Linux tabanlı dağıtımlar günümüzde birçok yerde artık hayli yaygın halde kullanılıyor. Bunlar ortasında yanılgıların telafisinin olmadığı ve stabilitenin kıymetli olduğu kurumsal sistemler, sunucular, hatta üretim ortamları yer alıyor. CentOS da günümüz kurumsal-stabilite odaklı Linux dağıtımlarında başı çeken projelerden birisiydi ki Technopat sunucusu da bu Linux dağıtımı üzerine heyeti. Öte yandan Red Çizgi tarafından satın alınan bu projenin yakın vakitte fişi çekildi diyebiliriz. Artık daimi Beta pozisyonuna geçen CentOS Linux işletim sistemini evvel yakından tanıyalım, sonra da alternatiflere göz atalım.
CentOS, açılımı Community Enterprise Operating System olan RHEL’in (Red Çizgi Enterprise Linux) tekrar yapılandırılmış bir topluluk sürümüdür. Mayıs 2004’de RHEL 2.1AS sürümünden fork edilerek geliştirilmiş birinci CentOS olan CentOS sürüm 2 piyasaya sürüldü. CentOS, ardındaki topluluk takviyesiyle fiyatsız kurumsal seviyede stabil dağıtımlar sunuyordu. Hosting şirketleri, geliştiriciler, Linux severler ve birçok toplulukta epeyce tanınan bir dağıtım oldu. O denli ki, 2012 yılında sunucu pazarında Debian’ın liderliğini elinden aldı ve daha sonra birinciliği kaptırsa bile kesimi elinde tutmaya devam etti.
Red Sınır Enterprise Linux, fiyatlı bir işletim sistemiyken, RHEL takviye fiyatını ödemek istemeyen lakin stabil ve kurumsal yazılımları tercih eden birçok oluşum CentOS’u kullanıyor. Sunucu için işletim sistemi seçimi yazımızda CentOS’un öteki dağıtımlara kıyasla avantajlarına uzun uzun değinmiştik. Bu avantajlı durum bugüne kadar devam ederken, Red Çizgi tarafından alınan ani bir kararla RHEL 8’in tekrar yapılandırılmış dağıtımı olan CentOS Linux 8’in 2021 yılı içerisinde sonlandırılacağı açıklandı. Sonlandırılmanın çabucak akabinde CentOS Linux projesi CentOS Stream olarak değiştirildi ve Red Sınır Enterprise Linux’un upstream yani geliştirme kolu olarak devam etmeye başladı. CentOS’un indirme sayfasında en son CentOS 8 sürümü olan 2011 dayanağının 31 Aralık 2021’de biteceğini görebilirsiniz.
CentOS’un yayınlanma formu değişeceğinden, bu onu asıl öne çıkaran kararlılık ve RHEL’in fiyatsız sürümü olma avantajlarını yitireceği manasına geliyor.
CentOS Stream’i, Fedora ve RHEL’in ortasındaki bir dağıtım olarak düşünebilirsiniz. Bundan sonra RHEL’in gelişimi şu formda olacak:
Fedora Linux > CentOS Stream > RHEL
Evvel yapılmak istenen ilgili değişiklikler ve güncellemeler Fedora’da yapılıp test edilmeye başlanacak, daha sonra ikinci bir test sürümü olan CentOS Stream’de başarılı olursa RHEL’de uygulanmaya başlanacak. Bu da CentOS’un en değerli yanı olan stabilitesini büyük ölçüde yitirmesine neden olacak.
Red Hat’ın izlediği siyaset ve CentOS’un upstream’e olan evrimi epey tartışıldı. 8 Aralık 2020 tarihinde birçok bireye gönderilen e-posta şu halde;
“CentOS projesinin geleceği; CentOS Stream. Bir sonraki yıl (2021 yılı kastediliyor) Red Hat’ın yine inşası olan CentOS Linux’tan geçiş yapılacak ve mevcut RHEL kullanılmaya devam edilecek. RHEL 8’in yine yapılandırılmış hali olan CentOS Linux 8 ise 2021 yılının sonlarında sona erecek. Bu tarihten itibaren CentOS artık RHEL’in upstream geliştirme kolu olarak devam edecek.”
E-postanın devamında birçok oluşumun RHEL 7 tabanına yaptığı yatırımlara da değiniliyor. RHEL 7 sürümüne olan tam dayanak 2024 yılında kesilirken, 2029 yılında da hayat döngüsü büsbütün sona ermiş olacak.
“Bu ortada, birçoğunuzun CentOS Linux 7 sürümüne yatırım yaptığını biliyoruz, bu nedenle RHEL 7 ömür döngüsün geri kalanında takviye sağlamaya devam edeceğiz.”
“CentOS Linux 8 sona erdirildiğinde en yeterli seçeneğiniz CentOS Stream 8 sürümüne geçmek olacaktır. CentOS Linux 8’i rastgele bir üretim ortamı üzerinde kullanıyorsanız ve CentOS Stream’in gereksinimleriniz için yetersiz geleceğini düşünüyorsanız, seçenekleriniz hakkında Red Çizgi ile irtibata geçmenizi öneriyoruz.”
Bildiğiniz üzere CVE’ler (Common Vulnerabilities and Exposures / Ortak Güvenlik Açıkları ve Etkilenmeler) rastgele bir değerli yazılımda çıkan zafiyetleri/güvenlik risklerini söz eden birtakım ilanlara ve bu ilanların kodlarına deniliyor.
CentOS Stream güvenlik açıklarını evvelki sürüm olan CentOS Linux 8’den biraz daha farklı bir formda ele alacak. Her ne kadar olağan geliştirme güncellemelerini birinci alan CentOS Stream olacak olsa bile, güvenlik açıkları kelam konusu olduğunda birinci olarak RHEL yamanana kadar bu sürümler güvenlik güncellemelerini alamayacak. Siber güvenliğin epey kıymetli olduğu günümüz dünyasında bu durum birçok CentOS kullanıcısını epey güç durumda bırakabilir.
CentOS projesinin web sitesinde yer alan “Sıkça Sorulan Sorular” kısmındaki bilgiye nazaran hayır.
“Hayır, CentOS Stream sürümü düzeltmeleri ve özellikleri RHEL’den daha evvel alacak. Genel itibariyle konuşacak olursak, CentOS Stream’in daha az kusur ve daha çok çalışacağını düşünüyoruz. Ama her daim bir RHEL sürümüne neyin gittiğini direkt gösteriyor.”
“Bunun için donanım, kaynak koyulmayacak ve gönüllülerden bu türlü bir şey için çalışmasını istemeyeceğiz. Bunun yapmaya çalıştığımız şeyi sulandırdığını düşünüyoruz. CentOS Stream’e yine odaklanınız. Bütün bunlarla birlikte, kod açık kaynaklı ve kimsenin onu kullanmasını, koddan kendi paketlerini oluşturmasını engellemeye çalışmayız.”
Hayır, CentOS 7 bilinen RHEL 7 hayat döngüsünde kullanılmaya devam edilecek. Bu değişikliğin CentOS 7 kullanıcıları üzerinde rastgele bir tesiri olmayacak.
CentOS’un kurucu ortağı Greg Kurtzer, Red Çizgi tarafından alınan bu karardan birçok topluluk üyesi üzere şad olmadı. CentOS’dan daha öncesinde Caos Linux isminde bir Red Çizgi tekrar inşa projesi de yönetmiş olan Kurtzer, daha sonra CentOS projesini oluşturmak için kendi çalışmasını Rocky McGough ve Lance Davis’in çalışmalarıyla birleştirmişti.
Krutzer, yaptığı basın açıklamasında Red Hat’tan gelen haberlere şok olduğunu, CentOS’u kurduğunda asla bu türlü büyük ve tesirli bir dağıtım olacağını hayal etmediğini söyledi. Bu beklenmedik değişime cevaben CentOS’un bir öbür kurucu ortağı olan Rocky McGough’un onuruna Rocky Linux ismindeki yeni bir projeyi duyurdu.
Rocky Linux’un şimdiden oluşturduğu sistemli topluluk yapısı ve gerisine aldığı AWS üzere dev sponsorlarla birlikte başarılı bir dağıtım olacağını düşünüyoruz.
Red Sınır, CentOS Linux’u upstream kısmı olarak değiştirdiği günden beri hem kurumsal topluluktan hem de topluluktan gelen çok güçlü bir reaksiyonla karşılaştı. CentOS’un tasarımcılarından gelen Rocky Linux atağı ve peş peşe alınan Red Çizgi eserlerini terk etme kararları kırmızı grubu bir adım geriye attırdı.
20 Ocak 2021’de Red Sınır geliştiricilerin ve topluluğun paketler oluşturup çeşitli ortamlarda kullanabileceği ve 16 bilgisayarla sonlu fiyatsız bir RHEL sürümü yayınlandı. Bu sürümün gaye kitlesinde aşağıdaki oluşumlar yer alıyor.
- Geliştiriciler
- Sistem Yöneticileri
- Home Lab Ortamları
- Küçük Geliştirme Takımları
- Daha evvel CentOS’u, RHEL yerine kullanan kar emeli gütmeyen dernek, vakıf ve kuruluşlar
Fiyatsız Red Sınır Enterprise Linux Programının Detayları
Bu karar sonucunda iki cins kullanıcı RHEL’i %100 fiyatsız kullanabilecek.
1. Küçük Eser Ortamları ve Yükler
Olağanda Red Çizgi geliştirici programı, geliştiriciler için maalesef yalnızca bir makineye müsaade veriyor. Eser ortamlarında ve üretimde bir geliştirici aboneliği kullanamıyordunuz. Lakin 20 Ocak’ta alınan yeni kararla birlikte bu değişti.
“RHEL için olan Ferdî Geliştirici aboneliğinizle 16 sisteme kadar üretimde bulunabilirsiniz. Evet, küçük üretim ortamları için bu fiyatsız ve kendinden takviyeli bir RHEL. RHEL’i indirmek için sadece fiyatsız bir Red Çizgi hesabı oluşturup oturum açmanız gerekiyor. Öteki hiçbir şeye gerek yok. Bu bir satış programı değil, bu nedenle satış temsilcileri ile takip edilen bir şey de değil. Yalnızca isterseniz tam dayanak edinebilmek için aboneliğinizi yükseltebilirsiniz, size kalmış bir şey.”
Bu aboneliklerinizi yalnızca şahsî bilgisayarlar yahut geliştirme ortamında kullanmak zorunda değilsiniz. Müsaade verilen formda Google Cloud, Amazon AWS, Microsoft Azure üzere bulut sağlayıcılarda, Vultr ve Linode üzere sunucu sağlayıcılarda da kullanabilirsiniz. Tek yapmanız gereken barındırma fiyatlarını ödemeniz, RHEL fiyatsız. Bu atılım keşke CentOS 8’in fişini çekip, yıllardır gerisinde olan büyük bir kitle kaybedilmeden yapılsaydı.
2. Müşteri Geliştirme Grupları İçin Fiyatsız RHEL
Kişisel RHEL geliştirici aboneliğinde şimdiye kadar birçok sınırlama mevcuttu. Artık evvelki sınırlamalar yok, birebir vakitte abonelerin geliştirme programına katılıp daha fazla avantajdan yararlanabilme imkanı doğuyor. Müşteri geliştirme takımları artık mevcut abonelik yardımıyla rastgele bir ek fiyat ödenmeden eklenip RHEL’den faydalanabilecek.
RHEL için şimdiki Kişisel Geliştirici aboneliği, 1 Şubat 2021 tarihinde mevcut geliştirici abonelikleri de dahil herkese açık hale geldi. Bu tarihten sonraki vakit dilimi içerisinde Red Sınır web sitesinden geliştirici hesabı oluşturup ilgili RHEL sürümünü edinip kullanmaya başlayabilirsiniz.
Ayrıyeten fiyatsız RHEL hakkındaki “Sıkça Sorulan Sorular” sayfasına da göz atmanız kesinlikle yararlı olacaktır.
CentOS projesinin Red Sınır tarafından rolling release ve test dağıtımı olacağı açıklandıktan sonra piyasada yerini alacak birtakım alternatifler ortaya çıkmaya başlamıştı. Bu yazıyı birinci yazdığımızda bu usul bir atağın daldan gelmesini açıkçası bekliyorduk.
Bizler bu adımın Oracle tarafından Oracle Linux için atılacağını düşünürken, asıl atılım CloudLinux‘tan geldi. Yıllardır sunucu sistemlerine yönelik inançlı ve kararlı ticari işletim sistemi tahlilleri geliştiren CloudLinux, bu fırsattan yararlanmak isteyip AlmaLinux Vakfı‘nı kurarak Red Hat’tan çatallanarak AlmaLinux OS projesini başlattığını duyurdu.
Latincede ruh manasına gelen “Alma”, söylenene nazaran Linux dağıtımlarının ardındaki asıl ruhu anlatmak istediği için isim olarak seçilmiş. CloudLinux üzere dalda deneyimli bir firma tarafından geliştirilen bu dağıtımın RHEL ile neredeyse birebir uyumlu ve stabilitede olması hedefleniyor.
Kesimdeki başkan sunucu paneli cPanel‘de 30 Mart 2021 tarihinde çıkan 94 sürümüyle bir arada desteklediğini açıkladı. CloudLinux’un bu projesinde birinci ortaklardan biriyle gurur duyduklarını belirten cPanel, AlmaLinux’u CentOS’un en âlâ alternatiflerinden biri olabileceğini bir blog yazısıyla duyurdu.
Bu yazı aslında son bir ay boyunca Red Çizgi ve topluluk cephesinde yaşananların ufak bir özeti. Red Hat’in aldığı ani kararla, epey tanınan ve tahminen de Red Çizgi isminin bu kadar duyulmasını sağlayan CentOS’u stabil RHEL sürümü olmaktan çıkarıp upstream kolu haline getirmesi sonucunda topluluk kitleler halinde uzaklaşmaya başlamıştı. CentOS’un dizayncıları bile bu durumdan mutlu olmayıp Rocky Linux isminde bağımsız bir proje başlattıklarını duyurdu.
CentOS kararıyla bir nevi kendi kuyusunu kazan Red Sınır, 20 Ocak 2021 tarihinde aldığı ikinci ani kararla makus gidişatı durdurmak ve tekrardan topluluk dayanağını ardına alabilmek ismine 16 bilgisayara kadar fiyatsız bir RHEL sürümü sağlayacağını duyurdu. Artık Red Çizgi herkes için 16 lisansa kadar üretim ortamında ve sunucularda çalıştırılabilecek RHEL aboneliği sunuyor.
Akış biçimi ise rastgele bir değişiklik olmadan devam edecek. Fedora, her zamanki üzere Linux masaüstü kullanıcıları için bir dağıtım olmaya devam edecek ve RHEL onun geliştirilmiş sürümü olacak. CentOS Stream ise sonraki RHEL sürümü için geliştirme kolu olarak kalmaya devam edecek. Bankalar, bilgi merkezleri, hükümetler ve kurumsal müşteriler ise fiyatlı sürüm kullanmaya devam edecekler. Ayrıyeten 16 bilgisayardan yahut sunucudan fazla aygıtta RHEL kullanacaksanız, evvelce de olduğu üzere fiyatlı bir abonelik satın almanız gerekiyor.
Biz CentOS’un sona erdirilmesinin felaket olduğunu düşünmek yerine, Red Hat’ın son atılımıyla ve alternatif projelerin başlamasıyla avantaja dönüştüğünü düşünüyoruz. Rocky Linux, fiyatsız Red Çizgi derken ayrıyeten CloudLinux üzere büyük bir firmanın elinden çıkan AlmaLinux üzere bir alternatifimiz de bulunuyor. Artık kullanıcıların elde edebileceği hem fiyatsız tam bir RHEL sürümü, Rocky Linux ve AlmaLinux var.
Rocky Linux topluluğunun gerisine aldığı büyük sponsorlar ve büyük topluluğuyla âlâ işler çıkaracağını düşünüyoruz. AlmaLinux’un ise kesimde kurduğu ve kuracağı iştiraklerle epeyce yer edineceğini söyleyebiliriz. Kim bilir, gün gelir tahminen Rocky Linux ve AlmaLinux’da CentOS ve RHEL kadar tanınan olur ve daldaki yerlerini daha fazla konuşmaya başlarız.
Sizlerin de eklemek istediği bir şey varsa yorum yazabilir, sorularınız için Technopat Toplumsal’e bahis açıp üyelerimizle fikir alışverişinde bulunabilirsiniz.