Boyun Terlemesi Neden Olur,
İnsan vucudunda yaklaşık 4 milyon ter bezi bulunmaktadır Bunların yaklaşık 3 milyonu kokusuz, berrak bir sıvı salgılayan ter bezleridir Berrak ter salgılayan bezlerin coğu eller, ayak tabanı ve yuz bolgesinde bulunur
Koyu kıvamlı ve kokulu ter salgılayan ter bezleri ise koltuk altı ve genital bolge gibi belirli yerlerde bulunur Koltuk altlarında berrak ve kıvamlı ter salgılayan ter bezi sayıları eşit olmasına karşın, diğer bolgelerde berrak ter salgılayan ter bezi sayısı on kat fazladır
Terlemenin temel fonksiyonu vucut sıcaklığının ayarlanmasıdır Berrak ter salgılayan ter bezlerinden salgılanan sıvı (ter) buharlaşma yoluyla ucarak vucudun soğutulmasına yardım eder
Vucut ısısı beynin hipotalamus bolgesindeki ısı duzenleme merkezi tarafından kontrol edilir Bu işlem berrak ter salgılayan ter bezlerinden ter atılması ve cildin kan akımı duzenlenmesiyle yapılır Bu merkez sadece vucut sıcaklığına duyarlı değildir Duygusal ve fiziksel aktiviteler, hormonlar ve icsel ısıyı artıran maddeler de ısı duzenleme merkezini etkilerler
Eller ve ayaklardaki ter bezleri birincil olarak duygusal uyarılarla (stres, heyecan, kaygı, sinirlenme) calışmasına karşılık, koltuk altı ter bezleri hem duygusal hem de ısı duzenleme uyarılarıyla calışırlar
Beynin ısı duzenleme merkezinden cıkan uyarılar; otonom (istemsiz) sinir sisteminin bir bolumu olan sempatik sinir sistemi tarafından derideki ter bezlerine iletilir ve ter salgılanır Berrak ve kıvamlı ter salgılayan her iki tur ter bezleri de sempatik sinir sistemi tarafından uyarılır
Vucudun kendisini soğutmak icin gunde 45 defa terlemesi normal olarak kabul edilir Terlemenin gunluk hayatı etkileyecek derecede fazla olmasına hiperhidroz (aşırı terleme) adı verilmektedir
Aşırı terleme olan kişilerde ter bezlerinin yapısında, sayısında ve buyukluğunde bir anormallik yoktur Ter bezinin normal duygusal ve fiziksel uyarılara karşı cevabında ve ter uretiminde bir artış vardır
Aşırı terleme bolgesel veya yaygın (vucudun genelinde) olarak ortaya cıkabilir
Bolgesel (fokal) Aşırı Terlemeler:
1) Koltuk altları, eller, ayaklar ve yuzde ortaya cıkar
Cocukluk veya ergenlik doneminde başlarHayat boyu devam eder Aralıklı veya devamlı olabilirSıcak mevsimlerde daha belirgindir
Duygusal uyarılar cok etkiler (stres, heyecan, sinirlenme, kaygı)
Uyku esnasında ortaya cıkmazToplumun %23 ’unde gorulur
Hastaların %3035 ’inde aile hikayesi (genetik veya ırsi geciş) vardır
Erkek ve kadınlarda eşit oranda rastlanır
Coğunlukla bir hastalık veya nedene bağlı değildir
Isı duzenleme merkezinin uyarılma (tetiklenme) eşik seviyesinin duşuk olması sonucu normal uyarıya anormal aşırı terleme şeklinde cevap verilmesi şeklinde oluşurNadiren noropatiler ve omurilik yaralanmalarına (hastalıklarına) bağlı olabilir
2) Yaygın (generalize) Aşırı Terlemeler:
Yukarıdaki bolgelerle birlikte sırt, kalca veya vucudun tamamında ortaya cıkabilir
Beynin ısı duzenleme merkezini, uyarıyı taşıyan sempatik sinir sistemini veya ter bezlerini etkileyen bircok hastalık yaygın aşırı terlemeye neden olabilir Nadiren hic bir neden veya hastalık olmadan gorulebilir
Aşırı terlemeye neden olan hastalıklardan sık rastlananlar :
1)Akut ateşli hastalıklar (enfeksiyon gibi)
2) Alkolizm
3) Diabet (şeker hastalığı)
4) Gut hastalığı
5) Kalp yetmezliği
6) Hipertirodizm (zehirli guatr)
7) Lenfoma
8) Menapoz
9) Obezite (aşırı şişmanlık)
10)Parkinson hastalığı
11) Gebelik
12) Romatoid artrit
Terlemeye neden olan bir hastalık tespit edilirse oncelikle bu duzeltilir
Tedavi secenekleri; etki suresi, yan etkileri, terlemenin şiddeti ve bolgelere gore değişebilir
1) Krem ve deodorantlar
Hafif terlemelerde terleyen bolgeye lokal olarak uygulanan krem, losyon veya deodorant şeklindeki ilaclardır Terleme onleyici olarak ilk onerilen basit tedavi şeklidir Ozellikle koltuk altı terlemelerinde ilk secilen ilaclardan biridir El ve ayak terlemelerinde hafif ve orta şiddetteki olgularda kullanılabilir Lokal ilaclar sıkıştırma etkisi ile ter bezi kanalının ağzını tıkarlar ve ter bezlerinden ter atılımını onlerler
Tedavide ilac gece kuru deriye uygulanır ve 68 saat kadar burada kalır Ertesi sabah tamamen yıkanarak temizlenir Once her gun, durum duzeldikce daha seyrek uygulanır Tedavinin tekrarlanması gerekir Erken donemde hastaların yarısında cilt tahrişi gelişebilir Cilt tahrişi yapması ve cevabın gecikmesi nedeniyle uzun sureli tedaviler bıktırıcıdır
2) İyontoforez:
Orta şiddette el ve ayak terlemelerinde kullanılabilir Koltuk altı terlemelerinde pek etkili değildir Eller veveya ayaklar icinde elektrolit solusyonu veya metal plaka bulunan kuvete konulur Cihaz ile insanı rahatsız etmeyen duşuk şiddette elektrik akımı verilir Elektrik akımının etkilediği iyonlarının ter kanallarını tıkaması ile terleme bir sure durur Her seansın uygulama suresi 3040 dakika kadardır Başlangıcta 3 gunde bir, sonra haftada bir tedavi yapılır Durumun şiddetine bağlı olarak tedavi aralıkları değişebilir Uygulama ağrısız olup hafif iğne batması şeklinde duyum alınabilir
Emniyetli bir tedavi yontemidir Gebelikte, kalp pili ve metal ortopedik implant (protez, plak vb) olanlarda uygulanmaz Tedavinin surekli tekrarı gerekir Zaman alıcı, bıktırıcı ve toplamda pahalı bir yontemdir
3) Botoks :
Orta şiddetli koltuk altı terlemelerinde kullanılan, bazen de orta şiddetli el ve ayak terlemelerinde kullanılabilen enjeksiyon şeklinde bir tedavidir Botulinum toksini tedavisi daha cok kozmetik amacla yuz ve boyun bolgesinde kırışıklıkları gidermek icin kullanılan bir yontem olarak bilinmektedir Sinir iletiminde gecici olarak felc oluşturur Aşırı terleme olan bolgede sempatik sinir iletimini engelleyerek ter bezlerinden ter uretimini onler Terleme olan bolge işaretlenerek deri ici enjeksiyonlar gercekleştirilir
Tedaviden sonra enjeksiyon yerlerinde birkac gun devam eden ağrılar olabilir Tedavinin etkisi birkac saat veya gun sonra ortaya cıkar İlk uygulamadan sonra ikinci seans 23 hafta sonra yapılır Etkisi gecici (36 ay) olduğundan tedavinin tekrarı gerekir
El ve ayak terlemelerinde de uygulanabilir Ancak bu durumda ellerde ve ayaklarda his kaybı, bazen de guc kaybı oluşabilir Birkac bolgede birden terleme varsa kullanılan ilac miktarı fazla olacağından, ayrıca en az altı ayda bir tekrarı gerektiğinden pahalı bir yontemdir Bu ilaca karşı alerjisi olanlarda, gebelerde ve kas hastalığı olanlarda kullanılmaz Antibiyotikler veya kas gevşetici ilaclarla birlikte kullanılmamalıdır
4) Sistemik ilac tedavileri :
Genel vucut terlemelerinde, diğer yontemlerin uygulanamadığı terlemelerde, kısa sureli etki beklenen durumlarda ağızdan alınan ilac şeklinde tedaviler uygulanabilir Sistemik tedavide kullanılan ilaclar icinde: Antikolinerjikler, Benzodiazepinler, Diltiazem, Clonidin ve diğer ilaclar sayılabilir
Antikolinerjikler (antimuskarinik, atropin benzeri) en cok denenen ilaclardır Ancak ciddi yan etkileri nedeniyle kullanımları sınırlıdır Ağız kuruluğu, idrar birikimi, kabızlık, gorme bulanıklığı, sersemlik, dikkat dağılması ve aritmi gibi yan etkileri nedeniyle aktif kişilerde kullanımı zordur
Benzodiazepinler ozellikle strese bağlı ve anksiyetenin ortaya cıkardığı terlemelerde bir sureliğine faydalı olabilir Ancak uzun sure kullanımda bağımlılık yaparlar ve sakinleştirici etkilerinin hastalar tarafından tolere edilmesi zordur
Diğer ilaclar birkac hasta veya kucuk gruplarda denendiğinden yaygın kullanım sonucları belli değildir
5) Koltuk altı doku eksizyonu :
Sadece koltuk altında gorulen terlemelerde kullanılabilir Koltukaltı ter bezlerinin bolgesel cerrahi yontemlerle cıkarılmasıdır Bu yontemler arasında liposakşın gibi deri altı dokusunun boşaltılması, deri altı dokusunun kuretle veya lazerle kazınması, terleyen bolge deri ve deri altı dokusunun kesilip cıkarılmasından sonra plastik onarım sayılabilir
Bu yontemlerin %1020 tekrar etme riskleri vardır Terleme 46 haftada kesilebilir, ancak kalan ter bezlerinin tekrar fonksiyona başlaması ve tahrip edilen sinirlerin yeniden oluşmasına bağlı olarak 36 ay sonra terleme geriye donebilir Hastaların coğunda kalıcı iyileşme, bazılarında tam şifa sağlayan yontemlerdir Kesi yerlerinin izleri gorulebilir
6) Lomber Sempatektomi :
Sadece ayaklarda olan cok şiddetli terlemelerde cozum sağlayan cerrahi bir yontemdir Genel anestezi ile uygulanır Gobeğin iki yanında 78 cm uzunluğunda kesiden (veya laparoskopik yontemle) bel bolgesindeki (lomber) sempatik sinirlere ETS benzeri bir operasyon yapılır Ameliyat suresi bir saatin altındadır Hasta 710 gun icinde işine donebilir
İnsan vucudunda yaklaşık 4 milyon ter bezi bulunmaktadır Bunların yaklaşık 3 milyonu kokusuz, berrak bir sıvı salgılayan ter bezleridir Berrak ter salgılayan bezlerin coğu eller, ayak tabanı ve yuz bolgesinde bulunur
Koyu kıvamlı ve kokulu ter salgılayan ter bezleri ise koltuk altı ve genital bolge gibi belirli yerlerde bulunur Koltuk altlarında berrak ve kıvamlı ter salgılayan ter bezi sayıları eşit olmasına karşın, diğer bolgelerde berrak ter salgılayan ter bezi sayısı on kat fazladır
Terlemenin temel fonksiyonu vucut sıcaklığının ayarlanmasıdır Berrak ter salgılayan ter bezlerinden salgılanan sıvı (ter) buharlaşma yoluyla ucarak vucudun soğutulmasına yardım eder
Vucut ısısı beynin hipotalamus bolgesindeki ısı duzenleme merkezi tarafından kontrol edilir Bu işlem berrak ter salgılayan ter bezlerinden ter atılması ve cildin kan akımı duzenlenmesiyle yapılır Bu merkez sadece vucut sıcaklığına duyarlı değildir Duygusal ve fiziksel aktiviteler, hormonlar ve icsel ısıyı artıran maddeler de ısı duzenleme merkezini etkilerler
Eller ve ayaklardaki ter bezleri birincil olarak duygusal uyarılarla (stres, heyecan, kaygı, sinirlenme) calışmasına karşılık, koltuk altı ter bezleri hem duygusal hem de ısı duzenleme uyarılarıyla calışırlar
Beynin ısı duzenleme merkezinden cıkan uyarılar; otonom (istemsiz) sinir sisteminin bir bolumu olan sempatik sinir sistemi tarafından derideki ter bezlerine iletilir ve ter salgılanır Berrak ve kıvamlı ter salgılayan her iki tur ter bezleri de sempatik sinir sistemi tarafından uyarılır
Vucudun kendisini soğutmak icin gunde 45 defa terlemesi normal olarak kabul edilir Terlemenin gunluk hayatı etkileyecek derecede fazla olmasına hiperhidroz (aşırı terleme) adı verilmektedir
Aşırı terleme olan kişilerde ter bezlerinin yapısında, sayısında ve buyukluğunde bir anormallik yoktur Ter bezinin normal duygusal ve fiziksel uyarılara karşı cevabında ve ter uretiminde bir artış vardır
Aşırı terleme bolgesel veya yaygın (vucudun genelinde) olarak ortaya cıkabilir
Bolgesel (fokal) Aşırı Terlemeler:
1) Koltuk altları, eller, ayaklar ve yuzde ortaya cıkar
Cocukluk veya ergenlik doneminde başlarHayat boyu devam eder Aralıklı veya devamlı olabilirSıcak mevsimlerde daha belirgindir
Duygusal uyarılar cok etkiler (stres, heyecan, sinirlenme, kaygı)
Uyku esnasında ortaya cıkmazToplumun %23 ’unde gorulur
Hastaların %3035 ’inde aile hikayesi (genetik veya ırsi geciş) vardır
Erkek ve kadınlarda eşit oranda rastlanır
Coğunlukla bir hastalık veya nedene bağlı değildir
Isı duzenleme merkezinin uyarılma (tetiklenme) eşik seviyesinin duşuk olması sonucu normal uyarıya anormal aşırı terleme şeklinde cevap verilmesi şeklinde oluşurNadiren noropatiler ve omurilik yaralanmalarına (hastalıklarına) bağlı olabilir
2) Yaygın (generalize) Aşırı Terlemeler:
Yukarıdaki bolgelerle birlikte sırt, kalca veya vucudun tamamında ortaya cıkabilir
Beynin ısı duzenleme merkezini, uyarıyı taşıyan sempatik sinir sistemini veya ter bezlerini etkileyen bircok hastalık yaygın aşırı terlemeye neden olabilir Nadiren hic bir neden veya hastalık olmadan gorulebilir
Aşırı terlemeye neden olan hastalıklardan sık rastlananlar :
1)Akut ateşli hastalıklar (enfeksiyon gibi)
2) Alkolizm
3) Diabet (şeker hastalığı)
4) Gut hastalığı
5) Kalp yetmezliği
6) Hipertirodizm (zehirli guatr)
7) Lenfoma
8) Menapoz
9) Obezite (aşırı şişmanlık)
10)Parkinson hastalığı
11) Gebelik
12) Romatoid artrit
Terlemeye neden olan bir hastalık tespit edilirse oncelikle bu duzeltilir
Tedavi secenekleri; etki suresi, yan etkileri, terlemenin şiddeti ve bolgelere gore değişebilir
1) Krem ve deodorantlar
Hafif terlemelerde terleyen bolgeye lokal olarak uygulanan krem, losyon veya deodorant şeklindeki ilaclardır Terleme onleyici olarak ilk onerilen basit tedavi şeklidir Ozellikle koltuk altı terlemelerinde ilk secilen ilaclardan biridir El ve ayak terlemelerinde hafif ve orta şiddetteki olgularda kullanılabilir Lokal ilaclar sıkıştırma etkisi ile ter bezi kanalının ağzını tıkarlar ve ter bezlerinden ter atılımını onlerler
Tedavide ilac gece kuru deriye uygulanır ve 68 saat kadar burada kalır Ertesi sabah tamamen yıkanarak temizlenir Once her gun, durum duzeldikce daha seyrek uygulanır Tedavinin tekrarlanması gerekir Erken donemde hastaların yarısında cilt tahrişi gelişebilir Cilt tahrişi yapması ve cevabın gecikmesi nedeniyle uzun sureli tedaviler bıktırıcıdır
2) İyontoforez:
Orta şiddette el ve ayak terlemelerinde kullanılabilir Koltuk altı terlemelerinde pek etkili değildir Eller veveya ayaklar icinde elektrolit solusyonu veya metal plaka bulunan kuvete konulur Cihaz ile insanı rahatsız etmeyen duşuk şiddette elektrik akımı verilir Elektrik akımının etkilediği iyonlarının ter kanallarını tıkaması ile terleme bir sure durur Her seansın uygulama suresi 3040 dakika kadardır Başlangıcta 3 gunde bir, sonra haftada bir tedavi yapılır Durumun şiddetine bağlı olarak tedavi aralıkları değişebilir Uygulama ağrısız olup hafif iğne batması şeklinde duyum alınabilir
Emniyetli bir tedavi yontemidir Gebelikte, kalp pili ve metal ortopedik implant (protez, plak vb) olanlarda uygulanmaz Tedavinin surekli tekrarı gerekir Zaman alıcı, bıktırıcı ve toplamda pahalı bir yontemdir
3) Botoks :
Orta şiddetli koltuk altı terlemelerinde kullanılan, bazen de orta şiddetli el ve ayak terlemelerinde kullanılabilen enjeksiyon şeklinde bir tedavidir Botulinum toksini tedavisi daha cok kozmetik amacla yuz ve boyun bolgesinde kırışıklıkları gidermek icin kullanılan bir yontem olarak bilinmektedir Sinir iletiminde gecici olarak felc oluşturur Aşırı terleme olan bolgede sempatik sinir iletimini engelleyerek ter bezlerinden ter uretimini onler Terleme olan bolge işaretlenerek deri ici enjeksiyonlar gercekleştirilir
Tedaviden sonra enjeksiyon yerlerinde birkac gun devam eden ağrılar olabilir Tedavinin etkisi birkac saat veya gun sonra ortaya cıkar İlk uygulamadan sonra ikinci seans 23 hafta sonra yapılır Etkisi gecici (36 ay) olduğundan tedavinin tekrarı gerekir
El ve ayak terlemelerinde de uygulanabilir Ancak bu durumda ellerde ve ayaklarda his kaybı, bazen de guc kaybı oluşabilir Birkac bolgede birden terleme varsa kullanılan ilac miktarı fazla olacağından, ayrıca en az altı ayda bir tekrarı gerektiğinden pahalı bir yontemdir Bu ilaca karşı alerjisi olanlarda, gebelerde ve kas hastalığı olanlarda kullanılmaz Antibiyotikler veya kas gevşetici ilaclarla birlikte kullanılmamalıdır
4) Sistemik ilac tedavileri :
Genel vucut terlemelerinde, diğer yontemlerin uygulanamadığı terlemelerde, kısa sureli etki beklenen durumlarda ağızdan alınan ilac şeklinde tedaviler uygulanabilir Sistemik tedavide kullanılan ilaclar icinde: Antikolinerjikler, Benzodiazepinler, Diltiazem, Clonidin ve diğer ilaclar sayılabilir
Antikolinerjikler (antimuskarinik, atropin benzeri) en cok denenen ilaclardır Ancak ciddi yan etkileri nedeniyle kullanımları sınırlıdır Ağız kuruluğu, idrar birikimi, kabızlık, gorme bulanıklığı, sersemlik, dikkat dağılması ve aritmi gibi yan etkileri nedeniyle aktif kişilerde kullanımı zordur
Benzodiazepinler ozellikle strese bağlı ve anksiyetenin ortaya cıkardığı terlemelerde bir sureliğine faydalı olabilir Ancak uzun sure kullanımda bağımlılık yaparlar ve sakinleştirici etkilerinin hastalar tarafından tolere edilmesi zordur
Diğer ilaclar birkac hasta veya kucuk gruplarda denendiğinden yaygın kullanım sonucları belli değildir
5) Koltuk altı doku eksizyonu :
Sadece koltuk altında gorulen terlemelerde kullanılabilir Koltukaltı ter bezlerinin bolgesel cerrahi yontemlerle cıkarılmasıdır Bu yontemler arasında liposakşın gibi deri altı dokusunun boşaltılması, deri altı dokusunun kuretle veya lazerle kazınması, terleyen bolge deri ve deri altı dokusunun kesilip cıkarılmasından sonra plastik onarım sayılabilir
Bu yontemlerin %1020 tekrar etme riskleri vardır Terleme 46 haftada kesilebilir, ancak kalan ter bezlerinin tekrar fonksiyona başlaması ve tahrip edilen sinirlerin yeniden oluşmasına bağlı olarak 36 ay sonra terleme geriye donebilir Hastaların coğunda kalıcı iyileşme, bazılarında tam şifa sağlayan yontemlerdir Kesi yerlerinin izleri gorulebilir
6) Lomber Sempatektomi :
Sadece ayaklarda olan cok şiddetli terlemelerde cozum sağlayan cerrahi bir yontemdir Genel anestezi ile uygulanır Gobeğin iki yanında 78 cm uzunluğunda kesiden (veya laparoskopik yontemle) bel bolgesindeki (lomber) sempatik sinirlere ETS benzeri bir operasyon yapılır Ameliyat suresi bir saatin altındadır Hasta 710 gun icinde işine donebilir