bolgeler ve halk oyunları
Halk danslarının kumelendirilmesinde bir yol olarak bolgesel dağılış ele alınabilir
Cunku Anadolu'da kimi dans dalları bolgelere de adını vermektedir Orneğin Ege, Batı Anadolu Zeybek Bolgesi; Orta ve Guney Anadolu Halay Bolgesi; Doğu Karadeniz Horon Bolgesi; Doğu Anadolu Bar Bolgesi; Trakya Hora Bolgesi adını almaktadır
Bu koşula bağlı kalarak halk danslarının bolgesel tur ozelliğine gore dağılımını kumelendirebiliriz:
ZEYBEK : Zeybek oyunları tek kişi tarafından oynandığı gibi teklerden oluşan bir daire halinde de oynanmaktadır Zeybek oyunları, toplu olarak oynandığı zaman oyuncuların birbirlerine tutunmadan oynadıkları salma oyunlardırBu oyun turune Ege Bolgesinde rastlanır Aydın, İzmir , Muğla, Denizli, Bilecik, Eskişehir , Kutahya,Canakkale, Kastamonu, Uşak, Manisa, Balıkesir , Burdur
HALAY : Toplu, duz dizi biciminde ve oyuncuların birbirine tutunarak oynadığı oyun turudurDoğu,guneydoğu ve Orta Anadoluda davul zurna eşliğinde oynanırBitlis, Bingol, Diyarbakır, Elazığ, Malatya, Kahramanmaraş,Gaziantep, Erzurum, Erzincan, Sivas, Mardin, Muş, Yozgat,Corum, Adana, Ankara, Siirt, Hatay, Tokat, Şanlıurfa
HORON : Oyuncuların dizi biciminde birbirine tutunarak oynadığı oyunlardır Doğa yapısının sert ve dağlık oluşu, denizinin ve havasının kararsızlığı horon oyunlarında goze carpar Doğu Karadeniz kıyılarında kemence veya davul eşliğinde icra edilir Trabzon, Samsun, Artvin, Ordu, Rize
BAR : Toplu olarak ve genellikle duz dizi ya da yarım ay biciminde, oyuncuların birbirlerine tutunarak oynadıkları disiplinli grup oyunlarına bar denirGenellikle Doğu ve Kuzeydoğu Anadolu bolgesinde icra edilen bir oyun turudur Erzurum, Kars, Ağrı, Artvin, Gumuşhane, Bayburt, Erzincan
HORA : Bu oyun Bar ve Halaylar gibi el ele ya da kol kola tutuşularak disiplinli bir bicimde ve dizi halinde oynanmaktadır Genellikle Trakyada, kısmen de Marmaranın doğu ve guneyinde gorulen bir oyun turudurEdirne, Kırklareli, Tekirdağ, Canakkale
KARŞILAMA : Karşılama iki kişinin karşılıklı durarak oynadıkları bir oyun bicimidir Ciftlerin karşılıklı olarak toplanmalarıyla bir grup halinde de oynanmaktadır Kız ve erkek karşılıklı ciftlerin karşılıklı iki sıra halinde dizilmesiyle bir grup oyunu biciminde de surdurulmektedir Karşılamalar salma oyunlardır Oyuncular birbirlerine tutunmazlar Bazı karşılamalarda butun oyuncuların ellerinde birer mendil bulunurGenellikle Trakyada, kısmen de Marmaranın doğu ve guneyinde gorulen bir oyun turudurEdirne, Tekirdağ, Kırklareli, İzmit, Adapazarı, Canakkale,Bursa, Bilecik
KAŞIK : Ellerinde ritim aracı olarak tahta kaşıklar bulundururlarGuney Anadolunun Akdenize uzanan kesimleri genellikle kaşıklı oyunlar bolgesi olarak gosterilirEskişehir , Afyon, Kutahya, Bilecik, Kırşehir , Konya, Mersin,Antalya, Bolu, Bursa
BENGİ : Marmara Bolgesinin guneyinde genellikle Balıkesir dolaylarında gorulen bir oyun turudurBalıkesir, Manisa, Bursa, Canakkale
MENGİ: Ege bolgesi ve Akdeniz Bolgesinin bazı illerinde bu oyun turune rastlamak mumkundur
TEKE ZORTLATMASI: Bu tur de yine Turkiyenin batı ve guney bolgelerinde oynanırBurdur, Antalya, Isparta, Alanya vb
SEMAH: Genellikle TurkAlevi topluluklarının ozel ayin ve toplantılarında kendi aralarında yaptıkları torenlerle ilgili oyunlardırTurkiyenin hemen hemen her yerinde semahlara rastlamak mumkundur
Halk danslarının kumelendirilmesinde izlenebilecek bir yol da konularına gore ayırımlamadır
Bu kumelendirme değişik bicimlerde yapılabilir: Orneğin bir ayırım danscıların sayı ve cinsiyetine gore yapılandır:
Tek kişilik kadın dansları
Estireyim mi (Bolu), Yoğurt (Eskişehir);
Tek kişilik erkek dansları
Zeybek (Aydın), Misket (Ankara);
İki kişilik kadın dansları
Ordek (Bolu), Mandalar (Kırklareli);
İki kişilik erkek dansları
Hancer Barı (Erzurum), Kırka Zeybeği (Eskişehir);
Toplu kadın dansları
Guvercin (Erzurum), Comudum (Kutahya);
Toplu erkek dansları Coşkun Coruh (Artvin), Kocaklama (Ağrı);
Kadınerkek karışık danslar
Delilo (Elazığ), Dokuzlu (Gaziantep)
Bir başka ayırım da dansın eşliğinin turkulu
Bağ Belleme (Afyon), Calgılı Bengi (Balıkesir)
ya da suskun
Kılıc Kalkan (Bursa) oluşuna dayanmaktadır
Bir başka ayrımlama bicimi de dans adlarının anlamlarından kaynaklanır:
Yer adı taşıyan danslar
Sivas Halayı (Sivas), Tavas Zeybeği (Denizli);
renk adı belirten danslar
Sarı Zeybek (Antalya), Yeşilim (Konya);
sayı adı taşıyan danslar
Beş Ayak (Malatya), On dort (Artvin);
iş, meslek adı belirtilen danslar
Kasap (Edime), Yağcılar (İzmir), Ormancı (Kastamonu)
Anadolu halk danslarının buyuk bir bolumu taklitli, dramatik yapılı danslardırBu nitelikli danslar doğa olaylarını, gunluk yaşamı, kadın erkek ilişkilerini, vuruşmaları, hayvanları taklide dayanır
Orneğin hayvan yansıma danslardan
Tavuk Ban (Erzurum) tavuğun hareketlerini; Ceylani (Kars) ceylanın yuruyuşunu; Serce Oyunu (Gaziantep), serce sıcramalarını taklit eder Aynı bicimde Horoz Oyunu (Yozgat), Kurt Kuzu (Diyarbakır), Ordek (Bolu), Keklik (İcel), Ayı Oyunu (Bitlis), Kartal Oyunu (Bingol) da hayvan taklitlerini konu edinir
İş ve gunluk yaşamı taklit eden danslardan
Tesi (Artvin) yun eğirmeyi
Koy Halayı (Sivas) gunluk yaşamın değişik goruntulerini; Turkmen Kızı (İcel)
hamur yoğurma, ekmek yapma, yun eğirme hareketlerini taklit eder Madımak (Sivas), Yayılı Halayı (Yozgat), Kirman (Kayseri), İş Halay'ı (Sivas) aynı kume icinde değerlendirilebilecek danslardır
Kadınerkek ilişkilerinin hareketlerle taklidine dayanan danslardan Sarı Zeybek (Sivas) ve Bıcak (Elazığ) erkeğin kadına dil dokmesine ve sonunda beraberliklerini anlatır
Aynı kumede Tekerleme, Kıskanc (Kars), Hurunu (Corum), Surdum (Ankara),
Sudan Gecirme (Kutahya) dansları da sayılabilir
Carpışma ya da savaşı konu alan danslar arasında Hancer Barı (Erzurum), Bıcak Horonu (Trabzon) saldırma, vuruşma ve savunma taklitlerine dayanır Candırlı Tufek Oyunu (Giresun) danscıların tufeklerle belli bir noktaya ateş etme hareketlerine dayanırKılıc ve Kalkan Oyunu (Bursa) danscıların kılıc ve kalkan seslerine uyarak oynadıkları bır oyundur
Ayrıca yine bu kume icinde fakat silahsız carpışmayı anlatan taklitli danslar da vardır
Orneğin Sin Sin (Adıyaman), Cepik (Bingol, Diyarbakır), Harkuşta (Bitlis)
Halk danslarının kumelendirilmesinde bir yol olarak bolgesel dağılış ele alınabilir
Cunku Anadolu'da kimi dans dalları bolgelere de adını vermektedir Orneğin Ege, Batı Anadolu Zeybek Bolgesi; Orta ve Guney Anadolu Halay Bolgesi; Doğu Karadeniz Horon Bolgesi; Doğu Anadolu Bar Bolgesi; Trakya Hora Bolgesi adını almaktadır
Bu koşula bağlı kalarak halk danslarının bolgesel tur ozelliğine gore dağılımını kumelendirebiliriz:
ZEYBEK : Zeybek oyunları tek kişi tarafından oynandığı gibi teklerden oluşan bir daire halinde de oynanmaktadır Zeybek oyunları, toplu olarak oynandığı zaman oyuncuların birbirlerine tutunmadan oynadıkları salma oyunlardırBu oyun turune Ege Bolgesinde rastlanır Aydın, İzmir , Muğla, Denizli, Bilecik, Eskişehir , Kutahya,Canakkale, Kastamonu, Uşak, Manisa, Balıkesir , Burdur
HALAY : Toplu, duz dizi biciminde ve oyuncuların birbirine tutunarak oynadığı oyun turudurDoğu,guneydoğu ve Orta Anadoluda davul zurna eşliğinde oynanırBitlis, Bingol, Diyarbakır, Elazığ, Malatya, Kahramanmaraş,Gaziantep, Erzurum, Erzincan, Sivas, Mardin, Muş, Yozgat,Corum, Adana, Ankara, Siirt, Hatay, Tokat, Şanlıurfa
HORON : Oyuncuların dizi biciminde birbirine tutunarak oynadığı oyunlardır Doğa yapısının sert ve dağlık oluşu, denizinin ve havasının kararsızlığı horon oyunlarında goze carpar Doğu Karadeniz kıyılarında kemence veya davul eşliğinde icra edilir Trabzon, Samsun, Artvin, Ordu, Rize
BAR : Toplu olarak ve genellikle duz dizi ya da yarım ay biciminde, oyuncuların birbirlerine tutunarak oynadıkları disiplinli grup oyunlarına bar denirGenellikle Doğu ve Kuzeydoğu Anadolu bolgesinde icra edilen bir oyun turudur Erzurum, Kars, Ağrı, Artvin, Gumuşhane, Bayburt, Erzincan
HORA : Bu oyun Bar ve Halaylar gibi el ele ya da kol kola tutuşularak disiplinli bir bicimde ve dizi halinde oynanmaktadır Genellikle Trakyada, kısmen de Marmaranın doğu ve guneyinde gorulen bir oyun turudurEdirne, Kırklareli, Tekirdağ, Canakkale
KARŞILAMA : Karşılama iki kişinin karşılıklı durarak oynadıkları bir oyun bicimidir Ciftlerin karşılıklı olarak toplanmalarıyla bir grup halinde de oynanmaktadır Kız ve erkek karşılıklı ciftlerin karşılıklı iki sıra halinde dizilmesiyle bir grup oyunu biciminde de surdurulmektedir Karşılamalar salma oyunlardır Oyuncular birbirlerine tutunmazlar Bazı karşılamalarda butun oyuncuların ellerinde birer mendil bulunurGenellikle Trakyada, kısmen de Marmaranın doğu ve guneyinde gorulen bir oyun turudurEdirne, Tekirdağ, Kırklareli, İzmit, Adapazarı, Canakkale,Bursa, Bilecik
KAŞIK : Ellerinde ritim aracı olarak tahta kaşıklar bulundururlarGuney Anadolunun Akdenize uzanan kesimleri genellikle kaşıklı oyunlar bolgesi olarak gosterilirEskişehir , Afyon, Kutahya, Bilecik, Kırşehir , Konya, Mersin,Antalya, Bolu, Bursa
BENGİ : Marmara Bolgesinin guneyinde genellikle Balıkesir dolaylarında gorulen bir oyun turudurBalıkesir, Manisa, Bursa, Canakkale
MENGİ: Ege bolgesi ve Akdeniz Bolgesinin bazı illerinde bu oyun turune rastlamak mumkundur
TEKE ZORTLATMASI: Bu tur de yine Turkiyenin batı ve guney bolgelerinde oynanırBurdur, Antalya, Isparta, Alanya vb
SEMAH: Genellikle TurkAlevi topluluklarının ozel ayin ve toplantılarında kendi aralarında yaptıkları torenlerle ilgili oyunlardırTurkiyenin hemen hemen her yerinde semahlara rastlamak mumkundur
Halk danslarının kumelendirilmesinde izlenebilecek bir yol da konularına gore ayırımlamadır
Bu kumelendirme değişik bicimlerde yapılabilir: Orneğin bir ayırım danscıların sayı ve cinsiyetine gore yapılandır:
Tek kişilik kadın dansları
Estireyim mi (Bolu), Yoğurt (Eskişehir);
Tek kişilik erkek dansları
Zeybek (Aydın), Misket (Ankara);
İki kişilik kadın dansları
Ordek (Bolu), Mandalar (Kırklareli);
İki kişilik erkek dansları
Hancer Barı (Erzurum), Kırka Zeybeği (Eskişehir);
Toplu kadın dansları
Guvercin (Erzurum), Comudum (Kutahya);
Toplu erkek dansları Coşkun Coruh (Artvin), Kocaklama (Ağrı);
Kadınerkek karışık danslar
Delilo (Elazığ), Dokuzlu (Gaziantep)
Bir başka ayırım da dansın eşliğinin turkulu
Bağ Belleme (Afyon), Calgılı Bengi (Balıkesir)
ya da suskun
Kılıc Kalkan (Bursa) oluşuna dayanmaktadır
Bir başka ayrımlama bicimi de dans adlarının anlamlarından kaynaklanır:
Yer adı taşıyan danslar
Sivas Halayı (Sivas), Tavas Zeybeği (Denizli);
renk adı belirten danslar
Sarı Zeybek (Antalya), Yeşilim (Konya);
sayı adı taşıyan danslar
Beş Ayak (Malatya), On dort (Artvin);
iş, meslek adı belirtilen danslar
Kasap (Edime), Yağcılar (İzmir), Ormancı (Kastamonu)
Anadolu halk danslarının buyuk bir bolumu taklitli, dramatik yapılı danslardırBu nitelikli danslar doğa olaylarını, gunluk yaşamı, kadın erkek ilişkilerini, vuruşmaları, hayvanları taklide dayanır
Orneğin hayvan yansıma danslardan
Tavuk Ban (Erzurum) tavuğun hareketlerini; Ceylani (Kars) ceylanın yuruyuşunu; Serce Oyunu (Gaziantep), serce sıcramalarını taklit eder Aynı bicimde Horoz Oyunu (Yozgat), Kurt Kuzu (Diyarbakır), Ordek (Bolu), Keklik (İcel), Ayı Oyunu (Bitlis), Kartal Oyunu (Bingol) da hayvan taklitlerini konu edinir
İş ve gunluk yaşamı taklit eden danslardan
Tesi (Artvin) yun eğirmeyi
Koy Halayı (Sivas) gunluk yaşamın değişik goruntulerini; Turkmen Kızı (İcel)
hamur yoğurma, ekmek yapma, yun eğirme hareketlerini taklit eder Madımak (Sivas), Yayılı Halayı (Yozgat), Kirman (Kayseri), İş Halay'ı (Sivas) aynı kume icinde değerlendirilebilecek danslardır
Kadınerkek ilişkilerinin hareketlerle taklidine dayanan danslardan Sarı Zeybek (Sivas) ve Bıcak (Elazığ) erkeğin kadına dil dokmesine ve sonunda beraberliklerini anlatır
Aynı kumede Tekerleme, Kıskanc (Kars), Hurunu (Corum), Surdum (Ankara),
Sudan Gecirme (Kutahya) dansları da sayılabilir
Carpışma ya da savaşı konu alan danslar arasında Hancer Barı (Erzurum), Bıcak Horonu (Trabzon) saldırma, vuruşma ve savunma taklitlerine dayanır Candırlı Tufek Oyunu (Giresun) danscıların tufeklerle belli bir noktaya ateş etme hareketlerine dayanırKılıc ve Kalkan Oyunu (Bursa) danscıların kılıc ve kalkan seslerine uyarak oynadıkları bır oyundur
Ayrıca yine bu kume icinde fakat silahsız carpışmayı anlatan taklitli danslar da vardır
Orneğin Sin Sin (Adıyaman), Cepik (Bingol, Diyarbakır), Harkuşta (Bitlis)