Canakkale Savaşı Hakkında Bilgiler
Canakkale Zaferi Bilgisi
Canakkale Savaşları
Canakkale Zaferi Turkce
Canakkale Savaşı, I Dunya Savaşı sırasında 19151916 yılları arasında Gelibolu Yarımadası'nda Osmanlı İmparatorluğu ile İtilaf Devletleri arasında yapılan deniz ve kara savaşlarıdır İtilaf Devletleri; Osmanlı İmparatorluğu'nun başkenti konumundaki İstanbul'u alarak boğazların kontrolunu ele gecirmek, Rusya'yla guvenli bir tarımsal ve askeri ticaret yolu acmak, Alman muttefiklerinden birini savaş dışı bırakarak İttifak Devletlerini zayıflatmak amacları ile ilk hedef olarak Canakkale Boğazı'na girmişlerdir Ancak saldırıları başarısız olacak, iki tarafın da cok ağır kayıplar vermesiyle İtilaf Devletleri geri cekileceklerdir
Canakkale Savaşları, ilgili butun ulusları derinden etkilemiştir Avustralya ve Yeni Zelanda'da Anzak Gunu adıyla her yıl duzenli bir seramoni tekrarlanır Ayrıca Avustralyalı ve Yeni Zelandalılar o gun toplanarak Gelibolu Yarımadası'ndaki Anzakların (ANZAC: Australian and New Zeland Army Corps) cıkartma yaptıkları Anzak Koyu'na gelerek atalarının savaştıkları bu yeri ziyaret ederler
Bu savaşlarda duşman subaylarının bile takdirini toplayarak yıldızı parlayan Mustafa Kemal, 8 yıl sonra Turk Kurtuluş Savaşı'nda milletine onderlik edecek, savaş sonunda kurulan Turkiye Cumhuriyeti'nin ilk cumhurbaşkanı olacaktır
Osmanlı İmparatorluğu 2 Ağustos 1914 tarihinde Almanya ile, İttifak Devletleri safında yer almak uzere bir antlaşma imzalamıştı Ancak bu antlaşma, Osmanlı İmparatorluğunun savaş hazırlıkları henuz başlamadığı icin gizli tutulmuştu Osmanlı İmparatorluğu bu antlaşmanın hemen ertesinde seferberlik hazırlıklarına başlamıştı
Akdenizde İngiliz donanması onunden cekilen Alman SMS Goeben ve SMS Breslau ağır kruvazorlerinin, Amiral Souchon komutasında 10 Ağustos 1914 gunu Canakkale Boğazını gecerek İstanbula gelmeleri buyuk bir gerginlik yaratmıştı cunku, Osmanlı İmparatorluğu, Boğazlar Antlaşması gereği tum savaş gemilerine kapalı tutmaktadır Alman Donanmasına bağlı bu gemilerin Boğazdan gecişine izin verilerek ayrıcalık yapılması, savaş nedeni sayılmaktadır Ancak Osmanlı İmparatorluğu, bu gemilerin Almanyadan satın alındığını acıklayarak gerginliği ertelemiştir Sozkonusu gemiler 16 Ağustos 1914 tarihinde Yavuz ve Midilli adlarıyla Osmanlı Donanmasına katılmışlardı Bu gemilerdeki Alman murettebat, Osmanlı Donanmasına ait subay ve erat uniformaları giyerek gemilerdeki gorevlerini surdurmuşler, Amiral Souchon ise Osmanlı Donanması Komutanlığına getirilmişti
Yavuz ve Midillinin de icinde bulunduğu bir Osmanlı filosunun Amiral Souchon komutasında 27 Ekim 1914 gunu Karadeniz kıyılarındaki Rus limanlarını bombalamaları ardından hem Rusya hem de İngiltere Osmanlı İmparatorluğuna savaş ilan etmiştir
Batı Cephesinde 1914 yılının Eylul ayı sonlarında Alman orduları, Fransızİngiliz savunmasını yaramamışlar, tum Batı Cephesinde cepheler kilitlenmişti Bu durum Almanya acısından Batı Cephesindeki savaşın kısa surede bitmeyeceği anlamına geliyordu Oysa Alman savaş planı (Schlieffen Planı), ilk adımda Batı Cephesinde kısa surede Fransızİngiliz kuvvetlerinin yenilgiye uğratılması, ikinci adımda ise tum kuvvetlerin Doğuya kaydırılarak Rusyanın savaş dışı bırakılması esasına dayanıyordu Schlieffen Planındaki bu sapma ardından Almanya, once Rusyayı savaş dışı bırakmak, Doğuda serbest kalan kuvvetleri ile Batı Cephesine yeniden yuklenmek istemişti Osmanlı 3 Ordu'sunun Kafkasya bolgesindeki Kasım 1914 ayı başlarındaki taarruzları bu planın hazırlık aşamalarından biriydi
Avrupa cephelerindeki bu gelişmeler, İngiltere ve Fransanın muttefikleri Rusyayı desteklemek zorunda bırakmıştı Zaten Rusya, Almanya uzerinde yeterince guclu bir baskı yapamamaktaydı Kısıtlı endustriyel kapasitesi dolayısıyla İngiliz ve Fransız desteğine gerek duymaktadır Fransa ve İngilterenin bu desteği sağlaması icin olası dort yol vardır Kuzey ulaşım hatlarından ikisi olanaksızdır Kuzey Buz Denizi, yılın cok buyuk bolumunde donmuş olduğundan deniz ulaşımına olanak vermemektedir, Baltık Denizi ise Alman Donanmasının denetimindedir Orta ulaşım yolu olan Avrupa karayolu ise Alman denetimindedir Olası dorduncu yol ise Osmanlı İmparatorluğunun denetiminde bulunan Canakkale ve İstanbul boğazlarının oluşturduğu denizyoludur Cok yakın gecmişte, Balkan Savaşında, Trablusgarp Savaşında ve Sarıkamış Harekatında ağır yenilgiler almış olan Osmanlı İmparatorluğunun askeri gucu, İtilaf Devletlerince zaten yetersiz olarak değerlendirilmektedir Avrupalılarca hasta adamolarak gorulen yaşlı Osmanlı İmparatorluğu'nın boğazlardaki bir saldırıyı kaldıramayacağı duşunulmektedir Eğer Boğazlar askeri olarak kontrol altına alınabilirse, Rusyanın desteklenmesi olanaklıdır Gercekten de Rusya, Kasım ayı başlarında muttefiklerinden Canakkale Boğazına gostermelik de olsa bir saldırı yapılmasını istemiştir Boylece Kafkasyada Osmanlı ordusunun baskısı hafifleyecektir
Ote yandan Rusya direnmeyi surdurecek olursa, Almanyanın Batı Cephesinde yeni bir taarruza kalkışma olanağı da pek yoktur Bu tesbit, ozellikle İngiliz yuksek komutanlığının, Batı Cephesindeki kuvvetlerin bir bolumunun burada atıl tutulup tutulmadığının sorgulanmasına yol acmıştır Ayrıca İngiliz Donanması da yeterince etkili kullanılmamaktadır Boylece Batı Cephesinden alınacak bir kısım kuvvetle donanmanın işbirliği ile daha etkili ve sonuc alıcı bir harekata girişilmesi yolları aranmaya başlandı Sonucta Boğazlara yonelik bir operasyon planı uzerinde tartışılmaya başlanmıştır
Rusya ile bağlantının bu şekilde, Boğazların kontrolunun sağlanarak sonuclandırılması, Osmanlı Devletinin başkenti olan İstanbulun da işgalini kacınılmaz olarak gerektirmektedir İkisi, aynı anda gercekleşecek sonuclardır Canakkale Boğazından gecilerek İstanbulun işgalinin İtilaf Devletleri acısından diğer stratejik sonucları şunlardır
* Osmanlı Devleti savaş dışı bırakılmış olmakla, Almanya savaşın başlarında bir muttefikini kaybetmiş olacaktır
* Osmanlının kontrolunde olan Suveyş Kanalı, dolayısıyla İngilterenin Uzakdoğu ulaşım yolunun guven altına alınması sağlanmış olacaktır
* Osmanlı Devletinin savaş dışı bırakılması, ve musluman ulkeler nezdinde İtilaf Devletleri lehine oluşturacağı kazanımlar acısından da onem arz etmektedir Musluman ulkelerin gerek Orta Doğuda gerekse de Uzak Doğuda İngiliz hakimiyetine karşı dirence zayıflamış olacaktır
* Balkan devletleri, hemen doğudaki Osmanlı İmparatorluğunun cokmesi ve bunu İtilaf Devletlerinin başarması uzerine, doğal olarak İtilaf Devletleri safında savaşa katılmaları yonunde etken olacaktır Cunku Osmanlı İmparatorluğunun yıkılması, Balkan devletlerinin bolgedeki hesaplarına ulaşabilmeleri yonundeki en onemli engeli ortadan kaldırmış olacak ve bu durum, İtilaf devletlerinin bir hediyesi sayılacaktır
Rusya ile Karadeniz uzerinden deniz ulaşımının acılması ozellikle onemlidir Osmanlı İmparatorluğu'nun Boğazları her turlu deniz trafiğine kapatması sonucu, Rusya ile İngiltere ve Fransa arasındaki ticari ilişkiler de durma noktasına gelmiştir Pek cok ticari gemi, Karadeniz'deki Rus limanlarında beklemektedir, Avrupa'da buğday fiyatları yukselirken ucuz Rus buğdayı ithal edilememekte, muazzam ticari karlardan mahrum kalınmaktadır Kısacası Boğazların kapanması, İngiliz ve Fransız firmaları icin buyuk kar kaybı getirmektedir
İngiltere ve Fransa ile Osmanlı ve Alman orduları arasında gecen ve iki taraftan toplam 500,000'den fazla insanın kaybına(olum, firar, esir, sakatlanma ve hastalıklar) neden olan savaşın ardından İtilaf Devletleri Canakkale Boğazı'nı gecememiş, İstanbul'u işgal edememiş, Rusya'da zorda kalan carlık rejimi devrilmiş ve I Dunya Savaşı 2 yıl uzamıştır Bunları kısaca şoyle ozetleyebiliriz:
* Denizde başlayak karada suren ve 2 yıl sonunda biten, savaşın en acı bicimde yaşandığı savaşlardan biri olarak gorulen Canakkale Savaşları sonucunda Turkler tum dunyaya Canakkale Gecilmez!olgusunu kabul ettirmiştir
* Rus Carı I Nikolas'ın Osmanlı İmparatorluğu'na yaptığı hasta adamyakıştırması Avrupalıların gozu onunde yıkılmıştır
* Canakkale Savaşları, muttefikleriyle Rusya'nın irtibatını onlemiş, bu arada Lenin ve yandaşları Bolşeviklerin Ekim Devrimi ile Rusya savaş dışı kalmıştır Bu durum ihtilal Rusyası ile muttefiklerini birbirinden ayırmıştır Sovyet Rusya Kurtuluş Savaşı yıllarında Turklere lojistik destek sağlamış ve Turk ordusunun kazanmasına katkıda bulunmuştur
* Bu savaşlar, İngiliz ve Fransız kuvvetlerini Gelibolu Yarımadası'na bağlamış, Almanya ve muttefiklerinin yukleri hafiflemiştir
* Gerek Rusya'nın savaş dışı kalması, gerekse İngiliz ve Fransızların Gelibolu uzerinde cok fazla uğraşması I Dunya Savaşı'nı 2 yıl uzatmıştır
* Karşılıklı olarak cok buyuk insan ve malzeme zayiatı verilmiştir
KAYIPLAR
Canakkale Savaşı'ndaki kayıplar Olu Yaralı Toplam
Muttefik toplamı 44,072 97,037 141,109
Birleşik krallık 21,255 52,230 73,485
Fransa (tahmini) 10,000 17,000 27,000
Avustralya 1 7,594 20,000 27,594
Yeni Zelanda2 2,701 4,546 7,247
Hindistan 1,358 3,421 4,779
Newfoundland 49 93 142
Osmanlı Devleti 55,801 140,000 195,000
Toplam (Her iki taraf) 99,893 237,037 336,930
Canakkale Zaferi Bilgisi
Canakkale Savaşları
Canakkale Zaferi Turkce
Canakkale Savaşı, I Dunya Savaşı sırasında 19151916 yılları arasında Gelibolu Yarımadası'nda Osmanlı İmparatorluğu ile İtilaf Devletleri arasında yapılan deniz ve kara savaşlarıdır İtilaf Devletleri; Osmanlı İmparatorluğu'nun başkenti konumundaki İstanbul'u alarak boğazların kontrolunu ele gecirmek, Rusya'yla guvenli bir tarımsal ve askeri ticaret yolu acmak, Alman muttefiklerinden birini savaş dışı bırakarak İttifak Devletlerini zayıflatmak amacları ile ilk hedef olarak Canakkale Boğazı'na girmişlerdir Ancak saldırıları başarısız olacak, iki tarafın da cok ağır kayıplar vermesiyle İtilaf Devletleri geri cekileceklerdir
Canakkale Savaşları, ilgili butun ulusları derinden etkilemiştir Avustralya ve Yeni Zelanda'da Anzak Gunu adıyla her yıl duzenli bir seramoni tekrarlanır Ayrıca Avustralyalı ve Yeni Zelandalılar o gun toplanarak Gelibolu Yarımadası'ndaki Anzakların (ANZAC: Australian and New Zeland Army Corps) cıkartma yaptıkları Anzak Koyu'na gelerek atalarının savaştıkları bu yeri ziyaret ederler
Bu savaşlarda duşman subaylarının bile takdirini toplayarak yıldızı parlayan Mustafa Kemal, 8 yıl sonra Turk Kurtuluş Savaşı'nda milletine onderlik edecek, savaş sonunda kurulan Turkiye Cumhuriyeti'nin ilk cumhurbaşkanı olacaktır
Osmanlı İmparatorluğu 2 Ağustos 1914 tarihinde Almanya ile, İttifak Devletleri safında yer almak uzere bir antlaşma imzalamıştı Ancak bu antlaşma, Osmanlı İmparatorluğunun savaş hazırlıkları henuz başlamadığı icin gizli tutulmuştu Osmanlı İmparatorluğu bu antlaşmanın hemen ertesinde seferberlik hazırlıklarına başlamıştı
Akdenizde İngiliz donanması onunden cekilen Alman SMS Goeben ve SMS Breslau ağır kruvazorlerinin, Amiral Souchon komutasında 10 Ağustos 1914 gunu Canakkale Boğazını gecerek İstanbula gelmeleri buyuk bir gerginlik yaratmıştı cunku, Osmanlı İmparatorluğu, Boğazlar Antlaşması gereği tum savaş gemilerine kapalı tutmaktadır Alman Donanmasına bağlı bu gemilerin Boğazdan gecişine izin verilerek ayrıcalık yapılması, savaş nedeni sayılmaktadır Ancak Osmanlı İmparatorluğu, bu gemilerin Almanyadan satın alındığını acıklayarak gerginliği ertelemiştir Sozkonusu gemiler 16 Ağustos 1914 tarihinde Yavuz ve Midilli adlarıyla Osmanlı Donanmasına katılmışlardı Bu gemilerdeki Alman murettebat, Osmanlı Donanmasına ait subay ve erat uniformaları giyerek gemilerdeki gorevlerini surdurmuşler, Amiral Souchon ise Osmanlı Donanması Komutanlığına getirilmişti
Yavuz ve Midillinin de icinde bulunduğu bir Osmanlı filosunun Amiral Souchon komutasında 27 Ekim 1914 gunu Karadeniz kıyılarındaki Rus limanlarını bombalamaları ardından hem Rusya hem de İngiltere Osmanlı İmparatorluğuna savaş ilan etmiştir
Batı Cephesinde 1914 yılının Eylul ayı sonlarında Alman orduları, Fransızİngiliz savunmasını yaramamışlar, tum Batı Cephesinde cepheler kilitlenmişti Bu durum Almanya acısından Batı Cephesindeki savaşın kısa surede bitmeyeceği anlamına geliyordu Oysa Alman savaş planı (Schlieffen Planı), ilk adımda Batı Cephesinde kısa surede Fransızİngiliz kuvvetlerinin yenilgiye uğratılması, ikinci adımda ise tum kuvvetlerin Doğuya kaydırılarak Rusyanın savaş dışı bırakılması esasına dayanıyordu Schlieffen Planındaki bu sapma ardından Almanya, once Rusyayı savaş dışı bırakmak, Doğuda serbest kalan kuvvetleri ile Batı Cephesine yeniden yuklenmek istemişti Osmanlı 3 Ordu'sunun Kafkasya bolgesindeki Kasım 1914 ayı başlarındaki taarruzları bu planın hazırlık aşamalarından biriydi
Avrupa cephelerindeki bu gelişmeler, İngiltere ve Fransanın muttefikleri Rusyayı desteklemek zorunda bırakmıştı Zaten Rusya, Almanya uzerinde yeterince guclu bir baskı yapamamaktaydı Kısıtlı endustriyel kapasitesi dolayısıyla İngiliz ve Fransız desteğine gerek duymaktadır Fransa ve İngilterenin bu desteği sağlaması icin olası dort yol vardır Kuzey ulaşım hatlarından ikisi olanaksızdır Kuzey Buz Denizi, yılın cok buyuk bolumunde donmuş olduğundan deniz ulaşımına olanak vermemektedir, Baltık Denizi ise Alman Donanmasının denetimindedir Orta ulaşım yolu olan Avrupa karayolu ise Alman denetimindedir Olası dorduncu yol ise Osmanlı İmparatorluğunun denetiminde bulunan Canakkale ve İstanbul boğazlarının oluşturduğu denizyoludur Cok yakın gecmişte, Balkan Savaşında, Trablusgarp Savaşında ve Sarıkamış Harekatında ağır yenilgiler almış olan Osmanlı İmparatorluğunun askeri gucu, İtilaf Devletlerince zaten yetersiz olarak değerlendirilmektedir Avrupalılarca hasta adamolarak gorulen yaşlı Osmanlı İmparatorluğu'nın boğazlardaki bir saldırıyı kaldıramayacağı duşunulmektedir Eğer Boğazlar askeri olarak kontrol altına alınabilirse, Rusyanın desteklenmesi olanaklıdır Gercekten de Rusya, Kasım ayı başlarında muttefiklerinden Canakkale Boğazına gostermelik de olsa bir saldırı yapılmasını istemiştir Boylece Kafkasyada Osmanlı ordusunun baskısı hafifleyecektir
Ote yandan Rusya direnmeyi surdurecek olursa, Almanyanın Batı Cephesinde yeni bir taarruza kalkışma olanağı da pek yoktur Bu tesbit, ozellikle İngiliz yuksek komutanlığının, Batı Cephesindeki kuvvetlerin bir bolumunun burada atıl tutulup tutulmadığının sorgulanmasına yol acmıştır Ayrıca İngiliz Donanması da yeterince etkili kullanılmamaktadır Boylece Batı Cephesinden alınacak bir kısım kuvvetle donanmanın işbirliği ile daha etkili ve sonuc alıcı bir harekata girişilmesi yolları aranmaya başlandı Sonucta Boğazlara yonelik bir operasyon planı uzerinde tartışılmaya başlanmıştır
Rusya ile bağlantının bu şekilde, Boğazların kontrolunun sağlanarak sonuclandırılması, Osmanlı Devletinin başkenti olan İstanbulun da işgalini kacınılmaz olarak gerektirmektedir İkisi, aynı anda gercekleşecek sonuclardır Canakkale Boğazından gecilerek İstanbulun işgalinin İtilaf Devletleri acısından diğer stratejik sonucları şunlardır
* Osmanlı Devleti savaş dışı bırakılmış olmakla, Almanya savaşın başlarında bir muttefikini kaybetmiş olacaktır
* Osmanlının kontrolunde olan Suveyş Kanalı, dolayısıyla İngilterenin Uzakdoğu ulaşım yolunun guven altına alınması sağlanmış olacaktır
* Osmanlı Devletinin savaş dışı bırakılması, ve musluman ulkeler nezdinde İtilaf Devletleri lehine oluşturacağı kazanımlar acısından da onem arz etmektedir Musluman ulkelerin gerek Orta Doğuda gerekse de Uzak Doğuda İngiliz hakimiyetine karşı dirence zayıflamış olacaktır
* Balkan devletleri, hemen doğudaki Osmanlı İmparatorluğunun cokmesi ve bunu İtilaf Devletlerinin başarması uzerine, doğal olarak İtilaf Devletleri safında savaşa katılmaları yonunde etken olacaktır Cunku Osmanlı İmparatorluğunun yıkılması, Balkan devletlerinin bolgedeki hesaplarına ulaşabilmeleri yonundeki en onemli engeli ortadan kaldırmış olacak ve bu durum, İtilaf devletlerinin bir hediyesi sayılacaktır
Rusya ile Karadeniz uzerinden deniz ulaşımının acılması ozellikle onemlidir Osmanlı İmparatorluğu'nun Boğazları her turlu deniz trafiğine kapatması sonucu, Rusya ile İngiltere ve Fransa arasındaki ticari ilişkiler de durma noktasına gelmiştir Pek cok ticari gemi, Karadeniz'deki Rus limanlarında beklemektedir, Avrupa'da buğday fiyatları yukselirken ucuz Rus buğdayı ithal edilememekte, muazzam ticari karlardan mahrum kalınmaktadır Kısacası Boğazların kapanması, İngiliz ve Fransız firmaları icin buyuk kar kaybı getirmektedir
İngiltere ve Fransa ile Osmanlı ve Alman orduları arasında gecen ve iki taraftan toplam 500,000'den fazla insanın kaybına(olum, firar, esir, sakatlanma ve hastalıklar) neden olan savaşın ardından İtilaf Devletleri Canakkale Boğazı'nı gecememiş, İstanbul'u işgal edememiş, Rusya'da zorda kalan carlık rejimi devrilmiş ve I Dunya Savaşı 2 yıl uzamıştır Bunları kısaca şoyle ozetleyebiliriz:
* Denizde başlayak karada suren ve 2 yıl sonunda biten, savaşın en acı bicimde yaşandığı savaşlardan biri olarak gorulen Canakkale Savaşları sonucunda Turkler tum dunyaya Canakkale Gecilmez!olgusunu kabul ettirmiştir
* Rus Carı I Nikolas'ın Osmanlı İmparatorluğu'na yaptığı hasta adamyakıştırması Avrupalıların gozu onunde yıkılmıştır
* Canakkale Savaşları, muttefikleriyle Rusya'nın irtibatını onlemiş, bu arada Lenin ve yandaşları Bolşeviklerin Ekim Devrimi ile Rusya savaş dışı kalmıştır Bu durum ihtilal Rusyası ile muttefiklerini birbirinden ayırmıştır Sovyet Rusya Kurtuluş Savaşı yıllarında Turklere lojistik destek sağlamış ve Turk ordusunun kazanmasına katkıda bulunmuştur
* Bu savaşlar, İngiliz ve Fransız kuvvetlerini Gelibolu Yarımadası'na bağlamış, Almanya ve muttefiklerinin yukleri hafiflemiştir
* Gerek Rusya'nın savaş dışı kalması, gerekse İngiliz ve Fransızların Gelibolu uzerinde cok fazla uğraşması I Dunya Savaşı'nı 2 yıl uzatmıştır
* Karşılıklı olarak cok buyuk insan ve malzeme zayiatı verilmiştir
KAYIPLAR
Canakkale Savaşı'ndaki kayıplar Olu Yaralı Toplam
Muttefik toplamı 44,072 97,037 141,109
Birleşik krallık 21,255 52,230 73,485
Fransa (tahmini) 10,000 17,000 27,000
Avustralya 1 7,594 20,000 27,594
Yeni Zelanda2 2,701 4,546 7,247
Hindistan 1,358 3,421 4,779
Newfoundland 49 93 142
Osmanlı Devleti 55,801 140,000 195,000
Toplam (Her iki taraf) 99,893 237,037 336,930