Dün Türkiye'nin büyüme dataları açıklandı. 2021 yılında yüzde 11 büyüyen Türkiye'nin büyümesi ise halkın büyük çoğunluğunun gelirlerine yansımadı.
Bugün dış basında yapılan değerlendirmelere nazaran Erdoğan'ın bu büyümeye muhtaçlığı var fakat ekonomistler de diyor ki: Sorun var!
Grevler ve süratle yükselen fiyatlar
Bloomberg, Türkiye genelinde birçok firma çalışanlarının yaptığı grevlere işaret ederek, çalışanların Cumhurbaşkanı ve AKP Genel Başkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın gelecek yılki seçimlere giderken iktidarı boyunca yaşadığı en büyük 'yaşam maliyeti krizi'ni protesto ettiklerini tabir etti.
Habere nazaran kelam konusu grevlere ait olarak 'Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın ucuz lira ile Türkiye’yi bir imalat gücüne çevirme kumarı, artan fiyatlar maaşları tüketirken, ‘endüstriyel eylemle’ sarsılıyor' dendi.
Haberde 'Grevler ve süratle yükselen fiyatlar seçim öncesinde Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın başını ağrıtacak' tabirlerine yer verildi.
Zamlar maaşları eritiyor!
Bloomberg'e konuşan DİSK Başkanı Arzu Çerkezlioğlu ise minimum fiyata 2022 için yapılan yüzde 50'lik artırımın çalışanların eline geçmeden eridiğini kaydederek 'çalışanlar artık bıktı' dedi.
Haberde 'Erdoğan'ın gözünde düşük lira, Türkiye'yi bir sanayi devi haline getirmek için ve yüksek faiz uygulanan periyotlarda dışarıdan iktisada akan yabancı nakit bağımlılığını kurtarmanın maliyeti' olduğu söz edildi.
Yemek Sepeti kuryesi Sezer Aymelek'in görüşlerine yer verilen haberde Erdoğan'ın bu görüşünün Aymelek'in hayatına düzgün bir formda yansımadığı aktarıldı.
Haberde Beşiktaş'ta günde 12 saat yemek dağıtımı yaptığı söz edilen Aymelek, yıl başından sonra artan doğalgaz faturalarının kendisini etkilediğini aktararak 'Bebeğim var, gazı açık tutmak zorundayım' dedi.
"Erdoğan'ın büyüme ve yatırım odaklı gündeme muhtaçlığı var"
Haberde, Erdoğan'ın istihdam yaratmak, enflasyonu düşürmek ve lirayı sınırlamak için bölgesel bağlardaki güzelleşmeyle desteklenen büyüme ve yatırım odaklı gündeme gereksinimi olduğu tabir edilerek 'Olmazsa, öfke sarmal olabilir.' dendi.
Ekonomist Mahfi Eğilmez de bugün Türkiye'nin büyüme datalarını kıymetlendirdi:
TÜİK’in açıklamasına nazaran 2021 yılında GSYH yüzde 11 oranında büyüdü ve 7.209.040 milyon TL’ye, kişi başına gelir de 85.672 TL’ye yükseldi. Bu bedelleri Dolara çevirirsek GSYH 803 milyar Dolar, kişi başına gelir de 9.539 Dolar ediyor. Buna nazaran Türkiye uzun bir ortadan sonra Dolar cinsinden de GSYH’sini ve kişi başına gelirini artırmış görünüyor. Bunlar, bu türlü bir ortamda son derecede olumlu gelişmeler olarak göze çarpıyor. Buna karşılık enflasyonun çok yüksek olması bu olumlu görünümü alıp götürüyor. Büyüme ve enflasyon ikilisini çeyrekler prestijiyle aşağıdaki grafikte gösterelim (Grafik, TÜİK bilgileri kullanılarak tarafımdan hazırlanmıştır.)
Ayrıntılarda problemler var!
Grafiğe bakılırsa Türkiye, uzun yıllardır yaşadığı ‘yüksek enflasyonlu’ büyüme olgusunu yaşamaya devam ediyor ve gelecekte de yaşayacak üzere görünüyor.
Büyüme konusunda biraz detaylara bakalım, zira detaylarda birtakım sıkıntılar var.
Birinci sorun tarım kesitindeki küçülme. 2021 yılında mevsim tesirinden arındırılmış olarak bakıldığında tarım bölümü yüzde 2,2 küçülme yaşamış bulunuyor. Aşağıdaki grafik tarım kesitinin son dört yıldaki büyüme / küçülme performansını gösteriyor (Grafik TÜİK, Dönemsel GSYH Hesapları Bülteni ve ekleri 28 Şubat 2022’deki bilgilere dayanılarak tarafımdan hazırlanmıştır.)
Tarımın üzerinde durulması gerekiyor!
Gıda güvenliğinin giderek daha fazla değer kazandığı günümüz şartlarında tarım kısmında yaşanan bu gerileme üzerinde durulması gereken bir durumdur. Hiç vakit geçirmeden bir uzmanlar heyeti toplayıp tarım kısmının problemlerini saptayıp tahlili için gerekli yapısal düzenlemeleri yapmak gerekiyor. Bilhassa son yıllarda tarım eserlerinde artan ithalat mecburiliği bu alanda artık kaybedecek bir tek gün bile kalmadığını gösteriyor.
İkinci problem emeğin üretimden aldığı hissenin giderek azalmasıdır. Üretime katılan dört faktörden birisi olan işgücü ya da emek (diğerleri sermaye, doğal kaynaklar ve girişimcilik) bu katılma karşılığında üretimden fiyat olarak hisse alır. Olağan şartlarda üretimi temsil eden GSYH arttıkça ondan hisse alan faktörlerin hisselerinin da eşit olarak artması ya da bu faktörler ortasında en fazla kollanması gerektiği için işgücünün aldığı hissenin biraz daha fazla artması gerekir. Bu, gelir dağılımının uygunlaştırılması açısından da kıymetlidir. Bakalım o denli mi olmuş? Aşağıdaki grafik GSYH bileşenlerinin hisselerinde son yıllarda görülen gelişmeleri sergiliyor (Kaynak TÜİK, Dönemsel GSYH Hesapları Bülteni 28 Şubat 2022. Grafikteki kolonlar üzerinde açık mavi ile gösterilen kısım işgücünün GSYH içindeki hissesini gösteriyor.)
Orta sınıfın yok oluşu!
Grafikten açıkça gözlemlenebildiği üzere işgücünün GSYH’den aldığı hissede (işgücü ödemeleri ya da ücretler) gerileme var. 2019 yılının son çeyreğinde işgücünün GSYH’den aldığı hisse yüzde 32 iken bu oran 2020’nin son çeyreğinde yüzde 28,8’e ve 2021’in son çeyreğinde yüzde 25,8’e düşmüş bulunuyor. Fiyatların hissesinde görülen bu düşüş Türkiye’de son birkaç yıldır gözlemlediğimiz orta sınıfın yok oluşu sıkıntısının tahminen de datalara yansımış en net göstergesi. Bu önemli gerilemenin 2020 ve 2021 yıllarında yapılacak ölçümlerde gelir dağılımında bozulma olarak karşımıza çıktığını göreceğiz.
Türkiye’nin pek çok ekonomik sorunu var lakin büyümeden hiç ayrılamayan yüksek enflasyon sıkıntısına, tarım kısmındaki meşakkatlere ve gelir dağılımındaki bozulmalara tedbir alınmadığı sürece bunlar ileride önemli sıkıntılar yaratacak üzere görünüyor.