AK Parti Erzurum Milletvekili İbrahim Aydemir ve AK Parti'li milletvekillerinin imzasını taşıyan, çek mağdurlarının mağduriyetini gidermesini de kapsayan torba kanun teklifi TBMM Başkanlığı'na sunuldu.
Buna nazaran, çek kanununda yapılan düzenlemeyle, karşılıksız çekten karar giyen kişi, tahliye tarihinden itibaren en geç bir yıl içinde çek bedelinin ödenmeyen kısmının onda birini alacaklıya ödemek zorunda olacak. Kişinin, kalan kısmını bir yıllık müddetin bitiminden itibaren ikişer ay ortayla 15 eşit taksitle ödemesi durumunda, mahkemece, ceza mahkumiyetinin bütün sonuçlarıyla ortadan kaldırılmasına karar verilecek. İnfazın durdurulduğu tarihten itibaren en geç bir yıl içinde çek bedelinin ödenmeyen kısmının onda biri ödenmediği takdirde, alacaklının şikayeti üzerine mahkemece kararın infazının devamına karar verilecek.
PARA BUL YOKSA HAPİSTESİN!
Türkiye Bankalar Birliği Risk Merkezi bilgilerine nazaran Ocak 2018'den Nisan 2020'ye kadar geçen devirde 336 bin 586 tekil kişinin çeki karşılıksız çıktı. Pandeminin iktisatta yarattığı tahribat dikkate alındığında bu sayının artması bekleniyor. Aydınlık pandemi gerek pandemi sürecinin başında gerekse olağanlaşma periyoduna birinci adım atıldığında çek yasası mağdurlarının taleplerini kamuoyunun gündemine taşıdı.
Kelam konusu yasal düzenlemenin bugün TBMM gündemine gelmesi bekleniyor. Yasal düzenleme çek yasası mağdurlarına nefes aldıracak bir müddet tanıyor. Ancak Çek Yasası Mağdurları Temsilcisi Haydar Zirek'e nazaran bu düzenleme kanayan yaraya merhem değil.
Altı yıla kadar ceza alan yüz kızartıcı hataları işlemiş olan hatalıların dahi affedildiği yeni infaz yasasında, çek yasası mağdurlarının üst sonu beş yıl olan cezalar aldıkları halde kapsam dışı bırakıldığını kaydeden Haydar Zirek, şunları söyledi:
"Bu infaz paketi kanunlaşmadan evvel 24 Mart 2020 tarihinde çek kanunda değişiklik yapılıp çek mağdurları üç aylığına kurallı tahliye edilmişti. Kaideli tahliye diyoruz zira bir dolandırıcı altı yıl ceza almış olmasına karşın önüne rastgele bir şart konulmadan salıverilmişti. Lakin çek yasası mağdurlarına üç ay içerisinde (bu devir koronavirüsün ülkemizde pik yaptığı dönem) 'borcunun yüzde 10'unu öde geri kalanını da 15 taksitte öde' dendi. Yani işin aslı dolandırıcıya, hırsıza, rüşvetçiye, ihaleye fesat karıştırana, cana kast edene vs. rastgele bir koşul koşulmazken, ödeme acziyetine düşmüş dürüst esnafa sokağa çıkma yasakları uygulanıyorken 'para bul yoksa hapistesin' dendi."
MAĞDURLARIN ALACAKLARI NE OLACAK?
Buradaki eşitsizliğe dikkat çeken Haydar Zirek, "Çek yasası mağdurlarına bunun açıklamasını 'alacaklı mağdurlar ne olacak' diye yapanlar 'dolandırıcının mağdur ettiği beşerler ne olacak, hırsızların mallarını çaldığı beşerler ne olacak, adam yaralayanın mağdur ettiği karşı taraf ne olacak' demediler. Çek yasası mağdurları da esasen alacaklı kesim. Şayet bahis alacaklıları korumaksa, konkordatolar nedeniyle alacaklarını tahsil edemeyenleri neden korumadınız? Senet alacaklarını neden korumadınız? Çak mağdurlarının elinde borçlarına karşılık tahsil edemedikleri senetler var. Husus esnaf olduğunda koronavirüs sürecinde para bul diyerek imkansızı istediler" diye konuştu. Çek yasası ile ilgili Meclis'e sunulan son kanun teklifin üç aylık süreyi 12 aya çıkardığını kaydeden Zirek, "Bunun üç ayı doldu bile. Geriye dokuz ay kaldı. Bu mühlet Mart 2021'de dolacak. Bu dokuz ayda, çek yasası mağduru esnaflar yeni nizam kurup yüzbinlerce lira ödeme yapmak mecburiyetindedir ki tekrar mahpus yüzü görmesin. Lakin maalesef her şeyini kaybetmiş bir beşerinin bu meblağları böylesine dar bir iktisatta ve yoklukta edinme yahut kazanma bahtı yoktur, iş insanları tekrar mahpusa girmemek için çıkarılmak üzere olan yasanın sonucunda dolandırıcılığa yahut hırsızlığa yönlendirilmektedir, bu kaçınılmaz bir sondur" sözlerini kullandı.
TAHLİL: İSİMLİ SİCİL AFFI
Bir çek yasası mağdurunun cezası mutlaklaştığı anda isimli sicil kaydında sabıkalı ibaresi belirdiğini hatırlatan Haydar Zirek, kelamlarını şöyle sürdürdü: "Bu ibare için mahpusa girmesine gerek yok. Bu ibare ile rastgele bir iş müracaatında bulunduğunda sabıkalı olmasından kaynaklı bir iş edinemez. Zira birçok firmanın karar giymiş birisini çalıştırmak istemediği bir ülkede yaşıyoruz. Bir örnek verecek olursak;geçmiş yıllarda bulunduğu vilayette vergi rekortmeni olan bir çek yasası mağduru bir iş insanımız fabrikaya taban fiyatla iş müracaatında bulunduğunda 'sabıkası' olması gerekçesiyle işe alınmamıştır. Diğer bir çek mağduru imza yetkileri kısıtlandığı için kendi işyerinde bile (eğer kaldıysa) çalışamaz. Bu kaideler altında bu iş insanları kendi işyerlerinde dahi çalışamıyorken ki o da kaldıysa fabrikada dahi minimum fiyatla işe alınmıyorken değil dokuz ay 190 ay da verseniz bu insanların mağduriyetine tahlil bulamazsınız. Üstte bahsi geçen sebeplerle çek yasası mağdurları için isimli sicil affı getirilmeli."
'YURT DIŞI YASAĞI KALKMALI'
Birçok çek yasası mağduruna hakim kanaati ile yurt dışına çıkış yasağı konulduğunu da belirten Haydar Zirek, şu görüşleri lisana getirdi: "Halbuki, hata birebir, ceza tıpkı lakin yalnızca mahkemeler değişik olmasına karşın bir iş insanın 10 belgesi varsa 9'undan isimli denetim kaidesi (yurt dışına çıkış yasağı) uygulamazken, bir başkası uyguluyor, bu da iş beşerinin hareket alanını ve para kazanıp borç ödeyebilme kabiliyetini engelliyor. Bu durum iki türlü kahra sebep olmaktadır. Birincisi ülkemizdeki şu anki ekonomik sakinlikten kaynaklı zahmet çektiği için yurt dışına çıkarak para kazanıp borcunu ödemeye çalışan iş insanlarının önüne set koyuluyor. İkincisi, birçok iş insanın hali hazırda yurt dışında iş yerleri var ve bu yasaktan kaynaklı kendi işyerlerine gidemiyorlar. Çek maddesine getirilen yeni teklif 'parayı ne yap et bul fakat işyerine de gitme' diyor! Çek yasası mağdurlarının ikinci isteği üstte bahsi geçen sebeplerle yurt dışı çıkış yasaklarının kaldırılmasıdır."
ÇEK KABAHATİ MU, KRİZ MAĞDURU MU?
Ak Parti Milletvekili, TBMM Adalaet Komitesi Başkanvekili Yılmaz Tunç'un "Karşılıksız #ÇekSuçu’ndan hükümlü olanların çek bedelinin ödenmeyen kısmının onda birini alacaklıya ödemek zorunda olduğu süreyi üç aydan bir yıla çıkaran kanun teklifi TBMM Başkanlığına sunuldu” açıklamasındaki “çek suçu” tabirine itiraz eden Haydar Zirek, şunları söyledi:
“Bu çek yasası mağdurlarını anlamamanın tezahürüdür. Çek kabahati demek alacaklarını alamadığı için tökezleyen, döviz kurlarının ani ve inanılmaz artışından etkilenen, faiz artışlarından beli bükülen, Rus uçağının düşürülmesiyle Rusya’nın uyguladığı ambargo ile malları elinde çürüyen, FETÖ'nün hain darbe teşebbüsü sonrası bankaların kredilerini geri çağırdığı, yeniden FETÖ soruşturmaları sebebiyle kamudan alacaklarını uzun müddet tahsil edemeyen iş beşerlerine 'suçlu' gözüyle bakmak demektir. Madem haklı sebeplerle dahi ödeme acziyetine düşmek kabahat ve bu duruma çek hatası deniyorsa ve hukuk jargonumuza bu terimi kazandırıyorsak, o vakit kredi kartı kabahati, senet cürmü, kira ödeyememe cürmü, doğalgaz ve elektrik borcu ödeyememe cürmü üzere tabirleri de kazandırmak gerek! Bu sebeple çek yasası mağdurları hatalı değil borçlu diyoruz. Türel münasebetlerden devam edecek olursak: Çeke mahpus cezası anayasamızın 38. Hususuna terstir. Yeniden ceza kanunumuzun eşitlik, cezai yaptırımda orantılılık, mahpus cezasının son deva olması prensiplerine karşıttır. Yalnızca bizim hukuk kurallarımıza değil altında imzamızın bulunduğu memleketler arası bir mukavele olan Avrupa İnsan Hakları Mukavelesinin 4. hususuna de terstir ve çeke mahpus cezası Türkiye hariç hiç bir ülkede uygulanmaz! Üstte bahsi geçen sebeplerle çek yasası mağdurlarına özgürlükleri şarta bağlanmadan, müddet kaidesi verilmeden teslim edilmelidir. Zira bu durumun vehametini mühlet uzatımıyla gidermek imkansızdır."
‘CEZA HUKUKU SON DEVA OLMALI’
Avukat Hüseyin Çobanoğlu ise, çek alacaklıları istikametinden de bir mağduriyet olduğuna dikkat çekerek, temel sorunun çek kanununun yamalı bohçaya dönmesinden kaynaklandığını söz etti. Çekte kalıcı, dengeli ve uzun vadeli bir düzenleme yapılmasının gerekli olduğunu anlatan Çobanoğlu, "Borçlular, ekonomik dalgalanmalardan etkilendikleri için bu duruma düşüyorlar. Karekodlu çek sistemine geçildi lakin sıkıntılar sürüyor bu da durumun ekonomik olduğunu gösteriyor. Mağduriyet iki taraflı. İki tarafı da mağdur etmeyecek bir düzenleme şart" dedi.
Kısa vadeli tahlillerin iki taraf için de güvensizlik yarattığını belirten Çobanoğlu, "Çek ticari hayat döngüsünün bir modülü, ceza hukuku son deva olmalı. Çek alacaklısı ödenmeyince çabucak cezaya başvurulmamalı. Sorun ticaret hukuku içinde çözülmeli. Fakat birinci etapta ceza hukukuna başvuruluyor" diye konuştu.
TESK: TAHLİL BULUNMALI
Türkiye Esnaf ve Sanatkarları Konfederasyonu (TESK) Genel Başkanı Bendevi Palandöken, Son düzenlemenin bir öteleme durumu olduğunu söyledi. Esnafın çek borcu olmadığını, bahsin daha fazla tüccar sınıfını kapsadığını anlatan Palandöken, meseleye mutlak bir tahlil getirilmesini önerdi.
Recep Erçn/Aydınlık