Yüksek kilo meseleleri ile birlikte zayıflama diyetine başlama yaşı gitgide düşüyor. Doğumdan başlayarak edinilen yanlış beslenme alışkanlıkları erken yaşta obezite sorunu ile tanıştırıyor evlatları. Eski periyotlara kıyasla evlatlar daha az hareket ediyorlar. Fast food dediğimiz hamburger, pizza vb. yiyeceklerle erken tanışıp sık tüketiyorlar.
Başka yandan sistemsiz beslenme çocuklarda iştahsızlık ve zayıflıkla birlikte büyüme geriliğine yol açabiliyor.
Evlatlar için birinci örnek ailesidir. Ailenin yemek nizamı onlar için bir yoldur. Neyi sevdiklerine neyi sevmediklerine ailenin tavrı cihet verir birden fazla defa. “Sosisi Bora çok seviyor. Ne yapayım, sabahları biraz veriyorum yoksa kahvaltı yapmıyor.” cümlesinde sosis sözü mahalline patates kızartması, pizza, hamburger, çikolata üzere yiyecekler koyabilirsiniz; birden fazla aileden duyduğum cümlelerdir ki bu yiyecekleri onlara tanıtan ailelerdir.
Sebzeyi severek tüketen ana ve pederi yoksa Elif’in, çok da iştahla pırasa yemesini bekleyemeyiz. Bu nedenle evlatların sağlıklı beslenmeleri için birinci adım olarak aileler “biz ne kadar sağlıklı besleniyoruz?” sorusunu sormalılar ve kesinlikle sağlıklı beslendiklerine emin olmalılar, kendileri için, evlatları için…
2-6 yaş arasını kapsayan devir, evlatlar için mektep öncesi periyot olarak isimlendirilir. Bu periyotta evlatlar büyüme ve gelişme dönemindedirler. Yiyecekler, onların gereksinimlerine nazaran planlanmalı ve tüketimleri izlenmelidir. Bu periyottaki evlatlarla yiyecek seçme, iştahsızlık, öğünlerde ehliyetli yiyecek tüketmeme üzere bir çok sorun yaşanır. Bu nedenle bilinçli bir formda planlanan beslenme nizamları büyüme gelişmeleri açısından büyük kıymet taşır.
Beslenme, ana karnında başlayan, doğumla birlikte hayatın her devrinde vazgeçilmez bir alışkanlığa dönüşen bir gereksinimdir. İleriki yaşlardaki sıhhat durumumuzda ve hayat kalitemizde büyük tesiri olan beslenme biçimimiz çocukluk yaşlarda şekillenir. Büyüme ve gelişmenin süratli olduğu 2-6 yaş devrinde evlatların beslenme halleri, ileriki yıllarda bir çok hastalık riskini engelleyecek yahut risk oluşmasına taban hazırlayacak bir faktördür.
Evlatlar her devirde büyüme ve gelişme sürecindedir. Evlatların hem büyüme gelişme için hem de günlük yüksek aktiviteleri için gereken enerjiyi besinlerden sağlamaları değerlidir. Günlük güç gereksinmeleri yetişkinlerden yüksek olmakla birlikte, bu gücün hangi besinlerden karşılandığı kıymet kazanır.
Protein, yağ, karbonhidrat, vitamin ve mineral muhtaçlıkları da yetişkinlerden farklıdır. Protein kaynakları, kaliteli protein sağlayan besinlerden seçilmelidir. Günde 1 yumurta, 500-750 ml süt yahut yoğurt, 1 köfte büyüklüğü et yahut 1 porsiyon kurubaklagil üzere proteinden varlıklı yiyeceklerin tüketimi evlat için gereklidir. Son vakitlerde yağ da tüketilmemesi gereken bir küme üzere algılanmaya başlandı. Halbuki zayıf yağ alımı yetişkinlerde fakat mahsusen çocuklarda beslenme zayıflığına yol açar. Vitamin-minerallerin emilmesinde ve hudut sisteminin çalışmasında yağların değerli rolü vardır. Kıymetli olan ölçüsünü belirleyebilmek ve likit yağların tüketimine yük vermektir.
Karbonhidratlar evlatların kuvvet kaynağıdır. Kıymetli olan bu hususta karbonhidrat kaynaklarının sahih seçilmesidir. Evlatların severek tükettikleri şeker ve şekerli yiyecekler, çikolata da karbonhidrat kaynağı olmalarına karşın bu yiyeceklerin çok tüketimi çokça kilo alımı, diş çürükleri, iştahsızlık üzere meselelere yol açmaktadır. Sağlıklı karbonhidrat kaynağı olarak ekmek, bulgur, pirinç, makarna, un kullanılarak yapılmış yiyecekler, bal pekmez kullanılabilir.
Tüm yiyecek seçimlerinin sahih planlanması kadar evladın bunları tüketebilmesi de çok değerlidir. Oyun çağındaki sık karşılaşılan bir sorun da evladın iştahsız olmasıdır. Evladın nitekim “az tüketimi” ile “aileye nazaran az tüketimi” arasında da fark olduğunu unutmamak gerekir. Evlat yaşına ve uzunluğuna nazaran sıradan kiloda ise ve beslenmesinde temel besinleri tüketebiliyorsa olağan olarak değerlendirilmelidir. Başkaca iştahsız olmasını etkileyecek durumları da denetim etmek gereklidir. Sık sık meyve suyu yahut süt içmek, şekerli yiyeceklerin tüketimi, öğünler halinde değil sistemsiz yiyecek tüketimi de evlatta mütemadi bir tokluk yaratacağından öğün saatlerinde yemek için iştahsızlık gösterebilir.
Oyun çağında yemek seçme de bir sorun haline gelebilir. Bu hususta ailenin tavrı, ana pederin ve kardeşlerin yiyecek seçimleri evlat için birer örnektir. Tıpkı halde evlat için hazırlanan yiyeceklerin çeşitliliğinin olmaması, her vakit tıpkı biçimde sunumu, birlikte yemek halinde sofra nizamın olmaması, sınırlı yiyeceklerin çetinle verilmek istenmesi de evladın yiyeceklere yaklaşımı açısından değerlidir.
Evlatlarımızın her hengam iştahlı, velev bazen tombul olmaları sıhhat göstergesi olarak algılanabilir. Halbuki çocukluk yaşlarda alınan çokça kiloların, beslenme alışkanlıkları ile birlikte ileride şişman/obez olma risklerini arttırdığını unutmamalıyız. Şişmanlığın nedenleri arasında hormonel nedenler, genetik yapı, bebeklik devrinde verilen mamanın yanlış seçimi, oyun çağında sistemsiz ve yanlış besin seçimi, daha çok meskende oyun oynayarak hengam geçirme ile hareket kısıtlılığı üzere faktörler mahal almaktadır.
Evlatlarımız şişmansa yetişkinler üzere yiyecek kısıtlamasına gitmek, büyüme ve gelişmesini etkileyeceğinden yanlış olur. Evlat gereksinimi olan enerjiyi yanlışsız besinlerden karşılayacak biçimde almalıdır. Günlük beslenme programı ailenin ömür biçimi göz önünde tutularak yapılmalıdır. Değerli olan burada evladın berbat beslenme alışkanlıklarını düzelterek sık beslenme tertibine alıştırmaktır. Şeker ve şekerli besinler, çikolata, kurabiye üzere boş kuvvet kaynakları şişman evlatların beslenmesinden çıkarılmalıdır. Ne yazık ki gitgide kentleşen hayat evlatların dışarıda koşup oynamalarına da imkan tanımıyor. Evlatlar çoğunlukla iç ortamlarda oturarak oyun oynamaya başladıkça daha ziyade kilo alıyorlar. Bisiklete binme, yürüme üzere aktiviteler evlatlar için çok kıymetlidir.
Evlatlar tüm hayatı yeni öğrenmeye başlıyorlar. Alışkanlıklar ne kadar çetin değişir bilirsiniz. Bu nedenle evlatların akıllıca beslenme alışkanlığını küçük yaşlarda edinmesi, onları şişmanlık/zayıflık üzere problemlerden, birçok illetlerden koruyan değerli bir faktördür.
Umumi birkaç teklif
*Çocukları değişik yiyeceklerle tanıştırın ve yemeleri konusunda ısrarcı olmayın, birinci evvel sizin yediğinizi görmeleri de kolay tüketmelerini sağlayacaktır.
*Yiyecekleri muayyen aralıklarla, öğünler halinde verin, her istediğinde bir şeyler atıştırması öğünlerde yemek tüketimini azaltacaktır.
*Her istediğinde şeker, çikolata, bisküvi vb. yiyecekler verilmemelidir. Bunları çokça ölçüde meskende bulundurulmamalıdır.
*Çocukların sofraya sizinle oturup kendisinin yemesi için fırsat tanıyın. Evlatlara biraz vakit verin, acilen tüm tabaklarını bitiremeyebilirler, her tarafa da dökebilirler gelgelelim bu gelişimleri için çok değerlidir.
*Sevmediği besinlerde ısrarcı olmak bölgesine birebir kümeden farklı besinler deneyerek verin. Makul aralıklarda tekrar verdiğinizde bu sefer yiyebilir, sunum hali evlat için çok kıymetlidir.
*Çocuğun tabağına tüketeceğinden çokça yiyecek koymayın, porsiyon denetimi bu biçimde gelişecektir.