Cocuklarda Diş Sağlığı
Cene Eklemi
Cok ilginizi cekmemiş ve farketmemiş olsanız da cene ekleminiz gunde yuzlerce kez kullandığınız bir ekleminizdir Her iki tarafta alt cene ile kafatasının, kulağın hemen onunde birleştiği yerdedir Her ciğneme hareketi yaptığınızda onu kullanıyorsunuz Hatta her konuştuğunuzda ve yutkunduğunuzda (uc dakikada bir kere) onu hareket ettiriyorsunuz Boylece en sık kullanılan eklemlerden birisidir
Elinizi kulak kepcenizin onundeki ucgen şeklinde yapının uzerine koyarak bu eklemi bulabilirsiniz Parmağınızı birazcık on tarafa doğru kaydırıp bastırınız ve ağzınızı acıp kapatınız Hareketini hissettiğiniz eklem cene ekleminizdir Ayrıca serce parmağınızı tırnağınız arka tarafa gelecek şekilde kulağınızın icerisine sokup ağzınızı acıp kapattığınızda da bu ekleminizi hissedebilirsiniz
Bu işlem cene ekleminde bozukluk olanlarda onemli olcude rahatsızlık yaratır aynı şekilde hekimler de teşhis icin aynı yontemi kullanırlar
Cene Eklemi Nasıl Calışır?
Bir şeyi kuvvetlice ısırdığınızda sadece dişlerinize değil aynı zamanda cene ekleminize de kuvvet uygularsınız Fizik terimleri ile cene kaldıracve cene eklemi dayanma noktasına benzer Gercekte cene ekleminde birim alana uygulanan basınc ceneye uygulanan birim basınctan cok daha fazladır Bu tur kuvvet ve basıncların uzerinden gelebilmesi icin cene eklemi kayar şekilde hareket eden bir eklem tipidir
Bundan dolayı cene eklemine uygulanan basınc daha geniş bir alan uzerine yayılır boylece eklemdeki hasar ve yırtıklar daha cabuk iyileşebilir
Eklemler hareketin hassas olmasını sağlamak amacıyla lastiksi ve kaygan bir yapı olan kıkırdak ile doşelidir
Cene Eklemi Nasıl Bozulur?
Alışkanlık olarak cenenizi sıkıyor, gıcırdatıyor ve kaydırıyorsanız eklem icerisindeki kıkırdağı zedelersiniz Bircok insan uyurken dişlerini gıcırdatır ve oda arkadaşları bunu soyleyene kadar farkında olmayabilir Aynı şekilde gunun uzun bir zamanını sakız ciğneyerek geciriyorsanız cene ekleminize, yemekler arasında kendine gelme fırsatını tanımıyorsunuz demektir Yemeğinizi hep aynı cene tarafında ciğniyorsanız bu taraf eklem uzerinde normalden fazla basınc yaratarak ekleminizi yıpratıyorsunuz demektir Bu en sık bir tarafta diş probleminiz varsa veya bir diş tedavisi goruyorsanız gercekleşir
Birbiri ile tam oturmayan dişler, sucludur Buna uygunsuz ısırıkdenir Cenenin bir tarafındaki dişlerin diğer taraftan daha once kapandığında cene ekleminizde, basınc farkından dolayı nasıl fazla bir yıpranma olduğunu tahmin edersiniz
Yukarıda anlatılan bozuklukların her birinde, eklemde, belli bir noktada hasar oluşur Bu hasar sinir ucuna kadar ulaşırsa ağrı duyulur Travmatik tip bir eklem bozukluğudur bu Bu bozukluk ağrılıveya yanlış gorevyapan eklem anlamındadır
Cene Eklem Rahatsızlığını Nasıl Hissedersiniz?
Her yutkunuşta, esnemede, ciğnemede, konuşmada ortaya cıkan batıcı ve şiddetli bir ağrı olabileceği gibi, surekli ve donuk bir ağrı da olabilir Ağrı, eklemin yer aldığı, hemen cene onundeki bolgede olabileceği gibi bircok yere de yansıyabilir Ağrı, ekleme yapışan kaslarda spazm oluşturarak yuze, başa, kulağa ve ceneye yansıyabilir Bazı kişiler migren, sinus ve boyun ağrılarının sebebini cene eklemine bağlarlar fakat gunumuz bilgisi icinde bu durumu acıklamak kolay değildir
Ağrının en sık odaklandığı yer kulaktır Bircok kimse kulak doktoruna kulağında ağrı olduğuve iltihap kaptığıendişesi ile başvurur Kulak ağrısı ile birlikte işitme kaybı ve kulak zarında bir bozukluk yoksa kulak hekimi ağrının kaynağı olarak cene ekleminden kuşkulanır
Ağrının yanında eklemin yolactığı bazı şikayetler de vardır Ağız iyice acıldığında bazı kimselerde cıtdiye bir kayma veya acılma sesi duyulur Ağız acık şekilde kilitli kalabilir veya ileri donemlerinde ağızın acılmasını iyice kısıtlanabilir Bircok kimse kulaklarında cınlama hisseder, bu cenenizi cok sıktığınızda hissettiğiniz cınlama gibidir
Cene Eklemi Bozukluğu İcin Ne Yapılabilir?
Şayet hafif bir eklem bozukluğunuz varsa ve erken teşhis edilmişse şu onerilerden fayda gorursunuz:
1Cenenizin sağ ve sol tarafını ciğnemede eşit kullanınız
2Bilincli olarak yapıyorsanız dişinizi gıcırdatmayı ve sıkmayı bırakınız
3Sakız ciğnemeyiniz
4Sert, zor ciğnenen yiyeceklerden kacınınız
5Gunde en az iki kere yarım saat cene ekleminiz uzerine sıcak uygulayınız
6Hekiminizin onerdiği bir odem cuzucu veya mideniz rahatsız değilse aspirin kullanınız
İlk dort madde cene ekleminiz uzerindeki yırtık ve zedelenmeyi azaltmak icindir Beş ve altıncı maddeler iyileşme işlemini hızlandırmak icindir Aspirin ve diğer odem cozucu ilaclar şişliğin azalmasında cok etkindirler zaten bu yuzden romatizmalı kimseler tarafından cok kullanılırlar Cene eklemi uzerinde de cok etkindirler
Dişlerinizin ve ısırmanızdaki uygunluğunuzun kontrolu yardımcı olabilir
Cok şiddetli ağrının varlığında bir cene cerrahı veya diş hekiminin konsultasyonuna ihtiyac duyulabilir Diş hekiminiz size uygun bir ağız acıcı ve kas spazmını onleyici protez yapabilir
Tukuruk Bezleri
Ne Normal, Ne Anormaldir?
Tukuruk Bezleri Nerelerde Bulunur?
Bezler ağız ve boğaz cevresinde yerleşmişlerdir Başlıca tukuruk bezleri parotis (kulak onunde), submandibuler (cene altında) ve sublingual (dil altında) bezlerdir
Hepsi de ağız icerisine tukuruk salgılarlar Parotis bezi ust azı dişlerin yanından, submandibuler bez dilin altında on taraftan ve sublingual bez ağız tabanında bircok ufak noktadan tukuruk salgılar
Bu bezlerle birlikte, dudaklar, yanakların ic kısmı ve ağız ile boğazın butun yuzeylerinde yuzlerce ufak tukuruk bezi bulunur Tukuruk bezleri, ağızınızı ıslak tutan, sindirimi başlatan ve dişleri curukten koruyan tukuruğu salgılarlar
Anormal Bezlere Ne Yol Acar?
Klinik olarak rahatsızlık oluşturan tukuruk bezi anormallikleri şu şekilde gruplandırılabilir:
1Tıkanıklık
Tıkanıklık, coğunlukla taş oluşmasına bağlı olarak parotis ve submandibuler bezlerde gorulur Şikayetler tipik olarak yemek yerken gorulur Yemek yerken tukuruk oluşması hızlanır fakat tıkanıklıktan dolayı akamaz ve bazen iltihabın da eşlik ettiği şiddetli ağrı ve şişliğe yol acar
2Şişlik, Odem
Şayet taşlar tam olarak tıkanıklık meydana getirmemişlerse yemek yerken bezler şişer ve bir sure sonra yavaş yavaş inerler, ta ki bir sonraki yemeğe kadar Biriken tukuruk icerisinde mikroplar daha kolay urerler ve daha şiddetli ağrı ve şişlik oluştururlar Şayet yeterli surede tedavi edilmezlerse apse oluşturabilirler
Bazı kişilerde tukuruk bezlerinin ana kanalları anormal olabilir Bu kanallar darlıklar yaratarak tukuruk akımını azaltarak iltihap ve tıkanıklık şikayetlerinin oluşmasına yol acabilirler
3İltihap
En sık gorulen tukuruk bezi iltihabı parotis bezini etkileyen kabakulaktır En sık cocuklarda gorulmesine rağmen yetişkinlerde de gorulebilir Mamafih bir yetişkinde parotis bezi bolgesinde bir şişlik olursa bunun tıkanıklıktan veya tumorden olma şansı daha fazladır
Kanal darlığından ve tukuruk akımının azalmasından kaynaklanan iltihaptan daha once bahsedilmişti
Komşu lenf bezlerinin iltihabından dolayı tukuruk bezlerinde de ikincil iltihap olabilir Bu lenf bezleri boğazın ust kısmında boğaz ağrısı sonrası gorulen hassas lenf bezleridir Bu lenf bezlerinin bir kısmı gercekte parotis bezinin uzerinde, icerisinde ve altında veya submandibuler bezin yanında bulunurlar Lenf bezleri iltihaplandığı zaman kızarıklık ve ağrılı şişlik oluştururlar Lenf bezleri tumor ve odem dolayısı ile de buyurler
4Tumorler
Tukuruk bezlerinin birincil tumorleri başlangıcta coğunlukla ağrısız şişme ile kendilerini gosterirler Tumorler nadiren birden fazla bezde bulunurlar ve kulak onu, ağız ici, damak, ağız tabanı, yanaklar ve dudaklar uzerinde bulunabilirler Bu şişlikler kulak, burun, boğaz ve başboyun cerrahları tarafından değerlendirilmelidirler
Buyuk tukuruk bezlerinin habis tumorleri hızlı buyurler, ağrılı olurlar ve o taraf yuz hareketlerini engelleyebilirler Bu şikayetler hemen araştırılmalıdırlar
Tukuruk bezleri bazı ozel hastalıklarda da şişerler Hastalarda genellikle goz ve ağız kuruluğu gorulur Buna eklem romatizması eşlik edebilir Şeker hastalığı ozellikle parotis bezinde şişliğe yol acabilir Genellikle iki taraflı parotis bezi şişliği alkoliklerde de gorulur
Doktorunuz Nasıl Teşhis Koyar?
Tukuruk bezleri hastalıklarının teşhisi dikkatli bir hikaye, fizik muayene ve laboratuar testleri ile konur Buyuk tukuruk bezlerinde bir taş tıkanıklığından şuphe edilirse bezin acıldığı ağız uyuşturularak kanalı genişletilip taşın cıkıp cıkmadığına bakmak gerekebilir Bu tur bir işlemden once rontgen filmi ile kireclenmiş taşın nerede olduğu tespit edilebilir
Şayet tukuruk bezinde bir kitle tespit edilmişse, bilgisayarlı tomografi ile buranın rontgeninin cekilmesi yararlı olur Bu tomografi ile kitlenin gercekten tukuruk bezinden mi yoksa komşu bir lenf bezinden mi kaynaklandığı bulunur
Bircok vak'ada muayene odasında yapılabilen ince iğne aspirasyon biyopsisi yardımcı olur Bu testin doğruluğu % 80 ile 90 arasındadır Kitleden cilt kesisi ile bir parca alarak incelenmesi, muayene odasında tavsiye edilmez Parotis bezi ile birlikte seyreden yuz sinirinin hasar gorme ihtimalindan dolayı acık biyopsi operasyon odasında yapılmalıdır
Cene Eklemi
Cok ilginizi cekmemiş ve farketmemiş olsanız da cene ekleminiz gunde yuzlerce kez kullandığınız bir ekleminizdir Her iki tarafta alt cene ile kafatasının, kulağın hemen onunde birleştiği yerdedir Her ciğneme hareketi yaptığınızda onu kullanıyorsunuz Hatta her konuştuğunuzda ve yutkunduğunuzda (uc dakikada bir kere) onu hareket ettiriyorsunuz Boylece en sık kullanılan eklemlerden birisidir
Elinizi kulak kepcenizin onundeki ucgen şeklinde yapının uzerine koyarak bu eklemi bulabilirsiniz Parmağınızı birazcık on tarafa doğru kaydırıp bastırınız ve ağzınızı acıp kapatınız Hareketini hissettiğiniz eklem cene ekleminizdir Ayrıca serce parmağınızı tırnağınız arka tarafa gelecek şekilde kulağınızın icerisine sokup ağzınızı acıp kapattığınızda da bu ekleminizi hissedebilirsiniz
Bu işlem cene ekleminde bozukluk olanlarda onemli olcude rahatsızlık yaratır aynı şekilde hekimler de teşhis icin aynı yontemi kullanırlar
Cene Eklemi Nasıl Calışır?
Bir şeyi kuvvetlice ısırdığınızda sadece dişlerinize değil aynı zamanda cene ekleminize de kuvvet uygularsınız Fizik terimleri ile cene kaldıracve cene eklemi dayanma noktasına benzer Gercekte cene ekleminde birim alana uygulanan basınc ceneye uygulanan birim basınctan cok daha fazladır Bu tur kuvvet ve basıncların uzerinden gelebilmesi icin cene eklemi kayar şekilde hareket eden bir eklem tipidir
Bundan dolayı cene eklemine uygulanan basınc daha geniş bir alan uzerine yayılır boylece eklemdeki hasar ve yırtıklar daha cabuk iyileşebilir
Eklemler hareketin hassas olmasını sağlamak amacıyla lastiksi ve kaygan bir yapı olan kıkırdak ile doşelidir
Cene Eklemi Nasıl Bozulur?
Alışkanlık olarak cenenizi sıkıyor, gıcırdatıyor ve kaydırıyorsanız eklem icerisindeki kıkırdağı zedelersiniz Bircok insan uyurken dişlerini gıcırdatır ve oda arkadaşları bunu soyleyene kadar farkında olmayabilir Aynı şekilde gunun uzun bir zamanını sakız ciğneyerek geciriyorsanız cene ekleminize, yemekler arasında kendine gelme fırsatını tanımıyorsunuz demektir Yemeğinizi hep aynı cene tarafında ciğniyorsanız bu taraf eklem uzerinde normalden fazla basınc yaratarak ekleminizi yıpratıyorsunuz demektir Bu en sık bir tarafta diş probleminiz varsa veya bir diş tedavisi goruyorsanız gercekleşir
Birbiri ile tam oturmayan dişler, sucludur Buna uygunsuz ısırıkdenir Cenenin bir tarafındaki dişlerin diğer taraftan daha once kapandığında cene ekleminizde, basınc farkından dolayı nasıl fazla bir yıpranma olduğunu tahmin edersiniz
Yukarıda anlatılan bozuklukların her birinde, eklemde, belli bir noktada hasar oluşur Bu hasar sinir ucuna kadar ulaşırsa ağrı duyulur Travmatik tip bir eklem bozukluğudur bu Bu bozukluk ağrılıveya yanlış gorevyapan eklem anlamındadır
Cene Eklem Rahatsızlığını Nasıl Hissedersiniz?
Her yutkunuşta, esnemede, ciğnemede, konuşmada ortaya cıkan batıcı ve şiddetli bir ağrı olabileceği gibi, surekli ve donuk bir ağrı da olabilir Ağrı, eklemin yer aldığı, hemen cene onundeki bolgede olabileceği gibi bircok yere de yansıyabilir Ağrı, ekleme yapışan kaslarda spazm oluşturarak yuze, başa, kulağa ve ceneye yansıyabilir Bazı kişiler migren, sinus ve boyun ağrılarının sebebini cene eklemine bağlarlar fakat gunumuz bilgisi icinde bu durumu acıklamak kolay değildir
Ağrının en sık odaklandığı yer kulaktır Bircok kimse kulak doktoruna kulağında ağrı olduğuve iltihap kaptığıendişesi ile başvurur Kulak ağrısı ile birlikte işitme kaybı ve kulak zarında bir bozukluk yoksa kulak hekimi ağrının kaynağı olarak cene ekleminden kuşkulanır
Ağrının yanında eklemin yolactığı bazı şikayetler de vardır Ağız iyice acıldığında bazı kimselerde cıtdiye bir kayma veya acılma sesi duyulur Ağız acık şekilde kilitli kalabilir veya ileri donemlerinde ağızın acılmasını iyice kısıtlanabilir Bircok kimse kulaklarında cınlama hisseder, bu cenenizi cok sıktığınızda hissettiğiniz cınlama gibidir
Cene Eklemi Bozukluğu İcin Ne Yapılabilir?
Şayet hafif bir eklem bozukluğunuz varsa ve erken teşhis edilmişse şu onerilerden fayda gorursunuz:
1Cenenizin sağ ve sol tarafını ciğnemede eşit kullanınız
2Bilincli olarak yapıyorsanız dişinizi gıcırdatmayı ve sıkmayı bırakınız
3Sakız ciğnemeyiniz
4Sert, zor ciğnenen yiyeceklerden kacınınız
5Gunde en az iki kere yarım saat cene ekleminiz uzerine sıcak uygulayınız
6Hekiminizin onerdiği bir odem cuzucu veya mideniz rahatsız değilse aspirin kullanınız
İlk dort madde cene ekleminiz uzerindeki yırtık ve zedelenmeyi azaltmak icindir Beş ve altıncı maddeler iyileşme işlemini hızlandırmak icindir Aspirin ve diğer odem cozucu ilaclar şişliğin azalmasında cok etkindirler zaten bu yuzden romatizmalı kimseler tarafından cok kullanılırlar Cene eklemi uzerinde de cok etkindirler
Dişlerinizin ve ısırmanızdaki uygunluğunuzun kontrolu yardımcı olabilir
Cok şiddetli ağrının varlığında bir cene cerrahı veya diş hekiminin konsultasyonuna ihtiyac duyulabilir Diş hekiminiz size uygun bir ağız acıcı ve kas spazmını onleyici protez yapabilir
Tukuruk Bezleri
Ne Normal, Ne Anormaldir?
Tukuruk Bezleri Nerelerde Bulunur?
Bezler ağız ve boğaz cevresinde yerleşmişlerdir Başlıca tukuruk bezleri parotis (kulak onunde), submandibuler (cene altında) ve sublingual (dil altında) bezlerdir
Hepsi de ağız icerisine tukuruk salgılarlar Parotis bezi ust azı dişlerin yanından, submandibuler bez dilin altında on taraftan ve sublingual bez ağız tabanında bircok ufak noktadan tukuruk salgılar
Bu bezlerle birlikte, dudaklar, yanakların ic kısmı ve ağız ile boğazın butun yuzeylerinde yuzlerce ufak tukuruk bezi bulunur Tukuruk bezleri, ağızınızı ıslak tutan, sindirimi başlatan ve dişleri curukten koruyan tukuruğu salgılarlar
Anormal Bezlere Ne Yol Acar?
Klinik olarak rahatsızlık oluşturan tukuruk bezi anormallikleri şu şekilde gruplandırılabilir:
1Tıkanıklık
Tıkanıklık, coğunlukla taş oluşmasına bağlı olarak parotis ve submandibuler bezlerde gorulur Şikayetler tipik olarak yemek yerken gorulur Yemek yerken tukuruk oluşması hızlanır fakat tıkanıklıktan dolayı akamaz ve bazen iltihabın da eşlik ettiği şiddetli ağrı ve şişliğe yol acar
2Şişlik, Odem
Şayet taşlar tam olarak tıkanıklık meydana getirmemişlerse yemek yerken bezler şişer ve bir sure sonra yavaş yavaş inerler, ta ki bir sonraki yemeğe kadar Biriken tukuruk icerisinde mikroplar daha kolay urerler ve daha şiddetli ağrı ve şişlik oluştururlar Şayet yeterli surede tedavi edilmezlerse apse oluşturabilirler
Bazı kişilerde tukuruk bezlerinin ana kanalları anormal olabilir Bu kanallar darlıklar yaratarak tukuruk akımını azaltarak iltihap ve tıkanıklık şikayetlerinin oluşmasına yol acabilirler
3İltihap
En sık gorulen tukuruk bezi iltihabı parotis bezini etkileyen kabakulaktır En sık cocuklarda gorulmesine rağmen yetişkinlerde de gorulebilir Mamafih bir yetişkinde parotis bezi bolgesinde bir şişlik olursa bunun tıkanıklıktan veya tumorden olma şansı daha fazladır
Kanal darlığından ve tukuruk akımının azalmasından kaynaklanan iltihaptan daha once bahsedilmişti
Komşu lenf bezlerinin iltihabından dolayı tukuruk bezlerinde de ikincil iltihap olabilir Bu lenf bezleri boğazın ust kısmında boğaz ağrısı sonrası gorulen hassas lenf bezleridir Bu lenf bezlerinin bir kısmı gercekte parotis bezinin uzerinde, icerisinde ve altında veya submandibuler bezin yanında bulunurlar Lenf bezleri iltihaplandığı zaman kızarıklık ve ağrılı şişlik oluştururlar Lenf bezleri tumor ve odem dolayısı ile de buyurler
4Tumorler
Tukuruk bezlerinin birincil tumorleri başlangıcta coğunlukla ağrısız şişme ile kendilerini gosterirler Tumorler nadiren birden fazla bezde bulunurlar ve kulak onu, ağız ici, damak, ağız tabanı, yanaklar ve dudaklar uzerinde bulunabilirler Bu şişlikler kulak, burun, boğaz ve başboyun cerrahları tarafından değerlendirilmelidirler
Buyuk tukuruk bezlerinin habis tumorleri hızlı buyurler, ağrılı olurlar ve o taraf yuz hareketlerini engelleyebilirler Bu şikayetler hemen araştırılmalıdırlar
Tukuruk bezleri bazı ozel hastalıklarda da şişerler Hastalarda genellikle goz ve ağız kuruluğu gorulur Buna eklem romatizması eşlik edebilir Şeker hastalığı ozellikle parotis bezinde şişliğe yol acabilir Genellikle iki taraflı parotis bezi şişliği alkoliklerde de gorulur
Doktorunuz Nasıl Teşhis Koyar?
Tukuruk bezleri hastalıklarının teşhisi dikkatli bir hikaye, fizik muayene ve laboratuar testleri ile konur Buyuk tukuruk bezlerinde bir taş tıkanıklığından şuphe edilirse bezin acıldığı ağız uyuşturularak kanalı genişletilip taşın cıkıp cıkmadığına bakmak gerekebilir Bu tur bir işlemden once rontgen filmi ile kireclenmiş taşın nerede olduğu tespit edilebilir
Şayet tukuruk bezinde bir kitle tespit edilmişse, bilgisayarlı tomografi ile buranın rontgeninin cekilmesi yararlı olur Bu tomografi ile kitlenin gercekten tukuruk bezinden mi yoksa komşu bir lenf bezinden mi kaynaklandığı bulunur
Bircok vak'ada muayene odasında yapılabilen ince iğne aspirasyon biyopsisi yardımcı olur Bu testin doğruluğu % 80 ile 90 arasındadır Kitleden cilt kesisi ile bir parca alarak incelenmesi, muayene odasında tavsiye edilmez Parotis bezi ile birlikte seyreden yuz sinirinin hasar gorme ihtimalindan dolayı acık biyopsi operasyon odasında yapılmalıdır