cocuklarda spor yaralanmaları,cocukların spor kazaları
Cocukluk doneminde yaşanan spor yaralanmaları
Cocukların spor yaralanmaları icerisinde en onemli olanlar travma veya aşırı kullanım sonucu oluşan epifiz yaralanmalarıdır Epifizler, kemiklerin uc kısımlarındaki buyume plaklarıdır
Zamanla bu bolgeler kemikleşerek son şeklini alırlar; ancak cocuklarda henuz kemikleşmemiş olduğundan zedelenmeleri halinde kemiğin buyumesi de etkilenir ve kalıcı sorunlara yol acabilir Aynı tur hareketlerin surekli tekrarlanmasıyla oluşan aşırı kullanım sorunlarına cocuklarda oldukca sık rastlanır
Sportif etkinlikler sırasında en cok karşılaşılan sorunların başında hareket sistemi ile ilgili yaralanmalar gelir Hareket sistemini oluşturan tum elemanlar, kemikler, kaslar, bağlar, tendonlar (kirişler) ve eklem kıkırdakları yaralanmalardan etkilenebilir Erken yaşta futbol oynamaya başlayan cocuklarlarda, şut atma gibi sert diz hareketleri sonrası dizkapağının hemen altında şişkinlikle beraber ağrı ortaya cıkabiliyor
Genellikle diz, dirsek ve kalca bolgesindeki ağrılarla ortaya cıkan bu rahatsızlıkların başlıcaları şunlardır:
Diz ağrısı: Cocuklarda ceşitli nedenlere bağlı diz ağrıları olabilir En sık rastlanan ağrı nedenlerinden biri “kondromalazi“ denen ve dizkapağı kemiğinin arkasındaki kıkırdağın aşınmasından ileri gelen ağrılardır Kilosu biraz fazla, uyluk kısımları geniş olan cocuklarda daha fazla gorulen bu rahatsızlıkta diz kapağının altında ağrı olur Bu ağrı tipik olarak bir sure oturduktan sonra ayağa kalkınca daha cok hissedilir Meren inip cıkma ya da oyun oynama gibi aktivitelerden sonra da ağrı artabilir Bu cocukların onemli bir kısmında ayakta ice basma veya taban duşukluğu gibi ek sorunlar da vardır Dizdeki ikinci onemli rahatsızlık tıp dilinde “Osgood Schlatter Sendromu olarak adlandırılır ve dizkapağının hemen altında şişlikle beraber ağrıya neden olur Ozellikle erken yaşta futbol oynamaya başlayan cocuklarda gorulen bu rahatsızlık, şut atma gibi sert diz hareketlerinden sonra artan ağrı ve şişlikle karakterizedir
Tedavide bir sure istirahat ongorulur; gerekli gorulurse atel adı verilen eklem destekleri kullanılabilir, o bolgeyi travmalardan korumak icin ped şeklinde bir koruyucu bant takılabilir Diz eklemini yapan kemiklerde gorulen bir diğer rahatsızlık Osteokondritis Dissekans olarak adlandırılır Eklem kemiklerinden kucuk bir parcanın ayrılması soncu ortaya cıkar En cok dizde gorulmekle birlikte dirsekte ve ayak bileğinde de olabilir Erkek cocuklarda, kızlardan 2 kat fazladır; 1020 yaş arasında cok gorulur Kesin tanı radyolojik incelemelerle konur ve derhal tedaviye başlamayı gerektirir
Topuk ağrısı: Topuk bolgesinde ağrı ve duyarlılık artışıyla birlikte “Sever Hastalığı denilen topuk kemiğinin iki taraflı sertleşmesi gorulebilir Kesin tanı radyolojik incelemeyle konur Akut donemde tedavinin esası istirahat ve soğuk uygulamadır Ayakkabının icine yumuşak bir topuk desteği yerleştirmekte yarar vardır
Dirsek ağrısı: Fırlatma aktivitesini sık yapan cocuklarda bilek ve parmak kaslarının dirseğe yapıştığı noktada kemik dokusunun zorlanmasıyla bir reaksiyon gelişir, ağrı ve duyarlılık olur “Dirsek apofiziti denen bu durum daha cok 10 14 yaş arasındaki erkek cocuklarda olur ve genellikle tek taraflıdır Akut donemde istirahat onerilir, buz tedavisi de yapılabilir Daha sonra giderek artan tempo ile sportif hareketlere başlanabilir
Kalca ağrısı: Cocuklarda cok ceşitli nedenlerle kalca ağrıları olabilir; bunların coğu onemsiz olup birkac gun icinde kendiliğinden gecebilir Ancak ağrının devam ettiği durumlarda daha ciddi nedenleri duşunmek gerekir Ciddi kalca ağrısı nedenlerinden biri Perthes hastalığı olarak bilinir Bu rahatsızlık, 3 12 yaş arasındaki cocuklarda, uyluk kemiğinin boynunda gelişen bir tur nekrozdur Daha cok erkek cocuklarda ve tek taraflı olarak (% 85) gorulur ve bir kısmında ailesel gecişkenlik mevcuttur Nedeni tam olarak bilinemeyen bu rahatsızlığın travmaların etkisiyle oluşan damarsal bir hasar sonucu geliştiği kabul edilmektedir Klinik belirtiler başlangıcta cok azdır Cocuğun kalcasında ve dize doğru yayılan ağrılar başlar, topallamaya neden olur, bedensel aktivitelerden sonra ağrı artar Sonraki donemde kalca ekleminde hareket kayıpları gelişir Tedavi, hastalığın radyolojik evresine gore belirlenir
Cocuklarda gelişme ve spor
Gelişme cağındaki cocuklar icin sporun hem bedensel hem de ruhsal sağlık bakımından yararlı olduğu herkes tarafından kabul edilmektedir Cocukların ergenlik oncesi ve sonrası donemlerde yaptığı sportif etkinlikler bir taraftan sağlıklı beden gelişmesine yardımcı olurken diğer taraftan ruhsal ve moral gelişime katkıda bulunur; karşılıklı yardımlaşma, paylaşma ve arkadaşlık duygularının guclenmesini sağlar
Gunumuzde bazı aileler cocuğun spontan hareketliliğini yaramazlık saydığından engel olmaya calışmaktadır Bu nedenle cocukların televizyon ya da bilgisayar ekranı karşısında gecirdiği saatler giderek artmaktadır Bazı aileler ise cocuklarının bir taraftan en iyi okullarda oğrenim gormesini, iki yabancı dil konuşmasını, bilgisayarda harikalar yaratmasını, piyano calmasını umit ederken, diğer yandan iyi bir tenisci ya da basketbolcu olmasını beklemektedir Birbirine zıt gozuken her iki beklenti de cocuğun bedensel ve ruhsal gelişmesine aykırı stresler ortaya cıkarmakta ve cocuk gelişimini olumsuz yonde etkilemektedir
Cocukta en hızlı buyume, doğuma yakın donemde olur ve doğumdan sonra buyume hızı azalmaya başlar, ergenlik yaşına kadar kız ve erkek cocuklarda aynı oranlarda gider Kızlarda ergenlik yaşı 1011 yaş dolayında, erkeklerde 1213 yaş dolayındadır Ergenlik doneminden sonra kızlarda boy uzaması artar ve erkeklerle aradaki fark acılır Erkeklerde boy uzaması yaklaşık iki yıl geriden gelir Ancak kızlardaki uzama 1617 yaşlarında durduğu halde erkeklerde 20 –21 yaşına kadar devam edebilir
Temel hareket becerilerinin geliştirilmesi icin en uygun donem 6 10 yaş arasıdır 10 yaşın altındaki cocuklara spor yaptırırken spesifik sporlar yerine arkadaşlarıyla birlikte oyun şeklindeki aktivitelere katılımları teşvik edilmelidir Topla oynanan oyunlara da bu yaşlarda başlamakta yarar vardır
Genclerin belli bir spor branşına yoneltilmesi icin ideal yaşın ne olduğu konusu oldukca tartışmalıdır İnce hareket becerisi isteyen jimnastik, yuzme, masa tenisi gibi sporlara 89 yaşlarında, futbol ve tenise 10 yaş civarında, voleybol, atletizm, hentbol ve kayağa 11 yaşında, gureşe 12, basketbola 13 yaş dolayında başlanması onerilmektedir Halter ve boks gibi ağır sporlara 1415 yaşından sonra başlanması uygundur Cocukların vucut kapasitelerinin zaman icinde değişikliğe uğrayacağı ve bu değişikliğin yaştan cok gelişme duzeyi ile ilgili olduğu hatırdan cıkarılmamalıdır Bu nedenle takım ya da gruplar oluşturulurken gelişme ve olgunlaşmanın esas alınması daha uygundur
Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Uzmanı Prof Dr Tunc Alp Kalyon
Cocukluk doneminde yaşanan spor yaralanmaları
Cocukların spor yaralanmaları icerisinde en onemli olanlar travma veya aşırı kullanım sonucu oluşan epifiz yaralanmalarıdır Epifizler, kemiklerin uc kısımlarındaki buyume plaklarıdır
Zamanla bu bolgeler kemikleşerek son şeklini alırlar; ancak cocuklarda henuz kemikleşmemiş olduğundan zedelenmeleri halinde kemiğin buyumesi de etkilenir ve kalıcı sorunlara yol acabilir Aynı tur hareketlerin surekli tekrarlanmasıyla oluşan aşırı kullanım sorunlarına cocuklarda oldukca sık rastlanır
Sportif etkinlikler sırasında en cok karşılaşılan sorunların başında hareket sistemi ile ilgili yaralanmalar gelir Hareket sistemini oluşturan tum elemanlar, kemikler, kaslar, bağlar, tendonlar (kirişler) ve eklem kıkırdakları yaralanmalardan etkilenebilir Erken yaşta futbol oynamaya başlayan cocuklarlarda, şut atma gibi sert diz hareketleri sonrası dizkapağının hemen altında şişkinlikle beraber ağrı ortaya cıkabiliyor
Genellikle diz, dirsek ve kalca bolgesindeki ağrılarla ortaya cıkan bu rahatsızlıkların başlıcaları şunlardır:
Diz ağrısı: Cocuklarda ceşitli nedenlere bağlı diz ağrıları olabilir En sık rastlanan ağrı nedenlerinden biri “kondromalazi“ denen ve dizkapağı kemiğinin arkasındaki kıkırdağın aşınmasından ileri gelen ağrılardır Kilosu biraz fazla, uyluk kısımları geniş olan cocuklarda daha fazla gorulen bu rahatsızlıkta diz kapağının altında ağrı olur Bu ağrı tipik olarak bir sure oturduktan sonra ayağa kalkınca daha cok hissedilir Meren inip cıkma ya da oyun oynama gibi aktivitelerden sonra da ağrı artabilir Bu cocukların onemli bir kısmında ayakta ice basma veya taban duşukluğu gibi ek sorunlar da vardır Dizdeki ikinci onemli rahatsızlık tıp dilinde “Osgood Schlatter Sendromu olarak adlandırılır ve dizkapağının hemen altında şişlikle beraber ağrıya neden olur Ozellikle erken yaşta futbol oynamaya başlayan cocuklarda gorulen bu rahatsızlık, şut atma gibi sert diz hareketlerinden sonra artan ağrı ve şişlikle karakterizedir
Tedavide bir sure istirahat ongorulur; gerekli gorulurse atel adı verilen eklem destekleri kullanılabilir, o bolgeyi travmalardan korumak icin ped şeklinde bir koruyucu bant takılabilir Diz eklemini yapan kemiklerde gorulen bir diğer rahatsızlık Osteokondritis Dissekans olarak adlandırılır Eklem kemiklerinden kucuk bir parcanın ayrılması soncu ortaya cıkar En cok dizde gorulmekle birlikte dirsekte ve ayak bileğinde de olabilir Erkek cocuklarda, kızlardan 2 kat fazladır; 1020 yaş arasında cok gorulur Kesin tanı radyolojik incelemelerle konur ve derhal tedaviye başlamayı gerektirir
Topuk ağrısı: Topuk bolgesinde ağrı ve duyarlılık artışıyla birlikte “Sever Hastalığı denilen topuk kemiğinin iki taraflı sertleşmesi gorulebilir Kesin tanı radyolojik incelemeyle konur Akut donemde tedavinin esası istirahat ve soğuk uygulamadır Ayakkabının icine yumuşak bir topuk desteği yerleştirmekte yarar vardır
Dirsek ağrısı: Fırlatma aktivitesini sık yapan cocuklarda bilek ve parmak kaslarının dirseğe yapıştığı noktada kemik dokusunun zorlanmasıyla bir reaksiyon gelişir, ağrı ve duyarlılık olur “Dirsek apofiziti denen bu durum daha cok 10 14 yaş arasındaki erkek cocuklarda olur ve genellikle tek taraflıdır Akut donemde istirahat onerilir, buz tedavisi de yapılabilir Daha sonra giderek artan tempo ile sportif hareketlere başlanabilir
Kalca ağrısı: Cocuklarda cok ceşitli nedenlerle kalca ağrıları olabilir; bunların coğu onemsiz olup birkac gun icinde kendiliğinden gecebilir Ancak ağrının devam ettiği durumlarda daha ciddi nedenleri duşunmek gerekir Ciddi kalca ağrısı nedenlerinden biri Perthes hastalığı olarak bilinir Bu rahatsızlık, 3 12 yaş arasındaki cocuklarda, uyluk kemiğinin boynunda gelişen bir tur nekrozdur Daha cok erkek cocuklarda ve tek taraflı olarak (% 85) gorulur ve bir kısmında ailesel gecişkenlik mevcuttur Nedeni tam olarak bilinemeyen bu rahatsızlığın travmaların etkisiyle oluşan damarsal bir hasar sonucu geliştiği kabul edilmektedir Klinik belirtiler başlangıcta cok azdır Cocuğun kalcasında ve dize doğru yayılan ağrılar başlar, topallamaya neden olur, bedensel aktivitelerden sonra ağrı artar Sonraki donemde kalca ekleminde hareket kayıpları gelişir Tedavi, hastalığın radyolojik evresine gore belirlenir
Cocuklarda gelişme ve spor
Gelişme cağındaki cocuklar icin sporun hem bedensel hem de ruhsal sağlık bakımından yararlı olduğu herkes tarafından kabul edilmektedir Cocukların ergenlik oncesi ve sonrası donemlerde yaptığı sportif etkinlikler bir taraftan sağlıklı beden gelişmesine yardımcı olurken diğer taraftan ruhsal ve moral gelişime katkıda bulunur; karşılıklı yardımlaşma, paylaşma ve arkadaşlık duygularının guclenmesini sağlar
Gunumuzde bazı aileler cocuğun spontan hareketliliğini yaramazlık saydığından engel olmaya calışmaktadır Bu nedenle cocukların televizyon ya da bilgisayar ekranı karşısında gecirdiği saatler giderek artmaktadır Bazı aileler ise cocuklarının bir taraftan en iyi okullarda oğrenim gormesini, iki yabancı dil konuşmasını, bilgisayarda harikalar yaratmasını, piyano calmasını umit ederken, diğer yandan iyi bir tenisci ya da basketbolcu olmasını beklemektedir Birbirine zıt gozuken her iki beklenti de cocuğun bedensel ve ruhsal gelişmesine aykırı stresler ortaya cıkarmakta ve cocuk gelişimini olumsuz yonde etkilemektedir
Cocukta en hızlı buyume, doğuma yakın donemde olur ve doğumdan sonra buyume hızı azalmaya başlar, ergenlik yaşına kadar kız ve erkek cocuklarda aynı oranlarda gider Kızlarda ergenlik yaşı 1011 yaş dolayında, erkeklerde 1213 yaş dolayındadır Ergenlik doneminden sonra kızlarda boy uzaması artar ve erkeklerle aradaki fark acılır Erkeklerde boy uzaması yaklaşık iki yıl geriden gelir Ancak kızlardaki uzama 1617 yaşlarında durduğu halde erkeklerde 20 –21 yaşına kadar devam edebilir
Temel hareket becerilerinin geliştirilmesi icin en uygun donem 6 10 yaş arasıdır 10 yaşın altındaki cocuklara spor yaptırırken spesifik sporlar yerine arkadaşlarıyla birlikte oyun şeklindeki aktivitelere katılımları teşvik edilmelidir Topla oynanan oyunlara da bu yaşlarda başlamakta yarar vardır
Genclerin belli bir spor branşına yoneltilmesi icin ideal yaşın ne olduğu konusu oldukca tartışmalıdır İnce hareket becerisi isteyen jimnastik, yuzme, masa tenisi gibi sporlara 89 yaşlarında, futbol ve tenise 10 yaş civarında, voleybol, atletizm, hentbol ve kayağa 11 yaşında, gureşe 12, basketbola 13 yaş dolayında başlanması onerilmektedir Halter ve boks gibi ağır sporlara 1415 yaşından sonra başlanması uygundur Cocukların vucut kapasitelerinin zaman icinde değişikliğe uğrayacağı ve bu değişikliğin yaştan cok gelişme duzeyi ile ilgili olduğu hatırdan cıkarılmamalıdır Bu nedenle takım ya da gruplar oluşturulurken gelişme ve olgunlaşmanın esas alınması daha uygundur
Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Uzmanı Prof Dr Tunc Alp Kalyon