Partiler ve Cok Partili Doneme Geciş Denemeleri
Turk inkılabı ve Demokrasi
Milli egemenlik esasına dayalı Cumhuriyetin tam anlamıyla demokratik olması Ataturk'un en buyuk arzusuydu Bunun icin her turlu fedakarlığı yapmaya hazırdı Millet egemenliğinin sağlıklı işleyebilmesi ve yoneticilerin milletten kopmamaları icin cok partili hayata gecilmesi gerekiyordu Bu aynı zamanda demokrasinin de gereğidir Demokrasilerde herkesin duşuncesine, saygı gostermek, herkese yalnızca
insan olduğu icin değer vermek temel ilkedir insanlar yalnızca demokratik rejimlerde kendilerini geliştirme, huzurlu ve mutlu yaşama ortamı bulabilirler, Ataturk'e gore, Hurriyet olmayan bir memlekette Olum ve yok oluş vardır, her gelişmenin ve kurtuluşun anası hurriyettir Ulkemizde cok partili hayata gecme konusunda onculuğu Mustafa Kemal yapmış ve ilk siyasi partiyi de kendisi kurmuştur
Cumhuriyet Halk Fırkası (Partisi)
TBMM acıldığı sırada butun milletvekilleri, aynı amac etrafında kenetlenmişlerdi Bu amac, vatanı işgalden kurtarmak ve bağımsız yaşamaktı Zaferden sonra sıra inkılapların yapılmasına gelince, milletvekilleri arasındaki goruş ayrılıkları belirgin bir hale geldi Bundan dolayı Mustafa Kemal inkılapları yurutmek icin guclu bir gruba ve yeni bir teşkilata ihtiyac duydu Bu konuda kamuoyu yoklaması yapmak icin yurt gezisine cıktı Yapmayı duşunduğu inkılapları acıkladı Halkın isteklerini dinledi Ankara'ya dondukten sonra gerekli hazırlıkları yaptı Cumhuriyet Halk Fırkasını kurdu,(9 Ağustos 1923) Partinin programında; egemenliğin, millete ait olduğu belirtiliyor, bağımsızlık ilkesi kabul ediliyordu Ekonomik gelişmenin ve eğitimin esasları da acıklanıyordu Ayrıca parti, Mustafa Kemal'in milletle olan goruş alışverişinde etkili bir rol oynamıştır
Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası ve fieyh Sait Ayaklanması
Bu parti, Kurtuluş Savaşı'nda Ataturk'le kaderbirliği yapmış, zaferin kazanılmasında onemli katkılarda bulunmuş olan bir grup sivil ve asker tarafından kuruldu (17 Kasım 1924) Partiyi kuranlar daha once,
Cumhuriyet Halk Fırkasına bağlıydı Ancak uygulanan ekonomi siyasetini beğenmiyor, yapılan inkılapları ise zamansız buluyorlardı Parti programında; egemenliğin millette bulunduğu Cumhuriyet yonetimini yaşatmak ve geliştirmek politikasının izleneceği acıklanıyordu Liberal ekonomi ve demokrasi, partinin bağlı olduğu ana goruşlerdi Aynca partinin dini itikatlara ve fikirlere saygılı bulunduğu belirtilmişti Mustafa Kemal Paşa, demokrasinin gelişmesi icin yeni bir partinin kurulmasına cok olumlu bakıyordu Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası faaliyete gectikten sonra, hic istenmediği halde, yeniliklere ve Cumhuriyet yonetimine karşı olanların toplanmaya başladığı bir yer oldu Partinin iyi niyetli ve vatansever kurucuları parti teşkilatındaki kontrolu kaybetmeye başladılar Partinin programında bulunan, dini itikatlara ve fikirlere saygılı olma anlayışı Cumhuriyete karşı olanları cesaretlendirdi Onlar, halkın din duygularını istismar ederek gerilimli bir ortam hazırladılar Bunun sonucunda 13 fiubat 1925 tarihinde fieyh Sait Ayaklanması başladı Ayaklanma kısa surede buyuyerek Elazığ ve Diyarbakır yoresinde etkili oldu isyanın başlama sebeplerinden biri, halkın din duygularının istismar edilmesidir ikincisi ise, Musul meselesi goruşulurken Turkiye'yi gucsuz duşurmek isteyen ingiliz politikasıdır Başka bir deyişle, ingiltere'nin zengin petrol yataklarını kontrolu altında tutma isteğidir Cumhuriyet yonetimini yıkmayı amaclayan bu isyanı bastırmak icin gerekli onlemler hemen alındı Once, hukumete ulkenin sosyal duzenini, huzur ve guvenini bozacak hareketleri onleme imkanı veren Takriri SukUn Kanunucıkarıldı Bazı bolgelerde seferberlik ilan edildi Turk ordusu, Cumhuriyeti ve ulkeyi koruma konusundaki gorevini başarıyla yerine getirerek isyanı bastırdı Başta fieyh Sait olmak uzere
isyana katılanlar birer birer yakalandılar Asiler istiklal Mahkemelerinde yargılandı ve suclu gorulenler gerektiği şekilde cezalandırıldı Yapılan yargılamalar sonucunda Terakkiperver Cumhuriyet Fırkasına mensup bazı partililerin ayaklanmanın cıkmasında etkili oldukları tespit edildi Bunun uzerine Terakkiperver Cumhuriyet Fırkasıkapatıldı (5 Haziran 1925)
Turk inkılabı ve Demokrasi
Milli egemenlik esasına dayalı Cumhuriyetin tam anlamıyla demokratik olması Ataturk'un en buyuk arzusuydu Bunun icin her turlu fedakarlığı yapmaya hazırdı Millet egemenliğinin sağlıklı işleyebilmesi ve yoneticilerin milletten kopmamaları icin cok partili hayata gecilmesi gerekiyordu Bu aynı zamanda demokrasinin de gereğidir Demokrasilerde herkesin duşuncesine, saygı gostermek, herkese yalnızca
insan olduğu icin değer vermek temel ilkedir insanlar yalnızca demokratik rejimlerde kendilerini geliştirme, huzurlu ve mutlu yaşama ortamı bulabilirler, Ataturk'e gore, Hurriyet olmayan bir memlekette Olum ve yok oluş vardır, her gelişmenin ve kurtuluşun anası hurriyettir Ulkemizde cok partili hayata gecme konusunda onculuğu Mustafa Kemal yapmış ve ilk siyasi partiyi de kendisi kurmuştur
Cumhuriyet Halk Fırkası (Partisi)
TBMM acıldığı sırada butun milletvekilleri, aynı amac etrafında kenetlenmişlerdi Bu amac, vatanı işgalden kurtarmak ve bağımsız yaşamaktı Zaferden sonra sıra inkılapların yapılmasına gelince, milletvekilleri arasındaki goruş ayrılıkları belirgin bir hale geldi Bundan dolayı Mustafa Kemal inkılapları yurutmek icin guclu bir gruba ve yeni bir teşkilata ihtiyac duydu Bu konuda kamuoyu yoklaması yapmak icin yurt gezisine cıktı Yapmayı duşunduğu inkılapları acıkladı Halkın isteklerini dinledi Ankara'ya dondukten sonra gerekli hazırlıkları yaptı Cumhuriyet Halk Fırkasını kurdu,(9 Ağustos 1923) Partinin programında; egemenliğin, millete ait olduğu belirtiliyor, bağımsızlık ilkesi kabul ediliyordu Ekonomik gelişmenin ve eğitimin esasları da acıklanıyordu Ayrıca parti, Mustafa Kemal'in milletle olan goruş alışverişinde etkili bir rol oynamıştır
Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası ve fieyh Sait Ayaklanması
Bu parti, Kurtuluş Savaşı'nda Ataturk'le kaderbirliği yapmış, zaferin kazanılmasında onemli katkılarda bulunmuş olan bir grup sivil ve asker tarafından kuruldu (17 Kasım 1924) Partiyi kuranlar daha once,
Cumhuriyet Halk Fırkasına bağlıydı Ancak uygulanan ekonomi siyasetini beğenmiyor, yapılan inkılapları ise zamansız buluyorlardı Parti programında; egemenliğin millette bulunduğu Cumhuriyet yonetimini yaşatmak ve geliştirmek politikasının izleneceği acıklanıyordu Liberal ekonomi ve demokrasi, partinin bağlı olduğu ana goruşlerdi Aynca partinin dini itikatlara ve fikirlere saygılı bulunduğu belirtilmişti Mustafa Kemal Paşa, demokrasinin gelişmesi icin yeni bir partinin kurulmasına cok olumlu bakıyordu Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası faaliyete gectikten sonra, hic istenmediği halde, yeniliklere ve Cumhuriyet yonetimine karşı olanların toplanmaya başladığı bir yer oldu Partinin iyi niyetli ve vatansever kurucuları parti teşkilatındaki kontrolu kaybetmeye başladılar Partinin programında bulunan, dini itikatlara ve fikirlere saygılı olma anlayışı Cumhuriyete karşı olanları cesaretlendirdi Onlar, halkın din duygularını istismar ederek gerilimli bir ortam hazırladılar Bunun sonucunda 13 fiubat 1925 tarihinde fieyh Sait Ayaklanması başladı Ayaklanma kısa surede buyuyerek Elazığ ve Diyarbakır yoresinde etkili oldu isyanın başlama sebeplerinden biri, halkın din duygularının istismar edilmesidir ikincisi ise, Musul meselesi goruşulurken Turkiye'yi gucsuz duşurmek isteyen ingiliz politikasıdır Başka bir deyişle, ingiltere'nin zengin petrol yataklarını kontrolu altında tutma isteğidir Cumhuriyet yonetimini yıkmayı amaclayan bu isyanı bastırmak icin gerekli onlemler hemen alındı Once, hukumete ulkenin sosyal duzenini, huzur ve guvenini bozacak hareketleri onleme imkanı veren Takriri SukUn Kanunucıkarıldı Bazı bolgelerde seferberlik ilan edildi Turk ordusu, Cumhuriyeti ve ulkeyi koruma konusundaki gorevini başarıyla yerine getirerek isyanı bastırdı Başta fieyh Sait olmak uzere
isyana katılanlar birer birer yakalandılar Asiler istiklal Mahkemelerinde yargılandı ve suclu gorulenler gerektiği şekilde cezalandırıldı Yapılan yargılamalar sonucunda Terakkiperver Cumhuriyet Fırkasına mensup bazı partililerin ayaklanmanın cıkmasında etkili oldukları tespit edildi Bunun uzerine Terakkiperver Cumhuriyet Fırkasıkapatıldı (5 Haziran 1925)