Cumhuriyetin İlanından Sonra Kurulan Partiler hakkında bilgi
Cumhuriyetin İlanından Sonra Kurulan Partiler
Cumhuriyet Halk Fırkası (Partisi)
İlk Turkiye Buyuk Millet Meclisi uyeleri, toplumun farklı kesimlerinden ve değişik duşuncelere sahip kimselerden meydana geliyordu, Hepsi Misakı Milli amacında birleşmekte idiler Zamanla mecliste farklı gruplar oluştu Tesanut (Dayanışma) Grubu, İstiklal Grubu, Halk Zumresi ve Islahat (Reform) Grubu gibi Bu durum meclis calışmalarının yavaşlamasına sebep oldu Mustafa Kemal Paşa ortaya cıkan siyasi anlaşmazlıkları azaltmak ve ceşitli grupları birleştirmek icin buyuk cabalar gosterdi Bunda başarılı olamayınca, Anadolu ve Rumeli Mudafaai Hukuk Grubu adıyla bir grup kurdu Bu grup, Misakı Milli esasları icinde ulkenin butunluğunu ve milletin bağımsızlığını sağlamak icin calışacaktı
Buyuk zaferden sonra, Mustafa Kemal Paşa, gazetelere verdiği demecte Halk Fırkası adıyla bir siyasi parti kuracağını acıkladı Bu partinin, tam bağımsızlık ve kayıtsız şartsız millet egemenliği ilkelerine dayanacağını ve butun milletin partide temsil edileceğini soyledi
1 Nisan 1923′te Turkiye Buyuk Millet Meclisi, secimlerin yenilenmesine karar verdi Mustafa Kemal Paşa, mecliste bulunan Anadolu ve Rumeli Mudafaai Hukuk Grubunun, Halk Fırkasına donuşeceğini acıkladı 9 Eylul 1923′te Halk Fırkasının kuruluşu tamamlandı Genel başkanlığına da Gazi Mustafa Kemal getirildi Cumhuriyetin ilanından sonra bu parti Cumhuriyet Halk Fırkası adını aldı Boylece Cumhuriyet Doneminin ilk siyasi partisi kurulmuş oldu
Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası (İlerici Cumhuriyet Partisi)
Demokrasilerde iktidar partisinin icraatını denetleyen muhalefet partileri bulunur Cumhuriyet Halk Fırkası, Cumhuriyet Doneminin ilk iktidar partisi idi Cumhuriyet Doneminin ilk muhalefet partisi de Terakkiperver Cumhuriyet Fırkasıdır
Yapılan inkılaplar konusunda, Mustafa Kemal Paşa ile yakın arkadaşları anlaşmazlığa duştuler Kurtuluş Savaşının kazanılmasında emeği gecen Cafer Tayyar Paşa, Kazım Karabekir Paşa gibi komutanlar, inkılaplara olumsuz tepki gosterdiler, inkılaplar icin zamanın henuz uygun olmadığını ileri surerek bir muhalefet grubu oluşturdular Aynı zamanda milletvekili de olan bu komutanlara, ya ordudaki gorevlerini ya da meclisteki gorevlerini bırakmaları bildirildi Boylece buyuk hizmetler yapmış olan şerefli Turk Ordusu, politik cekişmelerin dışında tutulmak istendi Milletvekili olan komutanların coğu, askerlik gorevinden ayrılıp politikaya milletvekili olarak devam ettiler Bu milletvekilleri, Cumhuriyet Halk Fırkasının meclis uzerinde baskı yaptığını iddia ediyorlardı Muhalefet olmadan, tek partinin demokrasinin gelişmesini engelleyeceğini soyleyen bu milletvekilleri, Cumhuriyet Halk Fırkasından ayrılarak Terakkiperver Cumhuriyet Fırkasını kurdular (17 Kasım 1924) Demokratik duzenin guclenmesini isteyen Mustafa Kemal Paşa, yeni partinin kuruluşundan memnun oldu
Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası, milli egemenlik, kişisel ozgurlukler ve dini inanclara saygı ilkelerini benimsemişti Cumhuriyet rejimine karşı olanlar partiye sızdılar Halkın dini duygularını istismar ettiler Yeni rejime ve inkılaplara cephe aldılar Hukumetin yaptığı işler eleştirilirken, cumhuriyet rejimi de bazı kotu niyetli kişiler tarafından eleştirilmeye başlandı Onların bu calışmaları ozellikle cahil halk uzerinde etkisini gosterdi Bunun sonucu olarak bazı doğu ve guneydoğu illerinde etkili olan bir ayaklanma cıktı
Cumhuriyet yonetimi icin ciddi bir tehdit olan bu ayaklanma, sıkı tedbirler alınarak bastırıldı Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası da ayaklanmayla ilgili gorulerek hukumet tarafından kapatıldı (3 Haziran 1925)
Serbest Cumhuriyet Fırkası (Partisi)
Terakkiperver Cumhuriyet Fırkasının kapatılmasından sonra, Cumhuriyet Halk Fırkası, 1930 yılına kadar ulkede tek siyasal parti olarak kaldı Bu zamana kadar, inkılapların buyuk bir bolumu gercekleştirildi Ancak tek parti yonetimi, demokratik bir rejim icin uygun değildi Mecliste hukumetin calışmaları denetimsiz kalıyordu
1929 yılında, dunyada ekonomik bir bunalım ortaya cıktı Turkiye de bu bunalımdan etkilendi Ekonomik sıkıntıya duşen halkın şikayetleri arttı Meclisteki bazı milletvekilleri ulkedeki ekonomik sıkıntıların, hukumetin yanlış politikalarından kaynaklandığını ileri surmeye başladılar Ataturk de hukumetin ekonomik politikasından hoşnut değildi Hukumeti denetleyecek ikinci bir siyasi partinin gerekliliğine inanıyordu Bu nedenlerden dolayı bir muhalefet partisinin kurulmasına karar verildi Bu amacla Mustafa Kemal, cok yakın arkadaşı Fethi Bey (Okyar)i bir parti kurmakla gorevlendirdi 12 Ağustos 1930′da Serbest Cumhuriyet Fırkası kuruldu
Serbest Cumhuriyet Fırkası, siyasi fikir olarak cumhuriyetcilik, laiklik ve milliyetcilik ilkelerini, ekonomi alanında ise devletcilik ilkesine karşı liberalizmi savunuyordu Parti kısa zamanda hızla gelişti Yapılan yerel secimlerde yolsuzluk yapıldığı iddia edilip, hukumet ağır şekilde eleştirildi Hukumet ve inkılaplar aleyhinde gosteriler yapıldı Bu durum, parti yoneticilerini sıkıntıya sokunca, Serbest Cumhuriyet Fırkası, kurucuları tarafından kapatıldı (17 Kasım 1930)
Boylece cok partili siyasi hayata gecmek icin yapılan ikinci deneme de başarısızlıkla sonuclandı
netten alıntı
Cumhuriyetin İlanından Sonra Kurulan Partiler
Cumhuriyet Halk Fırkası (Partisi)
İlk Turkiye Buyuk Millet Meclisi uyeleri, toplumun farklı kesimlerinden ve değişik duşuncelere sahip kimselerden meydana geliyordu, Hepsi Misakı Milli amacında birleşmekte idiler Zamanla mecliste farklı gruplar oluştu Tesanut (Dayanışma) Grubu, İstiklal Grubu, Halk Zumresi ve Islahat (Reform) Grubu gibi Bu durum meclis calışmalarının yavaşlamasına sebep oldu Mustafa Kemal Paşa ortaya cıkan siyasi anlaşmazlıkları azaltmak ve ceşitli grupları birleştirmek icin buyuk cabalar gosterdi Bunda başarılı olamayınca, Anadolu ve Rumeli Mudafaai Hukuk Grubu adıyla bir grup kurdu Bu grup, Misakı Milli esasları icinde ulkenin butunluğunu ve milletin bağımsızlığını sağlamak icin calışacaktı
Buyuk zaferden sonra, Mustafa Kemal Paşa, gazetelere verdiği demecte Halk Fırkası adıyla bir siyasi parti kuracağını acıkladı Bu partinin, tam bağımsızlık ve kayıtsız şartsız millet egemenliği ilkelerine dayanacağını ve butun milletin partide temsil edileceğini soyledi
1 Nisan 1923′te Turkiye Buyuk Millet Meclisi, secimlerin yenilenmesine karar verdi Mustafa Kemal Paşa, mecliste bulunan Anadolu ve Rumeli Mudafaai Hukuk Grubunun, Halk Fırkasına donuşeceğini acıkladı 9 Eylul 1923′te Halk Fırkasının kuruluşu tamamlandı Genel başkanlığına da Gazi Mustafa Kemal getirildi Cumhuriyetin ilanından sonra bu parti Cumhuriyet Halk Fırkası adını aldı Boylece Cumhuriyet Doneminin ilk siyasi partisi kurulmuş oldu
Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası (İlerici Cumhuriyet Partisi)
Demokrasilerde iktidar partisinin icraatını denetleyen muhalefet partileri bulunur Cumhuriyet Halk Fırkası, Cumhuriyet Doneminin ilk iktidar partisi idi Cumhuriyet Doneminin ilk muhalefet partisi de Terakkiperver Cumhuriyet Fırkasıdır
Yapılan inkılaplar konusunda, Mustafa Kemal Paşa ile yakın arkadaşları anlaşmazlığa duştuler Kurtuluş Savaşının kazanılmasında emeği gecen Cafer Tayyar Paşa, Kazım Karabekir Paşa gibi komutanlar, inkılaplara olumsuz tepki gosterdiler, inkılaplar icin zamanın henuz uygun olmadığını ileri surerek bir muhalefet grubu oluşturdular Aynı zamanda milletvekili de olan bu komutanlara, ya ordudaki gorevlerini ya da meclisteki gorevlerini bırakmaları bildirildi Boylece buyuk hizmetler yapmış olan şerefli Turk Ordusu, politik cekişmelerin dışında tutulmak istendi Milletvekili olan komutanların coğu, askerlik gorevinden ayrılıp politikaya milletvekili olarak devam ettiler Bu milletvekilleri, Cumhuriyet Halk Fırkasının meclis uzerinde baskı yaptığını iddia ediyorlardı Muhalefet olmadan, tek partinin demokrasinin gelişmesini engelleyeceğini soyleyen bu milletvekilleri, Cumhuriyet Halk Fırkasından ayrılarak Terakkiperver Cumhuriyet Fırkasını kurdular (17 Kasım 1924) Demokratik duzenin guclenmesini isteyen Mustafa Kemal Paşa, yeni partinin kuruluşundan memnun oldu
Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası, milli egemenlik, kişisel ozgurlukler ve dini inanclara saygı ilkelerini benimsemişti Cumhuriyet rejimine karşı olanlar partiye sızdılar Halkın dini duygularını istismar ettiler Yeni rejime ve inkılaplara cephe aldılar Hukumetin yaptığı işler eleştirilirken, cumhuriyet rejimi de bazı kotu niyetli kişiler tarafından eleştirilmeye başlandı Onların bu calışmaları ozellikle cahil halk uzerinde etkisini gosterdi Bunun sonucu olarak bazı doğu ve guneydoğu illerinde etkili olan bir ayaklanma cıktı
Cumhuriyet yonetimi icin ciddi bir tehdit olan bu ayaklanma, sıkı tedbirler alınarak bastırıldı Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası da ayaklanmayla ilgili gorulerek hukumet tarafından kapatıldı (3 Haziran 1925)
Serbest Cumhuriyet Fırkası (Partisi)
Terakkiperver Cumhuriyet Fırkasının kapatılmasından sonra, Cumhuriyet Halk Fırkası, 1930 yılına kadar ulkede tek siyasal parti olarak kaldı Bu zamana kadar, inkılapların buyuk bir bolumu gercekleştirildi Ancak tek parti yonetimi, demokratik bir rejim icin uygun değildi Mecliste hukumetin calışmaları denetimsiz kalıyordu
1929 yılında, dunyada ekonomik bir bunalım ortaya cıktı Turkiye de bu bunalımdan etkilendi Ekonomik sıkıntıya duşen halkın şikayetleri arttı Meclisteki bazı milletvekilleri ulkedeki ekonomik sıkıntıların, hukumetin yanlış politikalarından kaynaklandığını ileri surmeye başladılar Ataturk de hukumetin ekonomik politikasından hoşnut değildi Hukumeti denetleyecek ikinci bir siyasi partinin gerekliliğine inanıyordu Bu nedenlerden dolayı bir muhalefet partisinin kurulmasına karar verildi Bu amacla Mustafa Kemal, cok yakın arkadaşı Fethi Bey (Okyar)i bir parti kurmakla gorevlendirdi 12 Ağustos 1930′da Serbest Cumhuriyet Fırkası kuruldu
Serbest Cumhuriyet Fırkası, siyasi fikir olarak cumhuriyetcilik, laiklik ve milliyetcilik ilkelerini, ekonomi alanında ise devletcilik ilkesine karşı liberalizmi savunuyordu Parti kısa zamanda hızla gelişti Yapılan yerel secimlerde yolsuzluk yapıldığı iddia edilip, hukumet ağır şekilde eleştirildi Hukumet ve inkılaplar aleyhinde gosteriler yapıldı Bu durum, parti yoneticilerini sıkıntıya sokunca, Serbest Cumhuriyet Fırkası, kurucuları tarafından kapatıldı (17 Kasım 1930)
Boylece cok partili siyasi hayata gecmek icin yapılan ikinci deneme de başarısızlıkla sonuclandı
netten alıntı