BÖBREK TAŞLARI NEDİR?
Ameliyatla gücenmiş taşlı böbrekHer biri yumruk büyüklüğünde olan böbrekler vücudun emrindeki arka kısımlarına belirlenmiş organlardır
Mesaneye üriter adı verilen dar tüplerle bağlanmışlardır Görevleri kanı süzmek fayadlı maddeleri bitmiş vücuda geri edinmek, zararlı maddelerin de idrar yoluyla atılımını sağlamaktır Bir nevi vücudun filtresi görevini yaparlar
Böbrek taşlarından korunmanın birincil koşulu günde en düşük 2 litre su içmektir Çay, kahve ve kola tüketimini ise sınırlandırmak gerekir 20 ile 40 yaş arası daha sık görülür Erkeklerde daha artı karşılaşılan bu rahatsızlık idrardaki Kalsiyum, oksalat veya ürik asit gibi maddelerin idrardaki yüksek miktarda bulunması sonucu oluşur Bu maddeler kristaller halinde büyüyerek böbrek taşlarını meydana getirirler Bu taşlar hareket ederek idrar yoluyla atılabilir ama idrar kanalının herhangi bir yerinde takılarak idrar akışına engel yaratıcı taşlar çoğunlukla korkulan şiddetli böbrek ağrılarına sebep olur
Böbrek taşlarının idrarda çözülemeyip atılamayan kristallerden meydana geldiğini belirttikten sonradan şu konuya da bahsetmek gerekir Normalde idrarda kristal ve taş oluşumunu engelleyecek bazı kimyasal maddeler vardır ama bazı insanlarda bu engelleyici mekanizma iyice çalışmayabilir Bu kişilerde taş sorunu bitmiş görülebilir
Ameliyatla küskün taşlı böbrek
TAŞI YARATICI SEBEPLER:
Uzun dönem tembel kalma
İdrar yolu enfeksiyonları
Böbrekte yapısal bozukluklar
Böbrek rahatsızlığı bulunanlar
Beslenme alışkanlıkları
Sıcak iklim kuşağında yaşamak
Eksik akıcı alımı
Bazı ilaçlar (antiviral ilaçlar)
Genetik faktörler
Metabolik hastalıklar (Gut gibi)
Geçirilmiş barsak hastalıkları
Yüksek dozda D vitamini alımı ve kalsiyum alımı
Aşırı kilolu olma
Ameliyatla dargın taşlı böbrek
TAŞLI HASTALARDA BULGULAR:
İdrar yolu taşları hiç bir belirti vermeyebilir Bazense önemli bulgular verebilir En sık rastlanan sızlanma ve ağrıdır Karakteristik sızı kolik diye adlandırılan ve böğür bölgesinden başlayıp öne içten ilerleyen kasık ve testislere de ilerleyebilen (Erkeklerde) ağrılardır Ağrılar taşın hareket etmesine ya da üriner sistemin tıkanmasına yan olarak gelişir Ara Sıra gözle görülebilecek düzeyde idrarda kan görülebilirken baze de yalnızca mikroskobik incelemeyle ortaya çıkar zaman zaman bulantı ve kusma olabilir Kötü flu idrar ve alev de bu hastalığın eblirtileri arasındadır
Ameliyatla gücenmiş taşlı böbrek
ÜRİNER SİSTEM TAŞLARI NASIL SAPTAMA EDİLİR?
Hasta şikayetleri kesin ölçülerde tanı için muavin olabilmektedir Keza taşın görüntülenmesi gerekir
DÜSG grafisi: Yatarak çekilen karın ve pelvik bölge grafisi
Ultrason
İVP (İlaçlı böbrek filmi)
Spiral üriner sistem komputer tomografilerinden faydalanır Ara Sıra kan analizlerine de ihtiyaç duyulur
EN SIK GÖRÜLEN TAŞLAR HANGİLERİDİR ?
Böbrek taşları farklı alanlara yönlendirilmiş kimyasal kombinasyonda olabilirler En sık görülen kalsiyum taşlarıdır Kalsiyum taşları çoğunlukla okzalat veya fosfat ile kombinasyon halinde bulunurlar Daha eksik sıklıkla enfeksiyon taşları (magnezyum amonyum fosfat taşları) ve daha da eksik oranlarda ürik asit ve sistin taşları görülür
TAŞLARLA İLGİLİ ENDİŞEMİZİN NEDENİ NEDİR?
Taşlar çoğunlukla ağrılara niçin olurlar
Üriner sistemde enfeksiyon kaynağı olabilirler
Eğer idrar yolunun herhangi bir bölgesinde tıkayıcı bir koşul oluşturmuşsa zamanla böbrekte fonksiyon kaybına niçin olurlar
BÖBREK TAŞLARINDA ÇARE NELERDİR?
Böbrek taşların çoğu kendiliğinden düşme eğilimindedir Bütün idrar yolu taşlarının takriben 80 ’i ilaç tedavisi ile düşer Taşın düşmesini etkileyen en manâlı etmen taşın büyüklüğüdür 4 mm ’nin altında taşın düşmesi beklenirken 6 mm ’nin üzerindeki taşlar ’a müdahale gereklidir Hem taşların şekli ve idrar yolundaki yerleşimi de düşmeyi etkileyen kayda değer faktörlerdir
Kendiliğinden yada ilaç yardımıyla taşın düşürülmesi
ESWL ( şok dalgası ile taşları acıtmak)
Minimal invaziv girişimler ( Perkütan Nefrolitotomi, Üreterolitotripsi)
Klasik açık ameliyat yöntemi
Bu yaklaşımlardan hangisinin uygulanılacağı taşın yerine, büyüklüğüne, idrar yollarına verdiği veya verebileceği zararına ve taşın cinsine bağlıdır Günümüzde minimal invaziv tekniklerin gelişmesi sonucu klasik açık cerrahi, asgari başvurulan ve eniz seçim edilen metot olarak kalmıştır
ESWL (CISIM DIŞINDAN ŞOK DALGALARIYLA TAŞ KIRMA)
Bir odaktan meydana çıkan şok dalgaları taşın üstüne yönlendirilerek taş kırılır Xray ve ultrason ile odaklama yapan ESWL cihazları mevcuttur Kırılan taş parçaları idrar aracılığıyla vücuttan atılır ESWL bütün taşlarda başarı sağlayamaz Başarı taşın cinsine, sertliğine, büyüklüğüne ve idrar yolunda yerleştiği yere tarafından değişir Tek bir seansta kırılabilen taşlar olabileceği gibi tekrarlayıcı seanslara da gereksinim duyulabilir
ESWL seansı sırasında rahatsızlık şehvetli ve sızı duyulabilir böylece çare öncesi sızı kesiciler kullanılır Operasyon sonrasında çoğunlukla hastanede kalmaya gereklilik olmaz
Minimal invaziv girişimler: Bu girişimlerde gaye üriner sistemi tehdit eden taştan kurtulmayı karşılamak ve hastanın en kısa zamanda günlük hayata dönmesini sağlamaktır Perkütan nefrolitotomi ve Üreterolitotripsi bu grupta yer alan girişimlerdir
Taş, uygulanan tedaviye karşın düşmüyorsa, düşmeyecek boyutlarda ise, idrar yolunda idrarın akmasını engelleyecek bütün bir blok oluşturuyorsa, tekrarlayıcı idrar yolu enfeksiyonuna yol açıyorsa, böbreklerde hasara yol açmışsa teşebbüs gereklidir
Önceleri, taş için açık cerrahi yapılırken bundan böyle günümüzde minimal invaziv girişimler diye adlandırılan yeni girişim mevcuttur Bu girişimlerde hedef, en kısa zamanda hastalığın ortadan kaldırılması ve hastanın en erken dönemde jurnal hayatına dönmesini sağlamaktır Minimal invaziv girişimlerde hasta erken dönemde sıradan yaşamına döner
PERKÜTAN NEFROLİTOTOMİ (PCNL)
Endoskopik böbrek taşı ameliyatında sırt bölgesinde böbrek hizasına 0,5 1 cm boyutunda bir kesi yapılır Röntgen kontrolü altında böbreğe iki ucu açık ince bir tüp yerleştirilir Bu tüpten yerleştirilen optik aygıt yardımıyla taş video sistemi ile monitörde görülür ve özel aletler yardımıyla çıkartılır Perkütan ameliyatının en kayda değer üstünlüğü beden dokularının normal yapısının korunmasıdır Bunun sonucunda iyileşme süreci hızlıdır Hastalar ameliyat sonrası dönemi açık ameliyata tarafından çok daha sıcacık geçirmektedir Hastalarımız genel olarak 2 3 günde taburcu edilerek jurnal aktivitelerine çabucak kavuşurlar Bu, açık böbrek taş ameliyatı ile karşılaştırıldığında epeyce kısa bir süredir
Bilhassa böbreğin daha aşağı havuzcuklarına yerleşen taşlarda ve büyük boyutlu taşlarda ESWL ’nin başarısı önemli ölçüde düşer Bu durumlarda PCNL ameliyatı yüksek galibiyet sağlayan minimal invaziv girişimdir Ameliyat işlemi esnasında taşı temizlemek için pnömotik litotripsi ve lazer litotripsi kullanılır Bu teknolojiler yardımı ile en sert taşlar bile rahatlıkla kırılmaktadır Bu teknikle bütün böreği kaplayan ve koraliform taş olarak adlandırılan taşlara da müdahale edilebilinmektedir
URETEROLİTOTRİPSİ NASIL UYGULANIR?
Üreter taşları hem ESWL hemde üreterorenoskopi (URS) ile müdahale edilerek temizlenebilir URS ’de herhangi bir kesi yapılmaz İdrar yolundan özel bir endoskopik alet gönderilerek taş üreterde görüntülenir ve temizlenir Hastaların çoğu benzer gün evlerine dönüp bir gün sonrada adi yaşamalarına dönebilirler Özellikle alt ve orta üreterdeki taşlarda galibiyet oranı yüksektir ( %96 %100 galibiyet) Üstteki üreter taşlarının tedavisinde ESWL çoğunlukla birincil tercih edilen çare yöntemidir
Fakat 1 cm ’den büyük üreter taşlarında ESWL ’nin galibiyet oranları düşmektedir Genel kaide olarak olarak 1 cm ’den büyük üreter taşlarında ve 2 cm ’den büyük böbrek taşlarında endokopik girişimler daha yararlı ve başarılı olmaktadır
TAŞLARIN OLUŞUMU ÖNLEMEK OLASI OLABİLİR Mİ?
Tekrarlayıcı böbrek taşı olanlarda bazı tavsiyelere dikkat edilerek taşın bitmiş oluşumu engellenebilir ya da her tarafta oluşması geciktirilebilir böylece 24 saatlik idrar analizi ve kan analizini içeren bir değerlendirme yapılır Ayrıca daha önceki taşların kimyasal yapısı araştırılarak taşların kimyasal yapısı anlaşılabilir Metabolik değer biçme denilen bu işlemlerle idrarda taş oluşumuna yol açabilecek maddelerin düzeyleri ölçülüp sonuca tarafından diyet veya hap verilebilir
Ayrıca:
Günlük 2 litre değişken alımı
Hayvansal protein alımının azaltılması
Tuz tüketiminin azaltılması
Lifli dieti seçmek
Taşın kimyasal yapısına tarafından verilebilecek diete yerinde beslenme rejimi öğüt edilir
ÖNEMLİ NOKTALAR:
Ailenizde taş hastalığı olanlar varsa sizde de taş hastalığı olabilir
Taş oluşumunu alıkoymak için oldukça çok akıcı alınmalıdır Bilhassa su tüketilmesini öneriyoruz
Eğer birden pozitif taş düşürdüyseniz veya taş tedavisi gördüyseniz üroloğunuza başvurun Yapılacak olan kan ve idrar analizleri ile taş oluşturma riskiniz değerlendirilir Tekrarlayan taş hastalığına karşı gerekli önlemler alınabilir
Bazı hastalarda taş oluşmaması için tedaviler önerilebilir
Bilhassa yineleyen taşları olan hastalarda kontroller ve takip önemlidir
Ameliyatla gücenmiş taşlı böbrekHer biri yumruk büyüklüğünde olan böbrekler vücudun emrindeki arka kısımlarına belirlenmiş organlardır
Mesaneye üriter adı verilen dar tüplerle bağlanmışlardır Görevleri kanı süzmek fayadlı maddeleri bitmiş vücuda geri edinmek, zararlı maddelerin de idrar yoluyla atılımını sağlamaktır Bir nevi vücudun filtresi görevini yaparlar
Böbrek taşlarından korunmanın birincil koşulu günde en düşük 2 litre su içmektir Çay, kahve ve kola tüketimini ise sınırlandırmak gerekir 20 ile 40 yaş arası daha sık görülür Erkeklerde daha artı karşılaşılan bu rahatsızlık idrardaki Kalsiyum, oksalat veya ürik asit gibi maddelerin idrardaki yüksek miktarda bulunması sonucu oluşur Bu maddeler kristaller halinde büyüyerek böbrek taşlarını meydana getirirler Bu taşlar hareket ederek idrar yoluyla atılabilir ama idrar kanalının herhangi bir yerinde takılarak idrar akışına engel yaratıcı taşlar çoğunlukla korkulan şiddetli böbrek ağrılarına sebep olur
Böbrek taşlarının idrarda çözülemeyip atılamayan kristallerden meydana geldiğini belirttikten sonradan şu konuya da bahsetmek gerekir Normalde idrarda kristal ve taş oluşumunu engelleyecek bazı kimyasal maddeler vardır ama bazı insanlarda bu engelleyici mekanizma iyice çalışmayabilir Bu kişilerde taş sorunu bitmiş görülebilir
Ameliyatla küskün taşlı böbrek
TAŞI YARATICI SEBEPLER:
Uzun dönem tembel kalma
İdrar yolu enfeksiyonları
Böbrekte yapısal bozukluklar
Böbrek rahatsızlığı bulunanlar
Beslenme alışkanlıkları
Sıcak iklim kuşağında yaşamak
Eksik akıcı alımı
Bazı ilaçlar (antiviral ilaçlar)
Genetik faktörler
Metabolik hastalıklar (Gut gibi)
Geçirilmiş barsak hastalıkları
Yüksek dozda D vitamini alımı ve kalsiyum alımı
Aşırı kilolu olma
Ameliyatla dargın taşlı böbrek
TAŞLI HASTALARDA BULGULAR:
İdrar yolu taşları hiç bir belirti vermeyebilir Bazense önemli bulgular verebilir En sık rastlanan sızlanma ve ağrıdır Karakteristik sızı kolik diye adlandırılan ve böğür bölgesinden başlayıp öne içten ilerleyen kasık ve testislere de ilerleyebilen (Erkeklerde) ağrılardır Ağrılar taşın hareket etmesine ya da üriner sistemin tıkanmasına yan olarak gelişir Ara Sıra gözle görülebilecek düzeyde idrarda kan görülebilirken baze de yalnızca mikroskobik incelemeyle ortaya çıkar zaman zaman bulantı ve kusma olabilir Kötü flu idrar ve alev de bu hastalığın eblirtileri arasındadır
Ameliyatla gücenmiş taşlı böbrek
ÜRİNER SİSTEM TAŞLARI NASIL SAPTAMA EDİLİR?
Hasta şikayetleri kesin ölçülerde tanı için muavin olabilmektedir Keza taşın görüntülenmesi gerekir
DÜSG grafisi: Yatarak çekilen karın ve pelvik bölge grafisi
Ultrason
İVP (İlaçlı böbrek filmi)
Spiral üriner sistem komputer tomografilerinden faydalanır Ara Sıra kan analizlerine de ihtiyaç duyulur
EN SIK GÖRÜLEN TAŞLAR HANGİLERİDİR ?
Böbrek taşları farklı alanlara yönlendirilmiş kimyasal kombinasyonda olabilirler En sık görülen kalsiyum taşlarıdır Kalsiyum taşları çoğunlukla okzalat veya fosfat ile kombinasyon halinde bulunurlar Daha eksik sıklıkla enfeksiyon taşları (magnezyum amonyum fosfat taşları) ve daha da eksik oranlarda ürik asit ve sistin taşları görülür
TAŞLARLA İLGİLİ ENDİŞEMİZİN NEDENİ NEDİR?
Taşlar çoğunlukla ağrılara niçin olurlar
Üriner sistemde enfeksiyon kaynağı olabilirler
Eğer idrar yolunun herhangi bir bölgesinde tıkayıcı bir koşul oluşturmuşsa zamanla böbrekte fonksiyon kaybına niçin olurlar
BÖBREK TAŞLARINDA ÇARE NELERDİR?
Böbrek taşların çoğu kendiliğinden düşme eğilimindedir Bütün idrar yolu taşlarının takriben 80 ’i ilaç tedavisi ile düşer Taşın düşmesini etkileyen en manâlı etmen taşın büyüklüğüdür 4 mm ’nin altında taşın düşmesi beklenirken 6 mm ’nin üzerindeki taşlar ’a müdahale gereklidir Hem taşların şekli ve idrar yolundaki yerleşimi de düşmeyi etkileyen kayda değer faktörlerdir
Kendiliğinden yada ilaç yardımıyla taşın düşürülmesi
ESWL ( şok dalgası ile taşları acıtmak)
Minimal invaziv girişimler ( Perkütan Nefrolitotomi, Üreterolitotripsi)
Klasik açık ameliyat yöntemi
Bu yaklaşımlardan hangisinin uygulanılacağı taşın yerine, büyüklüğüne, idrar yollarına verdiği veya verebileceği zararına ve taşın cinsine bağlıdır Günümüzde minimal invaziv tekniklerin gelişmesi sonucu klasik açık cerrahi, asgari başvurulan ve eniz seçim edilen metot olarak kalmıştır
ESWL (CISIM DIŞINDAN ŞOK DALGALARIYLA TAŞ KIRMA)
Bir odaktan meydana çıkan şok dalgaları taşın üstüne yönlendirilerek taş kırılır Xray ve ultrason ile odaklama yapan ESWL cihazları mevcuttur Kırılan taş parçaları idrar aracılığıyla vücuttan atılır ESWL bütün taşlarda başarı sağlayamaz Başarı taşın cinsine, sertliğine, büyüklüğüne ve idrar yolunda yerleştiği yere tarafından değişir Tek bir seansta kırılabilen taşlar olabileceği gibi tekrarlayıcı seanslara da gereksinim duyulabilir
ESWL seansı sırasında rahatsızlık şehvetli ve sızı duyulabilir böylece çare öncesi sızı kesiciler kullanılır Operasyon sonrasında çoğunlukla hastanede kalmaya gereklilik olmaz
Minimal invaziv girişimler: Bu girişimlerde gaye üriner sistemi tehdit eden taştan kurtulmayı karşılamak ve hastanın en kısa zamanda günlük hayata dönmesini sağlamaktır Perkütan nefrolitotomi ve Üreterolitotripsi bu grupta yer alan girişimlerdir
Taş, uygulanan tedaviye karşın düşmüyorsa, düşmeyecek boyutlarda ise, idrar yolunda idrarın akmasını engelleyecek bütün bir blok oluşturuyorsa, tekrarlayıcı idrar yolu enfeksiyonuna yol açıyorsa, böbreklerde hasara yol açmışsa teşebbüs gereklidir
Önceleri, taş için açık cerrahi yapılırken bundan böyle günümüzde minimal invaziv girişimler diye adlandırılan yeni girişim mevcuttur Bu girişimlerde hedef, en kısa zamanda hastalığın ortadan kaldırılması ve hastanın en erken dönemde jurnal hayatına dönmesini sağlamaktır Minimal invaziv girişimlerde hasta erken dönemde sıradan yaşamına döner
PERKÜTAN NEFROLİTOTOMİ (PCNL)
Endoskopik böbrek taşı ameliyatında sırt bölgesinde böbrek hizasına 0,5 1 cm boyutunda bir kesi yapılır Röntgen kontrolü altında böbreğe iki ucu açık ince bir tüp yerleştirilir Bu tüpten yerleştirilen optik aygıt yardımıyla taş video sistemi ile monitörde görülür ve özel aletler yardımıyla çıkartılır Perkütan ameliyatının en kayda değer üstünlüğü beden dokularının normal yapısının korunmasıdır Bunun sonucunda iyileşme süreci hızlıdır Hastalar ameliyat sonrası dönemi açık ameliyata tarafından çok daha sıcacık geçirmektedir Hastalarımız genel olarak 2 3 günde taburcu edilerek jurnal aktivitelerine çabucak kavuşurlar Bu, açık böbrek taş ameliyatı ile karşılaştırıldığında epeyce kısa bir süredir
Bilhassa böbreğin daha aşağı havuzcuklarına yerleşen taşlarda ve büyük boyutlu taşlarda ESWL ’nin başarısı önemli ölçüde düşer Bu durumlarda PCNL ameliyatı yüksek galibiyet sağlayan minimal invaziv girişimdir Ameliyat işlemi esnasında taşı temizlemek için pnömotik litotripsi ve lazer litotripsi kullanılır Bu teknolojiler yardımı ile en sert taşlar bile rahatlıkla kırılmaktadır Bu teknikle bütün böreği kaplayan ve koraliform taş olarak adlandırılan taşlara da müdahale edilebilinmektedir
URETEROLİTOTRİPSİ NASIL UYGULANIR?
Üreter taşları hem ESWL hemde üreterorenoskopi (URS) ile müdahale edilerek temizlenebilir URS ’de herhangi bir kesi yapılmaz İdrar yolundan özel bir endoskopik alet gönderilerek taş üreterde görüntülenir ve temizlenir Hastaların çoğu benzer gün evlerine dönüp bir gün sonrada adi yaşamalarına dönebilirler Özellikle alt ve orta üreterdeki taşlarda galibiyet oranı yüksektir ( %96 %100 galibiyet) Üstteki üreter taşlarının tedavisinde ESWL çoğunlukla birincil tercih edilen çare yöntemidir
Fakat 1 cm ’den büyük üreter taşlarında ESWL ’nin galibiyet oranları düşmektedir Genel kaide olarak olarak 1 cm ’den büyük üreter taşlarında ve 2 cm ’den büyük böbrek taşlarında endokopik girişimler daha yararlı ve başarılı olmaktadır
TAŞLARIN OLUŞUMU ÖNLEMEK OLASI OLABİLİR Mİ?
Tekrarlayıcı böbrek taşı olanlarda bazı tavsiyelere dikkat edilerek taşın bitmiş oluşumu engellenebilir ya da her tarafta oluşması geciktirilebilir böylece 24 saatlik idrar analizi ve kan analizini içeren bir değerlendirme yapılır Ayrıca daha önceki taşların kimyasal yapısı araştırılarak taşların kimyasal yapısı anlaşılabilir Metabolik değer biçme denilen bu işlemlerle idrarda taş oluşumuna yol açabilecek maddelerin düzeyleri ölçülüp sonuca tarafından diyet veya hap verilebilir
Ayrıca:
Günlük 2 litre değişken alımı
Hayvansal protein alımının azaltılması
Tuz tüketiminin azaltılması
Lifli dieti seçmek
Taşın kimyasal yapısına tarafından verilebilecek diete yerinde beslenme rejimi öğüt edilir
ÖNEMLİ NOKTALAR:
Ailenizde taş hastalığı olanlar varsa sizde de taş hastalığı olabilir
Taş oluşumunu alıkoymak için oldukça çok akıcı alınmalıdır Bilhassa su tüketilmesini öneriyoruz
Eğer birden pozitif taş düşürdüyseniz veya taş tedavisi gördüyseniz üroloğunuza başvurun Yapılacak olan kan ve idrar analizleri ile taş oluşturma riskiniz değerlendirilir Tekrarlayan taş hastalığına karşı gerekli önlemler alınabilir
Bazı hastalarda taş oluşmaması için tedaviler önerilebilir
Bilhassa yineleyen taşları olan hastalarda kontroller ve takip önemlidir