boy kısalığı,boy kısalığının nedenleri,cocuklarda buyume ve gelişme,cocuklarda boy kısalığı
Cocuklarda boy kısalığı ve buyume
imagescocuklardaboykisaligivebuyume5ad52ae6b84c2
Cocukta boyun yeterince uzamaması cocuğun sağlığının bir yerde bozulduğunun gostergesidir Buyumeyi etkileyen en onemli faktorlerden biri beslenme olduğu icin beslenmenin gostergelerinin değerlendirilmesi gerekir
Cocuğu erişkinden ayıran en onemli ozellik buyumedir Cocuk dollenmeden itibaren cocukluk cağı bitene kadar buyur, gelişir ve değişir Cocukluk cağının bitiş yaşı 20 yaştır ve kişi bu yaşa kadar cocuk kabul edilir Buyume cocuğu erişkine gore daha aktif ve dinamik kılar Buyume sureci icinde cocukta birtakım gelişmeler ve değişimler gercekleşir Boylece cocuk, giderek erişkin ozelliklerini kazanır
Buyume sırasında molekuler ve hucresel birtakım değişiklikler ortaya cıkar Buyume cocuk sağlığının en onemli gostergesidir İyi buyuyen cocuk ruhsal ve bedensel sağlığı yerinde olan cocuktur Cunku buyume cok sayıda faktorun etkisi altındadır Normal bir buyume icin gerekli en onemli koşullardan ikisi guvenli aile ortamı ve uygun beslenmedir Yeterli bir buyume icin cocuğun herhangi bir hastalığının olmaması ve hormonlarının yeterli derecede salgılanması gereklidir Fiziksel sağlığın bozulması buyumeyi etkilediği gibi psikolojik sağlığın bozulması da etkiler Psikolojik ve sosyal problemler cocukta buyume hormonunun salgılanmasına da engel olarak boy kısalığına neden olur
Buyume dollenme ile başlar ve en hızlı donemlerinden biri annenin karnında gercekleşen buyumedir Bu donemdeki buyume de annenin beslenmesi onemli olmasına karşın, başka faktorlerde onemlidir Doğumdan sonraki ilk yıl buyumenin en hızlı olduğu donemlerden biridir İkincidorduncu yaşlar arasında yavaşlar Dort yaşından ergenliğe kadar olan donemde buyume daha yavaş ve daha durgun olarak gercekleşir İlk iki yaş boyunca gercekleşen hızlı buyume doneminde cocuğun beslenmesi cok onemlidir Bu donemde cocuğun yaşına uygun kalori alması ve karışık beslenmesi yeterlidir
Ergenlik donemine kadar kız ve erkeklerin boyları birbirine yakındır Ayrıca buyume mevsimsel farklılıklar gosterir Cocuklar kış mevsiminde daha yavaş buyurler, yaz mevsiminde buyumeleri daha hızlı olur Ergenlik donemi buyumenin en hızlı donemlerden biridir Kızlar ergenliğe erkeklere gore daha erken girerler ve ergenlik donemi sureleri de daha kısadır Kızların coğunda ilk adetin başlaması ile buyumede yavaşlama ve kısa bir sure sonra durma ortaya cıkar Erkekler ergenliğe kızlara gore daha gec girerler ve kızlara gore ergenliğin daha gec doneminde buyume atağı yaparlar
COCUKLARIN BOY VE KİLOLARININ TAKİP EDİLMESİ GEREKİR
Cocuklarda boy ve vucut ağırlığının mutlaka belirli aralıklarla izlenmesi gerekir Her cocuğun boyu ve kilosu doğduğu andan itibaren olculmeli ve hazırlanmış standartlar icinde normalle karşılaştırmasının yapılıp, yuzdeler halinde belirtilmesi gerekir Her ulkenin kendi standartlarına gore hazırladığı bu eğrilere persantil eğrileri denir Cocuk herhangibir olcum yapıldığında bu eğriler uzerindeki en son cizginin (3 persantil) altında ise, cocukta “boy kısalığı olduğu belirlenip gerekli incelemenin yapılması gerekir
Aslında tek olcumle değerlendirmekte doğru değildir Buyumenin tam olarak değerlendirilmesi icin, daha once soylendiği gibi belli aralıklarla boy ve ağırlık olcumlerinin yapılması gerekir Cunku bazı cocuklar persantil eğrilerinde başlangıcta cok yukarı değerlerde olmalarına karşın, daha sonra alt cizgilere kayarlar En alt cizgide olmamalarına rağmen bu cocuklarda da yeterli buyume soz konusu değildir ve “kısa boyluolarak yorumlanmaları ve incelenmeleri gerekir Bu nedenle cocukların buyume ve gelişmesinin değerlendirilmesi icin en uygun yer okullardır Okullarda cocukların 6 ay aralarla boy ve kilolarının olculmesi ve bunun kayda alınması gereklidir Gelişmiş ulkelerde bu uygulama yapılmaktadır
COCUKLARIN KISA BOYLU OLMASI NEYİ GOSTERİR?
Cocukta boyun yeterince uzamaması cocuğun sağlığının bir yerde bozulduğunun gostergesidir Buyumeyi etkileyen en onemli faktorlerden biri beslenme olduğu icin beslenmenin gostergelerinin değerlendirilmesi gerekir Bu nedenle boy ile birlikte değerlendirilen vucut ağırlığı da standart eğrilerde yorumlanır ve yaşa gore vucut ağırlığı değerlendirilir Ancak kısa boylu cocukta asıl onemli olan boya gore ağırlıktır ve bunun hesaplanması gerekir Yaşa gore vucut ağırlığı ve boya gore ağırlık duşukse beslenme dikkate alınır ve araştırılır
Kısa boy, tekrarlayan idrar yolu enfeksiyonları, anemi, parazitler gibi sık gorulen hastalıklar veya Coliak hastalığı ve kalp hastalıkları gibi ceşitli hastalıkların onemli bir gostergesi de olabilir Boyunda bulunan tiroid bezinin yetersiz calışması da bir taraftan kısa boya neden olurken diğer taraftan cocuğun zekasını da etkiler ve ailenin farkedemeyebileceği zeka geriliğine ve okul başarısının duşukluğune neden olur
Boy kısalığı genetik nedenli olabilir Kısa boylu anne ve babaların cocuklarının kısa boylu olma olasılığı yuksektir Ancak, kısa boylu anne ve babaların cocukları daha uzun boylu da olabilir Cocuğun boyunun sapmasına gore anne ve baba boyuna ulaşamaması da soz konusu olabilir Bu nedenle değerlendirmelerin ceşitli hesaplarla iyi yapılması gerekir Ayrıca anne veya baba da tesbit edilmemiş bir hormonal bozukluk soz konusu olabilir
KISA BOYLU OLMANIN ETKİLERİ NELERDİR?
Kısa boylu cocuklarda altta yatan onemli sağlık sorunları ve psikolojik sorunlar olabilir Kısa boylu olmakta cocukta ceşitli psikolojik sorunlar ortaya cıkarabilir Uzun boy toplumda daima avantaj sağlamaktadır Orneğin ozel şirketler daima uzun boylu elemenlar tercih ederler Kısa boylu cocuklar okulda da arkadaşları tarafından alay konusu haline gelebilirler Bu cocuğun kişilik gelişimi sırasında cok onemlidir ve kişilik ozelliklerini kazandığı bu donemde bu nedenle birtakım sapmalar ve bozukluklar ortaya cıkabilir
Kısa boylu cocuğu değerlendiriken ergenlik durumununda goz onune alınması gerekir Eğer ergenlik başlamamışsa mudahale etme gereği olmayabilir ve ergenliğin başlaması ile cocuk buyume atağı yapabilir ve normal erişkin boya ulaşabilir Ergenlik başlamışsa kısa boyu değerlendirmenin daha acil yaklaşımlı olması gerekir Cunku bu durumda eğer bir tedavi uygulama gerekliliği doğarsa, tedavi suresi ve tedaviye verilecek yanıt azalacaktır
Kısa boylu bir cocukta başka herhangi bir hastalık bulunmaz ise 6 ay 1 yıl kadar izlenerek buyumesinin değerlendirilmesi gerekir Buyume bu donem icinde de yeterli bulunmazsa buyume hormonu salgılanmasının testlerle belirlenmesi gerekmektedir
KISA BOYLU OLMANIN TEDAVİSİ VAR MI?
Yapılan iki test sonucunda buyume hormonu salgılanması yetersiz bulunursa buyume hormonu tedavisinin başlanması gerekir Buyume hormonu tedavisi buyume tamamlanıncaya kadar uygulanır Ne kadar erken başlanırsa boy uzamasına katkısı o kadar fazla olur Ergenlik başladıktan sonra katkısı daha az oranda olur Buyume hormonunun bazı yan etkileri vardır, fakat bunlar geriye donuşludur Şeker metabolizmasını bozup, kan şekerini yukseltebilir Baş ağrısı yapabilir Bunlar tedavi sırasında izlenir ve bir sorun saptandığında ilac kesilirse yan etkilerde ortadan kalkar Hormon yağ yakımına neden olduğu icin zayıflatıcı bir etkiye sahiptir Kas kutlesini guclendirici etkisi nedeniyle sporcularda bu hormonu kullanmaktadır Ayrıca gelişmik ulkelerde buyume hormonu eksikliği olmayan cocuklarda da boy uzatmak icin buyume hormonu kullanılabilmektedir
BOY KISALIĞI GENETİK MİDİR?
Boy kısalığı beslenme, genetik gibi nedenlere bağlanıp hafife alındığı takdirde cok sayıda hastalık atlanıp geriye donuşsuz durumlarla cocuk karşı karşıya kalabilir Gunumuzde ozellikle medyada populer olan bitkisel onlemler ve beslenme destekleri cocukluk cağı icin son derecede zararlı girişimler olabilir İyi bir beslenme icin cocuk, yaşına uygun kalori almalı ve doğal besinlerle dengeli bir şekilde beslenmelidir
Dışarıdan verilen vitaminlerin ve populer olan ceşitli katkı maddelerinin boy uzatma gibi bir ozelliği soz konusu değildir Boy kısalığı olan cocuklara verilen cinkonun da boy uzatma gibi bir katkısı yoktur Cinko ozellikle iştahsız cocuklarda iştah arttırıcı bir ozelliğe sahiptir, ancak bu etkisinin gorulmesi icinde gercek bir cinko eksikliğinin olması gereklidir Cinko eksikliğinin saptanması da son derece guctur ve bunun icin doğru yontemler geliştirilememiştir
Sonuc olarak cocuğun sağlığının iyi değerlendirilmesi icin doğumdan itibaren boy ve vucut ağırlığının kaydedilip standartlara gore değerlendirilmesi esastır Boyu 3 persantilin altında olan cocukların fizik ve ruh sağlığı acısından ayrıntılı bir şekilde değerlendirip, ona gore tedavi altına alınmaları gereklidir Bunları yapmadan bazı vitamin ve diğer takviyelerle cocuğun buyumesini beklemek hem onemli bazı hastalıkların atlanmasına neden olacak hem de bu durumdan psikolojik olarak etkilenen cocuğun ruh sağlığını da bozarak gelecekte sorunlu kişilerin ortaya cıkmasına neden olacaktır
Prof Dr Betul Ersoy
Cocuklarda boy kısalığı ve buyume
imagescocuklardaboykisaligivebuyume5ad52ae6b84c2
Cocukta boyun yeterince uzamaması cocuğun sağlığının bir yerde bozulduğunun gostergesidir Buyumeyi etkileyen en onemli faktorlerden biri beslenme olduğu icin beslenmenin gostergelerinin değerlendirilmesi gerekir
Cocuğu erişkinden ayıran en onemli ozellik buyumedir Cocuk dollenmeden itibaren cocukluk cağı bitene kadar buyur, gelişir ve değişir Cocukluk cağının bitiş yaşı 20 yaştır ve kişi bu yaşa kadar cocuk kabul edilir Buyume cocuğu erişkine gore daha aktif ve dinamik kılar Buyume sureci icinde cocukta birtakım gelişmeler ve değişimler gercekleşir Boylece cocuk, giderek erişkin ozelliklerini kazanır
Buyume sırasında molekuler ve hucresel birtakım değişiklikler ortaya cıkar Buyume cocuk sağlığının en onemli gostergesidir İyi buyuyen cocuk ruhsal ve bedensel sağlığı yerinde olan cocuktur Cunku buyume cok sayıda faktorun etkisi altındadır Normal bir buyume icin gerekli en onemli koşullardan ikisi guvenli aile ortamı ve uygun beslenmedir Yeterli bir buyume icin cocuğun herhangi bir hastalığının olmaması ve hormonlarının yeterli derecede salgılanması gereklidir Fiziksel sağlığın bozulması buyumeyi etkilediği gibi psikolojik sağlığın bozulması da etkiler Psikolojik ve sosyal problemler cocukta buyume hormonunun salgılanmasına da engel olarak boy kısalığına neden olur
Buyume dollenme ile başlar ve en hızlı donemlerinden biri annenin karnında gercekleşen buyumedir Bu donemdeki buyume de annenin beslenmesi onemli olmasına karşın, başka faktorlerde onemlidir Doğumdan sonraki ilk yıl buyumenin en hızlı olduğu donemlerden biridir İkincidorduncu yaşlar arasında yavaşlar Dort yaşından ergenliğe kadar olan donemde buyume daha yavaş ve daha durgun olarak gercekleşir İlk iki yaş boyunca gercekleşen hızlı buyume doneminde cocuğun beslenmesi cok onemlidir Bu donemde cocuğun yaşına uygun kalori alması ve karışık beslenmesi yeterlidir
Ergenlik donemine kadar kız ve erkeklerin boyları birbirine yakındır Ayrıca buyume mevsimsel farklılıklar gosterir Cocuklar kış mevsiminde daha yavaş buyurler, yaz mevsiminde buyumeleri daha hızlı olur Ergenlik donemi buyumenin en hızlı donemlerden biridir Kızlar ergenliğe erkeklere gore daha erken girerler ve ergenlik donemi sureleri de daha kısadır Kızların coğunda ilk adetin başlaması ile buyumede yavaşlama ve kısa bir sure sonra durma ortaya cıkar Erkekler ergenliğe kızlara gore daha gec girerler ve kızlara gore ergenliğin daha gec doneminde buyume atağı yaparlar
COCUKLARIN BOY VE KİLOLARININ TAKİP EDİLMESİ GEREKİR
Cocuklarda boy ve vucut ağırlığının mutlaka belirli aralıklarla izlenmesi gerekir Her cocuğun boyu ve kilosu doğduğu andan itibaren olculmeli ve hazırlanmış standartlar icinde normalle karşılaştırmasının yapılıp, yuzdeler halinde belirtilmesi gerekir Her ulkenin kendi standartlarına gore hazırladığı bu eğrilere persantil eğrileri denir Cocuk herhangibir olcum yapıldığında bu eğriler uzerindeki en son cizginin (3 persantil) altında ise, cocukta “boy kısalığı olduğu belirlenip gerekli incelemenin yapılması gerekir
Aslında tek olcumle değerlendirmekte doğru değildir Buyumenin tam olarak değerlendirilmesi icin, daha once soylendiği gibi belli aralıklarla boy ve ağırlık olcumlerinin yapılması gerekir Cunku bazı cocuklar persantil eğrilerinde başlangıcta cok yukarı değerlerde olmalarına karşın, daha sonra alt cizgilere kayarlar En alt cizgide olmamalarına rağmen bu cocuklarda da yeterli buyume soz konusu değildir ve “kısa boyluolarak yorumlanmaları ve incelenmeleri gerekir Bu nedenle cocukların buyume ve gelişmesinin değerlendirilmesi icin en uygun yer okullardır Okullarda cocukların 6 ay aralarla boy ve kilolarının olculmesi ve bunun kayda alınması gereklidir Gelişmiş ulkelerde bu uygulama yapılmaktadır
COCUKLARIN KISA BOYLU OLMASI NEYİ GOSTERİR?
Cocukta boyun yeterince uzamaması cocuğun sağlığının bir yerde bozulduğunun gostergesidir Buyumeyi etkileyen en onemli faktorlerden biri beslenme olduğu icin beslenmenin gostergelerinin değerlendirilmesi gerekir Bu nedenle boy ile birlikte değerlendirilen vucut ağırlığı da standart eğrilerde yorumlanır ve yaşa gore vucut ağırlığı değerlendirilir Ancak kısa boylu cocukta asıl onemli olan boya gore ağırlıktır ve bunun hesaplanması gerekir Yaşa gore vucut ağırlığı ve boya gore ağırlık duşukse beslenme dikkate alınır ve araştırılır
Kısa boy, tekrarlayan idrar yolu enfeksiyonları, anemi, parazitler gibi sık gorulen hastalıklar veya Coliak hastalığı ve kalp hastalıkları gibi ceşitli hastalıkların onemli bir gostergesi de olabilir Boyunda bulunan tiroid bezinin yetersiz calışması da bir taraftan kısa boya neden olurken diğer taraftan cocuğun zekasını da etkiler ve ailenin farkedemeyebileceği zeka geriliğine ve okul başarısının duşukluğune neden olur
Boy kısalığı genetik nedenli olabilir Kısa boylu anne ve babaların cocuklarının kısa boylu olma olasılığı yuksektir Ancak, kısa boylu anne ve babaların cocukları daha uzun boylu da olabilir Cocuğun boyunun sapmasına gore anne ve baba boyuna ulaşamaması da soz konusu olabilir Bu nedenle değerlendirmelerin ceşitli hesaplarla iyi yapılması gerekir Ayrıca anne veya baba da tesbit edilmemiş bir hormonal bozukluk soz konusu olabilir
KISA BOYLU OLMANIN ETKİLERİ NELERDİR?
Kısa boylu cocuklarda altta yatan onemli sağlık sorunları ve psikolojik sorunlar olabilir Kısa boylu olmakta cocukta ceşitli psikolojik sorunlar ortaya cıkarabilir Uzun boy toplumda daima avantaj sağlamaktadır Orneğin ozel şirketler daima uzun boylu elemenlar tercih ederler Kısa boylu cocuklar okulda da arkadaşları tarafından alay konusu haline gelebilirler Bu cocuğun kişilik gelişimi sırasında cok onemlidir ve kişilik ozelliklerini kazandığı bu donemde bu nedenle birtakım sapmalar ve bozukluklar ortaya cıkabilir
Kısa boylu cocuğu değerlendiriken ergenlik durumununda goz onune alınması gerekir Eğer ergenlik başlamamışsa mudahale etme gereği olmayabilir ve ergenliğin başlaması ile cocuk buyume atağı yapabilir ve normal erişkin boya ulaşabilir Ergenlik başlamışsa kısa boyu değerlendirmenin daha acil yaklaşımlı olması gerekir Cunku bu durumda eğer bir tedavi uygulama gerekliliği doğarsa, tedavi suresi ve tedaviye verilecek yanıt azalacaktır
Kısa boylu bir cocukta başka herhangi bir hastalık bulunmaz ise 6 ay 1 yıl kadar izlenerek buyumesinin değerlendirilmesi gerekir Buyume bu donem icinde de yeterli bulunmazsa buyume hormonu salgılanmasının testlerle belirlenmesi gerekmektedir
KISA BOYLU OLMANIN TEDAVİSİ VAR MI?
Yapılan iki test sonucunda buyume hormonu salgılanması yetersiz bulunursa buyume hormonu tedavisinin başlanması gerekir Buyume hormonu tedavisi buyume tamamlanıncaya kadar uygulanır Ne kadar erken başlanırsa boy uzamasına katkısı o kadar fazla olur Ergenlik başladıktan sonra katkısı daha az oranda olur Buyume hormonunun bazı yan etkileri vardır, fakat bunlar geriye donuşludur Şeker metabolizmasını bozup, kan şekerini yukseltebilir Baş ağrısı yapabilir Bunlar tedavi sırasında izlenir ve bir sorun saptandığında ilac kesilirse yan etkilerde ortadan kalkar Hormon yağ yakımına neden olduğu icin zayıflatıcı bir etkiye sahiptir Kas kutlesini guclendirici etkisi nedeniyle sporcularda bu hormonu kullanmaktadır Ayrıca gelişmik ulkelerde buyume hormonu eksikliği olmayan cocuklarda da boy uzatmak icin buyume hormonu kullanılabilmektedir
BOY KISALIĞI GENETİK MİDİR?
Boy kısalığı beslenme, genetik gibi nedenlere bağlanıp hafife alındığı takdirde cok sayıda hastalık atlanıp geriye donuşsuz durumlarla cocuk karşı karşıya kalabilir Gunumuzde ozellikle medyada populer olan bitkisel onlemler ve beslenme destekleri cocukluk cağı icin son derecede zararlı girişimler olabilir İyi bir beslenme icin cocuk, yaşına uygun kalori almalı ve doğal besinlerle dengeli bir şekilde beslenmelidir
Dışarıdan verilen vitaminlerin ve populer olan ceşitli katkı maddelerinin boy uzatma gibi bir ozelliği soz konusu değildir Boy kısalığı olan cocuklara verilen cinkonun da boy uzatma gibi bir katkısı yoktur Cinko ozellikle iştahsız cocuklarda iştah arttırıcı bir ozelliğe sahiptir, ancak bu etkisinin gorulmesi icinde gercek bir cinko eksikliğinin olması gereklidir Cinko eksikliğinin saptanması da son derece guctur ve bunun icin doğru yontemler geliştirilememiştir
Sonuc olarak cocuğun sağlığının iyi değerlendirilmesi icin doğumdan itibaren boy ve vucut ağırlığının kaydedilip standartlara gore değerlendirilmesi esastır Boyu 3 persantilin altında olan cocukların fizik ve ruh sağlığı acısından ayrıntılı bir şekilde değerlendirip, ona gore tedavi altına alınmaları gereklidir Bunları yapmadan bazı vitamin ve diğer takviyelerle cocuğun buyumesini beklemek hem onemli bazı hastalıkların atlanmasına neden olacak hem de bu durumdan psikolojik olarak etkilenen cocuğun ruh sağlığını da bozarak gelecekte sorunlu kişilerin ortaya cıkmasına neden olacaktır
Prof Dr Betul Ersoy