Zatürre veya bilimsel adıyla pnömoni virüs, bakteri, mantar gibi etkenlerin yol açtığı akciğerin tek ya da iki taraflı enfeksiyonudur. Bunun dışında bebeklerde ve küçük çocuklarda kusma içeriğinin, düğme, boncuk gibi yabancı cisimlerin ya da yanlışlıkla içilen deterjan gibi yakıcı maddelerin akciğere gitmesiyle de zatürre oluşabilir. Zatürrenin lafı bile anne babaları korkutsa da riskli bazı gruplar dışında evde düzgün antibiyotik tedavisiyle çoğunlukla iyi sonuçlar alınır. Ancak ailelerin sıkıntıya düştüğü sorun sık sık öksüren ya da ateşi çıkan çocuklarda üst solunum yolu enfeksiyonuyla zatürreyi nasıl ayıracakları, çocuğu ne zaman doktora götürecekleridir. Yine anne babaların en korktuğu durum üst solunum yolu tedavisinde geç kalmaları ve öksürüğün zatürreye çevirmesidir.
Ne sıklıkta görülür?
Özellikle küçük çocuklarda ve yaşlılarda hem daha sık görülüp hem de daha ağır seyretse de her yaş grubundan insan zatürreye yakalanabilir. Ancak doğuştan bağışıklık sisteminde zayıflık ya da bozukluk olan çocuklar, kalp hastalığı, astım gibi kronik hastalığı olanlar, beslenme ve gelişme bozukluğu olan çocuklarda yakalanma riski daha yüksektir.Türkiyede Sağlık Bakanlığı istatistiklerine göre her yıl yaklaşık 90 bin zatürre vakası görülmektedir. Ülkemizde halen 5 yaş altı çocuklarda ölümlerin en sık nedeni zatürredir.
Nasıl bulaşır?
Zatürre oluşmasına yol açan mikroplar insandan insana bir iki metrelik mesafeden yakın temasla bulaşır. Mikroplar tek başına ya da aksırık öksürük sonrası ağız ve burundan fırlayan solunum damlacıklarıyla birlikte solunum yolundan vücuda girerler ve boğazda yerleşerek çoğalırlar. Mikrobu alan herkeste zatürre görülmez, çoğu çocuk mikrobu burada sınırlayarak üst solunum yolu enfeksiyonu olarak geçirir. Bazılarında ise vücudun savunma sisteminin zayıf bir anında mikrop alt solunum yollarına inerek akciğer enfeksiyonuna neden olur. Zatürre grip kadar bulaşıcı olmamakla birlikte okul, kreş, kamp gibi çocukların kalabalık bir şekilde birarada yaşadığı yerlerde salgınlar halinde kendini gösterebilir.
Çocuğun zatürre olduğunu nasıl anlarız?
Zatürrenin ilk önemli belirtisi yüksek ateş ve öksürüktür. Daha önce ateşi olmadan öksüren bir çocukta bir süre sonra ateş 39 ve üzerine çıkarsa dikkatli olmak gerekir. Zatürre olan çocukların üst solunum yolu enfeksiyonu geçirenlerden önemli farkı düşkün ve halsiz görünmeleridir. Hızlı nefes alıp verme, nefes alıp verirken göğüs duvarında içe doğru çekilmeler, ağız kenarında morarma zatürreyi düşündürebilecek önemli bulgulardır. Büyük çocuklar çoğu zaman pas renginde koyu bir balgam çıkarır, sırt ağrısı ve belirgin halsizlik dikkat çeker. Daha küçükler ise balgam çıkaramayıp çoğu zaman bunu yuttukları için bulantı ve kusma sık görülür. Küçük bebeklerde ise zatürre çok sinsi seyredebilir. Sadece ateş ve ağız kenarında hafif bir morarmayla birlikte nefes alıp vermede hızlanma zatürrenin yegane bulguları olabilir.
Doktor nasıl tanı koyar?
Ateş ya da öksürüğü olan çocukların dikkatli bir fizik muayeneyle akciğerlerinin dinlenmesi ve şüphelenilen durumlarda akciğer grafisinin çekilmesi gerekir. Balgam veya kan örneğinden zatürreye neden olan mikrop üretilebilir.
Korunma için ne yapabiliriz?
Zatürreden korunmanın yüzde yüz bir yolu olmamakla birlikte alınacak bazı önlemler bu hastalığın görülmesini azaltabilir:
1) Bebekler mümkün olduğunca anne sütüyle beslenmelidir.
2) Bağışıklık sisteminin güçlü olması için beslenmenin önemi unutulmamalı, özellikle kreş ve okul çağındaki çocukların dengeli beslenmesi sağlanmalıdır.
3) Çocuklara el yıkama alışkanlığı kazandırılmalıdır, çünkü çoğu mikrop elle taşınır.
4) Çocukların bulunduğu ortamda kesinlikle sigara içilmemelidir.
5) Çocuklar hasta kişilerle temastan korunmalı, enfeksiyonların sık olduğu mevsimlerde kalabalık ortamlarda bulunmalarından kaçınılmalıdır.
6) H.Influenza, pnömokok gibi çocukluk çağı aşıları zatürreye karşı önemli oranda korunma sağlar.