ile ulaşılamayan yahut ışına bilhassa karşılık verdiği düşünülen niteliklere sahip tümörler için cerrahi yanına ışın kullanılabilir.
Brakiterapi
Tümörlere seçici olarak yüksek dozda ışın verme formülüdür.
Çoğunlukla metal taneler yahut çubuklar biçiminde olan bağımsız radyoaktif kaynaklar, tümör yahut tümör çukuru içine ya da yakınına yerleştirilir.
Çoğunlukla bilgisayar yardımıyla radyoaktif kaynağı tam olarak yerleştirmek, sağlıklı dokunun ışına daha az maruz kalmasını ve tümörün aldığı ışının dozunun en yüksek seviyede olmasını sağlar.
Brakiterapi, cerrahi ve/veya kemoterapi ile bir arada kullanılabilir.
Işın ve Kemoterapi
Kemoterapiyi ışın tedavisi ile bir arada kullanmak, yüksek seviyeli tümörü olan birtakım hastalar için yararlıdır.
Kemoterapi, bir yahut daha ziyade ilacı içerebilir ve döngüsel olarak verilmektedir (örneğin, 3 hafta boyunca günde bir kere, akabinde, yeni hücreler yapmak için 1 haftalık dinlenme devri ).
Kemoterapi, ağızdan, damardan, farklı bir infüzyon prosedürüyle yahut direkt dimağa yerleştirilmiş bir tabaka formunda uygulanabilir.
Gamma Bıçağı (Sterotaktik ışın tedavisi)
Gamma bıçağı gerçekte, yüksek kademede odaklanmış, eni dar olan kobalt gamma ışını demetleridir.
Cerrahiye karşı bir seçenek olan bu tatbik, bir kesiye gerek kalmadan, direkt dimağ anormalliklerini tahrip eder.
Yeterli ve bed huylu tümörleri, metastatik tümörleri ve öteki vasküler yapı bozukluklarını tedavi etmek için kullanılmaktadır.
Hastalarda yan tesirler daha azdır ve konvansiyonel cerrahiye nazaran düzgünleşme müddeti daha kısadır.
Cerrahi tipik olarak 30 dakika ve 3 saat arasında sürer ve hastaların birden fazla tıpkı gün meskene dönebilir.
Tedavinin Yan Tesirleri
Dimağ tümörü tedavisinin yan tesirleri olabilir. Bazen yan tesirler ani olur yahut birkaç gün içinde gelişebilir. Yan tesirlerin ciddiyeti ilacın dozu yahut tedavinin uzunluğu ile ilgili olabilir.
Kemoterapi
Kemoterapi ilaçları, süratli büyüyen hücreleri öldürmek için yapılmıştır. Ama, bu ilaçlar tüm vücutta dolaştıklarından, alışılagelmiş, sağlıklı hücreleri de etkileyebilirler. Sağlıklı dokunun hasarı, yan tesirlere neden olur.
Kemoterapiye yaşlı hastaların daha az uygun tahammül edip edemeyebilecekleri müphemdir. Yaşlı hastaların kullandığı birçok ilaç ve sair tıbbi meseleler üzere kimi durumlar, kanser tedavisini zorlaştırabilir. Lakin, bir çalışmaya nazaran, tıbbi komplikasyonları olmayan yaşlı kanser hastaları, genç hastalarla birebir seviyede toksisite ve yarar sağlayabilirler.
Kemoterapi süratli büyüyen hücreleri hedeflediğinden, saç kökleri, kemik iliği ve mide hücreleri üzere süratli bölünen sıradan hücreler de etkilenir. Yan tesir olarak, kellik, mide bulantısı, kusma ve ishal ortaya çıkar.
Kemoterapi ayrıyeten, anemiye bağlı güçsüzlük, ateş ve enfeksiyona neden olur; zira bağışıklık sistemi ilaçlar nedeniyle zayıflamıştır.
Işın Tedavisi
Dimağ tümörü için ışın tedavisinin yan tesirleri, tümörün muhitindeki olağan dimağ dokusuna ışınımın yaptığı tesirle ortaya çıkar.
Işın tedavisinin birinci tatbikinden kısa bir müddet sonra hastalarda baş ağrısı, mide bulantısı, kusma, uyku hali, ateş ortaya çıkabilir ve tümörle bağlı nörolojik belirtiler berbatlaşabilir. Bu belirtiler, tedavi ilerlerken gitgide daha hafif hale gelmelidir.
Işın tedavisine başladıktan sonraki birkaç hafta ile birkaç ay içinde belirtiler berbatlaşabilir. Bu belirtiler, tümörün ilerlediğini gösterebilir. Nedenin tümör mü yoksa tedavi mi olduğunu saptamak için bu belirtileri bir müddet boyunca gözlemlemek gereklidir.
Işın tedavisinin özelliğine bağlı olarak, tedaviden aylar yahut yıllar sonra geç periyot ışın tesirleri gelişebilir. Yaşadığınız rastgele bir belirtinin bir kaydını almak yahut bir günlük tutmak güzel olur; böylelikle belirtileri tabiple konuşabilirsiniz.
Cerrrahi ve Gayri Tedaviler
Cerrahi ve ışın, tümör etrafındaki dimağın ödemine (şişlik) neden olabilir.
Şişlik, çevreleyen dimağ dokularında basınca yol açar ve baş ağrısı, uykusuzluk ve farklı önemli sıkıntılar yaratır.
Bu meseleleri önlemek için hekiminiz steroidler yazabilir.
Kortikosteroid ismiyle da bilinen bu steroidler, vücutta doğal olarak oluşan hormonlardır ve vücut geliştiricilerin kullandıkları “anabolik steroidler” den farklıdırlar.
Steroidler, birçok tümör tipinin hücrelerini öldürmek için pek az çalışır; lakin, baş ağrısı üzere kimi belirtileri hafifletebilir ve cerrahi yahut ışın tedavisiyle ortaya çıkabilen daha çokça şişliği önler.
Yan Tesirlere Karşı Yapılabilecekler
Yan Tesir
Destekleyici Bakım
Kansızlık
Al kan hücreleri oluşturan ajanlar
Kellik (kalıcı yahut geçici)
Peruklar, türban, başlıklar, şapkalar
Kan pıhtıları
Kan incelticiler
Kabızlık
Ağır lifli besinler, likit alımını arttırmak, laksatifler, gaita yumuşatıcılar
İshal
Düşük lifli azıklar, yüksek proteinli besinler, likit alımını arttırmak, baharatlı yahut bağırsakları rahatsız eden besinlerden kaçınmak, antidiyare ilaçları
Ağız kuruluğu
Şekersiz sakız, buz cipsleri
Yorgunluk
Enerjiyi korumak, işleri devretmek, sık sık kısa dinlenme aralıkları vermek, aktiflikleri öncelik sırasına koymak, düzgün bir beslenme, ehliyetli kalori almak (Her gün, 450gr başına ortalama 15 kalori. Kilo kaybediyorsanız buna 500 daha ekleyin), günde en az 8 bardak su içmek, ek vitamin gerekli olabilir.
Ateş/enfeksiyon
Ateş için asetaminofen yahut ibuprofen; enfeksiyon için antibiyotikler.
İştah kaybı
Daha küçük öğünler, beslenme ekleri, iştah arttırıcılar
Ağız yaraları
Alkolden (alkol içeren ağız temizleme suları dâhil), tütünden, tuzlu, şekerli, çok sıcak ve çok soğuk besinlerden uzak durmak
Mide bulantısı yahut kusma
Antiemetikler