Canlıların Esas Bileşenleri nelerdir
Canlıların Esas Bileşenleri hakkında data
Canlıların Temel Bileşenleri
Canlıların Esas Bileşenleri İnorganik Moleküller Organik Moleküller Su, asit, baz, tuzlu ve minareller Karbonhidratlar, yağlar, proteinler, enzimler, vitaminler ve nükleik asitler den oluşur
Kimyasal yapılarına göre:
İnorganik Moleküller: Su, Mineraller, Asitler,Bazlar ve Tuzlar Organik Moleküller:Karbonhidratlar,Yağlar,Proteinler, Vitaminler, Nükleik asitler ve ATP
Görevlerine tarafından :
Enerji Vericiler:Karbonhidratlar,Yağlar,Proteinler,ATP Yapıcı Onarıcılar
roteinler,Yağlar,Karbonhidratlar, Vitaminler,Su ve Mineraller
İNORGANİK MOLEKÜLLER
SU:Su iyi bir çözüdürTüm canlı yapıların büyük bir kısmı sudan oluşurEnzimatik reaksiyonların gerçekleşmesi için gereklidir
MİNERALLER:
Magnezyum (Mg):Bitkilerde klorofil pigmentinin ve bazı enzimlerin yapısında yer alır
Demir (Fe):Hemoglobin yapısına katılır Eksikliğinde anemi görülür
İyot (I):Tiroit bezinin çalışmasında etkilidirEksikliğinde guatr hastalığı oluşur
Kalsiyum (Ca):Kasların kasılmasında etkilidirAyrıca kemik ve dişlerin yapısına katılırKanın pıhtılaşmasında atama alırEksikliğinde kemik ve diş rahatsızlıkları ortaya çıkar
Fosfor (P):Kemik dişlerin yapısına katılır
Sodyum (Na),Potasyum (K):Sinirsel iletimde,hücrede asit ve baz dengesinin sağlanmasında,adale faaliyetlerinde tayin alır
ORGANİK MOLEKÜLLER
En çok enerji veren organik bileşikler sırayla:
Yağlar
Karbonhidratlar
Proteinler
Enerji hammaddesi olarak başvuru formu sırası:
Karbonhidratlar
Yağlar
Proteinler
KARBONHİDRATLAR
C,H,O elementlerinden oluşurlar
Enerji vericidirler
Çeper ve çeper yapısına katılırlar
Üç grupta incelenirler:Monosakkaritler,Disakkaritler, Polisakkaritler
1MONOSAKKARİTLER
Karbonhidratların yapıtaşlarıdır
Sindirilemeden kana geçerler
Glikozit bağı içermezler
37 aralarında karbona sahip olabilirler
3C'lu (triozlar):Gliseraldehit,Pirüvik asit,Gliserik asit
5C'lu (pentozlar):Riboz,Deoksiriboz
6C (heksozlar)ekstroz,Fruktoz,Galaktoz
Dekstroz:Kan şekeri olarak bilinirBeynin yakıtıdır
Fruktoz:Meyve şekeridirEnerji verici olarak kullanılır
Galaktoz:Süt şekeridirhayvanlarda bulunur
2DİSAKKARİTLER:
İki monosakkaritin birleşmesiyle oluşurlar
Monosakkaritler birbirlerine glikozit bağlarıyla bağlanırlarBu senet oluşurken su açığa çıkar
Sindirildikten sonra kana geçerler
Önemli disakkaritler ve formülleri:
Üzüm Şekeri + Üzüm Şekeri MALTOZ+H2O
Üzüm Şekeri+ Galaktoz SÜT ŞEKERI+H2O
Glikoz+Fruktoz SAKKAROZ +H2O
Maltoz: Arpa şekeridirBitkisel kaynaklıdır
Laktoz: Süt şekeridirHayvansal kaynaklıdır
Sakkaroz: Pancar şekeridir(dere şekeri) Bitkiseldir
3POLİSAKKARİTLER:
Çok sayıda monosakkaritin glikozit bağıyla bağlanması sonucu oluşurlar
Sindirdikten sonradan kana geçerler
Nişasta: Bitkilerin depo maddesidirFotosentez sonucu oluşan artı glikozlar nişasta şeklinde ambar edilirSuda çözünmezAyıracı iyottur,mavi renk oluşturur
Glikojen: Hayvanların depo maddesidirFazla alınan glikozlar karaciğer ve kas dokusunda glikojen biçiminde depo edilirSuda çözünürAyıracı iyottur,kahverengi renk oluşturur
Selüloz: Bitkilerde hücre çeperinin yapısını olştururİnsanlar ve hayvanlar selülozu sindiremezlerOtçul hayvanların bağırsaklarında selüloz sindiren bakteriler bulunurAncak bu şekilde selülozu sindirebilirlerSuda çözünmezİyotla boyanmaz
Kitin: Eklembacaklıların dış iskeletini oluşturur
Keratin:Sürüngenlerin derilerinde su kaybını engelleyici olarak,keza boynuz, çivi gibi yapılarda yer alır
YAĞLAR (Lipidler)
C,H,O, elementlerinden oluşurlarBazılarında P ve N elementleri bulunur
Suda çözünmezlerAlkol,eter,aseton,benzen gibi maddelerde çözünürler
Yapıtaşları yağ asitleri ve gliserollerdir
Yağ asitleri ve gliserol ester bağları ile bağlanırlar
En fazla enerji veren bileşiktir
Yağlar cilt aşağı ambar edilerek ısı yalıyımı sağlar ve çarpmalara aleyhinde iç organları korur
Yağların yıkımı sonucunda su açığa çıkarÇölde yaşamış hayvanlar ise depo ettikleri yağ ile su ihtiyacını karşılar
Kolay yağlar:
Nötral yağ ya da trigliseritte denir
3Yağasidi + 1Gliserol Yağ +3H2O
Karbonhidratlara tarafından daha pozitif enerji vericidirler
Yıkımları güç olduğu için enerji için önclikli karbonhidratlar kullanılırlar
Karbonları aralarında tek bağ olan yağlara batmış yağlar denirGenelde hayvansal kökenlidirler Karbonları arasında çift bono olan yağlara ise doymamiş yağlar denirBitkisel yağlar denir
Bileşik yağlar:
Fosfolipidler:Yapılarında nötral yağlardan farklı olarak fosfat ve azot bileşikleri bulunurFosfo lipidler hücresel zarının yapısına katılırlar
Glikolipidler:Glikoz ile senet yapmiş yağlardırHücre zarının yapısında yer alırlar
Steroitler:Hormonların ve vitaminlerin yapısına katılırlar
Yağ Asitleri:Yağların yapıtaşlarındandıGenelde bileşikler halinde bulunurlar
PROTEİNLER
C,H,O, ve N elementlerinden oluşurlarBazı proteinlerde kükürt ve proteinde bulunur
Yapıcı onarıcı bileşiklerdendir
Enerji verici olarakta kullanılırlarAncak metabolik faaliyetlerde manâlı görevleri olduğu için gerek duyulmadıkça enerji verici olarak kullanılmaz
Yapıtaşları aminoasitlerdir
Aminoasitler peptit bağları ile birbirlerine bağlanarak proteinleri oluştururlar
Fazla sayıda aminoasidin bu şekilde birleşmesiyle polipeptidler oluşur
Oluşan her peptid bağında bir molekülde su açığa çıkarBu nedenle n sayıda aminoasitten oluşan bir proteinin oluşumunda n1 sayıda su ve yeniden n1 asyıda peptid bağı oluşur
Gereksinim olduğunda DNA şifresiyle ribozomlarda sentezlenirler
Aminoasitler 20 çeşittirBunlardan 8 adam başına esas aminoasit olarak adlandırılırİnsanlar ve hayvanlar tarafından üretilirken kalan 12 parça başına bitkilerden karşılanır
Tüm canlıların proteinleri birbirinden farklıdırAkrabalarda ise benzerdir
Proteinlerin farklı oluş nedenleri:
Aminoasitlerin sıralanışı
Aminoasitlerin sayısı
Aminoasitlerin çeşidi
Aminoasitlerin tekrarlanma sıklığı
DNA şifresiyle oluşmaları da proteinleri bambaşka kılarÇünkü bütün canlıların DNA'ları farklıdır
Aminoasitlerin Yapısı:
H
(Amino grubu)NH2 C COOH (Karboksil grubu)
R(Sıvı grup)
Aminoasitlerin yapısında yer alan H,NH2,COOH her aminoasitte benzer iken Rdeğişkeni aminoasitlerin farklı olmasını sağlarAmino grubu asit ortamda baz gibi,karboksil grubu ise alkalik ortamda asit gibi davranırBu nedenle aminoasitler amfoter özellik gösterirProteinleri yapı proteinler ve düzenleyici proteinler edinmek üzere ikiye ayırırız
aYapısal proteinler hücreli zarında ve bir takım organellerin yapısında yer alır
bDüzenleyici proteinler ise enzim ve hormonların yapısını oluşturur
Proteinlerin yüksek sıcaklıkta yapıları bozulurBu yapı bozukluğuna denatürasyon denir
ENZİMLER
Tepkimelerin başlaması için gerekli olan aktivasyon enerjisini düşürürlerTepkimeleri hızlandırırlarBiyolojik katalizörlerdir
Mesela
A + B C + D Bu tepkimenin gerçekleşebilmesi için aktivasyon enerjisine ihtiyaç vardır *
Canlıların Esas Bileşenleri hakkında data
Canlıların Temel Bileşenleri
Canlıların Esas Bileşenleri İnorganik Moleküller Organik Moleküller Su, asit, baz, tuzlu ve minareller Karbonhidratlar, yağlar, proteinler, enzimler, vitaminler ve nükleik asitler den oluşur
Kimyasal yapılarına göre:
İnorganik Moleküller: Su, Mineraller, Asitler,Bazlar ve Tuzlar Organik Moleküller:Karbonhidratlar,Yağlar,Proteinler, Vitaminler, Nükleik asitler ve ATP
Görevlerine tarafından :
Enerji Vericiler:Karbonhidratlar,Yağlar,Proteinler,ATP Yapıcı Onarıcılar
roteinler,Yağlar,Karbonhidratlar, Vitaminler,Su ve Mineraller İNORGANİK MOLEKÜLLER
SU:Su iyi bir çözüdürTüm canlı yapıların büyük bir kısmı sudan oluşurEnzimatik reaksiyonların gerçekleşmesi için gereklidir
MİNERALLER:
Magnezyum (Mg):Bitkilerde klorofil pigmentinin ve bazı enzimlerin yapısında yer alır
Demir (Fe):Hemoglobin yapısına katılır Eksikliğinde anemi görülür
İyot (I):Tiroit bezinin çalışmasında etkilidirEksikliğinde guatr hastalığı oluşur
Kalsiyum (Ca):Kasların kasılmasında etkilidirAyrıca kemik ve dişlerin yapısına katılırKanın pıhtılaşmasında atama alırEksikliğinde kemik ve diş rahatsızlıkları ortaya çıkar
Fosfor (P):Kemik dişlerin yapısına katılır
Sodyum (Na),Potasyum (K):Sinirsel iletimde,hücrede asit ve baz dengesinin sağlanmasında,adale faaliyetlerinde tayin alır
ORGANİK MOLEKÜLLER
En çok enerji veren organik bileşikler sırayla:
Yağlar
Karbonhidratlar
Proteinler
Enerji hammaddesi olarak başvuru formu sırası:
Karbonhidratlar
Yağlar
Proteinler
KARBONHİDRATLAR
C,H,O elementlerinden oluşurlar
Enerji vericidirler
Çeper ve çeper yapısına katılırlar
Üç grupta incelenirler:Monosakkaritler,Disakkaritler, Polisakkaritler
1MONOSAKKARİTLER
Karbonhidratların yapıtaşlarıdır
Sindirilemeden kana geçerler
Glikozit bağı içermezler
37 aralarında karbona sahip olabilirler
3C'lu (triozlar):Gliseraldehit,Pirüvik asit,Gliserik asit
5C'lu (pentozlar):Riboz,Deoksiriboz
6C (heksozlar)
ekstroz,Fruktoz,GalaktozDekstroz:Kan şekeri olarak bilinirBeynin yakıtıdır
Fruktoz:Meyve şekeridirEnerji verici olarak kullanılır
Galaktoz:Süt şekeridirhayvanlarda bulunur
2DİSAKKARİTLER:
İki monosakkaritin birleşmesiyle oluşurlar
Monosakkaritler birbirlerine glikozit bağlarıyla bağlanırlarBu senet oluşurken su açığa çıkar
Sindirildikten sonra kana geçerler
Önemli disakkaritler ve formülleri:
Üzüm Şekeri + Üzüm Şekeri MALTOZ+H2O
Üzüm Şekeri+ Galaktoz SÜT ŞEKERI+H2O
Glikoz+Fruktoz SAKKAROZ +H2O
Maltoz: Arpa şekeridirBitkisel kaynaklıdır
Laktoz: Süt şekeridirHayvansal kaynaklıdır
Sakkaroz: Pancar şekeridir(dere şekeri) Bitkiseldir
3POLİSAKKARİTLER:
Çok sayıda monosakkaritin glikozit bağıyla bağlanması sonucu oluşurlar
Sindirdikten sonradan kana geçerler
Nişasta: Bitkilerin depo maddesidirFotosentez sonucu oluşan artı glikozlar nişasta şeklinde ambar edilirSuda çözünmezAyıracı iyottur,mavi renk oluşturur
Glikojen: Hayvanların depo maddesidirFazla alınan glikozlar karaciğer ve kas dokusunda glikojen biçiminde depo edilirSuda çözünürAyıracı iyottur,kahverengi renk oluşturur
Selüloz: Bitkilerde hücre çeperinin yapısını olştururİnsanlar ve hayvanlar selülozu sindiremezlerOtçul hayvanların bağırsaklarında selüloz sindiren bakteriler bulunurAncak bu şekilde selülozu sindirebilirlerSuda çözünmezİyotla boyanmaz
Kitin: Eklembacaklıların dış iskeletini oluşturur
Keratin:Sürüngenlerin derilerinde su kaybını engelleyici olarak,keza boynuz, çivi gibi yapılarda yer alır
YAĞLAR (Lipidler)
C,H,O, elementlerinden oluşurlarBazılarında P ve N elementleri bulunur
Suda çözünmezlerAlkol,eter,aseton,benzen gibi maddelerde çözünürler
Yapıtaşları yağ asitleri ve gliserollerdir
Yağ asitleri ve gliserol ester bağları ile bağlanırlar
En fazla enerji veren bileşiktir
Yağlar cilt aşağı ambar edilerek ısı yalıyımı sağlar ve çarpmalara aleyhinde iç organları korur
Yağların yıkımı sonucunda su açığa çıkarÇölde yaşamış hayvanlar ise depo ettikleri yağ ile su ihtiyacını karşılar
Kolay yağlar:
Nötral yağ ya da trigliseritte denir
3Yağasidi + 1Gliserol Yağ +3H2O
Karbonhidratlara tarafından daha pozitif enerji vericidirler
Yıkımları güç olduğu için enerji için önclikli karbonhidratlar kullanılırlar
Karbonları aralarında tek bağ olan yağlara batmış yağlar denirGenelde hayvansal kökenlidirler Karbonları arasında çift bono olan yağlara ise doymamiş yağlar denirBitkisel yağlar denir
Bileşik yağlar:
Fosfolipidler:Yapılarında nötral yağlardan farklı olarak fosfat ve azot bileşikleri bulunurFosfo lipidler hücresel zarının yapısına katılırlar
Glikolipidler:Glikoz ile senet yapmiş yağlardırHücre zarının yapısında yer alırlar
Steroitler:Hormonların ve vitaminlerin yapısına katılırlar
Yağ Asitleri:Yağların yapıtaşlarındandıGenelde bileşikler halinde bulunurlar
PROTEİNLER
C,H,O, ve N elementlerinden oluşurlarBazı proteinlerde kükürt ve proteinde bulunur
Yapıcı onarıcı bileşiklerdendir
Enerji verici olarakta kullanılırlarAncak metabolik faaliyetlerde manâlı görevleri olduğu için gerek duyulmadıkça enerji verici olarak kullanılmaz
Yapıtaşları aminoasitlerdir
Aminoasitler peptit bağları ile birbirlerine bağlanarak proteinleri oluştururlar
Fazla sayıda aminoasidin bu şekilde birleşmesiyle polipeptidler oluşur
Oluşan her peptid bağında bir molekülde su açığa çıkarBu nedenle n sayıda aminoasitten oluşan bir proteinin oluşumunda n1 sayıda su ve yeniden n1 asyıda peptid bağı oluşur
Gereksinim olduğunda DNA şifresiyle ribozomlarda sentezlenirler
Aminoasitler 20 çeşittirBunlardan 8 adam başına esas aminoasit olarak adlandırılırİnsanlar ve hayvanlar tarafından üretilirken kalan 12 parça başına bitkilerden karşılanır
Tüm canlıların proteinleri birbirinden farklıdırAkrabalarda ise benzerdir
Proteinlerin farklı oluş nedenleri:
Aminoasitlerin sıralanışı
Aminoasitlerin sayısı
Aminoasitlerin çeşidi
Aminoasitlerin tekrarlanma sıklığı
DNA şifresiyle oluşmaları da proteinleri bambaşka kılarÇünkü bütün canlıların DNA'ları farklıdır
Aminoasitlerin Yapısı:
H
(Amino grubu)NH2 C COOH (Karboksil grubu)
R(Sıvı grup)
Aminoasitlerin yapısında yer alan H,NH2,COOH her aminoasitte benzer iken Rdeğişkeni aminoasitlerin farklı olmasını sağlarAmino grubu asit ortamda baz gibi,karboksil grubu ise alkalik ortamda asit gibi davranırBu nedenle aminoasitler amfoter özellik gösterirProteinleri yapı proteinler ve düzenleyici proteinler edinmek üzere ikiye ayırırız
aYapısal proteinler hücreli zarında ve bir takım organellerin yapısında yer alır
bDüzenleyici proteinler ise enzim ve hormonların yapısını oluşturur
Proteinlerin yüksek sıcaklıkta yapıları bozulurBu yapı bozukluğuna denatürasyon denir
ENZİMLER
Tepkimelerin başlaması için gerekli olan aktivasyon enerjisini düşürürlerTepkimeleri hızlandırırlarBiyolojik katalizörlerdir
Mesela
A + B C + D Bu tepkimenin gerçekleşebilmesi için aktivasyon enerjisine ihtiyaç vardır *