Dünyanın birçok bölgesinde, çok sayıda insan vegan beslenmeyi geçmeyi seçiyor, insanların seçimini etkileyen ögeler ekseriyetle hayvan hakları, iklim krizi ve sıhhat faydaları oluyor. Pekala çocukların vegan olarak büyütülmesi sağlıklı mı? Vegan aileler, Hindistan mutfağından neler öğrenebilir?
BBC Türkçe'de yer alan habere nazaran, bitki temelli vejetaryen ve vegan diyetlerin yetişkinler için daha sağlıklı olduğunu tespit eden bilimsel çalışmaların sayısı her geçen gün artıyor.
Hindistan'da yaklaşık 400 milyon kişi, yani nüfusun yüzde 39'u, vejetaryen olduğunu söylüyor. Hindistan'daki vejetaryen yemeklerin büyük bir kısmı da aslında vegan kategorisine girebiliyor, yani hayvansal hiçbir eser içermiyor. Tam bilakis, ülkenin lokal tahıllara, bakliyata ve sebzelere dayalı çok varlıklı bir yemek tarihi var.
Ülkedeki vegan beslenme hareketi büyüyor. Toplumsal medyada vegan beslenmenin faydalarını savunan kümeler, lokal eserlerle yapılan yemek tanımları paylaşıyor, hayvan eserlerine aslında hiç muhtaçlık duyulmadığına dikkat çekiyor.
Bu süreçte birçok vegan aile, çocuklarını nasıl besleyecekleri sorusu ile karşı karşıya kalıyor. Uzmanlar, vegan diyetlerin çocuklara olan tesirinin yeterli kıymetlendirilmesi gerektiğini söylüyor, dikkatli beslenme planlarının çizilmesini öneriyor.
Hindistan mutfağı vegan ailelere yardımcı olabilir...
Ashish Humar Jain, 2010'da şimdi 28 yaşındayken, süt sanayisinde hayvanların gördüğü makûs muameleyi gösteren bir görüntü izledikten sonra eşiyle birlikte vegan bir diyete başlamaya karar verdiğini anlatıyor.
Jain, eşinin o devirde gebe olduğunu ve Hindistan'ın İndore kentinde yaşayan çiftin çocuklarını da vegan yetiştirmeye karar verdiğini söylüyor.
Vejetaryen yemek çeşitliliğinin bol olduğu Hindistan sofrasının ikili bu süreçte çok yardımcı olduğunu paylaşan Jain, bitki ve tahılların aslında çok yüksek besin kıymetine sahip olduğunu söylüyor ve Hint mutfağını vegan ailelere tavsiye ediyor.
Kerala'da büyüyen ve 2014 yılında İspanya'ya taşınan 33 yaşındaki Bhavya Chandra Prem ise üniversite çağında Cowspiracy: Sürdürülebilirliğin Sırrı üzere hayvan haklarını inceleyen birtakım belgeseli izledikten sonra vegan olmaya karar verdiğini anlatıyor.
2020'de gebe olduğunu öğrendiğinde diyetini değiştirmek istemediğini söyleyen Prem, hekimiyle görüştüğünü ve yüksek proteinli vegan bir diyet ile bu sürece devam ettiğini belirtiyor.
Prem, 'Çeşitli mercimekli yemekler, bakliyatlı türlüler, sebzeli çorbalar, tofu ve soya eserleriyle beslendim. En sevdiğim maş fasulyesiyle yapılan, Hindistan cevizli bir türlüydü' diyor.
Klinik Diyetisyen olan Edwina Raj, Hint yemeğinin veganlar için çok uygun olduğunu söylüyor, sağlıklı protein tüketimi için esmer ve siyah pirinç tiplerini, mercimeği, kurutulmuş bezelyeyi ve fasulyeyi tavsiye ediyor.
Jain ise lokal yeşil yapraklı zerzevatları, kimyon tohumunu ve susamı öneriyor.
Çocukların beslenmesinde göz önündeki bulundurulması gereken en kıymetli şey, büyümenin her çağında farklı besin kaynaklarına gereksinim duymaları.
Çocuklar, daha ufak porsiyonlar tükettiği için besin bakımından daha ağır besinlere muhtaçlık duyuyor.
University College London Çocuk Sıhhati Enstitüsü'nde Pediatrik Beslenme Profesörü Mary Fewtrell, 'Çocukların midesi yetişkinlere nazaran çok küçük, o yüzden besin bedeli olabildiğince yüksek yemekler yemeliler' diye anlatıyor.
Beslenme uzmanları, bebeklerin sağlıklı büyümesi için en yararlı şeyin anne sütü olduğunu söylüyor, anne sütünü bırakan küçük çocuklara verilecek vegan yemeklerin ise çok uygun planlanması gerektiğinin altını çiziyor. Uzmanlar, çocuklarda bilhassa ette bulunan B12 vitamini tüketimine dikkat edilmesi gerektiğini, bunun ek destek olarak verilebileceğini söylüyor.
2016'da İtalya'da vegan olarak büyütülen bir çocuk, kan bedellerinde önemli kalsiyum düşüklüğü tespit edildiğinde ailesinden uzaklaştırıldı. İtalyan basınına nazaran bir yaşındaki çocuğun kilosu 3 aylık bir bebek ile birebirdi.
2021'de yapılan ve Amerikan Klinik Beslenme Mecmuası'nda yayımlanan bir çalışma Polonya'da 5-10 yaş ortası vegan, vejetaryen ve et ve hayvan eserleri yiyen çocukların sıhhat durumlarını karşılaştırdı.
Çalışmada vegan çocukların öbür çocuklara kıyasla daha zayıf olduğu ve kalp sıhhati bakımından daha sağlıklı olduğu tespit edildi. Öte yandan vegan çocukların ortalama 3 santimetre daha kısa olduğu ve kemik kütlelerinin daha düşük olduğu saptandı.
Araştırmanın muharrirlerinden Antropoloji ve Pediatrik Beslenme Uzmanı Jonathan Wells, 'Vegan çocukların bedenindeki yağ oranı daha düşüktü ve çocuklar daha kısa boyluydu. Ergenliğe daha geç girme olasılıkları yüksekti. Ergenliğe geç giren çocukların daha uzun mühlet boyunca büyüdüğü ve uzunluklarının daha uzun mühlet uzamaya devam ettiğini gördük' dedi.
Araştırmacıların tasa verici bulduğu tek şey, vegan çocukların kemiklerinde mineral düşüklüğüydü.
Wells, 'Kemikler 20'li yaşların başında olması gerektiği yoğunluğa ulaşıyor. Bu yaşlarda hala mineral eksikliği varsa bunun onarılması sıkıntı. Kemikleri zayıf kalanların ileride osteoporoz üzere hastalıkları geçirme mümkünlüğü daha yüksek' dedi.
Çalışmada et ve hayvansal eser yiyen çocukların protein açısından, vejetaryen çocukların ise kalsiyum açısından güçlü olduğu tespit edildi.
Yapılan öbür araştırmalara genel olarak bakıldığında ise vejetaryen ve vegan diyetlerin çocuklar için sağlıklı olabileceği tespit ediliyor. Uzmanlar, vegan beslenen çocukların ve yetişkinlerin yedikleri yemeklerin besin açısından istikrarlı olmasına dikkat etmesini ve yanında vitamin desteği almasını tavsiye ediyor.
Diğer taraftan günümüzde endüstriyel çiftçilikte hayvanlara verilen hormonların çocuklar için tehlikeli olabileceğine dikkat çekiliyor.