Bilgi Sosyolojisi Nedir?

Bilgi Sosyolojisi,
Bilgi Sosyolojisi Nedir?,
Bilgi Sosyolojisi Hakkında

1 Konusu ve Kapsamı Bilimlerin ortak ozelliklerinin yanı sıra farklılıkları, sosyal realitenin değişik perspektiflerle ele alınmasından doğmuştur Yeni yaklaşımlar ve bakış acıları, bu branşların konularına ve kapsamlarına surekli eklenmekte ve geliştirilmektedir Genel hususiyetlerinin yanı sıra, bir disiplinin konu ve sahasını, ona ait strateji ve genel teoriler cercevesinde değişkenler kullanılarak ele alınabilecek tum konular oluşturmaktadır Buna gore bilgi sosyolojisinin konusunu toplum ve bilgi ilişkisi, değişkenlerini ise bu karşılıklı etkileşim surecinde mevcut olan her turlu faktor oluşturmaktadır Bu bakımdan bilgi sosyolojisininkonusunu toplum ile bilgi arasındaki ilişkinin tezahurleri olarak genellemek mumkundur Bilgi olarak toplumda mevcut olan her şey sosyolojik inceleme icin meşru bir konu olarak kabul edilmektedir Bilgi terimi cok geniş anlamda ele alınmaktadır; cunku bu alandaki calışmalar entelektuel hayatta adaletten sanata kadar her konu ile ilgili fikirler, ideolojiler, inanclar, felsefe, bilim, teknoloji, ve duşunce sistemleri gibi mevcut tum kulturel urunlerle meşgul olur Branşın ilk ihdas edildiği yıllarda kapsam, genel olarak Mannheim tarafından şoyle ifade edilmektedir: Calışmamızın ana teması, belirli bir tarihi andaki entelektuel hayatın, mevcut sosyal ve siyasi guclerle nasıl ve hangi formlarda ilişkili olduğunu muşahede etmektir

Duşunce sistemlerinde taşınıyor olan doğruları ve yanlışları aramak bilgi sosyolojisinin bir gorevidir Bu amac icin fikirlerin icinde yeşerdikleri sosyal şartların cercevesi icinde ve dışında nasıl anlamlandıklarını incelemek gerekirGunumuzde bilgi sosyolojisi, ozellikle bilim sosyolojisi ve gunluk bilginin sosyal yapılanması konularında araştırmalarını yapıyor

Bilgi sosyolojisi genel olarak bilgi ile toplumda mevcut diğer faktorler arasındaki ilişkiyi inceleyerek sosyal realitenin belirlenmesini sağlar Sosyal realitenin belirlenmesi icin bilgi ile toplumdaki diğer faktorler arasındaki ilişkinin de incelenmesi gerekir Bu bakımdan bilgi sosyolojisinin konuları bir yonden, sosyal yapıların ve sosyal sureclerin birbiriyle olan fonksiyonel ilişkisinin analizi, diğer yonden bilgi şekilleri de dahil entelektuel hayatın ornekleridir Toplumda hangi sosyal realiteler mevcuttur, bunlar ne şekillerde ortaya cıkmaktadırlar, fikirler, felsefeler, ve diğer faktorler belli bir sosyal realiteyi nasıl oluşturmaktadır? Butun bu yaklaşımlarla elde edilen sorular ve cevapları bu dalın konusunu ve alanını oluşturmaktadır Daha belirgin bir tarif yapmak alandaki mevcut tum konuları ve yaklaşımları kapsayabilmek acısından oldukca zordur Bununla birlikte Gurvithc tarafından aşağıdaki tarif yapılmaktadır

Bilgi sosyolojisi, sosyal cevredeki farklı tipler, bu tiplerin farklı olarak vurgulanan formları, bilginin farklı sistemleri (bu tiplerin hiyerarşileri), ve ote yandan global toplumlar, sosyal sınıflar, belirli guruplaşmalar ve toplumsallaşmanın ceşitli tezahurleri (mikrososyal elementler) arasında kurulan fonksiyonel ilişkilerin incelenmesidir

Gurvithc, sosyal cevrede bilginin hiyerarşik bir tasnifini yaparak aralarındaki ilişkinin incelenmesinin bilgi sosyolojisinin konusunu teşkil ettiğini belirtmektedir Sosyal cevre, kısmi, ozellikle global sosyal yapılar bu araştırmaların nuvesini teşkil etmektedir Bu amaca gore bilgi sosyolojisi şu detayları incelemelidir:

a) Bilgi tipleri arasındaki ceşitli hiyerarşileri incelemek (sosyal kontrol, kulturel urunler, sosyal uygulamalar vs

b) Değişik tur toplumlardaki bilgi ve ajanlarının rolleri;

c) Deyimlerin, iletişimlerin ve bilginin yayılmasının değişik turlerini incelemek;

d) Bilginin ceşitli tiplerinin toplumlara (global toplum tiplerine, sınıflara, kısmi guruplaşmalara) gore eğilimlerini (farklılaşma veya butunleşme yonunde) tespit etmek; bu, genetik bilgi sosyolojisinin başlangıcı olabilir;

e) Sosyal cevre ve bilgi arasında, birbirleriyle olan ilişkileri esnasında gorulebilecek ayrışmaları tespit etmekSosyal cevre ve bilgi arasında, birbirleriyle olan ilişkileri esnasında gorulebilecek ayrışmaları tespit etmek

Bilgi sosyolojisinin konusu hakkında daha uygun bir acıklama, bu konuda yapılmış calışmalardan bazı ornekler vermekle olacaktır

Bunlardan ilki, bilginin uretilmesi ve dağıtılması hakkındadır; eğitim ve bilgi sosyolojisi perspektifleriyle muzik eğitimi ve metotları uzerinde yapılmıştır Calışma, esas itibariyle, bilginin yayılması stratejileri ile ilgili dort temel soruya cevap aramak amacıyla teşekkul ettirilmiştir Birer bilgi yayma ajanı rolundeki eğitimciler, bu amacla kullandıkları metotları sadece bir bilgi dağıtım stratejisi olarak almamakta, aktardıkları bilginin ozunu ve muhtevasını da ifade edebilecek bir metot formulasyonu edinmeye calışmaktadırlar Bu caba onları, metot ve muhteva konusunda yeni bilgi uretmeye sevk etmektedir Bu esnada goz onunde bulundurulmuş olan husus, elde edilen bilginin gunumuz oğrencisine uygun olup olmadığıdır Araştırmada ayrıca, bilgi uretme ve onu toplum hayatına mal etmede, bilincli ve bilincsiz karar alma (decisionmaking) sureclerinin tabiatlarının nasıl olduğu ve genel olarak bilginin (bu ornekte muzik eğitiminin) sosyal dağıtımınınnasıl sağlandığı değerlendirilmiştirGorulduğu gibi, bu ornekte bilgi unsuru muzik eğitimi metotları olarak ele alınmış, ve bilginin sosyal olarak yayılmasında ortaya cıkan hususların yine sosyal olarak şekillendirilmesi izah edilmiştir

Bilginin kaynakları konusunda bir calışma da yeni bilgi sosyolojisi (the new Sociology of knowledge)olarak adlandırılan bir eğitim teorisi kullanılarak yapılmıştır Calışma, eğitimcinin toplumda ve bir eğitim muessesesinde yaşaması ve calışması icin gerekli olan bilgiyi, turleri ve fonksiyonları itibariyle nasıl edindiği, geliştirdiği, ve kullandığını incelemektedir Bulgular, toplum, okul, eğitimcilik mesleği, şahsi biyografi, ve mesleki tecrube olmak uzere, bilginin beş temel kaynağı olduğunu gostermektedir Mesleki uygulamalar misyonunu şekillendirme ve belirlemede eğitimcinin okuldaki ve toplumdaki kulturden algılamalarının (perceptions) esas rolu oynadığı bulunmuştur Bu sonuc toplum tarafından uretilen bilginin gerek fertleri gerekse organizasyonları şekillendiriciliğini işleyen bilgi sosyolojisi teorisiyle de mutabıktır Elbette ki organizasyonların farklılıkları, değişik bilgi tabanına dayanmalarından ileri gelmektedir Bu bilgi sosyolojisinin esas aldığı noktalardan biridir Farklılıkların entelektuel kaynakları, bilgi sosyolojisi ve antropolojinin yeni onem kazanmaya başlayan konuları arasındadır Bu goruş, insanlığın tum birikimlerini, kultur ve bir sosyal kurum uyesi fertlerin mizacları veya ozel durumlarıyla ilgili diğer faktorler tarafından etkilenen serbest iştirakler olarak gorur

Yukarıdaki surecin tersi, yani insanların kultur yapılarını ureten duşunce ve ideolojik dinamikler de, birer bilgi sosyolojisi konusudurlar Bunlardan sınıf, cinsiyet ve ırk dinamikleri okul bilgisi sosyolojisi sahasında ele alınmaktadır Eğitim, toplumsal olarak uretilmiş bir muessese olarak sosyal değerleri, muhtelif dinamiklerin etkileriyle değiştirerek ve geliştirerek, veya yeni sosyal değerler ureterek topluma geri yansıtmaktadır Boylece toplum kendini yenileyebilmekte ve kultur uretimi surdurulebilmektedir

İnsanın entelektuel urunleri soyut planda kalmamakta, maddi sahalarda tezahur etmektedir Dolayısıyla bilgi sosyolojisi, maddi unsurları ve bunların arkasındaki duşunce sistemlerini de konu edinmektedir

Buna ornek bir calışma da, mimari sahada, cevrenin fiziki formlarının meydana getirilmesindeki bilim ve sanat metotlarının koordinesinin geliştirilerek duzenleme ve potansiyel problemlerin giderilmesi hususunda yapılmıştırAraştırma, cevre calışmalarında sanat felsefeleriyle bilimin birbirinden ayrı olduğunu ve bu kopukluğun kaldırılabilmesi icin yeni bir teorik sentez oluşturulması gerektiğini one surmektedir Bu duşuncelerin ışığında bilgi sosyolojisi, insaninsan ve insancevre ilişkisinde, birbirinden kopuk sanat, sanat felsefeleri, bilim ve cevre formlarını izah edecek ve butunleştirebilecek bir yaklaşım olmaktadır Gorulduğu gibi burada işlenen konu esasen entelektuel urunler arasındaki farklılıkların ortaya cıkarılması, bunlardan doğan hataların ve eksikliklerin giderilmesidir

Sonuc itibariyle yukarıdaki tartışmaları şoyle ozetleyebiliriz: Bilgi sosyolojisinin konusu toplumda uretilen sosyal olarak şekillenmiş bilgi ile sosyal yapı arasındaki ilişkidir Bu dalda ele alınacak herhangi bir konunun başlıca uc ana şartı sağlaması gerekir: Konuların, objektif olması; Ontolojik (yaratılış ilmi) veya sınanamayan metafizik olmaması; Sosyal yapının urettiği veya bunu etkileyen bir konu olması gerekmektedirBilgi Sosyolojisinin sınırları cok kesin olmadığından, ilgilendiği konular sosyal psikoloji, bilim, din, sanat, sosyolojileri gibi bazı branşları kapsar veya cakışır

Bilgi sosyolojisinin konusu ile ilgili son yaklaşım, bu calışmanın amacı ile ilgilidir Bu, bilgi sosyolojisinde kimlik konusudur Kimlik, pek cok disiplin tarafından değişik şekillerde ele alınmaktadır Kimliği gerek ferdi gerekse toplumsal bir duşunce sistemi olarak ele alırsak bu konu doğrudan bilgi sosyolojisi sahasına girmiş olur Sosyal yapı icinde fert, kim olduğunu duşunmekte ve nicin belli bir tarzda hareket sergilemektedir? Gerek ferdi gerekse toplumsal duşunce sistemi olarak kimlik, sosyokulturel cevre tarafından yaratılmaktadır​