Otizmin nedenini haberdar olan değil Sorun karışık Böylece oysa, iki otistik çocuk arasında bile dağlar kadar ayrım var Otizmin ansızın fazla nedeni ve bileşen sayılabilir Bunlardan başlıcaları:
Kalıtımsal sorunlar Bazı genler otizmle ilişkili görünüyor Kalıtımsal bileşenler otizmin düzeyini arttırabilir Beyin gelişimini, nöron iletişimini etkileyebilir Sorunlu genler bir başlarına büyük sonuçlara yol açmaz lakin toplamda hasar büyür
Genetik sorunlar kalıtımla aktarılabildiği gibi sonradan da gelişebilir
Çevre Otizm kalıtıma ve çevre koşullarına alt artan afiyet sorunlarından Araştırmacılar viral enfeksiyonların ve hava kirliliğinin otizmi tetikleyebileceğinden kuşkulanıyor
Aşılarla otizmin ilişkisi*
Çocuklara yapılan aşılarla otizmin ilgisi var mı? Bu soru yıllardır tartışılıyor Kızamık – kızamıkçık – kabakulak aşısının (MMR) otizme neden olduğu söyleniyor Bu data bilimsel çalışmalarla hemen şimdi doğrulanamadı Elde yeterince kanıt değil
Çocuk otistik olmasın deyip aşılatmamak iyi akıl yok Boğmaca, kızamık, kızamıkçık, kabakulak son derece güvenli olmayan sonuçlara yol açabilir
Risk faktörleri
Otizm her çocukta olabilir lakin bazı faktörler riski arttırır Sıralayalım:
Cinsiyet Erkek çocuklarda otizm olasılığı kız çocuklardan 3 – 4 kat daha fazla
Aile geçmişi Ailede otistik bir çocuk varsa, bir çocuk daha planlanıyorsa otizm olasılığı yüksek
Diğer sorunlar Diğer sıhhat sorunlarıyla ilişkili hap kullanan çocuklarda otizm riski artıyor Hangi sorunlar bunlar? X sendromu (zihinsel sorunlara yol açan kalıtımsal bir rahatsızlık), tüberoskleroz (beyinde iyi kalpli tümörler oluşturan bir sorun), Tourette sendromu (nörolojik bozukluklardan) ve sara buna örnek
Ebeveynler Baba 40 yaşından büyükse çocukta otizme tesadüf olasılığı artıyor Yaşlı annelerle otistik çocuklar arasında da benzer bir ilişki olabilir ama bu konu hemen şimdi yeterince araştırılmadı
Doktora giderken ne yapmalı?
Herzamanki muayenelerde hekim çocuğun gelişiminde muhtemel sorunlara bakar Çocukta otizm belirtileri varsa daha detaylı muayene için pediyatrik nörolog – çocuk gelişimi uzmanı gerekir
Doktora gitmeden hazırlanmak en iyisi Aşağıdaki öneriler işinize yarayabilir:
Ne yapabilirsiniz?
Çocuğun hareketlerindeki değişimleri not edin Gün içindeki gözlemleriniz uzmana takviye edebilir
Kullandığı ilaç varsa listeleyin Vitaminler, gıda takviyeleri,reçetesiz olanlar vb
Doktora giderken yanınızda aileden biri ya da bir dost olsun Hem hatırlamanızı kolaylaştırır keza de size takviye olur
Çocuk için jurnal tuttuysanız yanınızda götürebilirsiniz
Çocuğun olağandığı hareketlerini videoya çektiyseniz doktora göstermelisiniz
Çocuğun kardeşleri varsa, tavırları alışılmış – gelişimleri normalse doktorunuza anlatmalısınız
Çocuğun bakıcısının, öğretmeninin gözlemlerini paylaşmalısınız
Doktora sormak istediğiniz her soruyu yazın Sormaktan korkmayın Anlamadığınız yerde anlamadım deyin Çekinmeyin Örneğin ne sorabilirsiniz?
•Çocuğumun neden otistik olduğunu olmadığını düşünüyorsunuz?
•Tanıyı doğrulayacak başka yol – yöntem var mı?
•Çocuğum otistikse düzeyini öğrenebilir miyim?
•Çocuğumda ne nesil şansın dönmesi görmeyi beklemeliyim?
•Evde bakımı muhtemel mü? Yoksa diğer tedbir mi zorunlu?
•Otistik çocuklara yönelik terapiler neler?
•Hap kullanması gerekiyor mu?
•Aile olarak takviye – destek almalı mıyız?
•Otizme ilişkin daha artı bilgiye nasıl ulaşırım?
Doktor ne sorabilir?
Doktor çocuğun durumunu çözümlemek amacıyla size bazı sorular yöneltecek Hazırlıklı olmakta yarar var Sıralayalım:
•Niçin bugün geldiniz?
•Niçin daha önce gelmediniz?
•Belirtileri ne zaman farkettiniz?
•Bunlar sürekli mi? Yahut ara ara mı?
•Aile geçmişinizde otizm var mı?
•Aile geçmişinizde geç konuşma, Rett sendromu, obsesif kompülsif bozukluk, anksiyete vb sorunlar oldu mu?
•Çocuğunuzda otizmle ilişkili görünmeyen başka bir afiyet sorunu var mı?
•Belirtileri iyileştiren veya kötüleştiren şeyler var mı? Neler bunlar?
•Çocuğunuz ne süre emekledi? Ilk sözcüğünü ne vakit söyledi?
•En çok ne yapmaktan hoşlanıyor?
•Kalabalık içindeyken tavırlarında olağandışılık ayrım ettiniz mi?
Otizm testi makalemizi lütfen okuyun
Kalıtımsal sorunlar Bazı genler otizmle ilişkili görünüyor Kalıtımsal bileşenler otizmin düzeyini arttırabilir Beyin gelişimini, nöron iletişimini etkileyebilir Sorunlu genler bir başlarına büyük sonuçlara yol açmaz lakin toplamda hasar büyür
Genetik sorunlar kalıtımla aktarılabildiği gibi sonradan da gelişebilir
Çevre Otizm kalıtıma ve çevre koşullarına alt artan afiyet sorunlarından Araştırmacılar viral enfeksiyonların ve hava kirliliğinin otizmi tetikleyebileceğinden kuşkulanıyor
Aşılarla otizmin ilişkisi*
Çocuklara yapılan aşılarla otizmin ilgisi var mı? Bu soru yıllardır tartışılıyor Kızamık – kızamıkçık – kabakulak aşısının (MMR) otizme neden olduğu söyleniyor Bu data bilimsel çalışmalarla hemen şimdi doğrulanamadı Elde yeterince kanıt değil
Çocuk otistik olmasın deyip aşılatmamak iyi akıl yok Boğmaca, kızamık, kızamıkçık, kabakulak son derece güvenli olmayan sonuçlara yol açabilir
Risk faktörleri
Otizm her çocukta olabilir lakin bazı faktörler riski arttırır Sıralayalım:
Cinsiyet Erkek çocuklarda otizm olasılığı kız çocuklardan 3 – 4 kat daha fazla
Aile geçmişi Ailede otistik bir çocuk varsa, bir çocuk daha planlanıyorsa otizm olasılığı yüksek
Diğer sorunlar Diğer sıhhat sorunlarıyla ilişkili hap kullanan çocuklarda otizm riski artıyor Hangi sorunlar bunlar? X sendromu (zihinsel sorunlara yol açan kalıtımsal bir rahatsızlık), tüberoskleroz (beyinde iyi kalpli tümörler oluşturan bir sorun), Tourette sendromu (nörolojik bozukluklardan) ve sara buna örnek
Ebeveynler Baba 40 yaşından büyükse çocukta otizme tesadüf olasılığı artıyor Yaşlı annelerle otistik çocuklar arasında da benzer bir ilişki olabilir ama bu konu hemen şimdi yeterince araştırılmadı
Doktora giderken ne yapmalı?
Herzamanki muayenelerde hekim çocuğun gelişiminde muhtemel sorunlara bakar Çocukta otizm belirtileri varsa daha detaylı muayene için pediyatrik nörolog – çocuk gelişimi uzmanı gerekir
Doktora gitmeden hazırlanmak en iyisi Aşağıdaki öneriler işinize yarayabilir:
Ne yapabilirsiniz?
Çocuğun hareketlerindeki değişimleri not edin Gün içindeki gözlemleriniz uzmana takviye edebilir
Kullandığı ilaç varsa listeleyin Vitaminler, gıda takviyeleri,reçetesiz olanlar vb
Doktora giderken yanınızda aileden biri ya da bir dost olsun Hem hatırlamanızı kolaylaştırır keza de size takviye olur
Çocuk için jurnal tuttuysanız yanınızda götürebilirsiniz
Çocuğun olağandığı hareketlerini videoya çektiyseniz doktora göstermelisiniz
Çocuğun kardeşleri varsa, tavırları alışılmış – gelişimleri normalse doktorunuza anlatmalısınız
Çocuğun bakıcısının, öğretmeninin gözlemlerini paylaşmalısınız
Doktora sormak istediğiniz her soruyu yazın Sormaktan korkmayın Anlamadığınız yerde anlamadım deyin Çekinmeyin Örneğin ne sorabilirsiniz?
•Çocuğumun neden otistik olduğunu olmadığını düşünüyorsunuz?
•Tanıyı doğrulayacak başka yol – yöntem var mı?
•Çocuğum otistikse düzeyini öğrenebilir miyim?
•Çocuğumda ne nesil şansın dönmesi görmeyi beklemeliyim?
•Evde bakımı muhtemel mü? Yoksa diğer tedbir mi zorunlu?
•Otistik çocuklara yönelik terapiler neler?
•Hap kullanması gerekiyor mu?
•Aile olarak takviye – destek almalı mıyız?
•Otizme ilişkin daha artı bilgiye nasıl ulaşırım?
Doktor ne sorabilir?
Doktor çocuğun durumunu çözümlemek amacıyla size bazı sorular yöneltecek Hazırlıklı olmakta yarar var Sıralayalım:
•Niçin bugün geldiniz?
•Niçin daha önce gelmediniz?
•Belirtileri ne zaman farkettiniz?
•Bunlar sürekli mi? Yahut ara ara mı?
•Aile geçmişinizde otizm var mı?
•Aile geçmişinizde geç konuşma, Rett sendromu, obsesif kompülsif bozukluk, anksiyete vb sorunlar oldu mu?
•Çocuğunuzda otizmle ilişkili görünmeyen başka bir afiyet sorunu var mı?
•Belirtileri iyileştiren veya kötüleştiren şeyler var mı? Neler bunlar?
•Çocuğunuz ne süre emekledi? Ilk sözcüğünü ne vakit söyledi?
•En çok ne yapmaktan hoşlanıyor?
•Kalabalık içindeyken tavırlarında olağandışılık ayrım ettiniz mi?
Otizm testi makalemizi lütfen okuyun