Çinko, periyodik tablonun II B grubunda bulunan, mavimtırak açık gri renkte, erime noktası düşük ve kırılgan olan bir metaldir Geçiş elementleri grubunda yer alan çinko epeyce geniş başvuru alanına sahiptir Antik çağlardan beri aşina* çinko birincil zamanlar ‘sahte gümüş ’ olarak da adlandırılmıştır Sert ve kırılgandır bir yapısının olması yanında 120 °C gibi bir sıcaklıkta ancak şekillendirilebilmektedir Çinko artı uç olarak katodik korozyon korumada ve galvanizlemede oldukça önemlidir
Çinko, bir tek yükseltgenme derecesi olan ve bileşiklerinde +2 değerlik alan bir elementtir Keza indirgen amfoter nitelik gösterir ve bileşiklerde çoğunlukla iyonik senet yapar Çinko; amonyak, amin, siyanür ve halojen iyonları ile karışık bileşikler meydana getirir, dinç bir indirgeyicidir ve yanıcı değildir Elektropozitif özelliği ile yükseltgen olmayan asitlerle tepkimeye girerek hidrojen açığa çıkarır Çinko, soğukta kuru havadan etkilenmediği gibi nemli havada ince bir hidrokarbonat katmanıyla kaplanır ve bu sıcaklıkta halojenlere bile dayanıklı ışık halkası kazanç Onu daha derin bir yükseltgenmeden korur
Çinko asitlerde hidrojen ayrıştırarak çözünür ve su içerisinde iken yüzeyinde koruyucu hidroksid oluşturduğundan çözünme göstermez Lakin bazlarda çinkat vererek çözünür Nitrat asidinde NH3, N2O, NO ve NO2 gibi ürünler meydana getirmek üzere çözünürken derişik sülfat asidinde* SO2 çıkışı görünür
En manâlı çinko bileşikleri* ZnO, ZnSO4, ZnCI2 dür
Çinkonun Dilekçe Alanları
Çinkonun dünyada yıllık tatbik miktarına bakıldığında demir, alüminyum ve bakırdan sonradan geldiği görülmektedir
Peki çinko nerelerde ve hangi amaçlar için kullanılır?
Çinko, üzerinde* koruyucu hidrokarbonat tabakası bulunduğu için, havadan etkilenmez ve damlarda* kaplamalarda kullanılır
Korozyondan korunma amacıyla, çelik gibi diğer metallerin galvanizlenmesinde, otomotiv endüstrisinde döküm kalıplarında, kuru pillerin çoğunda negatif elektrot yerine geçen dış kabında yararlanılmaktadır Demir levhaları çinko ile kaplamak* korozyonu önlemektedir
Çinko hem; pirinç, nikelli gümüş, öbür lehimler, alman gümüşü gibi alaşımların yapımında, demir ve çelik malzemelerinin koruyucu kaplamalarında, basınçlı dökümlerde, pirinç ve çinko levha yapımında kullanılır Yine* diş dolgularında Hg (civa) ile malgama biçiminde kullanılması çare amacı iledir Döküm yapılan çinko ile çeşitli sanat eşyaları yapılmaktadır Ayrıca ince bir tabaka halinde uygulanması, ciltte su kaybını önlediğinden merhemlerin bileşimine de katılabilmektedir Yaşa yan göz hastalıklarında da kullanımı görülmektedir Çinko sülfür, saatlerin akrep ve yelkovanlarında ve çinko metil, (Zn(CH3)2) pek fazla organik maddenin sentezinde kullanılmaktadır
Demir ve çelik ürünlerinde, çok miktar edilebilir pillerde, inşaat sektöründe ve çatı yapımı gibi alanlarda çoğunlukla kullanılmasının nedeni ise uzunlu ömürlü olmasıdır
Çinko oksit halinde kibrit yapımında, lastik sanayisin¬de, merhem ve kozmetiklerin yapımında kullanılmaktadır Çinko sülfür ile floresan ve eksi uç ışınlı lambalar yapılmaktadır Ayrıca çinko sülfat tarım ilaçlarında, kumaş boyanmasında ve tıpta; çinko klorür ise mobilya gibi eşyaların korunmasında ve lehim yapımında kullanılır
Jurnal* birçok vitamin ve mineral ilaçlarının bileşeni olmasının bir sebebi de bağışıklık sisteminin düzenli çalışabilmesini sağlamasındandır Cildin ve kasların erken yaşlanmasını önleyen antioksidan özellikleri ile beraber yaraların iyileşmesinde, görme duyusunun güçlenmesinde de etkilidir
Çinkonun Biyokimyası
Çinko,* adeta tüm hücrelerde bulunması gerekli olan bir mineraldir Çünkü, insan vücudunda gerçekleşen biyokimyasal reaksiyonların için 100 değişiklik enzimi etkin ayla getirmektedir
Çinko, hücre* çoğalması ve büyümesi için her gün muhakkak bir miktarda dıştan alınması gerekli olan* bir mineraldir* Dinç bir bağışıklık sisteminin oluşmasında, yaraların iyileşmesinde, vücudun lezzet ve kokuları algılamasında, görme duyusunun güçlenmesinde ve DNA sentezinde gereklidir Akyuvarların, antikorların oluşmasında da etkilidir
Çinko İçin Yiyecek Kaynakları Nelerdir?
Çinko epeyce pozitif gıdada bulunmaktadır Özellikle istiridye çokça çinko içerir Çinko içeren gıdalara baktığımızda; kırmızı et, kümes hayvanları, kabuklu deniz ürünleri, fasulye, fındık, kahvaltılık tahıl ürünleri ve süt ürünlerinin başı çektiğini görmekteyiz Çinkonun en iyi besinsel kaynağı deniz ürünleri ve kırmızı ettir, diyebiliriz Bu gıdalar çinkonun emilimini azaltıcı maddeler bulundurmadığı gibi, emilimi arttırıcı bir takım amino asitleri bulundurmaktadırlar
Nebati besinlerde , tahıllı ekmeklerde, tahıl ürünlerinde, baklagillerde (mercimek, darı, buğday) bulunan* fosfat ve fitatlar çinkonun emilimini* azaltırlarHem mayalanmış tahıl ekmeklerindeki çinko vücutta, mayalanmamış olanlardaki çinkodan daha etkilidir
Çinkonun maksimum bulunduğu besinler için 100 gramdaki değerleri şöyledir;
İstiridye :7 mg******************* Sütsüz çikolata : 2 mg
Peynir : 24 mg****************** Kuru fasulye : 3 mg
Sığır eti : 5 mg******************* Yumurta : 15 mg
Brokoli :1 mg********************* Karides : 23 mg
Darı : 25 mg********************* frenk lahanası : 1 mg
Jurnal çinko gereksinimine baktığımızda; yeni doğan ve ilk 6 ayda günde* 3 mg , 1 ile 10 yaşları arasında günde 10 mg, buluğ çağı* döneminde günde 15 mg ve gebe kadınlarda günde 20 mg olduğu görülmektedir Avrupa Birliğince öğüt edilen miktar ise günde 15 mg ’ dır Vücut için gerekli olan çinko miktarı özellikle bir takım dönemlerde yükselme göstermektedir Çocukluk dönemlerinde, gereksinmelerin arttığı hamilelerde, emzirme dönemindeki annelerde ve tatmin edici miktarda çinko alamayan yaşlılarda çinko takviyesi gereklidir
Çinko Azlığı Nedir? Nasıl Anlaşılması Mümkün?
Bilhassa çinko alımının yetkisiz olduğu, emiliminin zayıf olduğu zamanlarda, vücuttaki çinko kaybının arttığı dönemlerde birey enfeksiyonlara aleyhinde daha zayıftır Çocuklarda öğrenme yeteneğinin azalması, büyümedeki aksaklıklar, saç dökülmesi, kısırlık, soğuk eller ve ayaklar, koklama ve damak duygusunun sınırlı olması, tırnaklarda beyaz lekeler de çinko azlığını gösterebilmektedir
İshal, vücutta yaygın cilt lezyonları ve beslenme bozukluğu belirtilerinin görülmesi ağır çinko eksikliğine işarettir İştahsızlık, infeksiyona açık olma,* büyümede duraklama ya da yavaşlama ve yara iyileşmesinde gecikme de çinko eksikliğinden kaynaklanmaktadır
Çinko yetersizliği önemli bir boyuta ulaşması halinde tehlikeli durumlar ortaya çıkarabilir Yürek, beyin ve üreme sistemin özellikle bu minerale ihtiyacı vardır Bağışıklık sisteminin ahenkli çalışabilmesinin yanında , soğuk algınlığı ve gripten korunmak için de vücutta çokça çinko bulunması gereklidir Ayrıca Vücuttaki pozitif çinko böbrekler göre dışarı atılır
Çinkonun Diğer Etkileri Nelerdir?
Bilhassa kış aylarında bakterilere ve virüslere karşısında fazla zayıf olan kişilerde soğuk algınlığı ve gribe aleyhinde fazla etkilidir Çinko, akneye karşısında da oldukça etkili bir mineraldir Uzmanlara göre, akne oluşumuna yol açan hormon bozukluklarında çinko oldukça önemlidir A vitamininin kimyasal bileşimini harekete geçirerek akne sivilcelerinin kaybolmasını sağlar ve cildin yenilenmesini sağlayarak güzelleştirir Bu eksikliğin giderilmesinde bilhassa kabak çekirdeği, zencefil, yulaf, yumurta ve badem tüketimi önerilmektedir Çinko bununla birlikte* el tırnaklarını sertleştirir, saçı kuvvetlendirir ve uçukların etkisini hafifletir Adet görme ağrılarını hafiflettiği ve kısırlığa karşısında etkili olduğu da tanıdık etkilerindendir
Klinik Numunelerdeki Sıradan Zn Konsantrasyonları Ne kadardır?
Serum veya plazma : 1124 mmolL 0716 mgL
Bütün kan:* 6231161 mmolL 408759 mgL
Eritrositler : 150275 mmolL 9811798 mgL
İdrar : 4590 mmol24 s 0306 mg24 s
Akyuvar:* 015306 mmolg ka 10200 mgg ka
Saç:* 2337 mmolg 150240 mgg
Çinkonun Maddi ve Kimyasal Özellikleri Nelerdir?
Sembolü : Zn (zinc)
Atom ağırlığı : 65,409 gmol
Atom Numarası (protonelektron sayısı) : 30
Görünüş : Mavimsi açık gri
Oksidasyon Sayısı : 2+
Atom Hacmi : 9 2
Nötron Sayısı : 35
Sınıflama : Geçiş Elementi
İzotopların Kütle Numarası : 64 66 67 68 70
Elektron Düzeni : Ar 3d10 4s2
Grup, periyot, blok:* 12, 4, d
Elektronlar: 2, 8, 18, 2
Maddenin hali : Katı
Kristal yapısı; Hegzagonal
Yoğunluğu: 7 140 gmL
Erime noktası: 419 53 °C (692 68K)
Kaynama noktası: 907°C (1180K)
Molar hacmi: 9 16 mlmol
Mineral Sertliği: 2 5
Özgül ısı: 0 390 JgK
Isı iletkenliği: 1 20 WcmK
Uçup Gitme Entalpisi: 119 kJ mol1
Atomlaşma Entalpisi: 131 kJ mol1
Ergime ısısı : 7,32 kJmol
Buharlaşma ısısı : 123,6 kJmol
Isı kapasitesi : 25,390 (25 °C) J(mol•K)
Yükseltgenme seviyeleri : (2+) Amfoter oksit
İyonlaşma enerjisi : 906,4 kJmol
Atom yarıçapı : 135 pm
Atom yarıçapı (hes) : 142 pm
Kovalent yarıçapı : 131 pm
Van der Waals yarıçapı : 139 pm
Elektrik direnci : 59,0 nΩ•m (20°C ’de)
Isıl iletkenlik :116 W(m•K)
Isıl genleşme :30,2 µm(m•K) (25°C ’de)
Ses hızı : 3850 ms (25°C ’de)
Mohs sertliği : 2,5
Vickers sertliği : ? MPa
Brinell sertliği :412 MPa
20 C ’de sıradan potansiyeli:0763V
Elastik modülü: E 10000 kgmm (20 C)
Poisson sayısı: m 0,27
Burulma modülü: F 3935 kgmm (20 C)
Elektrik direncinin sıcaklık katsayısı; 000417
516* C ’de** H2 çözünürlüğü :* %10* Atom H
448 C ’de N2 çözünürlüğü: %10* Atom N
Spesifik ısı: 0 C ’de 0381, 20 C ’de 0385, 100 C ’de 0398
Çinko, bir tek yükseltgenme derecesi olan ve bileşiklerinde +2 değerlik alan bir elementtir Keza indirgen amfoter nitelik gösterir ve bileşiklerde çoğunlukla iyonik senet yapar Çinko; amonyak, amin, siyanür ve halojen iyonları ile karışık bileşikler meydana getirir, dinç bir indirgeyicidir ve yanıcı değildir Elektropozitif özelliği ile yükseltgen olmayan asitlerle tepkimeye girerek hidrojen açığa çıkarır Çinko, soğukta kuru havadan etkilenmediği gibi nemli havada ince bir hidrokarbonat katmanıyla kaplanır ve bu sıcaklıkta halojenlere bile dayanıklı ışık halkası kazanç Onu daha derin bir yükseltgenmeden korur
Çinko asitlerde hidrojen ayrıştırarak çözünür ve su içerisinde iken yüzeyinde koruyucu hidroksid oluşturduğundan çözünme göstermez Lakin bazlarda çinkat vererek çözünür Nitrat asidinde NH3, N2O, NO ve NO2 gibi ürünler meydana getirmek üzere çözünürken derişik sülfat asidinde* SO2 çıkışı görünür
En manâlı çinko bileşikleri* ZnO, ZnSO4, ZnCI2 dür
Çinkonun Dilekçe Alanları
Çinkonun dünyada yıllık tatbik miktarına bakıldığında demir, alüminyum ve bakırdan sonradan geldiği görülmektedir
Peki çinko nerelerde ve hangi amaçlar için kullanılır?
Çinko, üzerinde* koruyucu hidrokarbonat tabakası bulunduğu için, havadan etkilenmez ve damlarda* kaplamalarda kullanılır
Korozyondan korunma amacıyla, çelik gibi diğer metallerin galvanizlenmesinde, otomotiv endüstrisinde döküm kalıplarında, kuru pillerin çoğunda negatif elektrot yerine geçen dış kabında yararlanılmaktadır Demir levhaları çinko ile kaplamak* korozyonu önlemektedir
Çinko hem; pirinç, nikelli gümüş, öbür lehimler, alman gümüşü gibi alaşımların yapımında, demir ve çelik malzemelerinin koruyucu kaplamalarında, basınçlı dökümlerde, pirinç ve çinko levha yapımında kullanılır Yine* diş dolgularında Hg (civa) ile malgama biçiminde kullanılması çare amacı iledir Döküm yapılan çinko ile çeşitli sanat eşyaları yapılmaktadır Ayrıca ince bir tabaka halinde uygulanması, ciltte su kaybını önlediğinden merhemlerin bileşimine de katılabilmektedir Yaşa yan göz hastalıklarında da kullanımı görülmektedir Çinko sülfür, saatlerin akrep ve yelkovanlarında ve çinko metil, (Zn(CH3)2) pek fazla organik maddenin sentezinde kullanılmaktadır
Demir ve çelik ürünlerinde, çok miktar edilebilir pillerde, inşaat sektöründe ve çatı yapımı gibi alanlarda çoğunlukla kullanılmasının nedeni ise uzunlu ömürlü olmasıdır
Çinko oksit halinde kibrit yapımında, lastik sanayisin¬de, merhem ve kozmetiklerin yapımında kullanılmaktadır Çinko sülfür ile floresan ve eksi uç ışınlı lambalar yapılmaktadır Ayrıca çinko sülfat tarım ilaçlarında, kumaş boyanmasında ve tıpta; çinko klorür ise mobilya gibi eşyaların korunmasında ve lehim yapımında kullanılır
Jurnal* birçok vitamin ve mineral ilaçlarının bileşeni olmasının bir sebebi de bağışıklık sisteminin düzenli çalışabilmesini sağlamasındandır Cildin ve kasların erken yaşlanmasını önleyen antioksidan özellikleri ile beraber yaraların iyileşmesinde, görme duyusunun güçlenmesinde de etkilidir
Çinkonun Biyokimyası
Çinko,* adeta tüm hücrelerde bulunması gerekli olan bir mineraldir Çünkü, insan vücudunda gerçekleşen biyokimyasal reaksiyonların için 100 değişiklik enzimi etkin ayla getirmektedir
Çinko, hücre* çoğalması ve büyümesi için her gün muhakkak bir miktarda dıştan alınması gerekli olan* bir mineraldir* Dinç bir bağışıklık sisteminin oluşmasında, yaraların iyileşmesinde, vücudun lezzet ve kokuları algılamasında, görme duyusunun güçlenmesinde ve DNA sentezinde gereklidir Akyuvarların, antikorların oluşmasında da etkilidir
Çinko İçin Yiyecek Kaynakları Nelerdir?
Çinko epeyce pozitif gıdada bulunmaktadır Özellikle istiridye çokça çinko içerir Çinko içeren gıdalara baktığımızda; kırmızı et, kümes hayvanları, kabuklu deniz ürünleri, fasulye, fındık, kahvaltılık tahıl ürünleri ve süt ürünlerinin başı çektiğini görmekteyiz Çinkonun en iyi besinsel kaynağı deniz ürünleri ve kırmızı ettir, diyebiliriz Bu gıdalar çinkonun emilimini azaltıcı maddeler bulundurmadığı gibi, emilimi arttırıcı bir takım amino asitleri bulundurmaktadırlar
Nebati besinlerde , tahıllı ekmeklerde, tahıl ürünlerinde, baklagillerde (mercimek, darı, buğday) bulunan* fosfat ve fitatlar çinkonun emilimini* azaltırlarHem mayalanmış tahıl ekmeklerindeki çinko vücutta, mayalanmamış olanlardaki çinkodan daha etkilidir
Çinkonun maksimum bulunduğu besinler için 100 gramdaki değerleri şöyledir;
İstiridye :7 mg******************* Sütsüz çikolata : 2 mg
Peynir : 24 mg****************** Kuru fasulye : 3 mg
Sığır eti : 5 mg******************* Yumurta : 15 mg
Brokoli :1 mg********************* Karides : 23 mg
Darı : 25 mg********************* frenk lahanası : 1 mg
Jurnal çinko gereksinimine baktığımızda; yeni doğan ve ilk 6 ayda günde* 3 mg , 1 ile 10 yaşları arasında günde 10 mg, buluğ çağı* döneminde günde 15 mg ve gebe kadınlarda günde 20 mg olduğu görülmektedir Avrupa Birliğince öğüt edilen miktar ise günde 15 mg ’ dır Vücut için gerekli olan çinko miktarı özellikle bir takım dönemlerde yükselme göstermektedir Çocukluk dönemlerinde, gereksinmelerin arttığı hamilelerde, emzirme dönemindeki annelerde ve tatmin edici miktarda çinko alamayan yaşlılarda çinko takviyesi gereklidir
Çinko Azlığı Nedir? Nasıl Anlaşılması Mümkün?
Bilhassa çinko alımının yetkisiz olduğu, emiliminin zayıf olduğu zamanlarda, vücuttaki çinko kaybının arttığı dönemlerde birey enfeksiyonlara aleyhinde daha zayıftır Çocuklarda öğrenme yeteneğinin azalması, büyümedeki aksaklıklar, saç dökülmesi, kısırlık, soğuk eller ve ayaklar, koklama ve damak duygusunun sınırlı olması, tırnaklarda beyaz lekeler de çinko azlığını gösterebilmektedir
İshal, vücutta yaygın cilt lezyonları ve beslenme bozukluğu belirtilerinin görülmesi ağır çinko eksikliğine işarettir İştahsızlık, infeksiyona açık olma,* büyümede duraklama ya da yavaşlama ve yara iyileşmesinde gecikme de çinko eksikliğinden kaynaklanmaktadır
Çinko yetersizliği önemli bir boyuta ulaşması halinde tehlikeli durumlar ortaya çıkarabilir Yürek, beyin ve üreme sistemin özellikle bu minerale ihtiyacı vardır Bağışıklık sisteminin ahenkli çalışabilmesinin yanında , soğuk algınlığı ve gripten korunmak için de vücutta çokça çinko bulunması gereklidir Ayrıca Vücuttaki pozitif çinko böbrekler göre dışarı atılır
Çinkonun Diğer Etkileri Nelerdir?
Bilhassa kış aylarında bakterilere ve virüslere karşısında fazla zayıf olan kişilerde soğuk algınlığı ve gribe aleyhinde fazla etkilidir Çinko, akneye karşısında da oldukça etkili bir mineraldir Uzmanlara göre, akne oluşumuna yol açan hormon bozukluklarında çinko oldukça önemlidir A vitamininin kimyasal bileşimini harekete geçirerek akne sivilcelerinin kaybolmasını sağlar ve cildin yenilenmesini sağlayarak güzelleştirir Bu eksikliğin giderilmesinde bilhassa kabak çekirdeği, zencefil, yulaf, yumurta ve badem tüketimi önerilmektedir Çinko bununla birlikte* el tırnaklarını sertleştirir, saçı kuvvetlendirir ve uçukların etkisini hafifletir Adet görme ağrılarını hafiflettiği ve kısırlığa karşısında etkili olduğu da tanıdık etkilerindendir
Klinik Numunelerdeki Sıradan Zn Konsantrasyonları Ne kadardır?
Serum veya plazma : 1124 mmolL 0716 mgL
Bütün kan:* 6231161 mmolL 408759 mgL
Eritrositler : 150275 mmolL 9811798 mgL
İdrar : 4590 mmol24 s 0306 mg24 s
Akyuvar:* 015306 mmolg ka 10200 mgg ka
Saç:* 2337 mmolg 150240 mgg
Çinkonun Maddi ve Kimyasal Özellikleri Nelerdir?
Sembolü : Zn (zinc)
Atom ağırlığı : 65,409 gmol
Atom Numarası (protonelektron sayısı) : 30
Görünüş : Mavimsi açık gri
Oksidasyon Sayısı : 2+
Atom Hacmi : 9 2
Nötron Sayısı : 35
Sınıflama : Geçiş Elementi
İzotopların Kütle Numarası : 64 66 67 68 70
Elektron Düzeni : Ar 3d10 4s2
Grup, periyot, blok:* 12, 4, d
Elektronlar: 2, 8, 18, 2
Maddenin hali : Katı
Kristal yapısı; Hegzagonal
Yoğunluğu: 7 140 gmL
Erime noktası: 419 53 °C (692 68K)
Kaynama noktası: 907°C (1180K)
Molar hacmi: 9 16 mlmol
Mineral Sertliği: 2 5
Özgül ısı: 0 390 JgK
Isı iletkenliği: 1 20 WcmK
Uçup Gitme Entalpisi: 119 kJ mol1
Atomlaşma Entalpisi: 131 kJ mol1
Ergime ısısı : 7,32 kJmol
Buharlaşma ısısı : 123,6 kJmol
Isı kapasitesi : 25,390 (25 °C) J(mol•K)
Yükseltgenme seviyeleri : (2+) Amfoter oksit
İyonlaşma enerjisi : 906,4 kJmol
Atom yarıçapı : 135 pm
Atom yarıçapı (hes) : 142 pm
Kovalent yarıçapı : 131 pm
Van der Waals yarıçapı : 139 pm
Elektrik direnci : 59,0 nΩ•m (20°C ’de)
Isıl iletkenlik :116 W(m•K)
Isıl genleşme :30,2 µm(m•K) (25°C ’de)
Ses hızı : 3850 ms (25°C ’de)
Mohs sertliği : 2,5
Vickers sertliği : ? MPa
Brinell sertliği :412 MPa
20 C ’de sıradan potansiyeli:0763V
Elastik modülü: E 10000 kgmm (20 C)
Poisson sayısı: m 0,27
Burulma modülü: F 3935 kgmm (20 C)
Elektrik direncinin sıcaklık katsayısı; 000417
516* C ’de** H2 çözünürlüğü :* %10* Atom H
448 C ’de N2 çözünürlüğü: %10* Atom N
Spesifik ısı: 0 C ’de 0381, 20 C ’de 0385, 100 C ’de 0398
