Boyun Emarı Nasıl Cekilir,
Boyun ağrılarının gunluk yaşamda en sık gorulen ağrılardan biri olduğuna değinen Cerrahpaşa Tıp Fakultesi Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Anabilim Dalı Oğretim Uyesi Prof Dr Hidayet Sarı, şunları soyledi: “Boyun ağrıları, bel ağrılarından sonra ikinci sırada yeralır Bel ağrılarının bir insan yaşamında yuzde 80 oranında gorulme sıklığı var Yani 100 kişiden 80 ’inde bir bel ağrısı mutlaka yaşamı boyunca ortaya cıkacak demektir Boyun ağrıları, bunun dortte biri, beşte biri civarındadır Demek ki yuzde 25, yani 100 kişiden 25 ’inde boyun ağrısı gibi bir problemle karşı karşıya kalacak demektir hayatı boyunca
MESLEKİ FAKTORLER ETKİLİ
Kadın erkek farklılığının pek olmadığına değinen Prof Dr Sarı, şoyle devam etti: “Ancak mesleki faktorler cok etkili Yani, cinsiyetten ziyade mesleki faktorler etkili Turk hanımları soyleyebilirim Ev işleri, boyun etkileyen ev işleri yaptığı icin, dikiş nakış, temizlik, perde asma, silme gibi bunlar son derece boyun ağrılarını arttıran faktorler Ama dış ulkeler, gelişmiş ulkeler icin cok farklılık yok Sekreterlik, boynu cok etkileyen, yine hanımların cok yaptığı bir meslek Oğretmenlik, yazma, cizmeyi cok gerektiren bir meslek Bilgisayar kullanımı, boyun ağrılarını arttırıcı bir faktor olarak karşımıza cıktı Şoforluk, boynu cok etkileyen bir meslek Frenler, manevralar ve carpmalar, trafik kazaları tabi son derece boynu kotu etkileyen hadiseler Bunlar da ulkemizde maalesef cok arttı Bunlara bağlı boyun ağrıları karşımıza geliyor
ORGANİK NEDENLİ AĞRILAR
Temelinde organik nedenlerin ağırlıklı olduğu ağrılar konusunda Prof Dr Sarı, şu bilgileri verdi: “Şimdi, tabi bu riskler, zamanla boynun eklem yapısını da, kas yapısını da etkilemekte ve bozmakta Bunlardan onemli olan disktir Omurların esas yuzde 70 yukunu taşıyan kısmını oluşturan bir kıkırdak dokudur Bu tabi, yıpranıyor Arkada bulunan kucuk eklemler Onlar bozuluyor Ve bunların gecmiş geldiği sinir delikleri daralıyor Ve kişide boyun ağrısı, kol ağrısı, elde uyuşma, hatta beyne giden kan damarlarını etkilediği icin baş donmesi, dengesizlik, unutkanlık gibi bir cok şikayetleri de beraberinde getiriyor Organik nedenler bunlar
UYUŞMA DURUMU
Boyun, kol ağrısı olup, uyuşma da olması durumunda bir sinir sıkışmasının soz konusu olabileceğini belirten Prof Dr Sarı, şunları ilave etti: “Ozellikle geceleri uyuşmayla seyreden ve kol ağrısı da yapan bir başka hastalık, hanımlarda da sık goruyoruz bunu Bilekte sinir sıkışması Gercekten gece ortaya cıkar Gunduz uyuşmalar gecer Yapılacak en doğru iş elektromiyografi yapıp, sinirin nerede sıkıştığını tesbit etmek ve buna gore uygun tedaviyi, uygun hekimce, ya noroloji ya fizik tedavi uzmanınca belirlemeli
DURUŞ BOZUKLUĞUNUN ETKİSİ
Duruş bozukluğu, calışma koşullarının etkisi ve boyun ağrısına zemin hazırlayan en temel yanlışlar konusunda ise Prof Dr Sarı, şunları soyledi: “Bir defa boynun kotu kullanımı Yazmada, cizmede, araba kullanmada, televizyon seyretmede, hepsinde gecerli Boyun hicbir bukulme gostermeksizin, herhangi bir aktivite sırasında ve donme halinde olmaksızın serbest bicimde ve dikey doğrultuda bakması lazım Vucudumuzla bakmamız ve okuyacağımız, yazacağımız şeyleri başımızı eğerek, cismi kendimize kaldırarak dikey vaziyette ona doğrultmamız doğru olur Butun sistemi buna doğru duzenlemek lazım Boynu buken, eğen, kaldıran sistemlerden ziyade boynun dik, duzgun kullanma, sistemli şekilde masayı, calışma koşullarımızı duzenlememiz lazım
KİRECLENME&BAŞAĞRISI
“Boyun ağrılarının baş ağrısı yapması tartışmalı bir konu diyen Prof Dr Sarı, konu ile ilgili olarak şu bilgileri verdi: “Ozellikle norologlar yani sinir uzmanları, boyun problemlerinin başağrısı yapmayacağı şeklinde genel bir kanıları vardır Ancak en ust boyun omurumuz C1, C2 dediğimiz omur arasında başa giden sinirlerde cıkmaktadır Eğer sıkışmışsa, şiddetli başağrısı yapabilir Bir de boyun kasları, aynı zamanda başa yapısan kaslardır Bunların da aşırı kullanımı, gergin duruşu, calışma koşullarının ağırlığı, stresin birikmesi, cunku stresin esas birikimleri omuz ve boyunlardır Şiddetli boyun ağrıları yapabilir, gerginlik başağrısı dediğimiz Dolayısıyla başağrıları kassal olarak boyundan kaynaklanabilir Artı bir de C1 sinirinni sıkışmasına bağlı, boynun arkasından başlayıp, kulağa, goze vuran bir ağrı gelişebilir Boyle bir oluşum mumkun
BİLGİSAYAR KULLANIRKEN YAPILAN YANLIŞLAR
Bilgisayar kullanırken en sık gorulen yanlışlarla ilgili olarak ise Prof Dr Sarı, şunları soyledi: “Bilgisayar kullanımında, masanın, bilgisayar ekranının, klavyenin ve calışma, duruş şeklininizin mutlaka iyi bir ergenomi uzmanı tarafından kişiye belirtilmesi ve gosterilmesi lazım Kişinin de bu imkanları sağlaması lazım İkinci olarak 20 dakikada bir ara verilmeli ama 20 dakikada bir insanın kalkıp ara vermesi calışma hayatında mumkun değil Ama 45 dakikada calışmayı aynı bir ders saati duşunursek, 4550 dakikada bir 510 dakika verilip, boyun hareketleri yapılır Şoyle bir gevşeyip, esneyip ve ondan sonra tekrar calışmaya gecmesini ozellikle tavsiye edebiliriz
Mekanik kaynaklı ağrılarda ağrı kesici almanın, yapıcı bir faktor olmadığını belirten Prof Dr Sarı, “sadece ağrıyı keser, olayı duzeltmez diyerek devam ediyor: “Dolayısıyla mutlaka olayın esas nedenini saptayıp, buna uygun, kokten kaldırıcı fizik tedavi ve egzersiz, eğer buradaki sorun kotu kullanımsa, onun da mutlaka duzeltilmesi gerekmektedir Hastanın değerlendirip, buna gore tedavi planı cizilmesi lazım Ağrı kesiciyle boyun ağrısını tedavi etmek, hicbir mekanik ağrıyı tedavi etmek mumkun değil
TANI YONTEMLERİ
Boyun ağrılarının tanısında kullanılan başlıca yontemlerle ilgili olarak ise Prof Dr Sarı, şunları soyledi: “Ozellikle ulkemizde, bilgisayarlı tomografi ve manyetik rezonans goruntuleme merkezlerinin artmasıyla birlikte, hekimlerin de bu rahat goruntulerden teşhise gitme imkanının belirmesiyle maalesef bu konuya cok istek oldu ve hastalar gonderiliyor Hastalar ellerinde raporlarıyla, goruntuleriyle geliyorlar Bunlar teşhiste esas basamak değildir Esas basamak, hastanın dinlenmesi, fizik muayenesi, norolojik muayene ile değerlendirilmesi ve hastanın durumunun belirlenmesi gerekir Hatta bunda psikolojisi dahil, calışma koşulları, evdeki gecimi dahilYani, sadece emar değil Butun bunların değerlendirilip, hastanın bir butun olarak ele alınması lazım Bunların sonucunda hastaya teşhis konulamamışsa ve tedavide cerrahi bir girişim gerekiyorsa, o zaman emara başvurulabilir Oradaki emar ve bilgisayarlı tomografisi goruntusunde cok onemli bir şey var Eğer, kişinin fizik muyaene bulgularıyla, emar bulguları uyum sağlamıyorsa, emar, yine bizim acımızdan teşhiste bir yol gosterici değildir Yani, bizim kendi bulgularımız, fizik muayene bulguları, cok daha objektif ve hastaya uygun bulgulardır Yeter ki, ciddi bir sistematik muayene yapılmış olsun Dolayısıyla bunlar hastalığın teşhisi değildir
Prof Dr Sarı, şoyle devam etti: “Ben, hastaya bunu şoyle izah ediyorum Hasta soruyor: ‘bende boyun fıtığı var Ameliyat olmam lazım ’ Ben de diyorum ki, ‘sizde boyun fıtığı yok ’ Hasta, ‘nasıl olur, emarda boyle gozukuyor ’ diyor Ona şunu izah ediyorum: ‘Sizin resminiz, sizin ic yapınızı nasıl gostermezse, yani iyi bir insan, kotu bir insan olduğunuzu gostermezse, biraz bilgi verir ama, butun olayı detaylı izah etmez Bu emar da, resim kadar gecerlidir İcinizi gostermez İcinizi bizim yaptığımız muayeneler, bulgular gosteriyor Bunlara gore yok, goruntude olsa bile ’ diyorum ve olayı boyle izah ediyorum Teknolojinin ilerlemesiyle birlikte hekimlik yonunun kullanılması yerine, hastanın goruntulerine bakıp teşhis yonu kullanılma durumuna girdi Bu da cok kotu teşhis ve tedavi hatalarına yolacmaya başladı Maalesef bu da teknolojinin kotu kullanımı olarak, ulkemizde yaygınlaşmaya başladım Hekim olarak bundan şikayetciyim
TEDAVİ
Tedavide izlenilen yolu ise Prof Dr Sarı, şoyle acıkladı: “Hastanın cok iyi dinlenmesi lazım Başlangıcından itibaren, nasıl oldu, nasıl bitti, butun detayları sormak lazım Arttıran, azaltan faktorler, calışma koşulları, hepsinin değerlendirilmesi lazım Ondan sonra fizik muayene, hareket muayenesi cok onemli Boyun hareketlerine bakmak lazım Norolojik muayene cok onemli Kas kuvvetini, refleksleri, hissiyati değerlendirmek lazım Ve sadece bunu yapmak bile yetmiyor Kolla ilgili bir sorun varsa, goğusle, sırtla ilgili bir sorun varsa, bunların da teker teker bolge bolge, omuz, dirsek, el bileği ve hatta akciğer filmi dahil olmak uzere değerlendirmek lazım Sadece boyun emarına bakıp, boyun, kol ağrısını teşhis etmek, son derece hatalı bir yaklaşım olur
OMURGA SAĞLIĞI
Omurga sağlığı icin gerekli şartlar konusunda ise Prof Dr Sarı, şu bilgileri verdi: “Omurgamızda uc tane onemli kavis var Boyunda, ice doğru, sırtta dışa doğru, belde ice doğru, T şeklinde arkadan bakıldığında, yandan bakıldığında, bir kavislenme olması lazım Bu kavisin korunması lazım Bu kavisin korunması icin kişinin bel ve karın kaslarının, bel yonunden cok guclu olması lazım Beli esas dik tutan, korseleyen karın kaslarımızdır İnsanlar, zanneder ki, sırt kaslarım, bel kaslarım sıkı olursa, dik dururum Hayır, karın kaslarınız guclu olursa, siz dik durabilirsiniz Onun karın iceri, sırt dik vaziyette, goğus dışarı şeklinde bir tabir vardır Yani, karın kasları, belin mekaniğini koruması icin en onemli yapıyı oluşturur Kadınların, bir şansızlığı var Doğumlar sonucunda gevşeme ortaya cıkıyor Ayrıca, sezaryen ameliyatları da buna maalesef zemin hazırlıyor Bu yapıyı bozuyor O nedenle hamilelik sırasında ve sonrasında, mekanik yapıyı bozduğu icin sorun ortaya cıkıyor Oturma da karın kasını gevşettiği icin o da bel ağrısına zemin hazırlayan bir faktor oluyor Yani, karın kasımız, belin mekaniğini korumada onemli bir faktor olarak karşımıza cıkıyor
Kadınların iş yaptıkları, mutfak tezgahının bel ağrısı acısından risk faktoru olduğunu belirterek, yuksek olması gerektiğini dile getiren Prof Dr Sarı, şunları ilave etti: “Bizde, genellikle alcak evye ve alcak bir mutfak tezgahı oluyor Hanım, eğilmek zorunda kalıyor Bu eğilme hareketi, otomatikman bel omurlarına cok aşırı bir yuk bindiriyor Şoyle bir ornek vereyim: 70 kg ’lık bir kişiyle ayakta, sabit dik dururken, diske 70 kg ’lık bir yuk biner Her eğilme durumunda 150200 kg ’a cıkar bu Ağır kaldırma durumunda 260 kg ’a kadar cıkar Ve tabi basıncı arttığı icin de diskleri son derece zorlayıcı, yırtıcı bir etki yapıyor Ve ileride bel fıtığına, disk fıtığına zemin hazırlıyor O bakımdan mutfak tezgahlarının yuksek olması, hanımın da fazla one doğru bukulmeden calışması, tabi en doğru davranış olur
ŞİŞMANLIK VE SİGARANIN ETKİSİ
Şişmanlık ve sigara alışkanlığının, bel ağrısı uzerindeki etkisi konusunda ise Prof Dr Sarı, şu konulara değindi: “Şişmanlık uzerine yapılan calışmalar, şişman olmayanlarla aralarında cok buyuk bir fark gostermemiş Şişmanlar icin umut verici bir şey soyleyeyim Fark gostermemiş, cunku, şişmanlığın esas etkisi kalca ve dizlere biniyor Bele pek fazla binmiyor, o yonden şanslılar Ama karın kasları zayıfsa, o, bel icin onemli bir risk faktoru Sigaranın şoyle bir onemi var Sigara, beslenme alışkanlığını bozuyor Sigara icen bir insan sık oksurmek durumunda, akciğerlerini temizlemek icin Sık oksurme, bele kompresif yukler bindiriyor Ve diske basıncı artırıyor Diski ezerek, zamanla diskin bozulmasına zemin hazırlıyor Aynı zamanda sigara kan dolaşımı bozarak, kemiklerde diskin beslenmesinde uzerinde de etkili olduğu duşunuluyor Ozellikle oksurmesi refleksini uyarması, diski zorluyor Ve bir de dolaşım bozukluğu
“BİLATERAL SAKREİLOİT
“Bilateral sakreiloitile ilgili olarak ise Prof Dr Sarı, hastalığın, bel romatizması olduğunu belirterek, hastalıkla ilgili bilgiler verdi: “Beli kambur halde one doğru buken ve hareketlerini bozan, omurgayı sertleştiren cok ciddi bir hastalıktır Ozellikle genclerde başlar Ve ileri yıllarda hakikaten kişinin calışma şeklini tamamen bozan onemli bir hastalıktır Bu hastalığa erken yakalanmışsa, tedavi edici ilaclarımız var Yani, hastanın sırf ağrısını kesmiyoruz Tedavi edici ilaclarımız var Ancak takip edilmesi gereken bir ilac grubudur bunlar Bağışıklık sistemini etkilediği icin ciddi olarak bir fizik tedavi rehabilitasyon hekimi tarafından ele alınıp, takip edilmesi lazım İkinci olarak egzersizler, son derece onemli Duzenli, sporcu gibi egzersiz yapması lazım Ozellikle germe egzersizleri, omurgayı duzeltici egzersizleri yapması lazım Yuzme egzersizlerini tavsiye ediyoruz Kaplıca ve sıcak havuzda yuzme Bunlar omurganın tekrar duz halde durması bakımından son derece onemli Ama en onemlisi, egzersiz Gunde yarım saatini, spora ayırması lazım Ozel egzersizleri vardır, solunum, germe egzersizleri dediğimiz ozel egzersizleri var bu hastalık grubunun Onları duzenli bicimde yapması lazım
TANI KOYMA YONTEMLERİ
Bel ağrısının tanısında kullanılan başlıca yontemlerle ilgili olarak Prof Dr Sarı, şu bilgileri verdi: “Bel ağrılarında da hastanın dinlenmesi, fizik muayenesi, norolojik muayenesi, yuzde 90 ’ın uzerinde teşhisi koydurur Yani, başka bir şeye gerek yok Ben, bir cok hastaya bel fıtığı teşhisi koyduğum zaman, emarı ve goruntuleme metodu olmadan Diğer doktor, bunlar olmadan nasıl teşhis koymuş, şeklinde uyarı getirdiklerini soyluyorlar Ben de onlara diyorum ki, bu goruntuleme metodlarını kullanmadan nasıl teşhis konulamıyor Onu bana soylesinler, ben de ona cevap vereyim, diyorum Şunu demek istiyorum: Yuzde 90 ’ın uzerinde iyi bir fizik muayene, bel ağrılarında kesin teşhisi koydurur, fıtık dahil O nedenle yuzde 10 hastaya da boyle bir tetkik istenirse yapılabilir
TEDAVİ PLANI
Tedaviyi planı ve ne zaman fizik tedavi, ne zaman ameliyat onerildiği ile ilgili olarak Prof Dr Sarı, şunları soyledi: “Bel fıtığı tek bir hastalık değildir Herkes aynı değildir Bunun safhaları vardır Başlangıc safhası, orta safhası, ilerlemiş safhası, diyelim Bu başlangıc safhasında hastanın bir iki haftalık yatak istirahatı, ağrı kesici ve kas kesicilerle rahatlıkla kendiliğinden duzeliyor Ayakta durması, zorlaması gibi duşunun İstirahette gecer Orta safhasında, bu safhayı gecmiş, bacağa vurmaya başlamış ağrıları Bu safhada gerekiyorsa, korseleme ve fizik tedaviye gecilebilir İlerlemiş safhası ve eğer norolojik bulgular, yani sinir hasarı bulguları fazla ağır değilse, yine fizik tedavi ve egzersiz tedavileriyle bu safha da atlatılır Ancak, sinirde fazla hasar meydana gelmişse, yani hastanın ayağı yukarı doğru kalkmıyorsa, kalkmama durumuna gidiyorsa daha doğrusu Ve her iki bacakta gucsuzluk ortaya cıkmışsa, hasta yuruyemiyorsa Ve ikiuc aylık tedaviye rağmen, hastada herhangi bir gelişim yoksa, cerrahiye o zaman başvuruyoruz Bu cerrahi gecirenlerle gecirmeyenler arasında bel fıtığı yonunden uzun araştırmalarla, uzun takiplerle cıkan sonuc şu Evet, ameliyat gecirenler, ilk biriki yıl ağrıları daha iyi duzeliyor Daha rahat kurtuluyorlar Biriki yıl rahat ediyorlar Ancak ucdort yıl sonra, ameliyat olanla olmayan arasında bir fark kalmıyor Hatta ileri yıllarda belki ameliyat olanda daha fazla komplikasyon cıkmaya başlıyor
Prof Dr Sarı, şoyle devam ediyor: “Buradan cıkan sonuc şu: Belin biomekaniğini bozan her turlu şey, ileride bir sorun olarak karşımıza cıkacaktır Kısa vadede cozum uretse bile, ileride cıkacaktır O nedenle, belinizi fıtık olmadan once iyi koruyun Olduktan sonra bu safhalara basamak basamak gidin Eğer ameliyat gerekiyorsa da ameliyat olun Ama gerekiyorsa olun Her bel fıtığı teşhisinde ameliyat olmaya kalkmayın Sonucta, ileri yıllarında cezasını cekme durumunuz ortaya cıkar Cunku, cerrahi olarak bozulan bir anatomik yapıyı tekrar duzeltme şansımız yok
DIŞARDAN ENJEKSİYONLA TEDAVİ
Dışardan enjeksiyonla tedavisi ve etkinliği ile ilgili olarak Prof Dr Sarı, şu bilgileri verdi: “Bel ağrılarında dışarıdan epidural sitoreitle birlikte, anelsezik madde enjeksiyonu mumkun Ancak bu da bel ağrısının akut doneminde, alevlenmiş doneminde yapılabilir Gecici bir yarar sağlar Doğrudan olayın olduğu yere ilac gonderildiği icin hızla etki gosterir Hasta biriki ay rahat eder Ama alttaki faktorlerin duzeltilmesi lazım Sadece ağrıyı kesmek, yani enjeksiyon tedavi ediciden ziyade olayın iltihap, odem ve ağrı safhasını durdurmaya yoneliktir Gecici bir cozumdur, kullanılabilir
BİLİMSEL OLMAYAN TEDAVİ YONTEMLERİ VE ZARARLARI
Bel ağrısının tedavisinde kullanılan bilimsel olmayan yontemler ve bunların zararları ile ilgili olarak ise Prof Dr Sarı, şunlara dikkat cekti: “İnsanımızın beklentisi, her turlu ağrıda olduğu gibi bel ağrısında da bir an evvel ağrıdan kurtulmak Yani mucizevi cozumler Mucizevi cozumler de eğer bilimsel değilse, maalesef ters netice verebilir Bel cektirme olayı meşhurdur Bel fıtıklarında, beli tutan insanlar goturulur Bilimsel olmayan bir şeydir İki kişi tarafından, birisi kollarından, birisi bacaklarından tutarak ani bir cekişle omur arasını acma ve fıtığı onların tabiriyle geri cekme duşuncesi soz konusudur Bel fıtıklarında bu mumkun değildir Yani, bel fıtığını ani bir cekişle yerine oturtmak mumkun değildir Cunku yırtılan, cıkan bir doku, cekmekle tekrar eski durumuna gelmiyor Olay, anatomik olarak mumkun değil Bazı bel burkulmaları, bel tutulmaları vardır, akut donemde bunlarda işe yarayabilir Onda da hastanın teşhisinin doğru olması ve metodun duzgun olması lazım Buna manipulasyon metotları denir Ve bunun yine uzman kişilerce yapılması lazım Turkiye ’de bunun eğitimi maalesef yok Dışarıda, bunların dort yıllık eğitimleri var Hastalığın safhasına yapacakları manipulasyonu, yani beli cevirmesini, cekmesini, tekniğini biliyorlar ve buna gore uyguluyorlar
Fizik tedavi kliniklerinde bu yontemin bilimsel olarak uygulandığını belirten Prof Dr Sarı, devam etti: “Ama teşhisi konmuş, uygun vakaya uygulanmalı Ama bacağına ağrısı vurmuş, siyatik ağrısı meydana gelmiş, bel, bacak ağrısınnda ağır disk fıtığına uygulanması son derece sakıncalı Cunku fıtığı daha da yerinden kopartıp, hastada bacakları tamamen felc etme durumu olabiliyor Ve omurlarını kırabiliyor Bunlar başımıza geldi Maalesef başka yerlerde belini cektirmiş, kırdırmış, fıtığı ağırlaşmış ve bize tekrar duzelmesi icin başvuran hastalarımız coğunlukta Mucize cozum beklemesinler Bilimsel cozume inansınlar Sabır etsinler ve safha safha tedaviyi takip etsinler
EVDE URETİLEN COZUMLER
İnsanların, evlerinde hekime gitmeden urettikleri bazı cozumler, orneğin; sıcaksoğuk uygulamaları ya da masaj uygulamaları konusunda ise Prof Dr Sarı, şu bilgileri verdi: “Sıcak, ağrı ve kas spazmını cozmede bir metotdur Uygulanabilir ama iltihaplı donemde, şiddetli ağrılı donemde sıcak ters etki de yapabilir Cunku dokuyu da şişirebilir Uygulayacağınız sıcağın hastalık safhasına gore değişmesi lazım Soğuk da ağrı kesici etkiye sahiptir Kas spazmını da cozer Soğuğu, akut donemde yapmak lazım Muzminleşmiş donemde de sıcak uygulamak doğru olur Ama bunların suresi, miktarının bilimsel olarak bilinmesi lazım ki, uygulansın Bunun suresini fazla yaparsa, zarar verebilir, yakabilir Soğuktan dolayı dokuda buz yanığı meydana gelebilir Ama olay belliyse ve hasta da artık kendisini tanıyorsa, hafif sıcak ve soğuk uygulamanın cok zararı yok Yalnız, teşhisin doğru olması gerekiyor Cunku her bel ağrısı, bel fıtığından, bel kireclenmesinden değildir Onun dışında bobreklerden, ic organlardan, tumorden, infeksiyondan, mikrobik hastalıklardan dahi insanın beli ağrıyabilir Oncelikle nedeninin saptanması lazım Maalesef ulkemizde yaygınlaşan tuberkuloza bağlı omurlarda iltihaplanma Yani verem hastalığına bağlı, omurlara atlıyor ve bel ağrısıyla bize bu hastalar geliyor
Boyun ağrılarının gunluk yaşamda en sık gorulen ağrılardan biri olduğuna değinen Cerrahpaşa Tıp Fakultesi Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Anabilim Dalı Oğretim Uyesi Prof Dr Hidayet Sarı, şunları soyledi: “Boyun ağrıları, bel ağrılarından sonra ikinci sırada yeralır Bel ağrılarının bir insan yaşamında yuzde 80 oranında gorulme sıklığı var Yani 100 kişiden 80 ’inde bir bel ağrısı mutlaka yaşamı boyunca ortaya cıkacak demektir Boyun ağrıları, bunun dortte biri, beşte biri civarındadır Demek ki yuzde 25, yani 100 kişiden 25 ’inde boyun ağrısı gibi bir problemle karşı karşıya kalacak demektir hayatı boyunca
MESLEKİ FAKTORLER ETKİLİ
Kadın erkek farklılığının pek olmadığına değinen Prof Dr Sarı, şoyle devam etti: “Ancak mesleki faktorler cok etkili Yani, cinsiyetten ziyade mesleki faktorler etkili Turk hanımları soyleyebilirim Ev işleri, boyun etkileyen ev işleri yaptığı icin, dikiş nakış, temizlik, perde asma, silme gibi bunlar son derece boyun ağrılarını arttıran faktorler Ama dış ulkeler, gelişmiş ulkeler icin cok farklılık yok Sekreterlik, boynu cok etkileyen, yine hanımların cok yaptığı bir meslek Oğretmenlik, yazma, cizmeyi cok gerektiren bir meslek Bilgisayar kullanımı, boyun ağrılarını arttırıcı bir faktor olarak karşımıza cıktı Şoforluk, boynu cok etkileyen bir meslek Frenler, manevralar ve carpmalar, trafik kazaları tabi son derece boynu kotu etkileyen hadiseler Bunlar da ulkemizde maalesef cok arttı Bunlara bağlı boyun ağrıları karşımıza geliyor
ORGANİK NEDENLİ AĞRILAR
Temelinde organik nedenlerin ağırlıklı olduğu ağrılar konusunda Prof Dr Sarı, şu bilgileri verdi: “Şimdi, tabi bu riskler, zamanla boynun eklem yapısını da, kas yapısını da etkilemekte ve bozmakta Bunlardan onemli olan disktir Omurların esas yuzde 70 yukunu taşıyan kısmını oluşturan bir kıkırdak dokudur Bu tabi, yıpranıyor Arkada bulunan kucuk eklemler Onlar bozuluyor Ve bunların gecmiş geldiği sinir delikleri daralıyor Ve kişide boyun ağrısı, kol ağrısı, elde uyuşma, hatta beyne giden kan damarlarını etkilediği icin baş donmesi, dengesizlik, unutkanlık gibi bir cok şikayetleri de beraberinde getiriyor Organik nedenler bunlar
UYUŞMA DURUMU
Boyun, kol ağrısı olup, uyuşma da olması durumunda bir sinir sıkışmasının soz konusu olabileceğini belirten Prof Dr Sarı, şunları ilave etti: “Ozellikle geceleri uyuşmayla seyreden ve kol ağrısı da yapan bir başka hastalık, hanımlarda da sık goruyoruz bunu Bilekte sinir sıkışması Gercekten gece ortaya cıkar Gunduz uyuşmalar gecer Yapılacak en doğru iş elektromiyografi yapıp, sinirin nerede sıkıştığını tesbit etmek ve buna gore uygun tedaviyi, uygun hekimce, ya noroloji ya fizik tedavi uzmanınca belirlemeli
DURUŞ BOZUKLUĞUNUN ETKİSİ
Duruş bozukluğu, calışma koşullarının etkisi ve boyun ağrısına zemin hazırlayan en temel yanlışlar konusunda ise Prof Dr Sarı, şunları soyledi: “Bir defa boynun kotu kullanımı Yazmada, cizmede, araba kullanmada, televizyon seyretmede, hepsinde gecerli Boyun hicbir bukulme gostermeksizin, herhangi bir aktivite sırasında ve donme halinde olmaksızın serbest bicimde ve dikey doğrultuda bakması lazım Vucudumuzla bakmamız ve okuyacağımız, yazacağımız şeyleri başımızı eğerek, cismi kendimize kaldırarak dikey vaziyette ona doğrultmamız doğru olur Butun sistemi buna doğru duzenlemek lazım Boynu buken, eğen, kaldıran sistemlerden ziyade boynun dik, duzgun kullanma, sistemli şekilde masayı, calışma koşullarımızı duzenlememiz lazım
KİRECLENME&BAŞAĞRISI
“Boyun ağrılarının baş ağrısı yapması tartışmalı bir konu diyen Prof Dr Sarı, konu ile ilgili olarak şu bilgileri verdi: “Ozellikle norologlar yani sinir uzmanları, boyun problemlerinin başağrısı yapmayacağı şeklinde genel bir kanıları vardır Ancak en ust boyun omurumuz C1, C2 dediğimiz omur arasında başa giden sinirlerde cıkmaktadır Eğer sıkışmışsa, şiddetli başağrısı yapabilir Bir de boyun kasları, aynı zamanda başa yapısan kaslardır Bunların da aşırı kullanımı, gergin duruşu, calışma koşullarının ağırlığı, stresin birikmesi, cunku stresin esas birikimleri omuz ve boyunlardır Şiddetli boyun ağrıları yapabilir, gerginlik başağrısı dediğimiz Dolayısıyla başağrıları kassal olarak boyundan kaynaklanabilir Artı bir de C1 sinirinni sıkışmasına bağlı, boynun arkasından başlayıp, kulağa, goze vuran bir ağrı gelişebilir Boyle bir oluşum mumkun
BİLGİSAYAR KULLANIRKEN YAPILAN YANLIŞLAR
Bilgisayar kullanırken en sık gorulen yanlışlarla ilgili olarak ise Prof Dr Sarı, şunları soyledi: “Bilgisayar kullanımında, masanın, bilgisayar ekranının, klavyenin ve calışma, duruş şeklininizin mutlaka iyi bir ergenomi uzmanı tarafından kişiye belirtilmesi ve gosterilmesi lazım Kişinin de bu imkanları sağlaması lazım İkinci olarak 20 dakikada bir ara verilmeli ama 20 dakikada bir insanın kalkıp ara vermesi calışma hayatında mumkun değil Ama 45 dakikada calışmayı aynı bir ders saati duşunursek, 4550 dakikada bir 510 dakika verilip, boyun hareketleri yapılır Şoyle bir gevşeyip, esneyip ve ondan sonra tekrar calışmaya gecmesini ozellikle tavsiye edebiliriz
Mekanik kaynaklı ağrılarda ağrı kesici almanın, yapıcı bir faktor olmadığını belirten Prof Dr Sarı, “sadece ağrıyı keser, olayı duzeltmez diyerek devam ediyor: “Dolayısıyla mutlaka olayın esas nedenini saptayıp, buna uygun, kokten kaldırıcı fizik tedavi ve egzersiz, eğer buradaki sorun kotu kullanımsa, onun da mutlaka duzeltilmesi gerekmektedir Hastanın değerlendirip, buna gore tedavi planı cizilmesi lazım Ağrı kesiciyle boyun ağrısını tedavi etmek, hicbir mekanik ağrıyı tedavi etmek mumkun değil
TANI YONTEMLERİ
Boyun ağrılarının tanısında kullanılan başlıca yontemlerle ilgili olarak ise Prof Dr Sarı, şunları soyledi: “Ozellikle ulkemizde, bilgisayarlı tomografi ve manyetik rezonans goruntuleme merkezlerinin artmasıyla birlikte, hekimlerin de bu rahat goruntulerden teşhise gitme imkanının belirmesiyle maalesef bu konuya cok istek oldu ve hastalar gonderiliyor Hastalar ellerinde raporlarıyla, goruntuleriyle geliyorlar Bunlar teşhiste esas basamak değildir Esas basamak, hastanın dinlenmesi, fizik muayenesi, norolojik muayene ile değerlendirilmesi ve hastanın durumunun belirlenmesi gerekir Hatta bunda psikolojisi dahil, calışma koşulları, evdeki gecimi dahilYani, sadece emar değil Butun bunların değerlendirilip, hastanın bir butun olarak ele alınması lazım Bunların sonucunda hastaya teşhis konulamamışsa ve tedavide cerrahi bir girişim gerekiyorsa, o zaman emara başvurulabilir Oradaki emar ve bilgisayarlı tomografisi goruntusunde cok onemli bir şey var Eğer, kişinin fizik muyaene bulgularıyla, emar bulguları uyum sağlamıyorsa, emar, yine bizim acımızdan teşhiste bir yol gosterici değildir Yani, bizim kendi bulgularımız, fizik muayene bulguları, cok daha objektif ve hastaya uygun bulgulardır Yeter ki, ciddi bir sistematik muayene yapılmış olsun Dolayısıyla bunlar hastalığın teşhisi değildir
Prof Dr Sarı, şoyle devam etti: “Ben, hastaya bunu şoyle izah ediyorum Hasta soruyor: ‘bende boyun fıtığı var Ameliyat olmam lazım ’ Ben de diyorum ki, ‘sizde boyun fıtığı yok ’ Hasta, ‘nasıl olur, emarda boyle gozukuyor ’ diyor Ona şunu izah ediyorum: ‘Sizin resminiz, sizin ic yapınızı nasıl gostermezse, yani iyi bir insan, kotu bir insan olduğunuzu gostermezse, biraz bilgi verir ama, butun olayı detaylı izah etmez Bu emar da, resim kadar gecerlidir İcinizi gostermez İcinizi bizim yaptığımız muayeneler, bulgular gosteriyor Bunlara gore yok, goruntude olsa bile ’ diyorum ve olayı boyle izah ediyorum Teknolojinin ilerlemesiyle birlikte hekimlik yonunun kullanılması yerine, hastanın goruntulerine bakıp teşhis yonu kullanılma durumuna girdi Bu da cok kotu teşhis ve tedavi hatalarına yolacmaya başladı Maalesef bu da teknolojinin kotu kullanımı olarak, ulkemizde yaygınlaşmaya başladım Hekim olarak bundan şikayetciyim
TEDAVİ
Tedavide izlenilen yolu ise Prof Dr Sarı, şoyle acıkladı: “Hastanın cok iyi dinlenmesi lazım Başlangıcından itibaren, nasıl oldu, nasıl bitti, butun detayları sormak lazım Arttıran, azaltan faktorler, calışma koşulları, hepsinin değerlendirilmesi lazım Ondan sonra fizik muayene, hareket muayenesi cok onemli Boyun hareketlerine bakmak lazım Norolojik muayene cok onemli Kas kuvvetini, refleksleri, hissiyati değerlendirmek lazım Ve sadece bunu yapmak bile yetmiyor Kolla ilgili bir sorun varsa, goğusle, sırtla ilgili bir sorun varsa, bunların da teker teker bolge bolge, omuz, dirsek, el bileği ve hatta akciğer filmi dahil olmak uzere değerlendirmek lazım Sadece boyun emarına bakıp, boyun, kol ağrısını teşhis etmek, son derece hatalı bir yaklaşım olur
OMURGA SAĞLIĞI
Omurga sağlığı icin gerekli şartlar konusunda ise Prof Dr Sarı, şu bilgileri verdi: “Omurgamızda uc tane onemli kavis var Boyunda, ice doğru, sırtta dışa doğru, belde ice doğru, T şeklinde arkadan bakıldığında, yandan bakıldığında, bir kavislenme olması lazım Bu kavisin korunması lazım Bu kavisin korunması icin kişinin bel ve karın kaslarının, bel yonunden cok guclu olması lazım Beli esas dik tutan, korseleyen karın kaslarımızdır İnsanlar, zanneder ki, sırt kaslarım, bel kaslarım sıkı olursa, dik dururum Hayır, karın kaslarınız guclu olursa, siz dik durabilirsiniz Onun karın iceri, sırt dik vaziyette, goğus dışarı şeklinde bir tabir vardır Yani, karın kasları, belin mekaniğini koruması icin en onemli yapıyı oluşturur Kadınların, bir şansızlığı var Doğumlar sonucunda gevşeme ortaya cıkıyor Ayrıca, sezaryen ameliyatları da buna maalesef zemin hazırlıyor Bu yapıyı bozuyor O nedenle hamilelik sırasında ve sonrasında, mekanik yapıyı bozduğu icin sorun ortaya cıkıyor Oturma da karın kasını gevşettiği icin o da bel ağrısına zemin hazırlayan bir faktor oluyor Yani, karın kasımız, belin mekaniğini korumada onemli bir faktor olarak karşımıza cıkıyor
Kadınların iş yaptıkları, mutfak tezgahının bel ağrısı acısından risk faktoru olduğunu belirterek, yuksek olması gerektiğini dile getiren Prof Dr Sarı, şunları ilave etti: “Bizde, genellikle alcak evye ve alcak bir mutfak tezgahı oluyor Hanım, eğilmek zorunda kalıyor Bu eğilme hareketi, otomatikman bel omurlarına cok aşırı bir yuk bindiriyor Şoyle bir ornek vereyim: 70 kg ’lık bir kişiyle ayakta, sabit dik dururken, diske 70 kg ’lık bir yuk biner Her eğilme durumunda 150200 kg ’a cıkar bu Ağır kaldırma durumunda 260 kg ’a kadar cıkar Ve tabi basıncı arttığı icin de diskleri son derece zorlayıcı, yırtıcı bir etki yapıyor Ve ileride bel fıtığına, disk fıtığına zemin hazırlıyor O bakımdan mutfak tezgahlarının yuksek olması, hanımın da fazla one doğru bukulmeden calışması, tabi en doğru davranış olur
ŞİŞMANLIK VE SİGARANIN ETKİSİ
Şişmanlık ve sigara alışkanlığının, bel ağrısı uzerindeki etkisi konusunda ise Prof Dr Sarı, şu konulara değindi: “Şişmanlık uzerine yapılan calışmalar, şişman olmayanlarla aralarında cok buyuk bir fark gostermemiş Şişmanlar icin umut verici bir şey soyleyeyim Fark gostermemiş, cunku, şişmanlığın esas etkisi kalca ve dizlere biniyor Bele pek fazla binmiyor, o yonden şanslılar Ama karın kasları zayıfsa, o, bel icin onemli bir risk faktoru Sigaranın şoyle bir onemi var Sigara, beslenme alışkanlığını bozuyor Sigara icen bir insan sık oksurmek durumunda, akciğerlerini temizlemek icin Sık oksurme, bele kompresif yukler bindiriyor Ve diske basıncı artırıyor Diski ezerek, zamanla diskin bozulmasına zemin hazırlıyor Aynı zamanda sigara kan dolaşımı bozarak, kemiklerde diskin beslenmesinde uzerinde de etkili olduğu duşunuluyor Ozellikle oksurmesi refleksini uyarması, diski zorluyor Ve bir de dolaşım bozukluğu
“BİLATERAL SAKREİLOİT
“Bilateral sakreiloitile ilgili olarak ise Prof Dr Sarı, hastalığın, bel romatizması olduğunu belirterek, hastalıkla ilgili bilgiler verdi: “Beli kambur halde one doğru buken ve hareketlerini bozan, omurgayı sertleştiren cok ciddi bir hastalıktır Ozellikle genclerde başlar Ve ileri yıllarda hakikaten kişinin calışma şeklini tamamen bozan onemli bir hastalıktır Bu hastalığa erken yakalanmışsa, tedavi edici ilaclarımız var Yani, hastanın sırf ağrısını kesmiyoruz Tedavi edici ilaclarımız var Ancak takip edilmesi gereken bir ilac grubudur bunlar Bağışıklık sistemini etkilediği icin ciddi olarak bir fizik tedavi rehabilitasyon hekimi tarafından ele alınıp, takip edilmesi lazım İkinci olarak egzersizler, son derece onemli Duzenli, sporcu gibi egzersiz yapması lazım Ozellikle germe egzersizleri, omurgayı duzeltici egzersizleri yapması lazım Yuzme egzersizlerini tavsiye ediyoruz Kaplıca ve sıcak havuzda yuzme Bunlar omurganın tekrar duz halde durması bakımından son derece onemli Ama en onemlisi, egzersiz Gunde yarım saatini, spora ayırması lazım Ozel egzersizleri vardır, solunum, germe egzersizleri dediğimiz ozel egzersizleri var bu hastalık grubunun Onları duzenli bicimde yapması lazım
TANI KOYMA YONTEMLERİ
Bel ağrısının tanısında kullanılan başlıca yontemlerle ilgili olarak Prof Dr Sarı, şu bilgileri verdi: “Bel ağrılarında da hastanın dinlenmesi, fizik muayenesi, norolojik muayenesi, yuzde 90 ’ın uzerinde teşhisi koydurur Yani, başka bir şeye gerek yok Ben, bir cok hastaya bel fıtığı teşhisi koyduğum zaman, emarı ve goruntuleme metodu olmadan Diğer doktor, bunlar olmadan nasıl teşhis koymuş, şeklinde uyarı getirdiklerini soyluyorlar Ben de onlara diyorum ki, bu goruntuleme metodlarını kullanmadan nasıl teşhis konulamıyor Onu bana soylesinler, ben de ona cevap vereyim, diyorum Şunu demek istiyorum: Yuzde 90 ’ın uzerinde iyi bir fizik muayene, bel ağrılarında kesin teşhisi koydurur, fıtık dahil O nedenle yuzde 10 hastaya da boyle bir tetkik istenirse yapılabilir
TEDAVİ PLANI
Tedaviyi planı ve ne zaman fizik tedavi, ne zaman ameliyat onerildiği ile ilgili olarak Prof Dr Sarı, şunları soyledi: “Bel fıtığı tek bir hastalık değildir Herkes aynı değildir Bunun safhaları vardır Başlangıc safhası, orta safhası, ilerlemiş safhası, diyelim Bu başlangıc safhasında hastanın bir iki haftalık yatak istirahatı, ağrı kesici ve kas kesicilerle rahatlıkla kendiliğinden duzeliyor Ayakta durması, zorlaması gibi duşunun İstirahette gecer Orta safhasında, bu safhayı gecmiş, bacağa vurmaya başlamış ağrıları Bu safhada gerekiyorsa, korseleme ve fizik tedaviye gecilebilir İlerlemiş safhası ve eğer norolojik bulgular, yani sinir hasarı bulguları fazla ağır değilse, yine fizik tedavi ve egzersiz tedavileriyle bu safha da atlatılır Ancak, sinirde fazla hasar meydana gelmişse, yani hastanın ayağı yukarı doğru kalkmıyorsa, kalkmama durumuna gidiyorsa daha doğrusu Ve her iki bacakta gucsuzluk ortaya cıkmışsa, hasta yuruyemiyorsa Ve ikiuc aylık tedaviye rağmen, hastada herhangi bir gelişim yoksa, cerrahiye o zaman başvuruyoruz Bu cerrahi gecirenlerle gecirmeyenler arasında bel fıtığı yonunden uzun araştırmalarla, uzun takiplerle cıkan sonuc şu Evet, ameliyat gecirenler, ilk biriki yıl ağrıları daha iyi duzeliyor Daha rahat kurtuluyorlar Biriki yıl rahat ediyorlar Ancak ucdort yıl sonra, ameliyat olanla olmayan arasında bir fark kalmıyor Hatta ileri yıllarda belki ameliyat olanda daha fazla komplikasyon cıkmaya başlıyor
Prof Dr Sarı, şoyle devam ediyor: “Buradan cıkan sonuc şu: Belin biomekaniğini bozan her turlu şey, ileride bir sorun olarak karşımıza cıkacaktır Kısa vadede cozum uretse bile, ileride cıkacaktır O nedenle, belinizi fıtık olmadan once iyi koruyun Olduktan sonra bu safhalara basamak basamak gidin Eğer ameliyat gerekiyorsa da ameliyat olun Ama gerekiyorsa olun Her bel fıtığı teşhisinde ameliyat olmaya kalkmayın Sonucta, ileri yıllarında cezasını cekme durumunuz ortaya cıkar Cunku, cerrahi olarak bozulan bir anatomik yapıyı tekrar duzeltme şansımız yok
DIŞARDAN ENJEKSİYONLA TEDAVİ
Dışardan enjeksiyonla tedavisi ve etkinliği ile ilgili olarak Prof Dr Sarı, şu bilgileri verdi: “Bel ağrılarında dışarıdan epidural sitoreitle birlikte, anelsezik madde enjeksiyonu mumkun Ancak bu da bel ağrısının akut doneminde, alevlenmiş doneminde yapılabilir Gecici bir yarar sağlar Doğrudan olayın olduğu yere ilac gonderildiği icin hızla etki gosterir Hasta biriki ay rahat eder Ama alttaki faktorlerin duzeltilmesi lazım Sadece ağrıyı kesmek, yani enjeksiyon tedavi ediciden ziyade olayın iltihap, odem ve ağrı safhasını durdurmaya yoneliktir Gecici bir cozumdur, kullanılabilir
BİLİMSEL OLMAYAN TEDAVİ YONTEMLERİ VE ZARARLARI
Bel ağrısının tedavisinde kullanılan bilimsel olmayan yontemler ve bunların zararları ile ilgili olarak ise Prof Dr Sarı, şunlara dikkat cekti: “İnsanımızın beklentisi, her turlu ağrıda olduğu gibi bel ağrısında da bir an evvel ağrıdan kurtulmak Yani mucizevi cozumler Mucizevi cozumler de eğer bilimsel değilse, maalesef ters netice verebilir Bel cektirme olayı meşhurdur Bel fıtıklarında, beli tutan insanlar goturulur Bilimsel olmayan bir şeydir İki kişi tarafından, birisi kollarından, birisi bacaklarından tutarak ani bir cekişle omur arasını acma ve fıtığı onların tabiriyle geri cekme duşuncesi soz konusudur Bel fıtıklarında bu mumkun değildir Yani, bel fıtığını ani bir cekişle yerine oturtmak mumkun değildir Cunku yırtılan, cıkan bir doku, cekmekle tekrar eski durumuna gelmiyor Olay, anatomik olarak mumkun değil Bazı bel burkulmaları, bel tutulmaları vardır, akut donemde bunlarda işe yarayabilir Onda da hastanın teşhisinin doğru olması ve metodun duzgun olması lazım Buna manipulasyon metotları denir Ve bunun yine uzman kişilerce yapılması lazım Turkiye ’de bunun eğitimi maalesef yok Dışarıda, bunların dort yıllık eğitimleri var Hastalığın safhasına yapacakları manipulasyonu, yani beli cevirmesini, cekmesini, tekniğini biliyorlar ve buna gore uyguluyorlar
Fizik tedavi kliniklerinde bu yontemin bilimsel olarak uygulandığını belirten Prof Dr Sarı, devam etti: “Ama teşhisi konmuş, uygun vakaya uygulanmalı Ama bacağına ağrısı vurmuş, siyatik ağrısı meydana gelmiş, bel, bacak ağrısınnda ağır disk fıtığına uygulanması son derece sakıncalı Cunku fıtığı daha da yerinden kopartıp, hastada bacakları tamamen felc etme durumu olabiliyor Ve omurlarını kırabiliyor Bunlar başımıza geldi Maalesef başka yerlerde belini cektirmiş, kırdırmış, fıtığı ağırlaşmış ve bize tekrar duzelmesi icin başvuran hastalarımız coğunlukta Mucize cozum beklemesinler Bilimsel cozume inansınlar Sabır etsinler ve safha safha tedaviyi takip etsinler
EVDE URETİLEN COZUMLER
İnsanların, evlerinde hekime gitmeden urettikleri bazı cozumler, orneğin; sıcaksoğuk uygulamaları ya da masaj uygulamaları konusunda ise Prof Dr Sarı, şu bilgileri verdi: “Sıcak, ağrı ve kas spazmını cozmede bir metotdur Uygulanabilir ama iltihaplı donemde, şiddetli ağrılı donemde sıcak ters etki de yapabilir Cunku dokuyu da şişirebilir Uygulayacağınız sıcağın hastalık safhasına gore değişmesi lazım Soğuk da ağrı kesici etkiye sahiptir Kas spazmını da cozer Soğuğu, akut donemde yapmak lazım Muzminleşmiş donemde de sıcak uygulamak doğru olur Ama bunların suresi, miktarının bilimsel olarak bilinmesi lazım ki, uygulansın Bunun suresini fazla yaparsa, zarar verebilir, yakabilir Soğuktan dolayı dokuda buz yanığı meydana gelebilir Ama olay belliyse ve hasta da artık kendisini tanıyorsa, hafif sıcak ve soğuk uygulamanın cok zararı yok Yalnız, teşhisin doğru olması gerekiyor Cunku her bel ağrısı, bel fıtığından, bel kireclenmesinden değildir Onun dışında bobreklerden, ic organlardan, tumorden, infeksiyondan, mikrobik hastalıklardan dahi insanın beli ağrıyabilir Oncelikle nedeninin saptanması lazım Maalesef ulkemizde yaygınlaşan tuberkuloza bağlı omurlarda iltihaplanma Yani verem hastalığına bağlı, omurlara atlıyor ve bel ağrısıyla bize bu hastalar geliyor