Bitlis Bölgesel Kıyafetleri,
Bitlis Yöresi Kıyafetleri,
Bitlisin Kıyafetleri
Bitlis halkı, yöresel giysilerini çok yönü olan düşüncelerle seçmiş ve kullanmıştır
Bitlis Bölgesel Kadın Giysileri
Kadın giysileri epeyce geniş bir zenginlik gösterir Hatta kadının giyinişine kadar onun evli, bekar, nişanlı olup olmadığı zahmetsizce anlaşılır Kadınların kullandığı giysiler özetle şunlardır:
1 – Baş
Kofi:
Başa geçirilen fes yarı, kenarları çuhaya eş kumaşla çevrilmiş, yokuş kısmı ipek ya da yarı ipliklerle elde işlenmiştir Kofinin çevresinden sırta ve omuzlara içten sarkan püsküller bulunur Alın tarafına gelen kısmına ise “Tikme adı bahşedilen ufak altınlar (genellikle çeyrek altın) dizilir
Merheme (Leçek – Laçik):
Saçlar görülmeyecek şekilde boydan boya başa örtülen ince, beyaz ve sık dokunmuş örtüdür Etrafı elle örülmüş oyalar ya da pullarla çevrelidir
a) Puşu:
Serpuş da denilen bu kıyafet, başın çevresine alından geçirilmek Suretiyle merheme üzerine sarılır Sol tarafta düğümlenerek aşağıya doğru sarkıtılır Bir Takım yörelerde pat diye fazla olduğu da görülmektedir
b) Hızma:
Tek burun deliğine ya da burnun iki tarafına madenden yapılma (genel olarak gümüşten), doğru vidalı veya geçmeli olarak takılan bir çeşitlilik süs eşyasıdır
c) Tikme:
Kırmızı veya siyah renkli, kofiden daha kısa cepheli olup başa giyilen bir giysidir Bu kıyafet, alın hizasında olup üzeri, Hamidiyelerle süslü, zenginlerin giydiği bir başlık şeklidir
2 – Boyun
Bilhassa genç kızların boyunlarına çokça ve değişik şekil ve renklerde boncuk asılır Bu adet köylerde yapılmakta ve halen de devam etmektedir Zengin olanlar, bunların dışında ip şekline getirilmiş olan kumaşın üstüne kulplu altın takarlar
3 – Karoser
Fistan:
Genel Olarak kadife veya setenden yapılmış elbisedir Bu elbiselerin üzerine renkli işlemelerle dağıtılmış motifler ya da sırma işlemeler yapılır Kolları uzun, belden aşağısı geniş ve uzundur
Cepken:
Fistan üzerine giyilen, kadife ya da öteki kumaşlardan yapılan yarım irtifa kıyafet ya da yelektir Cepken değişik renklerde olduğu gibi, uzak bakıldığında cazibeli bir şekildedir
Kemer:
Fistanın üzerinde takılan, kalın deriden yapılan ve “palaska adı verilen kemerdir Fistanın, ön taraftan iki ucu bu kemerin altına sokulur Nedeni; keza uzun olan eteğin yere sürünmesini durdurmak, ayrıca de iç kısma giyilen diğer elbiselerin görünmesini sağlamaktır
3 – Ayaklar
Köy kadınları ayaklarına yünden örünmüş öbür renkteki çorapları giyerler Pabuç olarak “Trabzon adı bahşedilen lastik ayakkabı, aynı tipte üretilmiş renkli naylon ayakkabı veya ender de olsa Harik giyilir Eski tarihlerde köy kadınları ayaklarına halhal takarlardı
Bitlis Yöresel Erkek Giysileri
1 – Baş
Puşu:
Kadınlarda olduğu gibi erkekler de bu giysiyi kullanmaktadırlar Özel kumaştan yapılarak, renk ve dokunuşlarına kadar isimlendirilirler Siyah, mavi, mor, beyaz, kırmızı puşu, altuniye ve desenli puşu şeklinde isimlendirilirler
Egal:
Erkeklerin kış aylarında başlarına bağladıkları, yün ve pamuktan dokunan, siyah ve mor renkli giysilerdir
2 Vücut
a) Köynek: Erkeklerin iç kısma giydiği, desenli kumaştan yapılan düğmeli bir giysidir
Şal:
Tiftik yününden üretilmiş özel pantolondur Her tarafı bol paçalı olup, ayağın üzerine kadar uzanır Bele, pamuk ipliğinden yapılmış “uhçur la bağlanır Kemer takılanlara rastlamakta mümkündür
Şapik:
“Gej (tiftik keçisinin kılları ile dokunan, mekik sayısına göre kalitesi değişen, kışın sıcak, yarın serin tutmasıyla özellik belirten, yöreye kasıtlı olarak bir bez) adı bahşedilen özel kumaştan yapılır Ceket gibi kullanılan düğmesiz bir giysidir Önü ve kol altları açıktır (yaz aylarında giyildiğinde hava almayı sağlar) Kol ağızları geriye doğru kıvrık olup, renkli kumaştan yapılır Bu giysiler; el tezgahlarında, yün ve tiftikten dokunur Kollarda keza “Cellahi adı bahşedilen, bir metre boyunda, beyaz kumaştan yapılmış ve kola pazu kısmından bağlanan kol bağı bulunur Şapikin içine yarım dik ya da yakasız iç gömleği giyilir Bu gömleğin kollarında 50 – 60 cm uzunluğunda, beyaz kumaştan üretilmiş, 3 – 5 cm eninde bir ilave kumaş bulunur “Salte adı verile bu ek parça, şapik giyildikten sonradan geniş olan kolların sürekli olarak aşağıya içten düşmemesini, yapılan işe mani olmaması için şapikin üstüne sarılarak dirsek hizasında bağlanır Bu yeleğin her iki yanı işlemelidir Yeniden yeleğin her iki yanına el işiyle yapılmış cep bulunur
Aba:
Keçi derisinden üretilmiş, kolsuz ve tüylerle çizgili, kış aylarında soğuktan korunmak gayesiyle giyilen bir giysidir
3 – Üçgenin Taban Olmayan Kenarı
Harik:
Üstü keçi tüyünden örülmüş, altı ise kendir ipinden dokunan bir ayakkabıdır Serin tutması sebebiyle genel olarak yaz aylarında giyilir
Çorap:
Düz beyaz, renkli, ya da desenli olarak yünden örülür
Çarık:
Manda derisinden yapılır Bayan ve erkekler dört mevsimde de giyerler Uzun deri ip bağları ile bileğe bağlanırlar Anadolu nun yabancı olmadığı bir giyecektir *
Bitlis Yöresi Kıyafetleri,
Bitlisin Kıyafetleri
Bitlis halkı, yöresel giysilerini çok yönü olan düşüncelerle seçmiş ve kullanmıştır
Bitlis Bölgesel Kadın Giysileri
Kadın giysileri epeyce geniş bir zenginlik gösterir Hatta kadının giyinişine kadar onun evli, bekar, nişanlı olup olmadığı zahmetsizce anlaşılır Kadınların kullandığı giysiler özetle şunlardır:
1 – Baş
Kofi:
Başa geçirilen fes yarı, kenarları çuhaya eş kumaşla çevrilmiş, yokuş kısmı ipek ya da yarı ipliklerle elde işlenmiştir Kofinin çevresinden sırta ve omuzlara içten sarkan püsküller bulunur Alın tarafına gelen kısmına ise “Tikme adı bahşedilen ufak altınlar (genellikle çeyrek altın) dizilir
Merheme (Leçek – Laçik):
Saçlar görülmeyecek şekilde boydan boya başa örtülen ince, beyaz ve sık dokunmuş örtüdür Etrafı elle örülmüş oyalar ya da pullarla çevrelidir
a) Puşu:
Serpuş da denilen bu kıyafet, başın çevresine alından geçirilmek Suretiyle merheme üzerine sarılır Sol tarafta düğümlenerek aşağıya doğru sarkıtılır Bir Takım yörelerde pat diye fazla olduğu da görülmektedir
b) Hızma:
Tek burun deliğine ya da burnun iki tarafına madenden yapılma (genel olarak gümüşten), doğru vidalı veya geçmeli olarak takılan bir çeşitlilik süs eşyasıdır
c) Tikme:
Kırmızı veya siyah renkli, kofiden daha kısa cepheli olup başa giyilen bir giysidir Bu kıyafet, alın hizasında olup üzeri, Hamidiyelerle süslü, zenginlerin giydiği bir başlık şeklidir
2 – Boyun
Bilhassa genç kızların boyunlarına çokça ve değişik şekil ve renklerde boncuk asılır Bu adet köylerde yapılmakta ve halen de devam etmektedir Zengin olanlar, bunların dışında ip şekline getirilmiş olan kumaşın üstüne kulplu altın takarlar
3 – Karoser
Fistan:
Genel Olarak kadife veya setenden yapılmış elbisedir Bu elbiselerin üzerine renkli işlemelerle dağıtılmış motifler ya da sırma işlemeler yapılır Kolları uzun, belden aşağısı geniş ve uzundur
Cepken:
Fistan üzerine giyilen, kadife ya da öteki kumaşlardan yapılan yarım irtifa kıyafet ya da yelektir Cepken değişik renklerde olduğu gibi, uzak bakıldığında cazibeli bir şekildedir
Kemer:
Fistanın üzerinde takılan, kalın deriden yapılan ve “palaska adı verilen kemerdir Fistanın, ön taraftan iki ucu bu kemerin altına sokulur Nedeni; keza uzun olan eteğin yere sürünmesini durdurmak, ayrıca de iç kısma giyilen diğer elbiselerin görünmesini sağlamaktır
3 – Ayaklar
Köy kadınları ayaklarına yünden örünmüş öbür renkteki çorapları giyerler Pabuç olarak “Trabzon adı bahşedilen lastik ayakkabı, aynı tipte üretilmiş renkli naylon ayakkabı veya ender de olsa Harik giyilir Eski tarihlerde köy kadınları ayaklarına halhal takarlardı
Bitlis Yöresel Erkek Giysileri
1 – Baş
Puşu:
Kadınlarda olduğu gibi erkekler de bu giysiyi kullanmaktadırlar Özel kumaştan yapılarak, renk ve dokunuşlarına kadar isimlendirilirler Siyah, mavi, mor, beyaz, kırmızı puşu, altuniye ve desenli puşu şeklinde isimlendirilirler
Egal:
Erkeklerin kış aylarında başlarına bağladıkları, yün ve pamuktan dokunan, siyah ve mor renkli giysilerdir
2 Vücut
a) Köynek: Erkeklerin iç kısma giydiği, desenli kumaştan yapılan düğmeli bir giysidir
Şal:
Tiftik yününden üretilmiş özel pantolondur Her tarafı bol paçalı olup, ayağın üzerine kadar uzanır Bele, pamuk ipliğinden yapılmış “uhçur la bağlanır Kemer takılanlara rastlamakta mümkündür
Şapik:
“Gej (tiftik keçisinin kılları ile dokunan, mekik sayısına göre kalitesi değişen, kışın sıcak, yarın serin tutmasıyla özellik belirten, yöreye kasıtlı olarak bir bez) adı bahşedilen özel kumaştan yapılır Ceket gibi kullanılan düğmesiz bir giysidir Önü ve kol altları açıktır (yaz aylarında giyildiğinde hava almayı sağlar) Kol ağızları geriye doğru kıvrık olup, renkli kumaştan yapılır Bu giysiler; el tezgahlarında, yün ve tiftikten dokunur Kollarda keza “Cellahi adı bahşedilen, bir metre boyunda, beyaz kumaştan yapılmış ve kola pazu kısmından bağlanan kol bağı bulunur Şapikin içine yarım dik ya da yakasız iç gömleği giyilir Bu gömleğin kollarında 50 – 60 cm uzunluğunda, beyaz kumaştan üretilmiş, 3 – 5 cm eninde bir ilave kumaş bulunur “Salte adı verile bu ek parça, şapik giyildikten sonradan geniş olan kolların sürekli olarak aşağıya içten düşmemesini, yapılan işe mani olmaması için şapikin üstüne sarılarak dirsek hizasında bağlanır Bu yeleğin her iki yanı işlemelidir Yeniden yeleğin her iki yanına el işiyle yapılmış cep bulunur
Aba:
Keçi derisinden üretilmiş, kolsuz ve tüylerle çizgili, kış aylarında soğuktan korunmak gayesiyle giyilen bir giysidir
3 – Üçgenin Taban Olmayan Kenarı
Harik:
Üstü keçi tüyünden örülmüş, altı ise kendir ipinden dokunan bir ayakkabıdır Serin tutması sebebiyle genel olarak yaz aylarında giyilir
Çorap:
Düz beyaz, renkli, ya da desenli olarak yünden örülür
Çarık:
Manda derisinden yapılır Bayan ve erkekler dört mevsimde de giyerler Uzun deri ip bağları ile bileğe bağlanırlar Anadolu nun yabancı olmadığı bir giyecektir *