ÇİNKO EKSİKLİĞİ
Çinkonun vücudumuzda çok kayda değer görevleri vardır 200 civarında enzim ve bir çok hormonun üretiminde (testosteron gibi) rol alır Esas işevleri aralarında: RNA, DNA, protein sentezi, insülinin aktivasyonu, VitaminA nın hücrelere taşınması ve kullanımı, yaraların iyileşmesi, hücrelerin bölünerek çoğalabilmesi, tad alma (bilhassa tuzlu tadın farkına varabilme), sperm yapımı, bağışıklık sisteminin güçlendirilmesi, tavır ve öğrenme performansının artışı, anne karnındaki ve doğmuş bebek ve çocukların yükselme ve gelişimi, kanda yağların taşınması gibi bir çok olayla ilişkilendirilmektedirler
Çinko eksikliği, Türkiye ve Dünya da en sık gözlenen mineral eksikliklerinden biri olmakla birlikte üzerinde en az durulanlardan birisidir Ülkemizde tarım yapılan topraklardaki çinko miktarı yüksek değildir (toprakların %4983 ünde daha alçak hudut olarak belirlenen 05 ppm den düşük, %3276 sında 0510 ppm arasındadır) Çinko kapların ve çinko su borularının da artık kullanımdan kalkmış olması çinko eksikliğine katkıda bulunmaktadır
Çinko Eksikliğinin Belirtileri
1 Yaşamı tehdit edebilecek düzeydeki ağır çinko eksikliği
Büllöz püstüler dermatit
ishal
saç dökülmesi
mental (zihinsel) bozukluklar
çoğu kez enfeksiyona yakalanma (hücre bağışıklık yetmezliği)
2 Orta dereceli çinko eksikliği
büyüme geriliği
hipogonadizm (cinsel organ gelişiminde gerilik)
cilt değişikliği
iştah bozukluğu
karanlığa armoni bozukluğu
bere iyileşmesinde geç kalma
tad duyusunda azalma
3 Düşük derecede çinko eksikliği
sinirsel ve duyusal değişiklikler
oligospermi
testosteron hormonunda azalma
thymulin aktivitesinde azalma
interlökin2 aktivitesinde azalmaokul öncesi çocukarda gelişme geriliği
çoğu kez enfeksiyonlara yakalanma
Çinko Eksikliğine Niçin Olabilen Hastalıklar
1 Yaşamı tehdit edebilecek düzeydeki ağır çinko eksikliği
akrodermatitis enteropatika
total parenteral nutrisyon
penisilamin tedavisi sonrası
akut alkol alımı
2 Orta dereceli çinko eksikliği
beslenmeye bağlı (toprak yeme gibi)
malabsorbsiyon bozuklukları
orak hücreli kansızlık
talasemiler (Thalassemia)
kronik böbrek hastalıkları
kronik karaciğer hastalıkları
3 Düşük derecede çinko eksikliği
en sık görülen gruptur Bilhassa çocuklar, gebeler ve yaşlılarda gözlenir
Çinko ve Saç Dökülmesi
İnsanlarda akut çinko eksikliği gelişmesi durumunda ilerleyici saç dökülmesi meydana gelebilmektedir Kronik çinko eksikliğinde ise saç büyümesi yavaşlamakta ve yaygın saç dökülmesi ile sonlanabilmektedir Saç hastalıklarında çinko eksikliği esas niçin olarak kabul edilmemekte oysa esaslı bir rolü olabileceği üzerinde durulmaktadır
Daha fazla hububat proteini tüketen gelişmekte olan ülkelerde, hububattaki azla miktardaki fitatlar ve öteki bazı organik bileşikler, demir ve çinkoyu bağlayarak emilimini azaltırlar
Tedavi
Çinko eksikliği durumunda özelikle de eksik alıma tabi artan eksikliklerde çinko taşıyan ilaçların kullanımı son derece başarılı sonuçlar vermektedir Doz ayarlamsı kilogram başına 1 mg oalcak şekilde yapılır; süt ve süt ürünleri ile birlikte alınmaz, tok karnına alınır 6 ıncı aydan sonradan bebklerde kullanılması öğüt edilmektedir Çinko Cvitamini ile birlikte alınırsa daha kolay emilir *
Çinkonun vücudumuzda çok kayda değer görevleri vardır 200 civarında enzim ve bir çok hormonun üretiminde (testosteron gibi) rol alır Esas işevleri aralarında: RNA, DNA, protein sentezi, insülinin aktivasyonu, VitaminA nın hücrelere taşınması ve kullanımı, yaraların iyileşmesi, hücrelerin bölünerek çoğalabilmesi, tad alma (bilhassa tuzlu tadın farkına varabilme), sperm yapımı, bağışıklık sisteminin güçlendirilmesi, tavır ve öğrenme performansının artışı, anne karnındaki ve doğmuş bebek ve çocukların yükselme ve gelişimi, kanda yağların taşınması gibi bir çok olayla ilişkilendirilmektedirler
Çinko eksikliği, Türkiye ve Dünya da en sık gözlenen mineral eksikliklerinden biri olmakla birlikte üzerinde en az durulanlardan birisidir Ülkemizde tarım yapılan topraklardaki çinko miktarı yüksek değildir (toprakların %4983 ünde daha alçak hudut olarak belirlenen 05 ppm den düşük, %3276 sında 0510 ppm arasındadır) Çinko kapların ve çinko su borularının da artık kullanımdan kalkmış olması çinko eksikliğine katkıda bulunmaktadır
Çinko Eksikliğinin Belirtileri
1 Yaşamı tehdit edebilecek düzeydeki ağır çinko eksikliği
Büllöz püstüler dermatit
ishal
saç dökülmesi
mental (zihinsel) bozukluklar
çoğu kez enfeksiyona yakalanma (hücre bağışıklık yetmezliği)
2 Orta dereceli çinko eksikliği
büyüme geriliği
hipogonadizm (cinsel organ gelişiminde gerilik)
cilt değişikliği
iştah bozukluğu
karanlığa armoni bozukluğu
bere iyileşmesinde geç kalma
tad duyusunda azalma
3 Düşük derecede çinko eksikliği
sinirsel ve duyusal değişiklikler
oligospermi
testosteron hormonunda azalma
thymulin aktivitesinde azalma
interlökin2 aktivitesinde azalmaokul öncesi çocukarda gelişme geriliği
çoğu kez enfeksiyonlara yakalanma
Çinko Eksikliğine Niçin Olabilen Hastalıklar
1 Yaşamı tehdit edebilecek düzeydeki ağır çinko eksikliği
akrodermatitis enteropatika
total parenteral nutrisyon
penisilamin tedavisi sonrası
akut alkol alımı
2 Orta dereceli çinko eksikliği
beslenmeye bağlı (toprak yeme gibi)
malabsorbsiyon bozuklukları
orak hücreli kansızlık
talasemiler (Thalassemia)
kronik böbrek hastalıkları
kronik karaciğer hastalıkları
3 Düşük derecede çinko eksikliği
en sık görülen gruptur Bilhassa çocuklar, gebeler ve yaşlılarda gözlenir
Çinko ve Saç Dökülmesi
İnsanlarda akut çinko eksikliği gelişmesi durumunda ilerleyici saç dökülmesi meydana gelebilmektedir Kronik çinko eksikliğinde ise saç büyümesi yavaşlamakta ve yaygın saç dökülmesi ile sonlanabilmektedir Saç hastalıklarında çinko eksikliği esas niçin olarak kabul edilmemekte oysa esaslı bir rolü olabileceği üzerinde durulmaktadır
Daha fazla hububat proteini tüketen gelişmekte olan ülkelerde, hububattaki azla miktardaki fitatlar ve öteki bazı organik bileşikler, demir ve çinkoyu bağlayarak emilimini azaltırlar
Tedavi
Çinko eksikliği durumunda özelikle de eksik alıma tabi artan eksikliklerde çinko taşıyan ilaçların kullanımı son derece başarılı sonuçlar vermektedir Doz ayarlamsı kilogram başına 1 mg oalcak şekilde yapılır; süt ve süt ürünleri ile birlikte alınmaz, tok karnına alınır 6 ıncı aydan sonradan bebklerde kullanılması öğüt edilmektedir Çinko Cvitamini ile birlikte alınırsa daha kolay emilir *