Canlıların Temel Bileşenleri nelerdir
Canlıların Temel Bileşenleri hakkında bilgi
Canlıların Temel Bileşenleri
Canlıların Temel Bileşenleri İnorganik Molekuller Organik Molekuller Su, asit, baz, tuz ve minareller Karbonhidratlar, yağlar, proteinler, enzimler, vitaminler ve nukleik asitler den oluşur
Kimyasal yapılarına gore:
İnorganik Molekuller: Su, Mineraller, Asitler,Bazlar ve Tuzlar Organik Molekuller:Karbonhidratlar,Yağlar,Proteinler, Vitaminler, Nukleik asitler ve ATP
Gorevlerine gore :
Enerji Vericiler:Karbonhidratlar,Yağlar,Proteinler,ATP Yapıcı Onarıcılar
roteinler,Yağlar,Karbonhidratlar, Vitaminler,Su ve Mineraller
İNORGANİK MOLEKULLER
SU:Su iyi bir cozudurTum canlı yapıların buyuk bir kısmı sudan oluşurEnzimatik reaksiyonların gercekleşmesi icin gereklidir
MİNERALLER:
Magnezyum (Mg):Bitkilerde klorofil pigmentinin ve bazı enzimlerin yapısında yer alır
Demir (Fe):Hemoglobin yapısına katılır Eksikliğinde anemi gorulur
İyot (I):Tiroit bezinin calışmasında etkilidirEksikliğinde guatr hastalığı oluşur
Kalsiyum (Ca):Kasların kasılmasında etkilidirAyrıca kemik ve dişlerin yapısına katılırKanın pıhtılaşmasında gorev alırEksikliğinde kemik ve diş rahatsızlıkları ortaya cıkar
Fosfor (P):Kemik dişlerin yapısına katılır
Sodyum (Na),Potasyum (K):Sinirsel iletimde,hucrede asit ve baz dengesinin sağlanmasında,kas faaliyetlerinde gorev alır
ORGANİK MOLEKULLER
En cok enerji veren organik bileşikler sırayla:
Yağlar
Karbonhidratlar
Proteinler
Enerji hammaddesi olarak kullanım sırası:
Karbonhidratlar
Yağlar
Proteinler
KARBONHİDRATLAR
C,H,O elementlerinden oluşurlar
Enerji vericidirler
Zar ve ceper yapısına katılırlar
Uc grupta incelenirler:Monosakkaritler,Disakkaritler, Polisakkaritler
1MONOSAKKARİTLER
Karbonhidratların yapıtaşlarıdır
Sindirilemeden kana gecerler
Glikozit bağı icermezler
37 arasında karbona sahip olabilirler
3C'lu (triozlar):Gliseraldehit,Piruvik asit,Gliserik asit
5C'lu (pentozlar):Riboz,Deoksiriboz
6C (heksozlar):Glikoz,Fruktoz,Galaktoz
Glikoz:Kan şekeri olarak bilinirBeynin yakıtıdır
Fruktoz:Meyve şekeridirEnerji verici olarak kullanılır
Galaktoz:Sut şekeridirhayvanlarda bulunur
2DİSAKKARİTLER:
İki monosakkaritin birleşmesiyle oluşurlar
Monosakkaritler birbirlerine glikozit bağlarıyla bağlanırlarBu bağ oluşurken su acığa cıkar
Sindirildikten sonra kana gecerler
Onemli disakkaritler ve formulleri:
Glikoz + Glikoz MALTOZ+H2O
Glikoz+ Galaktoz LAKTOZ+H2O
Glikoz+Fruktoz SAKKAROZ +H2O
Maltoz: Arpa şekeridirBitkisel kaynaklıdır
Laktoz: Sut şekeridirHayvansal kaynaklıdır
Sakkaroz: Pancar şekeridir(cay şekeri) Bitkiseldir
3POLİSAKKARİTLER:
Cok sayıda monosakkaritin glikozit bağıyla bağlanması sonucu oluşurlar
Sindirdikten sonra kana gecerler
Nişasta: Bitkilerin depo maddesidirFotosentez sonucu oluşan fazla glikozlar nişasta şeklinde depo edilirSuda cozunmezAyıracı iyottur,mavi renk oluşturur
Glikojen: Hayvanların depo maddesidirFazla alınan glikozlar karaciğer ve kas dokusunda glikojen şeklinde depo edilirSuda cozunurAyıracı iyottur,kahverengi renk oluşturur
Seluloz: Bitkilerde hucre ceperinin yapısını olştururİnsanlar ve hayvanlar selulozu sindiremezlerOtcul hayvanların bağırsaklarında seluloz sindiren bakteriler bulunurAncak bu şekilde selulozu sindirebilirlerSuda cozunmezİyotla boyanmaz
Kitin: Eklembacaklıların dış iskeletini oluşturur
Keratin:Surungenlerin derilerinde su kaybını engelleyici olarak,ayrıca boynuz, tırnak gibi yapılarda yer alır
YAĞLAR (Lipidler)
C,H,O, elementlerinden oluşurlarBazılarında P ve N elementleri bulunur
Suda cozunmezlerAlkol,eter,aseton,benzen gibi maddelerde cozunurler
Yapıtaşları yağ asitleri ve gliserollerdir
Yağ asitleri ve gliserol ester bağları ile bağlanırlar
En cok enerji veren bileşiktir
Yağlar deri altında depo edilerek ısı yalıyımı sağlar ve carpmalara karşı ic organları korur
Yağların yıkımı sonucunda su acığa cıkarColde yaşayan hayvanlar ise depo ettikleri yağ ile su ihtiyacını karşılar
Basit yağlar:
Notral yağ veya trigliseritte denir
3Yağasidi + 1Gliserol Yağ +3H2O
Karbonhidratlara gore daha fazla enerji vericidirler
Yıkımları zor olduğu icin enerji icin onclikli karbonhidratlar kullanılırlar
Karbonları arasında tek bağ olan yağlara doymuş yağlar denirGenelde hayvansal kokenlidirler Karbonları arasında cift bağ olan yağlara ise doymamiş yağlar denirBitkisel yağlar denir
Bileşik yağlar:
Fosfolipidler:Yapılarında notral yağlardan farklı olarak fosfat ve azot bileşikleri bulunurFosfo lipidler hucre zarının yapısına katılırlar
Glikolipidler:Glikoz ile bağ yapmiş yağlardırHucre zarının yapısında yer alırlar
Steroitler:Hormonların ve vitaminlerin yapısına katılırlar
Yağ Asitleri:Yağların yapıtaşlarındandıGenelde bileşikler halinde bulunurlar
PROTEİNLER
C,H,O, ve N elementlerinden oluşurlarBazı proteinlerde kukurt ve proteinde bulunur
Yapıcı onarıcı bileşiklerdendir
Enerji verici olarakta kullanılırlarAncak metabolik faaliyetlerde onemli gorevleri olduğu icin gerek duyulmadıkca enerji verici olarak kullanılmaz
Yapıtaşları aminoasitlerdir
Aminoasitler peptit bağları ile birbirlerine bağlanarak proteinleri oluştururlar
Cok sayıda aminoasidin bu şekilde birleşmesiyle polipeptidler oluşur
Oluşan her peptid bağında bir molekulde su acığa cıkarBu nedenle n sayıda aminoasitten oluşan bir proteinin oluşumunda n1 sayıda su ve yine n1 asyıda peptid bağı oluşur
İhtiyac olduğunda DNA şifresiyle ribozomlarda sentezlenirler
Aminoasitler 20 ceşittirBunlardan 8 tanesi temel aminoasit olarak adlandırılırİnsanlar ve hayvanlar tarafından uretilirken kalan 12 tanesi bitkilerden karşılanır
Tum canlıların proteinleri birbirinden farklıdırAkrabalarda ise benzerdir
Proteinlerin farklı oluş nedenleri:
Aminoasitlerin sıralanışı
Aminoasitlerin sayısı
Aminoasitlerin ceşidi
Aminoasitlerin tekrarlanma sıklığı
DNA şifresiyle oluşmaları da proteinleri farklı kılarCunku tum canlıların DNA'ları farklıdır
Aminoasitlerin Yapısı:
H
(Amino grubu)NH2 C COOH (Karboksil grubu)
R(Değişken grup)
Aminoasitlerin yapısında bulunan H,NH2,COOH her aminoasitte aynı iken Rdeğişkeni aminoasitlerin farklı olmasını sağlarAmino grubu asit ortamda baz gibi,karboksil grubu ise bazik ortamda asit gibi davranırBu nedenle aminoasitler amfoter ozellik gosterirProteinleri yapısal proteinler ve duzenleyici proteinler olmak uzere ikiye ayırırız
aYapısal proteinler hucre zarında ve bazı organellerin yapısında yer alır
bDuzenleyici proteinler ise enzim ve hormonların yapısını oluşturur
Proteinlerin yuksek sıcaklıkta yapıları bozulurBu yapı bozukluğuna denaturasyon denir
ENZİMLER
Tepkimelerin başlaması icin gerekli olan aktivasyon enerjisini duşururlerTepkimeleri hızlandırırlarBiyolojik katalizorlerdir
Orneğin
A + B C + D Bu tepkimenin gercekleşebilmesi icin aktivasyon enerjisine ihtiyac vardır
Canlıların Temel Bileşenleri hakkında bilgi
Canlıların Temel Bileşenleri
Canlıların Temel Bileşenleri İnorganik Molekuller Organik Molekuller Su, asit, baz, tuz ve minareller Karbonhidratlar, yağlar, proteinler, enzimler, vitaminler ve nukleik asitler den oluşur
Kimyasal yapılarına gore:
İnorganik Molekuller: Su, Mineraller, Asitler,Bazlar ve Tuzlar Organik Molekuller:Karbonhidratlar,Yağlar,Proteinler, Vitaminler, Nukleik asitler ve ATP
Gorevlerine gore :
Enerji Vericiler:Karbonhidratlar,Yağlar,Proteinler,ATP Yapıcı Onarıcılar
roteinler,Yağlar,Karbonhidratlar, Vitaminler,Su ve Mineraller İNORGANİK MOLEKULLER
SU:Su iyi bir cozudurTum canlı yapıların buyuk bir kısmı sudan oluşurEnzimatik reaksiyonların gercekleşmesi icin gereklidir
MİNERALLER:
Magnezyum (Mg):Bitkilerde klorofil pigmentinin ve bazı enzimlerin yapısında yer alır
Demir (Fe):Hemoglobin yapısına katılır Eksikliğinde anemi gorulur
İyot (I):Tiroit bezinin calışmasında etkilidirEksikliğinde guatr hastalığı oluşur
Kalsiyum (Ca):Kasların kasılmasında etkilidirAyrıca kemik ve dişlerin yapısına katılırKanın pıhtılaşmasında gorev alırEksikliğinde kemik ve diş rahatsızlıkları ortaya cıkar
Fosfor (P):Kemik dişlerin yapısına katılır
Sodyum (Na),Potasyum (K):Sinirsel iletimde,hucrede asit ve baz dengesinin sağlanmasında,kas faaliyetlerinde gorev alır
ORGANİK MOLEKULLER
En cok enerji veren organik bileşikler sırayla:
Yağlar
Karbonhidratlar
Proteinler
Enerji hammaddesi olarak kullanım sırası:
Karbonhidratlar
Yağlar
Proteinler
KARBONHİDRATLAR
C,H,O elementlerinden oluşurlar
Enerji vericidirler
Zar ve ceper yapısına katılırlar
Uc grupta incelenirler:Monosakkaritler,Disakkaritler, Polisakkaritler
1MONOSAKKARİTLER
Karbonhidratların yapıtaşlarıdır
Sindirilemeden kana gecerler
Glikozit bağı icermezler
37 arasında karbona sahip olabilirler
3C'lu (triozlar):Gliseraldehit,Piruvik asit,Gliserik asit
5C'lu (pentozlar):Riboz,Deoksiriboz
6C (heksozlar):Glikoz,Fruktoz,Galaktoz
Glikoz:Kan şekeri olarak bilinirBeynin yakıtıdır
Fruktoz:Meyve şekeridirEnerji verici olarak kullanılır
Galaktoz:Sut şekeridirhayvanlarda bulunur
2DİSAKKARİTLER:
İki monosakkaritin birleşmesiyle oluşurlar
Monosakkaritler birbirlerine glikozit bağlarıyla bağlanırlarBu bağ oluşurken su acığa cıkar
Sindirildikten sonra kana gecerler
Onemli disakkaritler ve formulleri:
Glikoz + Glikoz MALTOZ+H2O
Glikoz+ Galaktoz LAKTOZ+H2O
Glikoz+Fruktoz SAKKAROZ +H2O
Maltoz: Arpa şekeridirBitkisel kaynaklıdır
Laktoz: Sut şekeridirHayvansal kaynaklıdır
Sakkaroz: Pancar şekeridir(cay şekeri) Bitkiseldir
3POLİSAKKARİTLER:
Cok sayıda monosakkaritin glikozit bağıyla bağlanması sonucu oluşurlar
Sindirdikten sonra kana gecerler
Nişasta: Bitkilerin depo maddesidirFotosentez sonucu oluşan fazla glikozlar nişasta şeklinde depo edilirSuda cozunmezAyıracı iyottur,mavi renk oluşturur
Glikojen: Hayvanların depo maddesidirFazla alınan glikozlar karaciğer ve kas dokusunda glikojen şeklinde depo edilirSuda cozunurAyıracı iyottur,kahverengi renk oluşturur
Seluloz: Bitkilerde hucre ceperinin yapısını olştururİnsanlar ve hayvanlar selulozu sindiremezlerOtcul hayvanların bağırsaklarında seluloz sindiren bakteriler bulunurAncak bu şekilde selulozu sindirebilirlerSuda cozunmezİyotla boyanmaz
Kitin: Eklembacaklıların dış iskeletini oluşturur
Keratin:Surungenlerin derilerinde su kaybını engelleyici olarak,ayrıca boynuz, tırnak gibi yapılarda yer alır
YAĞLAR (Lipidler)
C,H,O, elementlerinden oluşurlarBazılarında P ve N elementleri bulunur
Suda cozunmezlerAlkol,eter,aseton,benzen gibi maddelerde cozunurler
Yapıtaşları yağ asitleri ve gliserollerdir
Yağ asitleri ve gliserol ester bağları ile bağlanırlar
En cok enerji veren bileşiktir
Yağlar deri altında depo edilerek ısı yalıyımı sağlar ve carpmalara karşı ic organları korur
Yağların yıkımı sonucunda su acığa cıkarColde yaşayan hayvanlar ise depo ettikleri yağ ile su ihtiyacını karşılar
Basit yağlar:
Notral yağ veya trigliseritte denir
3Yağasidi + 1Gliserol Yağ +3H2O
Karbonhidratlara gore daha fazla enerji vericidirler
Yıkımları zor olduğu icin enerji icin onclikli karbonhidratlar kullanılırlar
Karbonları arasında tek bağ olan yağlara doymuş yağlar denirGenelde hayvansal kokenlidirler Karbonları arasında cift bağ olan yağlara ise doymamiş yağlar denirBitkisel yağlar denir
Bileşik yağlar:
Fosfolipidler:Yapılarında notral yağlardan farklı olarak fosfat ve azot bileşikleri bulunurFosfo lipidler hucre zarının yapısına katılırlar
Glikolipidler:Glikoz ile bağ yapmiş yağlardırHucre zarının yapısında yer alırlar
Steroitler:Hormonların ve vitaminlerin yapısına katılırlar
Yağ Asitleri:Yağların yapıtaşlarındandıGenelde bileşikler halinde bulunurlar
PROTEİNLER
C,H,O, ve N elementlerinden oluşurlarBazı proteinlerde kukurt ve proteinde bulunur
Yapıcı onarıcı bileşiklerdendir
Enerji verici olarakta kullanılırlarAncak metabolik faaliyetlerde onemli gorevleri olduğu icin gerek duyulmadıkca enerji verici olarak kullanılmaz
Yapıtaşları aminoasitlerdir
Aminoasitler peptit bağları ile birbirlerine bağlanarak proteinleri oluştururlar
Cok sayıda aminoasidin bu şekilde birleşmesiyle polipeptidler oluşur
Oluşan her peptid bağında bir molekulde su acığa cıkarBu nedenle n sayıda aminoasitten oluşan bir proteinin oluşumunda n1 sayıda su ve yine n1 asyıda peptid bağı oluşur
İhtiyac olduğunda DNA şifresiyle ribozomlarda sentezlenirler
Aminoasitler 20 ceşittirBunlardan 8 tanesi temel aminoasit olarak adlandırılırİnsanlar ve hayvanlar tarafından uretilirken kalan 12 tanesi bitkilerden karşılanır
Tum canlıların proteinleri birbirinden farklıdırAkrabalarda ise benzerdir
Proteinlerin farklı oluş nedenleri:
Aminoasitlerin sıralanışı
Aminoasitlerin sayısı
Aminoasitlerin ceşidi
Aminoasitlerin tekrarlanma sıklığı
DNA şifresiyle oluşmaları da proteinleri farklı kılarCunku tum canlıların DNA'ları farklıdır
Aminoasitlerin Yapısı:
H
(Amino grubu)NH2 C COOH (Karboksil grubu)
R(Değişken grup)
Aminoasitlerin yapısında bulunan H,NH2,COOH her aminoasitte aynı iken Rdeğişkeni aminoasitlerin farklı olmasını sağlarAmino grubu asit ortamda baz gibi,karboksil grubu ise bazik ortamda asit gibi davranırBu nedenle aminoasitler amfoter ozellik gosterirProteinleri yapısal proteinler ve duzenleyici proteinler olmak uzere ikiye ayırırız
aYapısal proteinler hucre zarında ve bazı organellerin yapısında yer alır
bDuzenleyici proteinler ise enzim ve hormonların yapısını oluşturur
Proteinlerin yuksek sıcaklıkta yapıları bozulurBu yapı bozukluğuna denaturasyon denir
ENZİMLER
Tepkimelerin başlaması icin gerekli olan aktivasyon enerjisini duşururlerTepkimeleri hızlandırırlarBiyolojik katalizorlerdir
Orneğin
A + B C + D Bu tepkimenin gercekleşebilmesi icin aktivasyon enerjisine ihtiyac vardır