İlk günden bu yana en çok tartışılan yatırım araçları ortasında yer alan kripto para birimleri, tarihinin en sallantılı devirlerinden birini geçiriyor. Başta Bitcoin olmak üzere piyasadaki tüm kripto para üniteleri eşi gibisi görülmemiş düzeyde 'çöküş' yaşıyor. Düşüşün ne vakit sona ereceği ise kestirilemiyor. Pekala ne oldu da piyasalar bu hale geldi? Gelin kripto para piyasalarındaki son duruma, yaşananlar, ayrıntılara ve bundan sonrası için tahminlere daima birlikte yakından bakalım.
Aslına bakacak olursak Bitcoin hala hayli yüksek sayılabilecek bir düzeyde. Coinmarketcap'ten aldığımız datalara nazaran kripto para ünitesi, an prestijiyle 28 bin doların üzerinde seyrediyor. Sonuçta bugün öbür hiçbir yatırım aracını ünite olarak bu kadar yüksek bir bedelle satın alamazsınız. Lakin büyük resme, yani uzun vadedeki duruma baktığımızda Bitcoin'deki düşüşün yenilir yutulur düzeyde olmadığını görebiliyoruz. Gelin Bitcoin'in 2021 yılından beri nasıl bir fotoğraf çizdiğine daima birlikte bakalım.
Kasım 2021'de Bitcoin için 70 bin dolarları tartışıyorduk
*Bitcoin fiyat grafiği. Kaynak: Coinmarketcap
Bitcoin, 2020'nin son gününde 29 bin dolar düzeylerinden süreç görüyordu. 2021 yılı ise piyasalar için epey hareketliydi. Hatta Kasım 2021'e geldiğimizde 70 bin dolarları konuşmaya başlamıştık. Lakin şimdilerde durum tam aksine dönmüş durumda. Bu makalenin yazıldığı tarih ve saat prestijiyle Bitcoin, 28 bin 350 dolardan süreç görüyor. Yani 31 Aralık 2020'de 1 Bitcoin alan bir kişi, parasını evvel 2,4 katına çıkardı, sonra da bu parayı kaybetti. Hatta an prestijiyle bu 'hayali yatırımcı' ziyan etmiş durumda. Elbette bu durum altcoinlerin tümünde geçerli oldu. Pekala her şey hoş giderken işler nasıl aksine döndü?
Aslında perşembenin gelişi çarşambadan belliydi
COVID-19 salgını, tüm dünyayı ekonomik manada etkiledi. Sokağa çıkma yasakları nedeniyle yaşanan küçülmeler, işletmelerin ziyan edip kapanma noktasına gelmeleri, tedarik zincirlerindeki aksaklıklar... İşte tüm bunlar hükümetleri zora soktu. Hatta 'süper güç' olan ABD bile bu süreçte rekor enflasyon açıkladı. Global manada bu derece büyük çaplı sıkıntılar yaşanıyorken kripto para piyasalarında her şeyin yolunda gitmesi pek de mümkün değildi. Evet, Bitcoin'in merkeziyetsiz yapısı pandemi, enflasyon sayıları ve krizlerden etkilenmiyordu lakin piyasaları belirleyenler de bunlardan etkilenen insanlardı. Yani aslında perşembenin gelişi çarşambadan aşikardı...
Hükümetler, COVID-19'un başlarında vatandaşları için destek paketleri açıkladılar. Pek çok analist, kripto para piyasalarındaki yükselişi evvel buna bağladı. Hakim görüş, insanların ceplerinde para varken aldığı takviyenin kripto paralara aktığı istikametindeydi. Bu birinci bakıldığında kulağa mantıklı gelen bir tehmindi zira kripto para piyasalarındaki toplam paranın büyüklüğü, 2021'in sonlarına gerçek 3 trilyon dolara ulaşmıştı. Yani piyasaya oluk oluk para akıyor, akan para Bitcoin'e ve öbür tüm kripto para ünitelerini uçuruyordu.
Güvenli liman konusu ve artan faizler
Kripto paralar, piyasaya sürüldükleri birinci günlerinden beri analistler tarafından 'riskli' olarak kabul ediliyor. Bunun en büyük nedeniyse kripto paraların rastgele bir merkeze bağlı olmaması. Ayrıyeten rastgele bir ülkenin para ünitesinin durumu da kripto paralar için değerli değil. Bu durum, yatırımcıların gözünü her vakit korkutmuştu. O denli ki pek çok kişi, kripto paraları "güvenilmez" olarak nitelendiriyordu. Altın, gümüş ve hatta petrol üzere klasik, 'güvenli liman' olarak kabul edilen yatırım araçları varken teknolojik para ünitelerine yatırım yapmak pek çok ekonomiste nazaran çılgıncaydı. Hal bu türlü olunca da kripto para piyasalarında yatırım yapan bilhassa de küçük ve orta çaplı yatırımcılar, kaçmak için fırsat kolluyorlardı. Ülkelerin faiz artırım kararları, inançlı liman arayan yatırımcılar tarafından paranın çekilmesi ve haliyle Bitcoin'in değerisizleşmesi için epeyce kâfi bir fırsat olarak görüldü. Lakin tek neden bu değildi.
Balina vurgunları ve dolandırıcılık olayları
Kripto para piyasalarının denetlenemeyen ve merkeziyetsiz yapıları, en çok da "balina" olarak isimlendirilen büyük yatırımcıların iştahını kabarttı. O denli ki kripto para üniteleri birinci çıktıkları günden beri var olan balinalar, piyasaların 'ayarları' ile diledikleri üzere oynayabiliyorlar. Kimi vakit satış, kimi vakit alış baskıları kuran balinalar, sürpriz atılımları ile küçük yatırımcıları tabir yerindeyse canlarından bezdirdiler. Hatta bugün kripto paralar ile ilgili paylaşımlar yapan toplumsal medya hesaplarına girip bakarsanız, bu durumun kripto fenomenleri bile yıldırdığını görebilirsiniz. Elbette işin bir de dolandırıcılık boyutu var. Kripto paraların yaygınlaşması ile sayısız vurgun olayı yaşandı. Kimi vakitse borsaların yatırımcılardan topladığı parayla yok olduğuna şahitlik ettik. İşte bu iki neden de aslında güvenilirliği sorgulanan Bitcoin'i yeterlice tartışmaya açtı.
Bu ortada, klâsik finans savunucularının piyasalara yaydıkları olumsuz haberleri de es geçmemek lazım. Onlara nazaran hem Bitcoin hem de öbür kripto para üniteleri dolandırıcılıktan ibaretti. Temelde bu yanlışsız değildi zira birçok kripto para ünitesinin gerisinde aşikâr bir proje vardı. Fakat dijital finans sisteminin klâsik finans sisteminin önüne geçeceği ve yeni bir dünya tertibi kurulacağı söylentileri, olumsuz haberlerin daima olarak pompalanmasına neden oldu. Bunlar yaşanırken küçük yatırımcılar ya parasını kaybettiğinden ya da gerilimi kaldıramadığından 'güvenli limanlara' yöneliyordu. Bu da Bitcoin için düşüş manasına geliyordu...
2022'nin başından beri bir inip bir çıkan piyasalar, Terra (LUNA) ve TerraUSD (UST) kriziyle adeta çöktü
*UST fiyat grafiği. Kaynak: Coinmarketcap
Buraya kadar anlattığımız her şey Bitcoin ve başka kripto para ünitelerinin düşüş trendine girmesi hakkındaydı. 2022 yılına 47 bin dolar seviyelerinde giren Bitcoin, bir ileri iki geri hareketlerle sallana sallana düştü. Küçük ve orta ölçekli yatırımcılar ile pek çok kripto para fenomeni bu düşüş sürecinin sona ermesini beklerken, hiç kimsenin beklemediği bir olay yaşandı. Dolara endeksli bir stabil kripto para olan TerraUSD (UST), argümanlara nazaran bir 'operasyona' kurban gitti. Fiyatı her vakit 1 dolara yakın olması gereken UST, geçtiğimiz gün 0,2 dolar düzeylerine kadar indi. Dolara endeksli bir kripto para ünitesinin bile bu türlü kıymet kaybetmiş olması, piyasaların "çöküşünü" tetikleyen bir öteki etkendi. Tam da burada milyonlarca yatırımcının kaçırdığı bir nokta daha bulunuyor:
Piyasada pek çok farklı stabil coin var. Örneğin Tether (USDT) ve USD Coin (USD). Bu kripto para ünitelerinin gerisindeki projeler, kripto paraları sabit tutabilmek ismine doğrudan dolar rezervi tutuyorlar. Bu, sabit bedel için tam olarak gerçek güvenlik manasına geliyor. UST'de ise farklı bir durum kelam konusu. Bu kripto para ünitesinin ardındaki grup, tıpkı vakitte Terra ağındaki bir altcoin olan LUNA'yı da destekliyor. Yani LUNA ile UST kardeş ve birlikte çalışıyorlar. UST'nin 1 dolar civarında tutulabilmesi için belirli bir algoritma ile LUNA alım satımları, bazen de yakımları yapılıyordu. Yaşananların "operasyon" olarak nitelendirilmesinin sebebi de tam olarak bu. UST'yi 1 dolarda tutmaya yarayan algoritmanın tabiri caizse "alt edilmesi", Terra ismine işleri alt üst etti. Hem LUNA ve UST'nin gerisindeki grubun Bitcoin satması hem yatırımcının telaş yapması hem de ABD Hazine Bakanı üzere isimlerden gelen olumsuz açıklamalar, evvel Terra'yı sonrada tüm piyasayı bugünkü noktaya getirmiş oldu...
Yatırımcıyı ne bekliyor?
Şu an herkesin merak ettiği soru, gelecekte piyasayı ne ya da nelerin beklediği. Bu noktada somut hiçbir bilgi yok diyebiliriz. Kripto para fenomenlerinin yaptığı açıklamalara göz attığımızda, bir fikir ayrılığının kelam konusu olduğunu görüyoruz. Bazıları piyasaların toparlayacağını düşünürken bazıları ise düşüş trendinin derinleşeceğini, bugünlerin düzgün günler olduğunu söylüyor. Bazılarına nazaran ise hem Bitcoin hem de öbür kripto para üniteleri, tarihin en uygun alım fırsatını veriyor ve bu fırsatın kaçırılmaması gerekiyor. Teknik tahlilin ve varsayımların aksi köse olduğu bu şartlarda neler olacağını hep birlikte izleyip göreceğiz...
Bu içerik bir yatırım tavsiyesi değildir...