Adacayı: Guneybatı Anadolu'da ve ozellikle Muğla cevresinde
adacayı(Salvia triloba) bitkisinin yapraklı dalları cay
hazırlamada kullanılıyor Bitkiye ve hazırlanan caya adacayı
adı veriliyor
Adacayı, Batı ve Guney Anadolu'daki kahvelerde bildiğimiz cayın
yanında yaygın bir şekilde satılıyor Muşteriye iki şekilde
servis yapılıyor: Birinde cay gibi demlenip muşteriye boylece
veriliyor Ancak tadı biraz acı oluyor Diğerinde ise, kucuk bir
dal cay bardağına konup uzerine kaynar su ilave ediliyor ve bu
şekilde servis yapılıyor Yerel halk buna dallıadını veriyor
Muşteri istediği renk ve koku ortaya cıkınca dalı cıkarıyor
İkinci şekilde hazırlanan adacayının kokusu daha hafif ve icimi
daha hoş oluyor
Yaprakları yuzde uc civarında ucucu yağın yanında flavonoitler
ve triterpenik yapıda maddeler taşıyor Koku, taşıdığı ucucu
yağda bulunan sineol adlı maddeden ileri geliyor
Soğuk algınlığında terletici, idrar artırıcı olarak da
icilebiliyor Yaprakları veya suzen torbayı hafif sarı renk ve
koku saldığında cıkarmakta yarar var Cunku, fazla tutulursa
acı maddeler de suya geciyor ve icimi zorlaşıyor
Adacayını dal halinde aktarlarda, suzen torbalarda buyuk
alışveriş merkezlerinde bulmak mumkun
Dağ (yayla) cayı: Anadolu'da cay olarak en cok kullanılan bitki
gruplarından biri de Sideritis turleri Bu bitkiler Balıkesir
cevresinden Kahramanmaraş'a kadar butun kıyı şeridinde, İc
Batı Anadolu eşiğinde, değişik mahalli isimler verilerek, cay
olarak kullanılıyor Sideritis turleri, ulkemizde yaygın olarak
genellikle orman altında veya orman acıklıklarında yetişiyor
Bu turlerden S congesta, yetiştiği yorede kullanıldığı gibi,
Ankara ve İstanbul'da da aktarlarda satılıyor Genellikle dağ
cayı, yayla cayı olarak isimlendirilen bu bitkiden, cay şu
şekilde hazırlanıyor: Bir bardak su icine cicekli kucuk bir
dal parcası konup bir sure bekleniyor, bardaktaki suyun rengi
sarımsı olunca, dal parcası cıkarılıp iciliyor Bu cay, tadı
ve icimiyle son derece hafif olma ozelliği taşıyor Anadolu'da
cok sayıda Sideritis turu cay hazırlamak amacı ile
kullanılıyor
Sideritis turlerinde yapılan kimyasal calışmalarda,
diterpenoitler, flavonoitler ve az miktarda da ucucu yağ, iridoitler,
triterpenik asitler bulunmuş Bu bitki cayı, soğuk algınlığında
ve idrar artırıcı olarak kullanılıyor
Kekik: Anadolu'da yetişen kekiklerin bir kısmı halk tarafından taze
veya kurutulmuş halde cay olarak iciliyor Halk değişik cinslere
(Thymus, Origanum, Thymbra, Corydothymus, Satureja) ait cok sayıda
bitkiye kekik adı veriyor Bu bitkilerin en onemli ortak ozelliği,
kuvvetli veya hafif, karakteristik kekik kokusuna sahip olmaları
Kekik, kokusunu, taşıdığı ucucu yağda bulunan karvakrol ve timol
adlı maddelerden alıyor İşte bunlar arasında en cok
kullanılanları:
Zahter: Thymbra spicata' nın kurutulmuş yaprak ve cicekleri,
Guneydoğu Anadolu'da zaterzahteradı verilerek cay halinde
evlerde ve kahvelerde iciliyor ve ozellikle Urfa, Gaziantep ve
Kahramanmaraş cevresinde cay olarak icildiği gibi baharat olarak
da yaygın bir şekilde kullanılıyor
Zahter yuzde 12 arasında ucucu yağ taşıyor Bu ucucu yağın
muhim bir kısmı karvakrol adı verilen bir madde Bu madde suda da
cozunduğu icin, hazırlanan cayda da bulunuyor Mide
ağrılarında, soğuk algınlığında, oksurukte kullanılması
tavsiye ediliyor
Taş, aş ve limon kekiği: Anadolu'da Origanum vulgare'nin değişik
alt turleri bulunuyor Bu bitkiler yetiştikleri bolgelerde cay
olarak icilmelerinin yanında değişik rahatsızlıklara karşı halk
ilacı olarak da kullanılıyor Bunlardan birinin toprak ustu
kısımları Isparta civarında Toros dağlarındaki koylerde cay
olarak iciliyor Bitkiye de yetiştiği toprak ceşidine ve
kullanılışına bağlı olarak taş kekiğiveya aş kekiği
adı veriliyor Bir başka alt tur ise guve otuveya guvey otu
adı ile cay gibi iciliyor
Anadolu'da koyluler genellikle cevrelerinde yetişen Thymus
turlerini toplayarak cay olarak iciyorlar Thymus turleri
coğunlukla karvakrol bulunan bir ucucu yağ taşıdığı icin
kuvvetli kekik kokusuna sahip
Orta ve Guney Anadolu'da yetişen Thymus spyleus ise, taşıdığı
limon kokulu ucucu yağdan dolayı diğer kekiklere benzemiyor ve
limon kekiğiadıyla Beyşehir civarındaki koylerde cay olarak
iciliyor
Halk ilacı caylar: Anadolu'da cok sayıda Thymus ve Origanum turu
yetişiyor Thymus turlerinin onemli bir kısmı halk ilacı olarak
kullanılıyor Origanum turlerinden ise, halk ilacı ve cay olarak
kullanılanları da bulunuyor
Alanya'nın Dereturbenas Yaylası'nda, Origanum saccatum'un toprak
ustu kısımları taze iken toplanıp cay olarak iciliyor Bu
bitkide de karvakrol taşıyan bir ucucu yağ bulunuyor Origanum
saccatum'a dış gorunuş olarak cok benzeyen, O spyleum da Orta
Anadolu'da, kurutulduktan sonra cay olarak iciliyor Her ikisinden de
icimi cok hoş caylar yapılıyor
Yabani nane: Batı Anadolu'da bazı yabani nane (Mentha) turleri de
cay gibi iciliyor Bunlardan en unlusu, Mentha pulegium Bu
bitkiye Batı Anadolu'da filisginfiliskinadı veriliyor ve sulak
yerlerde bol miktarda yetişiyor Bitki az miktarda (yuzde 0102)
ucucu yağ taşıyor Bu ucucu yağda yuksek oranda pulegon
bulunuyor Bu maddenin kokusu, tıbbi nanede bulunan mentolden daha
hafif olduğu icin filisginden hazırlanan cayların da kokuları
daha hafif ve icimi kolay oluyor
Nane ruhu: Kokusu naneye benzeyen bir başka bitki de Ziziphora tauric
Bu bitki nane ruhudiye isimlendiriliyor ve Isparta, Denizli, Aydın
civarında cay olarak iciliyor Bu bitkinin ucucu yağı da pulegon
bakımından zengin ve icimi hoş
Guney Anadolu'da Stachys lavandulifolia bitkisinin toprak ustu
kısımları tuylu cayadı altında kullanılıyor Hafif kokusu,
taşıdığı ucucu yağdan ileri geliyor
adacayı(Salvia triloba) bitkisinin yapraklı dalları cay
hazırlamada kullanılıyor Bitkiye ve hazırlanan caya adacayı
adı veriliyor
Adacayı, Batı ve Guney Anadolu'daki kahvelerde bildiğimiz cayın
yanında yaygın bir şekilde satılıyor Muşteriye iki şekilde
servis yapılıyor: Birinde cay gibi demlenip muşteriye boylece
veriliyor Ancak tadı biraz acı oluyor Diğerinde ise, kucuk bir
dal cay bardağına konup uzerine kaynar su ilave ediliyor ve bu
şekilde servis yapılıyor Yerel halk buna dallıadını veriyor
Muşteri istediği renk ve koku ortaya cıkınca dalı cıkarıyor
İkinci şekilde hazırlanan adacayının kokusu daha hafif ve icimi
daha hoş oluyor
Yaprakları yuzde uc civarında ucucu yağın yanında flavonoitler
ve triterpenik yapıda maddeler taşıyor Koku, taşıdığı ucucu
yağda bulunan sineol adlı maddeden ileri geliyor
Soğuk algınlığında terletici, idrar artırıcı olarak da
icilebiliyor Yaprakları veya suzen torbayı hafif sarı renk ve
koku saldığında cıkarmakta yarar var Cunku, fazla tutulursa
acı maddeler de suya geciyor ve icimi zorlaşıyor
Adacayını dal halinde aktarlarda, suzen torbalarda buyuk
alışveriş merkezlerinde bulmak mumkun
Dağ (yayla) cayı: Anadolu'da cay olarak en cok kullanılan bitki
gruplarından biri de Sideritis turleri Bu bitkiler Balıkesir
cevresinden Kahramanmaraş'a kadar butun kıyı şeridinde, İc
Batı Anadolu eşiğinde, değişik mahalli isimler verilerek, cay
olarak kullanılıyor Sideritis turleri, ulkemizde yaygın olarak
genellikle orman altında veya orman acıklıklarında yetişiyor
Bu turlerden S congesta, yetiştiği yorede kullanıldığı gibi,
Ankara ve İstanbul'da da aktarlarda satılıyor Genellikle dağ
cayı, yayla cayı olarak isimlendirilen bu bitkiden, cay şu
şekilde hazırlanıyor: Bir bardak su icine cicekli kucuk bir
dal parcası konup bir sure bekleniyor, bardaktaki suyun rengi
sarımsı olunca, dal parcası cıkarılıp iciliyor Bu cay, tadı
ve icimiyle son derece hafif olma ozelliği taşıyor Anadolu'da
cok sayıda Sideritis turu cay hazırlamak amacı ile
kullanılıyor
Sideritis turlerinde yapılan kimyasal calışmalarda,
diterpenoitler, flavonoitler ve az miktarda da ucucu yağ, iridoitler,
triterpenik asitler bulunmuş Bu bitki cayı, soğuk algınlığında
ve idrar artırıcı olarak kullanılıyor
Kekik: Anadolu'da yetişen kekiklerin bir kısmı halk tarafından taze
veya kurutulmuş halde cay olarak iciliyor Halk değişik cinslere
(Thymus, Origanum, Thymbra, Corydothymus, Satureja) ait cok sayıda
bitkiye kekik adı veriyor Bu bitkilerin en onemli ortak ozelliği,
kuvvetli veya hafif, karakteristik kekik kokusuna sahip olmaları
Kekik, kokusunu, taşıdığı ucucu yağda bulunan karvakrol ve timol
adlı maddelerden alıyor İşte bunlar arasında en cok
kullanılanları:
Zahter: Thymbra spicata' nın kurutulmuş yaprak ve cicekleri,
Guneydoğu Anadolu'da zaterzahteradı verilerek cay halinde
evlerde ve kahvelerde iciliyor ve ozellikle Urfa, Gaziantep ve
Kahramanmaraş cevresinde cay olarak icildiği gibi baharat olarak
da yaygın bir şekilde kullanılıyor
Zahter yuzde 12 arasında ucucu yağ taşıyor Bu ucucu yağın
muhim bir kısmı karvakrol adı verilen bir madde Bu madde suda da
cozunduğu icin, hazırlanan cayda da bulunuyor Mide
ağrılarında, soğuk algınlığında, oksurukte kullanılması
tavsiye ediliyor
Taş, aş ve limon kekiği: Anadolu'da Origanum vulgare'nin değişik
alt turleri bulunuyor Bu bitkiler yetiştikleri bolgelerde cay
olarak icilmelerinin yanında değişik rahatsızlıklara karşı halk
ilacı olarak da kullanılıyor Bunlardan birinin toprak ustu
kısımları Isparta civarında Toros dağlarındaki koylerde cay
olarak iciliyor Bitkiye de yetiştiği toprak ceşidine ve
kullanılışına bağlı olarak taş kekiğiveya aş kekiği
adı veriliyor Bir başka alt tur ise guve otuveya guvey otu
adı ile cay gibi iciliyor
Anadolu'da koyluler genellikle cevrelerinde yetişen Thymus
turlerini toplayarak cay olarak iciyorlar Thymus turleri
coğunlukla karvakrol bulunan bir ucucu yağ taşıdığı icin
kuvvetli kekik kokusuna sahip
Orta ve Guney Anadolu'da yetişen Thymus spyleus ise, taşıdığı
limon kokulu ucucu yağdan dolayı diğer kekiklere benzemiyor ve
limon kekiğiadıyla Beyşehir civarındaki koylerde cay olarak
iciliyor
Halk ilacı caylar: Anadolu'da cok sayıda Thymus ve Origanum turu
yetişiyor Thymus turlerinin onemli bir kısmı halk ilacı olarak
kullanılıyor Origanum turlerinden ise, halk ilacı ve cay olarak
kullanılanları da bulunuyor
Alanya'nın Dereturbenas Yaylası'nda, Origanum saccatum'un toprak
ustu kısımları taze iken toplanıp cay olarak iciliyor Bu
bitkide de karvakrol taşıyan bir ucucu yağ bulunuyor Origanum
saccatum'a dış gorunuş olarak cok benzeyen, O spyleum da Orta
Anadolu'da, kurutulduktan sonra cay olarak iciliyor Her ikisinden de
icimi cok hoş caylar yapılıyor
Yabani nane: Batı Anadolu'da bazı yabani nane (Mentha) turleri de
cay gibi iciliyor Bunlardan en unlusu, Mentha pulegium Bu
bitkiye Batı Anadolu'da filisginfiliskinadı veriliyor ve sulak
yerlerde bol miktarda yetişiyor Bitki az miktarda (yuzde 0102)
ucucu yağ taşıyor Bu ucucu yağda yuksek oranda pulegon
bulunuyor Bu maddenin kokusu, tıbbi nanede bulunan mentolden daha
hafif olduğu icin filisginden hazırlanan cayların da kokuları
daha hafif ve icimi kolay oluyor
Nane ruhu: Kokusu naneye benzeyen bir başka bitki de Ziziphora tauric
Bu bitki nane ruhudiye isimlendiriliyor ve Isparta, Denizli, Aydın
civarında cay olarak iciliyor Bu bitkinin ucucu yağı da pulegon
bakımından zengin ve icimi hoş
Guney Anadolu'da Stachys lavandulifolia bitkisinin toprak ustu
kısımları tuylu cayadı altında kullanılıyor Hafif kokusu,
taşıdığı ucucu yağdan ileri geliyor