Blockchain, en kolay formda, bir dijital varlığın kaynağını kaydeden merkezi olmayan, dağıtılmış bir defter olarak tanımlanır. Pekala, Blockchain nedir?
Son dakika gelişmelerden anında haberdar olmak için bizi Twitter ve Telegram kanalımızdan takip edebilirsiniz.
Bitcoin ve Ethereum üzere kripto para üniteleri, blok zinciri ismi verilen bir teknoloji ile desteklenmektedir. Temel olarak blok zinciri, herkesin görüntüleyebileceği ve doğrulayabileceği bir süreç listesidir. Örneğin Bitcoin blok zinciri, birilerinin bitcoin gönderdiği yahut aldığı her sefer için bir kayıt içerir. Kripto para üniteleri ve onları oluşturan blok zinciri teknolojisi, banka yahut kredi kartı şirketi üzere aracılara muhtaçlık duymadan çevrimiçi kıymet aktarmayı mümkün kılar.
Blockchain Nedir?
Bazen Dağıtılmış Defter Teknolojisi (DLT) olarak isimlendirilen Blockchain, ademi merkeziyetçilik ve kriptografik karma kullanımı yoluyla rastgele bir dijital varlığın tarihini değiştirilemez ve şeffaf hale getirir.
Blok zinciri teknolojisini anlamak için kolay bir benzetme yaparsak bir Google Dokümanı üzeredir. Bir evrak oluşturup bir küme beşerle paylaştığımızda, doküman kopyalanmak yahut aktarılmak yerine dağıtılır. Bu, herkesin evraka tıpkı anda erişmesini sağlayan merkezi olmayan bir dağıtım zinciri oluşturur. Dokümanda ise yapılan tüm değişiklikler gerçek vakitli olarak kaydedilerek değişiklikleri büsbütün şeffaf hale getirirken, hiç kimse öteki bir taraftan değişiklik beklerken kilitli kalmaz.
Alışılmış ki, blockchain bir Google Dokümanından daha karmaşıktır, lakin analoji uygundur zira teknolojinin üç kritik fikrini gösterir:
Blockchain bilhassa umut verici ve ihtilal niteliğinde bir teknoloji zira riski azaltmaya yardımcı oluyor, dolandırıcılığı ortadan kaldırıyor ve sayısız kullanım için ölçeklenebilir bir halde şeffaflık getiriyor.
Blockchain Nasıl Çalışır?
Blok zincirinin gayesi, dijital bilgilerin kaydedilmesine ve dağıtılmasına müsaade vermektir, fakat düzenlenemez. Bu formda, bir blok zinciri, değişmez defterlerin yahut değiştirilemeyen, silinemeyen yahut yok edilemeyen süreç kayıtlarının temelidir. Bu nedenle blok zincirler, dağıtılmış defter teknolojisi (DLT) olarak da bilinir.
Birinci olarak 1991’de bir araştırma projesi olarak önerilen blok zinciri kavramı, kullanımdaki birinci yaygın uygulamasından evvel geldi. O vakitten beri, blok zincirlerinin kullanımı çeşitli kripto para üniteleri, merkezi olmayan finans (DeFi) uygulamalarının yaratılmasıyla patladı, takas edilemeyen jetonlar (NFT’ler) ve akıllı mukavelelerle bu süreç devam ediyor.
Blok Zinciri Yerelleştirme
Bir şirketin, müşterisinin tüm hesap bilgilerini içeren bir veritabanını sürdürmek için kullanılan 10.000 bilgisayardan oluşan bir sunucu kümesine sahip olduğunu hayal edin. Bu şirket, tüm bu bilgisayarları tek bir çatı altında toplayan bir depo binasına sahiptir ve bu bilgisayarların her biri ve içerdiği tüm bilgiler üzerinde tam denetime sahiptir. Fakat bu, tek bir başarısızlık noktası sağlar. O yerdeki elektrikler giderse ne olur? İnternet ilişkisi kesilirse ne olur? Ya makus bir oyuncu tek bir tuşa basarak her şeyi silerse? Her durumda, datalar kaybolur yahut bozulur.
Bir blok zincirinin yaptığı, bu veritabanında tutulan bilgilerin çeşitli pozisyonlardaki birkaç ağ düğümü ortasında yayılmasına müsaade vermektir. Bu yalnızca fazlalık yaratmakla kalmaz, tıpkı vakitte orada depolanan bilgilerin aslına uygunluğunu da korur – şayet biri veritabanının bir örneğindeki bir kaydı değiştirmeye çalışırsa, öteki düğümler değiştirilmez ve böylelikle berbat bir aktörün bunu yapmasını maniler. Bir kullanıcı Bitcoin’in süreç kaydını kurcalarsa, öteki tüm düğümler birbirine çapraz referans verir ve düğümü yanlış bilgilerle kolaylıkla tespit eder. Bu sistem, olayların kesin ve şeffaf bir sırasını oluşturmaya yardımcı olur. Bu formda, ağ içindeki hiçbir düğüm, içinde tutulan bilgileri değiştiremez.
Bu nedenle, bilgi ve geçmiş (bir kripto para ünitesinin süreçleri gibi) geri döndürülemez. Bu türlü bir kayıt, süreçlerin bir listesi olabilir (bir kripto para ünitesi gibi), lakin bir blok zincirinin yasal kontratlar, devlet kimlikleri yahut bir şirketin eser envanteri üzere çeşitli öteki bilgileri tutması da mümkündür.
Bir bloğa yeni girişleri yahut kayıtları doğrulamak için, merkezi olmayan ağın bilgi süreç gücünün çoğunluğunun bunu kabul etmesi gerekir. Makus aktörlerin berbat süreçleri yahut çift harcamaları doğrulamasını önlemek için blok zincirleri, PoW yahut PoS üzere bir konsensüs düzeneği ile garanti altına alınır. Bu sistemler, tek bir düğüm sorumlu olmadığında bile mutabakata müsaade verir.
Şeffaflık
Bitcoin’in blok zincirinin merkezi olmayan yapısı nedeniyle, tüm süreçler, ferdî bir düğüme sahip olarak yahut herkesin gerçekleşen süreçleri canlı olarak görmesine müsaade veren blok zinciri kaşifleri kullanılarak şeffaf bir formda görüntülenebilir. Her düğümün, yeni bloklar onaylanıp eklendikçe güncellenen zincirin kendi kopyası vardır. Bu, şayet isterseniz Bitcoin’i nereye giderse gitsin takip edebileceğiniz manasına gelir.
Örneğin, geçmişte borsalar hacklendi, Bitcoin’i borsada tutanlar her şeylerini kaybettiler. Bilgisayar korsanı büsbütün anonim olsa da, çıkardıkları Bitcoin’ler kolay kolay izlenebilir.
Alışılmış ki, Bitcoin blok zincirinde (ve başkalarının çoğunda) saklanan kayıtlar şifrelenir. Bu, sırf bir kaydın sahibinin kimliğini açığa çıkarmak için (özel anahtar çifti kullanarak) şifresini çözebileceği manasına gelir. Sonuç olarak, blockchain kullanıcıları şeffaflığı korurken anonim kalabilir.
Blockchain İnançlı mi?
Blockchain teknolojisi, merkezi olmayan güvenlik ve itimadı çeşitli biçimlerde sağlar. Başlangıç olarak, yeni bloklar her vakit doğrusal ve kronolojik olarak depolanır. Yani, her vakit blok zincirinin “sonuna” eklenirler. Blok zincirinin sonuna bir blok eklendikten sonra, ağın çoğunluğu bunu yapmak için bir fikir birliğine varmadıkça, geri dönüp bloğun içeriğini değiştirmek son derece zordur. Bunun nedeni, her bloğun kendinden evvelki bloğun hash’i ile birlikte kendi hash’ini ve daha evvel bahsedilen vakit damgasını içermesidir. Hash kodları, dijital bilgileri bir sayı ve harf dizisine dönüştüren matematiksel bir fonksiyon tarafından oluşturulur. Bu bilgi rastgele bir biçimde düzenlenirse, hash kodu da değişir.
Diyelim ki bir blok zinciri ağında bir düğüm işleten bir bilgisayar korsanı, bir blok zincirini değiştirmek ve herkesten kripto para ünitesi çalmak istiyor. Kendi tek kopyalarını değiştirirlerse, artık herkesin kopyasıyla birebir hizaya gelmez. Herkes kendi kopyalarını birbirine karşı referans gösterdiğinde, bu kopyanın öne çıktığını görecekler ve zincirin hacker’ın versiyonunun gayri legal olarak reddedileceğini göreceklerdi.
Bu türlü bir saldırıyı başarmak, bilgisayar korsanının blok zincirinin kopyalarının %51’ini yahut daha fazlasını birebir anda denetim etmesini ve değiştirmesini gerektirir, böylelikle yeni kopyaları çoğunluk kopyası ve münasebetiyle üzerinde muahedeye varılan zincir olur. Artık farklı vakit damgaları ve hash kodlarına sahip olacakları için tüm blokları tekrar yapmaları gerekeceğinden, bu türlü bir taarruz muazzam ölçüde para ve kaynak gerektirecektir.
Birçok kripto para ağının boyutu ve ne kadar süratli büyüdükleri nedeniyle, bu türlü bir başarıyı elde etmenin maliyeti muhtemelen aşılmaz olacaktır. Bu yalnızca son derece değerli olmakla kalmayacak, birebir vakitte muhtemelen sonuçsuz olacaktır. Ağ üyeleri blok zincirinde bu kadar büyük değişiklikler göreceğinden, bu türlü bir şey yapmak fark edilmeyecektir. Ağ üyeleri daha sonra, etkilenmemiş zincirin yeni bir versiyonuna zorlanır. Bu, tokenin akına uğrayan versiyonunun kıymetinin düşmesine neden olur ve makûs aktör bedelsiz bir varlığın denetimine sahip olduğu için saldırıyı nihayetinde anlamsız hale getirir. Birebir şey, makus oyuncu Bitcoin’in yeni çatalına saldıracak olsaydı da gerçekleşecekti. Bu formda inşa edilmiştir, böylelikle ağda yer almak, ona saldırmaktan çok daha ekonomik olarak teşvik edilir.
Bitcoin ve Blockchain
Blok zinciri teknolojisi birinci olarak 1991 yılında, doküman vakit damgalarının değiştirilemeyeceği bir sistem uygulamak isteyen iki araştırmacı Stuart Haber ve W. Scott Stornetta tarafından ana sınırlarıyla açıklandı. Fakat neredeyse yirmi yıl sonra, Ocak 2009’da Bitcoin’in piyasaya sürülmesiyle, blok zincirinin birinci gerçek dünya uygulamasına sahip olması değildi.
Bitcoin protokolü bir blok zinciri üzerine inşa edilmiştir. Dijital para ünitesini tanıtan bir araştırma makalesinde, Bitcoin’in takma isimli yaratıcısı Satoshi Nakamoto, bundan “güvenilir bir üçüncü taraf olmadan büsbütün eşler ortası yeni bir elektronik nakit sistemi” olarak bahsetti.
Burada anlaşılması gereken en kıymetli şey, Bitcoin’in sadece bir ödeme defterini şeffaf bir formda kaydetmek için bir araç olarak blok zinciri kullanmasıdır, lakin blok zinciri teoride rastgele bir sayıda data noktasını değişmez bir formda kaydetmek için kullanılabilir. Üstte tartışıldığı üzere, bu süreçler, bir seçimdeki oylar, eser envanterleri, devlet kimlikleri, konut tapuları ve çok daha fazlası halinde olabilir.
Şu anda on binlerce proje, blok zincirlerini sırf süreçleri kaydetmekten diğer, örneğin demokratik seçimlerde inançlı bir formda oy kullanmanın bir yolu olarak, topluma yardımcı olmak için çeşitli hallerde uygulamak istiyor. Blok zincirinin değişmezliğinin tabiatı, hileli oylamanın gerçekleşmesinin çok daha sıkıntı olacağı manasına gelir. Örneğin, bir oylama sistemi, bir ülkenin her vatandaşına tek bir kripto para ünitesi yahut jeton verilecek biçimde çalışabilir. Daha sonra her adaya belli bir cüzdan adresi verilecek ve seçmenler jetonlarını yahut kriptolarını oy kullanmak istedikleri adayın adresine gönderecekler. Blok zincirinin şeffaf ve izlenebilir tabiatı, hem insan oy sayımı gereksinimini hem de berbat aktörlerin fizikî oy pusulalarını kurcalama yeteneğini ortadan kaldıracaktır.
Blockchain ve Bankalar
Blok zincirlerin finans kesimi ve bilhassa ödemeler ve bankacılık fonksiyonları için yıkıcı bir güç olduğu müjdelendi. Bununla birlikte, bankalar ve merkezi olmayan blok zincirleri çok farklıdır.
Blok Zincirleri Nasıl Kullanılır?
Artık bildiğimiz üzere, Bitcoin’in blok zincirindeki bloklar, nakdî süreçlerle ilgili dataları depolar. Bugün, blockchain üzerinde çalışan 10.000’den fazla kripto para ünitesi sistemi var. Lakin, blockchain’in aslında öteki süreç cinsleri hakkında da data depolamanın emniyetli bir yolu olduğu ortaya çıktı.
Halihazırda blok zincirine dahil olan kimi şirketler ortasında Walmart, Pfizer, AIG, Siemens, Unilever ve öbür birçok şirket bulunmaktadır. Örneğin IBM, besin eserlerinin pozisyonlarına ulaşmak için yaptıkları seyahati izlemek için Food Trust blok zincirini oluşturdu.
Bunu neden yapıyorsun? Besin sanayisi sayısız salmonella ve listeria salgınının yanı sıra ezkaza besinlere bulaşan tehlikeli unsurlara şahit oldu. Geçmişte, insanların yediklerinden bu salgınların kaynağını yahut hastalığın nedenini bulmak haftalar aldı. Blockchain kullanmak, markalara bir besin eserinin rotasını çıkış noktasından, yaptığı her duraktan ve son olarak teslimattan itibaren takip etme yeteneği verir. Bir besinin kontamine olduğu tespit edilirse, her duraktan kaynağına kadar izlenebilir. Yalnızca bu değil, tıpkı vakitte bu şirketler artık temas etmiş olabilecekleri öbür her şeyi de görerek, sorunun çok daha erken tanımlanmasına ve potansiyel olarak hayat kurtarmasına imkan tanıyor. Bu, pratikte blok zincirinin bir örneğidir, fakat öbür birçok blok zinciri uygulama biçimi vardır.
Bankacılık ve Finans
Tahminen de hiçbir kesim, blok zincirini ticari operasyonlarına bankacılıktan daha fazla entegre etmekten yarar sağlayamaz. Finansal kurumlar, çoklukla haftanın beş günü olmak üzere sadece mesai saatlerinde çalışır. Bu, Cuma günü akşam 6’da bir çek yatırmaya çalışırsanız, paranın hesabınıza geçtiğini görmek için muhtemelen Pazartesi sabahına kadar beklemeniz gerekeceği manasına gelir. Para yatırma sürecinizi mesai saatleri içinde yapsanız bile, bankaların tamamlaması gereken çok sayıda süreç nedeniyle sürecin doğrulanması bir ila üç gün sürebilir. Blockchain ise asla uyumaz.
Tüketiciler blok zincirini bankalara entegre ederek süreçlerinin 10 dakika üzere kısa bir müddette, yani tatil günleri yahut günün yahut haftanın saatinden bağımsız olarak temelde blok zincirine bir blok eklemek için gereken mühlet kadar kısa bir müddette işlendiğini görebilirler. Blok zinciri ile bankalar ayrıyeten kurumlar ortasında daha süratli ve inançlı bir formda para alışverişi yapma fırsatına sahiptir. Örneğin pay senedi alım satım işinde, uzlaşma ve takas süreci üç güne kadar (veya milletlerarası ticaret yapıyorsa daha uzun) sürebilir, yani para ve paylar bu müddet boyunca dondurulur.
İlgili meblağların büyüklüğü göz önüne alındığında, paranın yolda olduğu birkaç gün bile bankalar için değerli maliyetler ve riskler taşıyabilir.
Para Ünitesi
Blockchain, Bitcoin üzere kripto para ünitelerinin temelini oluşturur. ABD doları Federal Rezerv tarafından denetim edilir. Bu merkezi otorite sistemi altında, bir kullanıcının dataları ve para ünitesi teknik olarak bankalarının yahut hükümetlerinin kaprisine bağlıdır. Bir kullanıcının bankası hacklenirse, müşterinin özel bilgileri risk altındadır. Müşterinin bankası batarsa veya müşteri istikrarsız bir hükümete sahip bir ülkede yaşıyorsa, para ünitelerinin pahası risk altında olabilir. 2008’de, kısmen vergi mükelleflerinin parası kullanılarak birkaç başarısız banka kurtarıldı. Bunlar, Bitcoin’in birinci ortaya çıktığı ve geliştirildiği kaygılardır.
Blok zinciri, operasyonlarını bir bilgisayar ağına yayarak, Bitcoin ve öbür kripto para ünitelerinin merkezi bir otoriteye gereksinim duymadan çalışmasına müsaade verir. Bu yalnızca riski azaltmakla kalmaz, tıpkı vakitte süreç ve süreç fiyatlarının birçoklarını da ortadan kaldırır. Ayrıyeten, istikrarsız para ünitelerine yahut finansal altyapılara sahip ülkelerdekilere, daha fazla uygulama ve hem yurtiçinde hem de memleketler arası alanda iş yapabilecekleri daha geniş bir kişi ve kurum ağıyla daha istikrarlı bir para ünitesi sağlayabilir.
Tasarruf hesapları için yahut bir ödeme aracı olarak kripto para cüzdanlarını kullanmak , bilhassa devlet kimliğine sahip olmayanlar için çok değerlidir. Kimi ülkeler savaştan ziyan görmüş olabilir yahut kimlik sağlamak için gerçek bir altyapıya sahip olmayan hükümetlere sahip olabilir. Bu tıp ülkelerin vatandaşlarının tasarruf yahut aracılık hesaplarına erişimi olmayabilir ve bu nedenle serveti inançlı bir biçimde saklamanın bir yolu yoktur.
Sıhhat Hizmeti
Sıhhat hizmeti sağlayıcıları, hastalarının tıbbi kayıtlarını inançlı bir formda saklamak için blok zincirinden yararlanabilir. Bir tıbbi kayıt oluşturulduğunda ve imzalandığında, hastalara kaydın değiştirilemeyeceğine dair ispat ve inanç sağlayan blok zincirine yazılabilir. Bu ferdî sıhhat kayıtları, blok zincirinde özel bir anahtarla kodlanıp saklanabilir, böylelikle sadece belli bireyler tarafından erişilebilir ve böylelikle mahremiyet sağlanır.
Mülk Kayıtları
Bugün, lokal kayıt ofisinde bir devlet çalışanına fizikî bir tapu teslim edilmesi gerekiyor ve burada ilçenin merkezi data tabanına ve kamu endeksine manuel olarak giriliyor. Bir mülkiyet uyuşmazlığı durumunda, mülkiyete ait talepler, kamu endeksi ile uzlaştırılmalıdır.
Bu süreç sadece maliyetli ve vakit alıcı olmakla kalmaz, birebir vakitte her bir yanlışlığın mülk sahipliğini izlemeyi daha az verimli hale getirdiği insan yanlışına da yatkındır. Blockchain, lokal bir kayıt ofisinde dokümanları tarama ve fizikî evrakları izleme gereksinimini ortadan kaldırma potansiyeline sahiptir. Mülk sahipliği blok zincirinde saklanır ve doğrulanırsa, mal sahipleri tapularının yanlışsız ve kalıcı olarak kaydedildiğine güvenebilirler.
Savaştan ziyan görmüş ülkelerde yahut çok az hükümet yahut finansal altyapıya sahip olan yahut hiç olmayan bölgelerde, bir mülkün sahipliğini kanıtlamak neredeyse imkansız olabilir. Bu türlü bir bölgede yaşayan bir küme insan blok zincirinden yararlanabiliyorsa, o vakit şeffaf ve net mülk sahipliği vakit çizelgeleri oluşturulabilir.
Akıllı Mukaveleler
Akıllı kontrat, bir kontrat muahedesini kolaylaştırmak, doğrulamak yahut müzakere etmek için blok zincirine yerleştirilebilen bir bilgisayar kodudur. Akıllı kontratlar, kullanıcıların kabul ettiği bir dizi şart altında çalışır. Bu şartlar yerine getirildiğinde, mukavelenin şartları otomatik olarak yürütülür.
Örneğin, potansiyel bir kiracının akıllı bir mukavele kullanarak bir daire kiralamak istediğini varsayalım. Mesken sahibi, kiracı depozitoyu ödediği anda dairenin kapı kodunu kiracıya vermeyi kabul eder. Hem kiracı hem de mesken sahibi, mutabakatın ilgili kısımlarını akıllı mukaveleye gönderecek ve bu, kiralamanın başladığı tarihte güvenlik depozitosu için kapı kodunu tutacak ve otomatik olarak değiştirecektir. Konut sahibi, kiralama tarihine kadar kapı kodunu sağlamazsa, akıllı mukavele depozitoyu iade eder. Bu, çoklukla noter, üçüncü taraf arabulucu yahut avukat kullanımıyla bağlantılı fiyatları ve süreçleri ortadan kaldıracaktır.
Tedarik zinciri
IBM Food Trust örneğinde olduğu üzere, tedarikçiler satın aldıkları gereçlerin menşeini kaydetmek için blok zinciri kullanabilir. Bu, şirketlerin sadece eserlerinin değil, tıpkı vakitte “Organik“, “Lokal” ve “Adil Ticaret” üzere yaygın etiketlerin de özgünlüğünü doğrulamasını sağlayacaktır.
Forbes tarafından bildirildiği üzere, besin sanayisi, çiftlikten kullanıcıya seyahat boyunca besinin yolunu ve güvenliğini izlemek için giderek artan bir biçimde blockchain kullanımını benimsiyor.
Oylama
Üstte bahsedildiği üzere, blockchain çağdaş bir oylama sistemini kolaylaştırmak için kullanılabilir. Blockchain ile oy kullanmak, Batı Virginia’daki Kasım 2018 orta seçimlerinde test edildiği üzere, seçim sahtekarlığını ortadan kaldırma ve seçmen iştirakini artırma potansiyeli taşıyor. Blockchain’i bu formda kullanmak, oyları kurcalamayı neredeyse imkansız hale getirir. Blok zinciri protokolü ayrıyeten seçim sürecinde şeffaflığı sürdürecek, bir seçim yapmak için gereken çalışanı azaltacak ve yetkililere neredeyse anında sonuçlar sağlayacak. Bu, yine sayım gereksinimini yahut sahtekarlığın seçimi tehdit edebileceğine dair gerçek telaşları ortadan kaldıracaktır.
Blockchain’in Artıları ve Eksileri
Tüm karmaşıklığına karşın, blok zincirin merkezi olmayan bir kayıt tutma biçimi olarak potansiyeli neredeyse sınırsızdır. Daha fazla kullanıcı saklılığı ve yüksek güvenlikten daha düşük süreç fiyatlarına ve daha az yanılgıya kadar, blok zinciri teknolojisi, üstte belirtilenlerin ötesinde uygulamaları çok yeterli görebilir. Lakin tıpkı vakitte birtakım dezavantajlar da var.
Artıları
- Doğrulamada insan iştirakini ortadan kaldırarak geliştirilmiş doğruluk
- Üçüncü taraf doğrulamasını ortadan kaldırarak maliyet düşürme
- Ademi merkeziyetçilik kurcalamayı zorlaştırıyor
- Süreçler inançlı, özel ve verimlidir
- Şeffaf teknoloji
- İstikrarsız yahut az gelişmiş hükümetlere sahip ülkelerin vatandaşları için bir bankacılık alternatifi ve ferdî bilgileri garanti altına almanın bir yolunu sunar.
- Bitcoin madenciliği ile bağlı kıymetli teknoloji maliyeti
- Saniyede düşük süreç
- Dark web üzere yasa dışı faaliyetlerde kullanım geçmişi
- Düzenleme yargı yetkisine nazaran değişir ve belirsizliğini korur
- Data depolama sınırlamaları
Zincirin Doğruluğu
Blok zinciri ağındaki süreçler, binlerce bilgisayardan oluşan bir ağ tarafından onaylanır. Bu, doğrulama sürecine neredeyse tüm insan iştirakini ortadan kaldırarak daha az insan yanlışı ve hakikat bir bilgi kaydı ile sonuçlanır. Ağdaki bir bilgisayar hesaplama yanlışı yapsa bile, yanılgı blok zincirinin sırf bir kopyasında yapılacaktı. Bu kusurun blok zincirinin geri kalanına yayılması için, ağdaki bilgisayarların en az %51’i tarafından yapılması gerekir; bu, Bitcoin boyutunda büyük ve büyüyen bir ağ için neredeyse imkansız.
Maliyet Düşüşleri
Tipik olarak, tüketiciler bir süreci doğrulamak için bir bankaya, bir belgeyi imzalamak için bir notere yahut bir evlilik gerçekleştirmek için bir bakana ödeme yapar. Blockchain, üçüncü taraf doğrulama gereksinimini ve bununla birlikte ilgili maliyetlerini ortadan kaldırır. Örneğin, bankaların ve ödeme sürece şirketlerinin bu süreçleri işlemesi gerektiğinden, işletme sahipleri kredi kartı kullanarak ödeme kabul ettiklerinde küçük bir fiyat alırlar. Bitcoin ise merkezi bir otoriteye sahip değildir ve süreç fiyatları sonludur.
Ademi Merkeziyetçilik
Blockchain, bilgilerinin hiçbirini merkezi bir yerde saklamaz. Bunun yerine blok zinciri kopyalanır ve bir bilgisayar ağına yayılır. Blok zincirine yeni bir blok eklendiğinde, ağdaki her bilgisayar değişikliği yansıtmak için blok zincirini günceller. Bu bilgiyi bir merkezi veritabanında depolamak yerine bir ağa yayarak, blok zincirinin kurcalanması daha güç hale gelir. Blok zincirinin bir kopyası bir bilgisayar korsanının eline geçerse, tüm ağ yerine bilginin sırf tek bir kopyası tehlikeye girer.
Verimli Süreçler
Merkezi bir otorite aracılığıyla yapılan süreçlerin sonuçlandırılması birkaç gün sürebilir. Örneğin, Cuma akşamı bir çek yatırmaya çalışırsanız, Pazartesi sabahına kadar hesabınızda para göremeyebilirsiniz. Finansal kurumlar ekseriyetle haftada beş gün olmak üzere mesai saatlerinde faaliyet gösterirken, blockchain günde 24 saat, haftada yedi gün ve yılda 365 gün çalışıyor. Süreçler 10 dakika üzere kısa bir müddette tamamlanabilir ve yalnızca birkaç saat sonra inançlı kabul edilebilir. Bu, bilhassa vakit dilimi meseleleri ve tüm tarafların ödeme sürecini onaylaması gerektiği gerçeği nedeniyle çoklukla çok daha uzun süren hudut ötesi süreçler için kullanışlıdır.
Özel Süreçler
Birçok blok zinciri ağı, genel veritabanları olarak çalışır, yani İnternet kontağı olan herkes ağın süreç geçmişinin bir listesini görüntüleyebilir. Kullanıcılar, süreçlerle ilgili detaylara erişebilse de, bu süreçleri yapan kullanıcılarla ilgili tanımlayıcı bilgilere erişemezler. Bitcoin üzere blok zinciri ağlarının anonim olduğu, aslında yalnızca saklı oldukları yaygın bir yanlış algıdır.
Bir kullanıcı halka açık bir süreç yaptığında, daha evvel bahsedildiği üzere ortak anahtar olarak isimlendirilen eşsiz kodu blok zincirine kaydedilir. Şahsî bilgileri o denli değil. Bir kişi kimlik gerektiren bir borsada Bitcoin satın aldıysa, kişinin kimliği tekrar de blok zinciri adresiyle irtibatlıdır – lakin bir süreç, bir kişinin ismine bağlı olsa bile, rastgele bir ferdî bilgiyi ifşa etmez.
İnançlı Süreçler
Bir süreç kaydedildikten sonra, gerçekliği blockchain ağı tarafından doğrulanmalıdır. Blok zincirindeki binlerce bilgisayar, satın alma detaylarının gerçek olduğunu onaylamak için tez ediyor. Bir bilgisayar süreci doğruladıktan sonra blok zinciri bloğuna eklenir. Blok zincirindeki her blok, önündeki bloğun eşsiz hash’i ile birlikte kendi eşsiz hash’ini içerir. Bir blok üzerindeki bilgi rastgele bir biçimde düzenlendiğinde, o bloğun hash kodu değişir, lakin bloktan sonraki hash kodu değişmez. Bu tutarsızlık, blok zincirindeki bilgilerin evvelce haber verilmeksizin değiştirilmesini son derece zorlaştırıyor.
Şeffaflık
Birçok blok zinciri büsbütün açık kaynaklı yazılımdır. Bu, herkesin ve herkesin kodunu görebileceği manasına gelir. Bu, denetçilere güvenlik için Bitcoin üzere kripto para ünitelerini inceleme yeteneği verir. Bu tıpkı vakitte Bitcoin’in kodunu kimin denetim ettiği yahut nasıl düzenlendiği konusunda gerçek bir otorite olmadığı manasına gelir. Bu nedenle, herkes sistemde değişiklik yahut yükseltme önerebilir. Ağ kullanıcılarının çoğunluğu, kodun yükseltme ile yeni sürümünün sağlam ve kıymetli olduğunu kabul ederse, Bitcoin güncellenebilir.
Bankasız Bankacılık
Blockchain ve Bitcoin’in tahminen de en derin tarafı, etnik köken, cinsiyet yahut kültürel geçmişe bakılmaksızın herkesin onu kullanma yeteneğidir. Dünya Bankası’na nazaran, tahminen 1,7 milyar yetişkinin banka hesabı yahut paralarını yahut servetlerini saklamak için rastgele bir yolu yok. Bu bireylerin neredeyse tamamı, iktisadın emekleme devrinde olduğu ve büsbütün nakde bağımlı olduğu gelişmekte olan ülkelerde yaşıyor.
Bu beşerler çoklukla fizikî nakit olarak ödenen biraz para kazanırlar. Daha sonra bu fizikî parayı meskenlerinde yahut öbür ömür yerlerinde bâtın yerlerde saklanır. Bir bitcoin cüzdanının anahtarları bir kağıt modülünde, ucuz bir cep telefonunda saklanabilir ve hatta gerekirse ezberlenebilir. Birçok insan için, bu seçeneklerin bir yatağın altındaki küçük bir para yığınından daha kolay gizlenmesi mümkündür.
Geleceğin blok zincirleri, sadece servet depolama için bir hesap ünitesi olmakla kalmayıp, tıpkı vakitte tıbbi kayıtları, mülkiyet haklarını ve çeşitli öteki yasal mukaveleleri depolamak için de tahliller arıyor.
Blok Zincirlerinin Dezavantajları
Teknoloji Maliyeti
Blockchain, kullanıcıların süreç fiyatlarından tasarruf etmesine karşın, teknoloji fiyatsız olmaktan çok uzak. Örneğin, bitcoin ağının süreçleri doğrulamak için kullandığı PoW sistemi, büyük ölçüde hesaplama gücü tüketir. Gerçek dünyada, bitcoin ağındaki milyonlarca bilgisayarın gücü, Danimarka’nın yıllık tükettiğine yakındır.
Bitcoin madenciliğinin maliyetlerine karşın, kullanıcılar blok zincirindeki süreçleri doğrulamak için elektrik faturalarını artırmaya devam ediyor. Bunun nedeni, madencilerin bitcoin blok zincirine bir blok eklediğinde, vakitlerini ve güçlerini bedelli kılmak için kâfi bitcoin ile ödüllendirilmeleridir. Bununla birlikte, kripto para kullanmayan blok zincirleri kelam konusu olduğunda, madencilere ödeme yapılması yahut süreçleri doğrulamak için öbür bir formda teşvik edilmesi gerekecektir.
Bu problemlere kimi tahliller ortaya çıkmaya başlıyor. Örneğin, bitcoin madenciliği çiftlikleri güneş gücü, fracking alanlarından gelen çok doğal gaz yahut rüzgar çiftliklerinden gelen gücü kullanmak için kurulmuştur.
Sürat ve Bilgi Verimsizliği
Bitcoin, blok zincirinin mümkün verimsizlikleri için harika bir hadise çalışmasıdır. Bitcoin’in PoW sisteminin blok zincirine yeni bir blok eklemesi yaklaşık 10 dakika sürer. Bu oranda, blok zinciri ağının saniyede sırf yaklaşık yedi süreci (TPS) yönetebileceği iddia ediliyor. Ethereum üzere başka kripto para üniteleri bitcoinden daha uygun performans gösterse de, tekrar de blok zinciri ile sınırlıdırlar. Eski marka Visa, bağlam için 24.000 TPS işleyebilir.
Bu sorunun tahlilleri yıllardır geliştirilmektedir. Şu anda 30.000 TPS’den fazla övünen blok zincirleri var.
Başka sorun ise, her bloğun sırf bu kadar data tutabilmesidir. Blok boyutu tartışma olmuştur ve ileriye gidiş blockchains ölçeklenirliğine en basarak mevzulardan biri olmaya devam etmiştir.
Yasadışı Faaliyet
Blok zinciri ağındaki zımnilik, kullanıcıları hücumlara karşı korur ve mahremiyeti korurken, blok zinciri ağındaki yasa dışı ticaret ve faaliyetlere de müsaade verir. Yasadışı süreçler için kullanılan blok zincirinin en çok alıntılanan örneği, muhtemelen Şubat 2011’den FBI tarafından kapatıldığı Ekim 2013’e kadar faaliyet gösteren çevrimiçi bir karanlık ağ yasadışı uyuşturucu ve kara para aklama pazarı olan Silk Road’dur.
Dark web, kullanıcıların Tor Tarayıcı kullanarak izlenmeden yasa dışı mal alıp satmasına ve Bitcoin yahut öbür kripto para ünitelerinde yasa dışı alışverişler yapmasına imkan tanır. Mevcut ABD düzenlemeleri, finansal hizmet sağlayıcılarının bir hesap açtıklarında müşterileri hakkında bilgi edinmelerini, her bir müşterinin kimliğini doğrulamasını ve müşterilerin rastgele bir bilinen yahut şüphelenilen terör örgütü listesinde görünmediğini doğrulamasını gerektirmektedir. Bu sistem hem profesyonel hem de olumsuz olarak görülebilir. Herkese finansal hesaplara erişim sağlar, fakat birebir vakitte hatalıların daha kolay süreç yapmasına müsaade verir. Birçoğu, bankasız dünyayı bankacılık üzere kriptonun güzel kullanımlarının, bilhassa birçok yasa dışı faaliyetin hala izlenemez nakit yoluyla gerçekleştirildiği durumlarda, kripto para ünitesinin makûs kullanımlarından daha ağır bastığını savundu.
Bitcoin bu çeşit hedefler için erkenden kullanılmış olsa da, şeffaf tabiatı ve finansal bir varlık olarak vadesi, yasadışı faaliyetlerin Monero ve Dash üzere öteki kripto para ünitelerine göç ettiğini gördü. Bugün, yasadışı faaliyetler, tüm Bitcoin süreçlerinin sırf çok küçük bir kısmını oluşturuyor.
Düzenleme
Kripto alanındaki pek çok kişi, kripto para üniteleri üzerindeki hükümet düzenlemeleriyle ilgili telaşlarını lisana getirdi. Merkezi olmayan ağı büyüdükçe Bitcoin üzere bir şeyi sonlandırmak giderek daha sıkıntı ve neredeyse imkansız hale gelirken, hükümetler teorik olarak kripto para ünitelerine sahip olmayı yahut ağlarına katılmayı yasa dışı hale getirebilir.
PayPal üzere büyük şirketler, platformunda kripto para ünitelerinin mülkiyetine ve kullanımına müsaade vermeye başladıkça, bu kaygı vakitle daha da azaldı.
Blockchain Platformu Nedir?
Bir blok zinciri platformu, kullanıcıların ve geliştiricilerin mevcut bir blok zinciri altyapısının yeni kullanımlarını oluşturmalarına imkan tanır. Bir örnek, ether (ETH) olarak bilinen mahallî bir kripto para ünitesine sahip olan Ethereum’dur. Fakat Ethereum blok zinciri, akıllı mukavelelerin ve birinci madeni para tekliflerinde (ICO’lar) kullanılan programlanabilir jetonların ve değiştirilemez jetonların ( NFT’ler) oluşturulmasına da müsaade verir. Bunların hepsi Ethereum altyapısı etrafında oluşturulur ve Ethereum ağındaki düğümler tarafından garanti altına alınır.
Kaç Blok Zinciri Var?
Canlı blok zincirlerinin sayısı her geçen gün süratle artıyor. 2022 itibariyle, birkaç yüz daha kripto para ünitesi olmayan blok zinciri ile birlikte blok zincirine dayalı 10.000’den fazla faal kripto para ünitesi vardır.
Özel Blok Zinciri ile Genel Blok Zinciri Ortasındaki Fark Nedir?
Açık yahut müsaadesiz blok zinciri olarak da bilinen halka açık bir blok zinciri, herkesin ağa özgürce katılabileceği ve bir düğüm oluşturabileceği bir blok zinciridir. Açık tabiatı nedeniyle, bu blok zincirler kriptografi ve iş ispatı (PoW) üzere bir fikir birliği sistemi ile teminat altına alınmalıdır.
Özel yahut müsaadeli bir blok zinciri ise, katılmadan evvel her bir düğümün onaylanmasını gerektirir. Düğümler muteber olarak kabul edildiğinden, güvenlik katmanlarının o kadar sağlam olması gerekmez.
Blockchain’i Kim İcat Etti?
Blok zinciri teknolojisi birinci olarak 1991 yılında, evrak vakit damgalarının değiştirilemeyeceği bir sistem uygulamak isteyen iki matematikçi olan Stuart Haber ve W. Scott Stornetta tarafından özetlendi. 1990’ların sonlarında, cypherpunk Nick Szabo, bit altın olarak bilinen (hiç uygulanmayan) bir dijital ödeme sistemini garanti altına almak için bir blok zinciri kullanmayı önerdi .
Blockchain İçin Sırada Ne Var?
Halihazırda uygulanmakta ve keşfedilmekte olan teknoloji için birçok pratik uygulama ile, blockchain nihayet bitcoin ve kripto para ünitesi nedeniyle küçük bir kesimi olmayan bir isim yapıyor. Ülkedeki her yatırımcının lisanında bir moda söz olarak blockchain, daha az aracı ile iş ve hükümet operasyonlarını daha yanlışsız, verimli, inançlı ve ucuz hale getirmeyi gayeler.
Blockchain’in üçüncü on yılına girmeye hazırlanırken, artık sorun eski şirketlerin teknolojiyi yakalayıp yakalayamayacağı değil, ne vakit olacağı sorunu. Bugün, NFT’lerin çoğalmasını ve varlıkların tokenleştirilmesini görüyoruz. Önümüzdeki on yıllar, blockchain için değerli bir büyüme periyodu olacak.
