Yaz tatilinin son günleri ülkemizde mektep hazırlıkları telaşıyla geçiyor Yeni eğitimöğretim dönemi için yepyeni okul gereçleri, üniformalar, ayakkabılar hazırlanmış Peki ya dişler *Dondurmalarla geçen bir yaz tatili sonunda okula hazırlanmış mı? Pedodonti Uzmanı Dr İdil Gülten okullar açılmadan çocuk ağız ve diş sağlığı ile ilgili yapılması gerekenleri anlattı
Mektep başarısını ve sosyal yaşantıyı etkileyen en önemli faktör çocuğun genel sağlık durumu durumudur Ceset sağlığının önemli bir parçasını oluşturan ağız ve dişlerin de bu amaçla detaylı bir biçimde değerlendirilmesi gerekmektedir*
“Diş Çürüğü: Nezleden sonradan en sık görülen rahatsızlık
Günümüzde mektep çağındaki çocuklarda nezleden daha sonra en sık görülen kronik rahatsızlık diş çürüğü olarak bilinmektedir Sancı yapmadığı için önemsenmeyen ya da farkına varılmayan bir diş çürüğü ders yılı içinde ağrıya, hatta ilerleyerek abse oluşmasına niçin olabilir Diş ağrısı olan bir çocuğun derslerine odaklanması ve ders dışı aktivitelerden keyif alması beklenemez
Dahası, bu beğenilmeyen sonuçlar doğrultusunda gerekli tedavilerin yapılması için gereken süre, çocuğunuzun mektep derslerini kaçırmasına neden olabilir Ön bölgedeki dişlerde meydana gelmiş çürükler ise ebeveyn ayrım etmese bile çocukta özgüven problemlerine, sosyalleşmelerinde zorluklara neden olabilmektedir Bu durumdaki çocuklar diş tedavileri sonrası ağızdiş sağlıklarını korumaya çok daha istekli ışık halkası gelmektedirler
“Fissür örtücü çürük önlemede büyük ağırlık taşır
Mektep çağı olarak adlandırılan 612 yaş dönemi, süt dişlerinin değişiminin de en süratli olduğu dönemdir Altı yaş döneminde genelde kalıcı büyükazı dişlerinin ve daha aşağı ön orta kesici dişlerin ağızda ilk önce görüldüğü dönemdir Yeni süren büyükazı dişleri, çene gelişimi hakkında birincil bilgileri vermesi açısından önemlidir Genç büyükazı dişlerinin çiğneme yüzeyleri epeyce derin oluklu olduğundan fırçalama ile bu bölgede gıda artıklarının uzaklaştırılması zorlaşmaktadır
bu nedenle fissür örtücü (koruyucu diş aşısı) adı bahşedilen akıcı bir dolgu maddesi ile bu derin oluklar örtülmekte ve çürük oluşması engellenmiş olmaktadır Fissür örtücülerin daimi dişlerin sürmesini takiben birincil bir sene içinde yaptırılması çürükten korunmada siklet taşır Ayrıca 46 ayda bir diş yüzeylerine uygulanacak fluoridli ajanlar da genç kalıcı dişlerin minelerinin yapısını güçlendirmeye tezgâhtar olacaktır
“Tel tedavisi gereksinimini ortadan uyandırmak mümkün
810 yaş dönemi, daha aşağıüstteki orta ve bağlı kesici dişler ile birlikte büyükazı dişlerinin sürmelerinin tamamlandığı, aynı zamanda küçükazı dişlerinin de yavaş yavaş ağızda görülmeye başladığı dönemdir Büyüme ve gelişmenin de fazla süratli olduğu bu dönem çene gelişiminin takibi açısından da siklet taşır Bu dönemde çene gelişimindeki olumsuzluklar ve muhtemel çapraşıklıkların ortodontik apareyler (damaklık) ile önüne geçilebilir Böylece ileride gerekecek tel tedavisinin süresi de kısaltılmış, hatta bazı durumlarda bu tel tedavisi gereksinimi ortadan kaldırılmış olur*
Tatilde “ipin ucu kaçmış olsa da ders yılı başlamadan önce yapılacak diş doktoru muayenesi ile yaz tatili döneminde unutulmuş olması muhtemel etkin diş fırçalama tekniğinin üzerinden geçilir Ağız hijyeni böylece okul dönemindeki rutinin bir parçası haline kazanç Ağızdiş sağlığının korunması için bir öteki kayda değer etmen olan beslenmenin düzenlenmesi ise mektep döneminde, tatil dönemine göre, daha basit olmaktadır
Bu alanda uyarı edilmesi gereken noktalar öğünlerde meyve suyu ve şekerli içeceklerden kaçınılması, ara öğünlerde beyaz un içeren gıdalar ve şekerli abur cuburlar yerine fındıkfıstık gibi kuruyemişler ile süt, peynir, yoğurt ya da taze meyvesebze tüketilmesi şeklindedir*
Sabahları kahvaltı okulda yapılıyor olsa bile okula gitmeden önce evde diş fırçalaması yapılmalıdır Hijyenik endişeler nedeniyle okula diş fırçası götürülemediğinden öğünlerini okulda yiyen çocukların yemeklerden sonradan ağzı bol su ile çalkalaması yarar sağlamaktadır Ancak eve dönüldüğünde geceleri uyumadan önce mutlaka etkin diş fırçalanması gerektiği unutulmamalıdır*
Okul döneminde uyarı edilmesi önerilen bir öteki konu da travmatik diş yaralanmalarıdır Bedensel hareketliliğin artmasıyla birlikte özellikle ön bölgede kalıcı dişlerin yerinden çıkması, diş kırıkları, diş sallantısı, dişlerin diş etine gömülmesi gibi çoğu şekilde yaralanma oluşabilir böylece aileler ve öğretmenlere düşen en önemli atama ivedi durumlarda ne yapılması gerektiğini bilmek olmalıdır Okul başlamadan önceki diş muayenesinde bilhassa yakın bağlantı spor aktivitelerinde bulunan çocuklara kişisel mouthguard (koruyucu dişlik) uygulanması ile oluşabilecek diş kırıkları büyük ölçüde önlenmiş olur
Dişlerin yerinden çıktığı durumlarda;
•** *Çıkan diş bulunmalıdır
•** *Dişin köküne dokunulmadan kuron kısmından (dişin olağan ağız içinde gördüğümüz kısmı) tutulmalıdır
•** *Diş akıcı soğuk su aşağı kuron kısmından tutularak yıkanmalıdır
•** *Eğer yapılabiliyorsa diş çıktığı yere yerleştirilmelidir*
•** *Dişin yerine yerleştirilemiyorsa bir bardak süt içine konulup süre kaybetmeden bir diş hekimine başvurulmalıdır*
Diş kırığı oluşan durumlarında;
•** *Ağız soğuk su ile çalkalanmalıdır ve bölgeye şişmeyi durdurmak için soğuk kompres yapılmalıdır
•** *Kırılan parça bulunmalıdır*
•** *Vakit kaybetmeden bir diş hekimine başvurulmalıdır
Önemli anekdot: Travmatikdental yaralanmalarda birincil bir saat içinde diş hekimine başvurulması dişlerin canlılığını kaybetmeden korunabilmesi için ağırlık taşımaktadır
*
Mektep başarısını ve sosyal yaşantıyı etkileyen en önemli faktör çocuğun genel sağlık durumu durumudur Ceset sağlığının önemli bir parçasını oluşturan ağız ve dişlerin de bu amaçla detaylı bir biçimde değerlendirilmesi gerekmektedir*
“Diş Çürüğü: Nezleden sonradan en sık görülen rahatsızlık
Günümüzde mektep çağındaki çocuklarda nezleden daha sonra en sık görülen kronik rahatsızlık diş çürüğü olarak bilinmektedir Sancı yapmadığı için önemsenmeyen ya da farkına varılmayan bir diş çürüğü ders yılı içinde ağrıya, hatta ilerleyerek abse oluşmasına niçin olabilir Diş ağrısı olan bir çocuğun derslerine odaklanması ve ders dışı aktivitelerden keyif alması beklenemez
Dahası, bu beğenilmeyen sonuçlar doğrultusunda gerekli tedavilerin yapılması için gereken süre, çocuğunuzun mektep derslerini kaçırmasına neden olabilir Ön bölgedeki dişlerde meydana gelmiş çürükler ise ebeveyn ayrım etmese bile çocukta özgüven problemlerine, sosyalleşmelerinde zorluklara neden olabilmektedir Bu durumdaki çocuklar diş tedavileri sonrası ağızdiş sağlıklarını korumaya çok daha istekli ışık halkası gelmektedirler
“Fissür örtücü çürük önlemede büyük ağırlık taşır
Mektep çağı olarak adlandırılan 612 yaş dönemi, süt dişlerinin değişiminin de en süratli olduğu dönemdir Altı yaş döneminde genelde kalıcı büyükazı dişlerinin ve daha aşağı ön orta kesici dişlerin ağızda ilk önce görüldüğü dönemdir Yeni süren büyükazı dişleri, çene gelişimi hakkında birincil bilgileri vermesi açısından önemlidir Genç büyükazı dişlerinin çiğneme yüzeyleri epeyce derin oluklu olduğundan fırçalama ile bu bölgede gıda artıklarının uzaklaştırılması zorlaşmaktadır
bu nedenle fissür örtücü (koruyucu diş aşısı) adı bahşedilen akıcı bir dolgu maddesi ile bu derin oluklar örtülmekte ve çürük oluşması engellenmiş olmaktadır Fissür örtücülerin daimi dişlerin sürmesini takiben birincil bir sene içinde yaptırılması çürükten korunmada siklet taşır Ayrıca 46 ayda bir diş yüzeylerine uygulanacak fluoridli ajanlar da genç kalıcı dişlerin minelerinin yapısını güçlendirmeye tezgâhtar olacaktır
“Tel tedavisi gereksinimini ortadan uyandırmak mümkün
810 yaş dönemi, daha aşağıüstteki orta ve bağlı kesici dişler ile birlikte büyükazı dişlerinin sürmelerinin tamamlandığı, aynı zamanda küçükazı dişlerinin de yavaş yavaş ağızda görülmeye başladığı dönemdir Büyüme ve gelişmenin de fazla süratli olduğu bu dönem çene gelişiminin takibi açısından da siklet taşır Bu dönemde çene gelişimindeki olumsuzluklar ve muhtemel çapraşıklıkların ortodontik apareyler (damaklık) ile önüne geçilebilir Böylece ileride gerekecek tel tedavisinin süresi de kısaltılmış, hatta bazı durumlarda bu tel tedavisi gereksinimi ortadan kaldırılmış olur*
Tatilde “ipin ucu kaçmış olsa da ders yılı başlamadan önce yapılacak diş doktoru muayenesi ile yaz tatili döneminde unutulmuş olması muhtemel etkin diş fırçalama tekniğinin üzerinden geçilir Ağız hijyeni böylece okul dönemindeki rutinin bir parçası haline kazanç Ağızdiş sağlığının korunması için bir öteki kayda değer etmen olan beslenmenin düzenlenmesi ise mektep döneminde, tatil dönemine göre, daha basit olmaktadır
Bu alanda uyarı edilmesi gereken noktalar öğünlerde meyve suyu ve şekerli içeceklerden kaçınılması, ara öğünlerde beyaz un içeren gıdalar ve şekerli abur cuburlar yerine fındıkfıstık gibi kuruyemişler ile süt, peynir, yoğurt ya da taze meyvesebze tüketilmesi şeklindedir*
Sabahları kahvaltı okulda yapılıyor olsa bile okula gitmeden önce evde diş fırçalaması yapılmalıdır Hijyenik endişeler nedeniyle okula diş fırçası götürülemediğinden öğünlerini okulda yiyen çocukların yemeklerden sonradan ağzı bol su ile çalkalaması yarar sağlamaktadır Ancak eve dönüldüğünde geceleri uyumadan önce mutlaka etkin diş fırçalanması gerektiği unutulmamalıdır*
Okul döneminde uyarı edilmesi önerilen bir öteki konu da travmatik diş yaralanmalarıdır Bedensel hareketliliğin artmasıyla birlikte özellikle ön bölgede kalıcı dişlerin yerinden çıkması, diş kırıkları, diş sallantısı, dişlerin diş etine gömülmesi gibi çoğu şekilde yaralanma oluşabilir böylece aileler ve öğretmenlere düşen en önemli atama ivedi durumlarda ne yapılması gerektiğini bilmek olmalıdır Okul başlamadan önceki diş muayenesinde bilhassa yakın bağlantı spor aktivitelerinde bulunan çocuklara kişisel mouthguard (koruyucu dişlik) uygulanması ile oluşabilecek diş kırıkları büyük ölçüde önlenmiş olur
Dişlerin yerinden çıktığı durumlarda;
•** *Çıkan diş bulunmalıdır
•** *Dişin köküne dokunulmadan kuron kısmından (dişin olağan ağız içinde gördüğümüz kısmı) tutulmalıdır
•** *Diş akıcı soğuk su aşağı kuron kısmından tutularak yıkanmalıdır
•** *Eğer yapılabiliyorsa diş çıktığı yere yerleştirilmelidir*
•** *Dişin yerine yerleştirilemiyorsa bir bardak süt içine konulup süre kaybetmeden bir diş hekimine başvurulmalıdır*
Diş kırığı oluşan durumlarında;
•** *Ağız soğuk su ile çalkalanmalıdır ve bölgeye şişmeyi durdurmak için soğuk kompres yapılmalıdır
•** *Kırılan parça bulunmalıdır*
•** *Vakit kaybetmeden bir diş hekimine başvurulmalıdır
Önemli anekdot: Travmatikdental yaralanmalarda birincil bir saat içinde diş hekimine başvurulması dişlerin canlılığını kaybetmeden korunabilmesi için ağırlık taşımaktadır
*