Psikiyatrist Prof. Dr. Nevzat Tarhan, ailede adalet kavramına ait değerlendirmede bulundu.
Adaletle eşitlik kavramlarının daima karıştırıldığını belirten Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “Eşitlik herkesin tıpkı tip elbise giymesi üzeredir. Birebir, eşit ölçüde verilmesidir. Adalette bir istikrar ve ölçü vardır. Hak edene hak ettiği kadar vermek, hak etmeyene vermemek şeklinde. Bu nedenle adaleti eşitlik üzere algılamamak gerekiyor. Yetenekli ve çok çalışan birinin elde edeceği haklarla tembel hiç çalışmayan birinin elde edeceği haklar tıpkı olursa tembelliğe prim verilmiş olur. Bu nedenle adalet orada yetenekli olanların önünü açacak lakin öbürlerinin minimum haklarını verecek biçimde bir istikrar kuracak.” dedi.
Eşitlik stabil, adalet dinamiktir
Adaletin dinamik bir süreç olduğunu kaydeden Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “Eşitlik stabildir, sabittir ancak adalet dinamiktir. Yere ve duruma, kurallara nazaran değişir. Kişinin adaletli olmak için daima ben adaletli olmak zorundayım üzere bir unsurla hareket etmesi gerekir. Bunu yapmadığı için her an yanlış yapabiliyor. Aile içerisinde de bu geçerlidir.” dedi.
Üç türlü adalet var
Adalet denildiği vakit mahkeme duvarlarının düşünüldüğünü kaydeden Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “Oysa üç türlü adalet vardır. Birinci adalet olağan yargı adaletidir ve oradaki kanunların dağıttığı menfaattir. Başkası toplumsal adalet. Gelenek ve göreneklerin dağıttığı paylaşımdır. Menfaat paylaşımıdır. Gelenek göreneklerle ilgili imkânlar, çeşitli fırsatların toplumsal ortamlarda dağıtılmasıdır. Üçüncüsü ise bu ahlak ve adalet vicdanın belirlediği vicdanı normlarla belirlenir.” diye konuştu.
Adalet yoksa huzur da yoktur
Aile içi adalette daha çok bu üçüncü küme yani vicdanların belirlediği adaletin daha çok ön plana çıktığını söz eden Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “Çünkü orada rastgele bir yargı süreciyle direkt ilişki yok. Dış geleneklerle de ilişki yok. Büsbütün kendi içinde bir istikrar var. Diyelim ki meskende bir çocuk daima korunur, kayrılırsa o çocuğa karşı öbür kardeşler ortasında bir kıskançlık ve şımarıklık uyarılmaya başlar. Örneğin bir köy var diyelim. Köyde tek bir tane kuyu var. O kuyudan su çıkıyor. Gücü olanlar ve de muhtara yakın olanlar yalnızca o kuyudan faydalanırsa öteki beşerler yalvar yakar su alıyorsa orada adalet yoktur. Adalet yoksa huzur da yoktur.” dedi.
Ailede adaletsizlik, duygusal ihmallere yol açıyor
Ailede adaletsizlik örneklerine vakit zaman rastlandığını tabir eden Prof. Dr. Nevzat Tarhan,
“Bir çocuk, anne ve babasına ‘anne-baba’ demiyor. Anne ve babası daima engelli kardeşine ilgi gösterdikleri için üvey olduğunu düşünüyor. Kendini daima üvey zannetmiş. Kardeşi hasta olduğu ve ebeveynleri daima onunla ilgilendiğinden çocukta duygusal ihmal oluşmuş. Duygusal ihmal ortaya çıkınca anneye ve babaya karşı hem sevgi hem öfke gelişiyor. Bu durum mutsuz olmasına da yol açıyor. Uzman yardımı almasına sebep olan bir durum. Annesine ve babasına karşı öfke hissediyor lakin aslında onları seviyor. Huzursuz oluyor ve pişmanlık duygusu ortasında gelgitler yaşıyor. Bu çocuklar kendilerini dışlanmış hissediyorlar.” diye konuştu.
Sevdiğini kayırmak adaletsizliktir
Literatürde “nepotizm” denilen “menfaat için ayrımcılık yapmak” kavramına değinen Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “Bu durum, genelde toplumsal alakalarda olur. Menfaat için her dediğini yapar, menfaati olmayanları yok sayar. Menfaat odaklı kapitalist sistem. Menfaatçiliği nepotizm besliyor. Bir de bizde kayırmacılık yaygındır. Kimi nedenlerle kayırmacılık yapılır. Bu da favoritizmdir. Sevdiğini kayırmak adaletsizliktir.” dedi.
Ailede adalet kavramı çok kıymetli
Literatürde örnek gösterdiği, Kuran-ı Kerim’de geçen Hz. Yusuf’un kıssasını hatırlatan Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “Hz. Yakup çocuklarından Hz. Yusuf’u çok seviyor. Onu koruyor kolluyor. Böylelikle öteki çocuklarda dayanılmaz bir kıskançlık duygusu oluşuyor. Ve Yusuf’u kuyuya atıyorlar. Bu Hz. Yusuf’un imtihanı olarak göz önüne alınıyor. Hz. Yakup’un da orada imtihanı var. Sevgi adaletini sağlayamamış. Sağlayamadığı için bir çocuğunu fazla koruyor ve başkaları olgun değiller ve kardeşlerini yok etmeye karar veriyorlar sonçuta da kuyuya atılıyor. Bu nedenle aile içinde adalet kavramı kolay bir durum değil.” diye konuştu.
Adalet olan yerde huzur ve barış oluyor
Aile içerisinde adalet olup olmadığını anlamak için kimi sorularla çocuğun reaksiyonunu ölçmeye çalıştıklarını belirten Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “Herhangi bir olay olsa anneni mi tutarsın babanı mı tutarsın?’ biçiminde sorulur. Çocuk şayet körü körüne anne ya da babasını tutuyorsa o meskende adalet yoktur. Fakat çocuk ‘Kim haklıysa ben onu tutarım’ diyorsa orada adalet vardır. Adalet çok kıymetlidir. Adalet olan yerde huzur ve barış oluyor. Barış istiyorsak adalet gereklidir.” dedi.
Anne ve baba adaleti sağlamalıdır
Ailede anne ve babanın adaleti sağlamak üzere bir telaşı olması gerektiğini belirten Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “Anne ve babanın adaletli davranmak prensibi olmalı. Şayet bu türlü bir unsur varsa çocuk her vakit ‘Annem babam bana haksızlık yapmaz’ der ve konuta bağlılık artar. Konutla ilgili sorumluluk hisleri artar.” dedi.
Yanlış latifeler kardeş rekabetine yol açar
Aile içerisinde vakit zaman yanlış şakaların da yapıldığını kaydeden Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “Evde yeni bir bebek doğuyor. Çocuğa ‘kardeşin oldu pabucun dama atıldı’ şekilnde yanlış latifeler yapılıyor. Çocuk gidip kardeşini ağlatıyor. Biri bir yaşında başkası 3 yaşında. Anne baba çocuğu kıskandıracak şeyler yapıyor. Aile içerisinde adalete ilkesel olarak dikkat edilmediği için kardeşler ortasında kardeş rekabeti oluyor.” dedi.
Kardeşlere adil paylaşım öğretilmeli
Çocuklara ortalarındaki sorunu anlaşarak ve paylaşarak çözme hünerini öğretmek gerektiğini de kaydeden Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “Pozitif psikoloji terapi sistemlerinde var. Adil paylaşım nasıl öğrenilir? Beş kişilik bir küme var. 10-12 yaş erken ergenlikte kullanılan bir model. 10 yaş civarındaki beş çocuğa dört tane çikolata getiriliyor. Bunu paylaşın deniyor. Oturuyorlar konuşuyorlar ve nasıl paylaşalım diye şayet bir formül buluyorlar. Böylelikle adil paylaşımı öğretiyorlar. Biri bu benim hakkım der alırsa oburu de benim hakkım alayım derse bir kişi geri kalır, ezilir. Daha sonra o kümede huzur olmaz.” diye konuştu.
Hak ve sorumluluklar ortasında istikrar ve hudut olmalıdır
Uygar olmanın ölçüsünün, taşı yontmak değil, hudut koymak olduğunu söz eden Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “Adalet de insanın hak ve sorumlulukları ortasında dengeyi ve sonu koruyabilmesidir. İnsanlık güç ve adalet ortasındaki istikrar de burada çok kıymetlidir. Kuşkucu anne baba tipleri vardır. Çocuğunu fevkalade kayırır, korur, aile içinde adaletlidir lakin dış dünyayı tehdit olarak görür. Çocuğunu da bu türlü yetiştirir. Ondan sonra çocukta ne olur? Kuşkucu bir tip olur, kimseye ehemmiyet vermeyen bir tip olur. Dış dünyada ve insan bağlantılarında de adalet değerlidir.” dedi.
Sevginin girdiği yerde ruhsal canlılık olur…
Paranın girdiği yerde ekonomik canlılık, sevginin girdiği yerde de ruhsal canlılık olduğunu tabir eden Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “Bunu da adil bir halde yönettiğin vakit insanlarda itimat oluşur. İtimat olduğu yerde de bağlanma oluşur. Bağlanma oluşan yerde de insan huzurlu olur. Fakat adil paylaşımın olmadığı bir ortamda huzur olmuyor.” diye konuştu.
Ailede sevgide de adaletin kıymetli olduğunu kaydeden Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “Buna sevgi ve disiplin istikrarı diyoruz. Aile içerisinde adalet, dengeli disiplinle oluyor. Tutarsız disiplin varsa, bir gün evet dediğine bir gün hayır diyorsun. Annenin evet dediğine baba hayır diyor. Burada tutarsızlık var. Burada adil bir paylaşım olmaz.” ikazında bulundu.
Adaletin en büyük düşmanı bencilliktir…
Ailede adaleti bir bedel olarak yaşatmak gerektiğini vurgulayan Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “Onun için adalet aileden başlar diye vurguluyoruz. Adaleti vurgulayan bir anlayış meskende huzur ve barışı getirir. Huzurun olduğu yerde inanç oluşur, inancın olduğu yerde de âlâ beşerler yetiştirilir. Âlâ çocuklar yetişir. Adaletin en büyük düşmanı bencilliktir.” dedi.