bilgiliadam
Yeni Üye
Canlıların Ureme Şekilleri nelerdir
Canlıların Ureme Şekilleri
Her canlının neslini devam ettirmek uzere kendine benzer yeni bireyler meydana getirmesi olayına ureme denir
A EŞEYSİZ UREME
Eşey hucrelerinin oluşumu ve dollenme olmadan, bir atadan yeni bir canlının meydana gelmesine denir
Eşeysiz ureme sonucu meydana gelen canlılar arasında gorulen farklılıklar mutasyonlar ve modifikasyonlar sonucudur
1 Bolunerek Ureme
Bakteriler, maviyeşil alg ’ler ve protista grubu canlıların (Amip, Oglena vb) coğunda gorulur Genellikle vucudun (hucrenin) ikiye bolunmesi şeklinde olur
2 Tomurcuklanmayla Ureme
Bir hucreli canlılardan bira mayası, cok hucreli canlılardan hidra, bitkilerden de ciğer otlarında gorulur
Ana canlının vucudunun bir kısmından meydana gelen tomurcuk (cıkıntı) gelişerek ayrılır ve yeni bir ferdi oluşturur veya beraber bir arada kalarak kolonileri meydana getirirler
3 Sporla Ureme (Sporogoni)
Sporla uremede rol oynayan sporlar, haploit canlılarda mitoz bolunmeyle, diploit canlılarda mayoz bolunmeyle meydana gelir Sporlar n kromozomludur Bu ureme şekli; bazı bir hucrelilerde, mantarlarda, eğrelti otlarında, su yosunlarında ve kara yosunlarında gorulur
4 Vejetatif Yollarla Ureme
Ana canlıdan duzensiz olarak kopan parcalar eksik kısımlarını tamamlayarak yeni bireyleri oluştururlar
Regenerasyonla ureme : Bir gelişme bicimi sayılabilen yenilenme ya da regenerasyon olayı ile eşeysiz ureme de gercekleştirilmiş olmaktadır
Organizmanın kopan bir parcasını yeniden oluşturup tamamlaması olayında, kopan parca da tam bir birey oluşturabilmektedir
Orneğin, deniz yıldızı, toprak solucanı ve planaryadan kopan her bir parca kendini tamamlayıp yeni bireyi meydana getirebilir Kertenkelede kopan kuyruğun tamamlanması ureme değildir Cunku kopan parcadan yeni bir canlı oluşmaz
Bitkilerde Vejetatif Ureme : Cicekli bitkilerde gorulen eşeysiz ureme şeklidir Tarımla uğraşanlar vejetatif ureme şekillerinden yararlanarak tam ataya benzer urunler elde etmektedirler Cekirdeksiz uzum, muz, portakal, mandalin, kavak, soğut ve bazı sus bitkileri vejetatif (eşeysiz) yolla coğaltılır Bitkilerde, herhangi bir organa ait doku orneklerinin ozel besiyerlerinde coğaltılmasıyla yeni bireyler oluşturabilir Bu yonteme ise “doku kulturu denir
B EŞEYLİ UREME
Eşey bakımından farklı iki bireyden veya aynı bireyin farklı organlarından oluşan farklı kalıtsal yapıdaki gamet lerin birleşerek zigot u meydana getirmesine eşeyli ureme denir
Hayvanların coğunda ve bazı bitkilerde (incir, dut vs) dişi ve erkek gametler eşey bakımından farklı bireylerde meydana gelir Boyle canlılara ayrı eşeyli denir Bazı canlılarda ise ureme hucrelerini meydana getiren dişi ve erkek eşey bezleri aynı bireyde bulunur Boyle canlılara hermafrodit (erselik) denir
1 Eşeyli Uremenin Esasları
Eşeyli uremede birleşen gametlerden biri dişi, diğeri erkek ozelliğindedir Gametler (ureme hucreleri) her zaman haploid
2 Eşeyli Ureme Ceşitleri
a İzogami : Şekil ve buyukluk bakımından aynı, kalıtsal yapısı farklı iki gametin birleşip zigotu meydana getirmesi olayına denir Bazı tek hucreli alg ’ler ve ipliksi yeşil su yosunlarında gorulur
b Anizogami (Heterogami): Şekil ve buyukluk bakımından farklı iki gametin birleşip zigotu meydana getirmesi olayına denir İpliksi yeşil alglerden bazılarında cok kucuk bir erkek gamet ile cok iri yumurta hucresi birleşerek zigotu oluşturur
c Oogami : Yuksek yapılı bitkilerde, hayvanlarda ve insanda gorulur Dişi gamet (yumurta) buyuk, bol sitoplazmalı ve hareketsizdir Erkek gamet (sperm) kucuk, az sitoplazmalı ve kamcılıdır
d Metagenez (Dol Değişimi): Bazı tek hucrelilerde (plazmodyum), bazı omurgasız hayvanlarda (deniz anası), mantarlarda butun ciceksiz bitkilerde gorulur Canlının hayat devrinde eşeyli ve eşeysiz ureme birbirini takip eder
e Partenogenez : Yumurta hucresinden dollenme olmadan yeni bir canlının meydana gelmesine denir Partenogenez olayı coğunlukla arılar, karıncalar, yaprak bitleri, su pireleri ile bazı cekirge ve kelebek turleri gibi omurgasız hayvanlarda gorulur
f Konjugasyon (Kavuşma) : Kalıtsal yapısı faklı iki hucrenin, aralarında oluşturdukları bir sitoplazmik kopru sayesinde kalıtsal madde alışverişi yapmalarıdır
g Hermafroditizm : Bazı turlerde, hem erkek hemde dişi organı bulunduran bireyler, kendi kendilerini dolleyerek tek başlarına uremeyi sağlayabilirler Ancak, hermafrodit turlerin coğunda yabancı dollenme tercih edilir
Tenyalar, bezelye gibi bazı bitkiler hermafroditlikle uremenin en iyi ornekleridir
Canlıların Ureme Şekilleri
Her canlının neslini devam ettirmek uzere kendine benzer yeni bireyler meydana getirmesi olayına ureme denir
A EŞEYSİZ UREME
Eşey hucrelerinin oluşumu ve dollenme olmadan, bir atadan yeni bir canlının meydana gelmesine denir
Eşeysiz ureme sonucu meydana gelen canlılar arasında gorulen farklılıklar mutasyonlar ve modifikasyonlar sonucudur
1 Bolunerek Ureme
Bakteriler, maviyeşil alg ’ler ve protista grubu canlıların (Amip, Oglena vb) coğunda gorulur Genellikle vucudun (hucrenin) ikiye bolunmesi şeklinde olur
2 Tomurcuklanmayla Ureme
Bir hucreli canlılardan bira mayası, cok hucreli canlılardan hidra, bitkilerden de ciğer otlarında gorulur
Ana canlının vucudunun bir kısmından meydana gelen tomurcuk (cıkıntı) gelişerek ayrılır ve yeni bir ferdi oluşturur veya beraber bir arada kalarak kolonileri meydana getirirler
3 Sporla Ureme (Sporogoni)
Sporla uremede rol oynayan sporlar, haploit canlılarda mitoz bolunmeyle, diploit canlılarda mayoz bolunmeyle meydana gelir Sporlar n kromozomludur Bu ureme şekli; bazı bir hucrelilerde, mantarlarda, eğrelti otlarında, su yosunlarında ve kara yosunlarında gorulur
4 Vejetatif Yollarla Ureme
Ana canlıdan duzensiz olarak kopan parcalar eksik kısımlarını tamamlayarak yeni bireyleri oluştururlar
Regenerasyonla ureme : Bir gelişme bicimi sayılabilen yenilenme ya da regenerasyon olayı ile eşeysiz ureme de gercekleştirilmiş olmaktadır
Organizmanın kopan bir parcasını yeniden oluşturup tamamlaması olayında, kopan parca da tam bir birey oluşturabilmektedir
Orneğin, deniz yıldızı, toprak solucanı ve planaryadan kopan her bir parca kendini tamamlayıp yeni bireyi meydana getirebilir Kertenkelede kopan kuyruğun tamamlanması ureme değildir Cunku kopan parcadan yeni bir canlı oluşmaz
Bitkilerde Vejetatif Ureme : Cicekli bitkilerde gorulen eşeysiz ureme şeklidir Tarımla uğraşanlar vejetatif ureme şekillerinden yararlanarak tam ataya benzer urunler elde etmektedirler Cekirdeksiz uzum, muz, portakal, mandalin, kavak, soğut ve bazı sus bitkileri vejetatif (eşeysiz) yolla coğaltılır Bitkilerde, herhangi bir organa ait doku orneklerinin ozel besiyerlerinde coğaltılmasıyla yeni bireyler oluşturabilir Bu yonteme ise “doku kulturu denir
B EŞEYLİ UREME
Eşey bakımından farklı iki bireyden veya aynı bireyin farklı organlarından oluşan farklı kalıtsal yapıdaki gamet lerin birleşerek zigot u meydana getirmesine eşeyli ureme denir
Hayvanların coğunda ve bazı bitkilerde (incir, dut vs) dişi ve erkek gametler eşey bakımından farklı bireylerde meydana gelir Boyle canlılara ayrı eşeyli denir Bazı canlılarda ise ureme hucrelerini meydana getiren dişi ve erkek eşey bezleri aynı bireyde bulunur Boyle canlılara hermafrodit (erselik) denir
1 Eşeyli Uremenin Esasları
Eşeyli uremede birleşen gametlerden biri dişi, diğeri erkek ozelliğindedir Gametler (ureme hucreleri) her zaman haploid
2 Eşeyli Ureme Ceşitleri
a İzogami : Şekil ve buyukluk bakımından aynı, kalıtsal yapısı farklı iki gametin birleşip zigotu meydana getirmesi olayına denir Bazı tek hucreli alg ’ler ve ipliksi yeşil su yosunlarında gorulur
b Anizogami (Heterogami): Şekil ve buyukluk bakımından farklı iki gametin birleşip zigotu meydana getirmesi olayına denir İpliksi yeşil alglerden bazılarında cok kucuk bir erkek gamet ile cok iri yumurta hucresi birleşerek zigotu oluşturur
c Oogami : Yuksek yapılı bitkilerde, hayvanlarda ve insanda gorulur Dişi gamet (yumurta) buyuk, bol sitoplazmalı ve hareketsizdir Erkek gamet (sperm) kucuk, az sitoplazmalı ve kamcılıdır
d Metagenez (Dol Değişimi): Bazı tek hucrelilerde (plazmodyum), bazı omurgasız hayvanlarda (deniz anası), mantarlarda butun ciceksiz bitkilerde gorulur Canlının hayat devrinde eşeyli ve eşeysiz ureme birbirini takip eder
e Partenogenez : Yumurta hucresinden dollenme olmadan yeni bir canlının meydana gelmesine denir Partenogenez olayı coğunlukla arılar, karıncalar, yaprak bitleri, su pireleri ile bazı cekirge ve kelebek turleri gibi omurgasız hayvanlarda gorulur
f Konjugasyon (Kavuşma) : Kalıtsal yapısı faklı iki hucrenin, aralarında oluşturdukları bir sitoplazmik kopru sayesinde kalıtsal madde alışverişi yapmalarıdır
g Hermafroditizm : Bazı turlerde, hem erkek hemde dişi organı bulunduran bireyler, kendi kendilerini dolleyerek tek başlarına uremeyi sağlayabilirler Ancak, hermafrodit turlerin coğunda yabancı dollenme tercih edilir
Tenyalar, bezelye gibi bazı bitkiler hermafroditlikle uremenin en iyi ornekleridir