Anne babalar olarak, toplum olarak benlik hürmeti olan çocuklar yetiştirmek istiyoruz. Zira tecrübelerimiz bizlere gösteriyor ki kişinin benlik hürmeti ruh sıhhatinin kritik bir modülüdür. Kişinin benlik hürmetinin az ve yetersiz olması hayatta meseleler yaşama mümkünlüğünü arttırır. Daha yüksek benlik hürmetine sahip olan çocuklar daha keyifli bir yaşama hazırlanır ve doyum alacakları bağlantılar yaşama eğiliminde olurlar. Benlik hürmeti düşük bireylere nazaran korku ve depresyon yaşama olasılıkları daha düşüktür.
Psikoloji literatürü bize, çocukların benlik hürmetinin iki temel bileşene dayandığını söyler: Onay görme ve yeterlilik hissi… Çocuk, birincil bağ kurduğu yetişkinler tarafından sevilip desteklendiğinde ve ilgilenildiğinde “kabul / onaylanma” öğrenir ve içselleştirir. Öte yandan gelişim seviyesine nazaran bir şeyler başardıkça, cesaretlendirildikçe ve yeni maharetlerde ustalaştıkça kendilerini “yeterli” hissederler.
Pekala; öyleyse anne babalar ve yetişkinler olarak çocuklarda onaylanma ve yeterlilik hislerinin temellerini atmak için neler yapabiliriz?
“Kabul / Onaylanma”
Anne babalar çocuklarıyla sıcak, destekleyici münasebetler kurarak benlik hürmetinin gerekli bu kesimini destekleyebilirler. Sıcak ve destekleyici ilgilerde anne babalar çocuklarının faaliyetlerine ilgi gösterir, onun hislerini paylaşır ve çocuğa karşı hissettiği ilgiyi çocuğa yansıtır ve fark ettirir. Çocuklarıyla vakit geçirmek için fırsatlar oluştururlar. Çocuklarına onların varlığından keyifli olduklarını ve keyif aldıklarını gösterirler. Çocuğun gelişim özelliklerine uygun olarak hisler üstüne konuşur ve olumlu yahut olumsuz hislerini paylaşmaları için teşvik edebilirler. Örneğin; çocuğun erişemediği ekstradan park saati için ağladığını ve öfkelendiğini gören bir anne baba şöyle bir yanıt verebilir: “Parkta biraz daha vakit geçirmeyi hakikaten çok istediğini görebiliyorum. Şu anda parkta olmayı hakikaten çok isterdin.” Bu şekil cümleler hudut koymanıza mahzur değildir. Şayet park saati kati bir biçimde bitmiş ve konutta bulunmanız gerekiyorsa bunu yaparsınız. Fakat çocuğa yeniden de onu anladığınızı göstermeye devam edebilirsiniz. Engellenme anlarında ekseriyetle sadece anaşılmak vakit içinde büyük bir rahatlama sağlar ve inanç duygusu geliştirir. Çocuk için olumsuz hissiyle birlikte anlaşılmak ve kabul görmek benlik hürmetinin temellerini oluşturur.
Bu üstün anne-babalar olmanız gerektiği ve sonsuz sabra sahip olmanız gerektiği manasına gelmez. Bu sırf en ağır olumsuz şiddetli duygulanım anlarında dahi çocuğa “hissettiğini anlayabiliyorum ve bu türlü hissetmeni son derece doğal buluyorum” demektir. “Yapmak istediğin şeyi onaylamasam da bu türlü hissetmeni anlayabiliyorum” demektir bu! Düşünsenize bir ayna üzere karşısında duruyor ve ona “şu an hissettiğin şeyin ismi bu, ahh bu da bir insan duygusu” diyorsunuz aslında! İşte bu, tam da bahsi geçen “onaylanma” duygusu… Ve işin hoş tarafı şudur; bu halde sağlam benlik hürmeti temelleri atılan çocuklar, diğerlerini olduğu üzere kabul etmeye, derin ve içten münasebetler kurmaya daha yatkın oluyorlar. Bu da özgüvenlerini daha da güçlendirir.
Yeterlilik Hissi:
Çocuklar dünyaya meraklı bakan gözlerle gelirler. Aslında meraklı doğarlar. Uyaranlara, etkileşimlere maruz kaldıkça yeni marifetler geliştirirler. Ve bir evrede ustalaştıkça zaten daha zoru ve daha karmaşık şeyle başarmaya çalışırlar. Bunu son derece resen bir merak ve başarma dileğiyle yaparlar. Ne kadar çok ustalaşırlarsa o kadar özgüvenleri artar ve benlik hürmetleri gelişir.
Anne babaya ve başka yetişkinlere düşen bu merakı besleyecek şartları oluşturmaktır. Çocuğu arayışları için cesaretlendirip; başarabildikleri için duyduğu gururu çocuğa gösteren yetişkinler çocuğun merak ve yeterlilik hissini desteklemiş ve geliştirmelerine yardımcı olmuş olurlar. Lakin bunu yaparken çok talepkar olunmamalı ve çok beklenti yaratılmamalı.Çocuğun suratında olmakta yarar var. Geliştiğini ve ustalaştığını, başardığını gören çocuğun yüzündeki gururu bir çok yetişkin bilir. İşte bu çocuklar, gurur hissini tekrar yaşamak ve daha çok şeyde ustalaşmak için daha çok motive olur ve gelişim fırsatlarını daha bir hevesle değerlendirirler.