Hayatın her periyodunda birtakım durum ve olaylara karşı verilen bir reaksiyon olan inatlaşma, çocukluk periyodunda ve bilhassa 2-6 yaş ortasında daha fazla göze çarpmaktadır. Bu yaş periyotlarının makul birtakım özellikleri( tuvalet eğitimi, ben-merkezci tavır vb.) çocuklarda inatlaşmaya neden olabilmektedir. Kendi seyrinde ve destekleyici bir etrafla bir arada olağan olan bu tavır aslında bireyin sağlıklı bir kişilik geliştirmesi için elzemdir. Lakin bir mizaç biçimi olabileceği üzere etrafın yanlış tavrı ve olumsuz pekiştirmeler çocuktaki inatlaşmayı tırmandırabilmektedir.
2-6 yaş devri çocuğun gelişimde değerli bir yere sahiptir. Bu devirde çocuğun birçok davranışı şekillenmektedir. Yaklaşık 18 aya kadar her gereksinimi anne ve babası tarafından karşılandığı onlara büsbütün muhtaç olduğu için onların kelamından çıkmayan çocuk, yavaş yavaş gelişen kas- motor hünerleri, kendi başına yürüyebilmesiyle genişleyen hareket alanıyla çocuk ebeveynine artık eskisi kadar muhtaç değildir ve birinci özerkleşme devrine girmeye başlamaktadır. Onların kelamından çıkmayan çocuk artık kendi istekleri olsun diye diretebilir, onların karşı sık sık hayır yanıtını vererek bazen ne için istediğini bilmediği halde yalnızca zıtlaşmak için bile inatlaşabilmektedir. Burada beklide en değerli etken çocuğun tuvalet eğitimi almasıdır. Bu eğitimle bir arada çocuk artık vücuduna dair tüm denetimi eline geçirmiştir ve buna dair her şeyi kendi yapmak istemektedir. Genişleyen hareket alanı, gelişen lisan marifetleri ve büyüyen etrafları onların dünyayı keşfetme merakını tetiklemektedir. Bu meraka dair ebeveyn tarafından konulan engellemeler çocuktaki inatlaşma tavrını tetikleyebilmektedir.
Çocuğun bu inatlaşma tavrı yalnızca ebeveyne karşı olmayabilir bazen tüm etrafına karşı çocukta inatlaşma görülebilmektedir. Bu çeşit hal sergileyen bir çocuk ile ebeveyn nitekim sıkıntı durumlar yaşayabilmekte ve bazen farkında olmadan çocuk ile gereksiz ir çatışma içinde olabilmektedir. Bu durum, hem ebeveyni hem çocuğu yıpratabilmektedir. Çocuk ebeveynin bu tavrından ötürü kendini inançta hissetmeyip önemli bir telaş yaşayabilir ya da olduk olmadık vakitlerde ağlama krizleri yaşayabilmektedir. Yapılan kimi araştırmalarda ebeveynin bu tavırlarının çocukta gerilime yol açan birtakım salgıların salınmasına yol açtığının ve çocuğun gelişimini ve büyümesini olumsuz etkilediği gözlemlenmiştir.
Doğal yapısında birçok şeyi kendi başına yapabileceğini anlayan çocuk, kendi marifetlerini deneyimlemek isterken bir yandan da anne ve babasının itimadına gereksinim duyar. Ebeveynler için çok güçlü geçen bu süreç çocuğun kimlik gelişimi için çok değerli bir süreçtir. Ebeveynlerin çocukların hislerini anlamaya çalışarak çocukla inatlaşmadan dengeli bir hal sergileyerek çocukla uzlaşmacı bir formda ortak tahlillerin bulunması hayli değerlidir. Çocuğun her istediğine hayır denilmemeli ve hayır denilen şeylerinde nedeni kısa ve net bir biçimde anlatılmalıdır. Zira yalnızca hayır yanıtı ile karşılaşmak çocukta engellenilmişlik hislerini oluşturur. Bu durumda çocuğun özgüveninde eksiklik, çok hırçınlık, rol-model alarak öfkeyi birçok alanda kullanması üzere çocukta birtakım olumsuz özelliklerin oluşmasına yol açabilmektedir. Aile çocuğun her dediğine hayır demeden kimi isteklerini yerine getirmesi fırsat verilmelidir. Bu biçimde çocuk ailesine karşı itimat hislerini pekiştirir, kendini denem fırsatı yakalayarak ilerde sağlıklı bir özgüven oluşturmasına yardımcı olabilmektedir. Çocuğa hayır denilen noktalarda ailenin hududu gerekli olduğunu dengeli bir biçimde çocuğa söz edilmelidir. Çocuğun bu periyotta edindiği deneyimler, ebeveyn tavrı ve etrafın yansıları çocuğun toplumsal gelişimini tesirler. Şayet çocuk bu devirde sonları sağlıklı bir halde ilerde kurallara uymakta sorun yaşayabilmektedir. Ebeveynler ortasındaki tavırlarda tutarsızlık çocukta davranış bozukluğuna neden olabilir ya da ebeveynin öfkeyle reaksiyon vermesi çocuğa rol model olup ileriki evrelerinde çocuğun problemleri çözmek için öfke tavrını pekiştirebilir.
Pekala ebeveynler bu süreçle nasıl sağlıklı bir biçimde baş edebilir?
-
Aile hayır dediği bir durumu sevecen bir biçimde dengeli bir tavır içinde olup ona neden ayır denildiği açık ve net bir halde dengeli davranıp çocuğa da neden hayır dediklerini kısa ve net bir halde açıklamalıdır. -
Konulacak kurallar çocukla birlikte ortak bir paydada çözümlenebilir. Bu halde çocuk kendi kanılarının de pahalı olduğunu anlar ve ferdî gelişimine olumlu bir katkı sağlar. Çocuğun özgüveni gelişir. -
Ona seçenekler sunulmalıdır. Bu formda çocuk kedi seçim hakkının olduğunu bilerek sakinleşebilir ve kendi seçtiği kararın karşı taraf tarafından kabul edilmesiyle çocuk kararlarına hürmet duyulduğunu anlar. -
Yaşına uygun olarak meskende ve öz bakımında yapabileceği sorumluluklar verilerek onunda bağımsız bir birey ve konutun bir ferdi olduğunu hissetmesi sağlanarak çocukta sorumluluk şuuru oluşur. -
Ebeveyn hayır dediği bir hususa daha sonra evet dememelidir. Bu çocukta hudut problemlerine yol açabileceği üzere ebeveynin telaffuzlarını değersizleştirebilir. -
Ebeveyn çocuğa karşı sakin ve anlayışlı bir halde hisleri yansıtılarak onu anladığını lakin istediği şeyin neden olmayacağını açıklamalıdır. -
Çocuğun istenilen bir davranış sergilemesi sonucunda bu davranışı ödüllendirilerek istenilen davranışın sıklığı arttırılabilir. -
Her nasıl bir karar alınırsa alınsın anne ve babanın ortak bir lisan kullanması gerekmektedir.