Fiilimsi yahut eylemsi, fiillerden türeyen ama fiilin tüm özelliklerini göstermeyen; cümlede isim soylu olarak kullanılan fiil soylu sözler olarak tanımlanır. Türkçe derslerinin ana bahislerinden biri olan fiilimsiler, pek çok öğrencinin zorlandığı bir bahistir. Aldıkları üretim ekine nazaran fiilimsiler cümlede isim, sıfat yahut zarf olarak kullanılabilir.
Bu içeriğimizde fiilimsi hakkında merak edilenlere ulaşabilirsiniz.
Fiilimsi Nedir?
Fiilimsi, fiil kök ve gövdelerinden üretim ekleri ile türetilen isim, sıfat ve zarf olarak kullanılan sözlerdir. Bu sözlerin isim, sıfat yahut zarf olması, aldığı üretim ekine ve cümlede kullanılma biçimine bağlıdır.
Fiilimsiler, fiil üzere görünseler bile fiil olma özelliklerini kaybederler. Bu nedenle cümlede isim soylu üzere kullanılan fiil soylu sözcüklerdir. Türkçede fiilimsi, fiillere üretim eki eklenmesi ile oluşturulur.
Fiilimsilerin Özellikleri
Fiilimsilerin bilinen genel özellikleri şu haldedir:
Olumsuzluk eki hariç, fiil çekim eklerini alamazlar.
İsim çekim eklerini alabilirler.
Yan cümlecik kurarlar.
İsim, sıfat ve zarf tümleci olarak kullanılırlar.
Fiil manasını büsbütün yitirmezler.
Fiil cümlelerinde yüklem olamazlar ancak isim cümlelerinde ek-fiil eki alarak yüklem olabilirler.
Fiilimsiler, bulundukları cümleyi bileşik cümle haline getirirler.
Fiilimsiler, cümlede kullanımlarına nazaran üç farklı çeşite sahiptir.
Fiilimsi çeşitleri şunlardır:
İsim-Fiil
Sıfat-Fiil
Zarf-Fiil
İsim fiil, isim kök yahut gövdelerine -ma, -ış ve -mak eklerinin getirilmesiyle yapılan ve cümlede isim vazifesinde kullanılan sözlerdir.
İsim fiil eklerinden olan -ış ekinin işteşlik eki ile karıştırılmaması gerekmektedir. İsim-fiiller isim vazifesinde kullanılırken işteşlik eki fiilden fiil üretir.
İsim fiil eki olan -ma ile olumsuzluk ekinin de karıştırılmaması gerekmektedir. Bu sözler bağlamdan yola çıkılarak ayırt edilebilir. İsim-fiiller fiilimsi olmaktan çıkıp kalıcı birer isim halini de alabilir.
Birkaç isim-fiil örneği şu halde verilebilir:
Kardeşim okumayı öğrendi.
Yükselmek, ileri gitmektir.
Sıfat fiil, fiil kök ve gövdelerinden yapım ekleriyle yapılmış sıfatlardır. Fiillere -an, -ası, -mez, -ar, -di(k), -ecek, -miş eklerinin getirilmesiyle türetilirler.
Birkaç sıfat-fiil örneği şu halde verilebilir:
Gelecek yıl işe başlayacak.
Okuldan sonra koşar adım yanıma geldi.
Zarf fiil, fiillerden türetilen ve zarf tümleci olarak kullanılan sözlerdir. İsim misyonunda kullanılamazlar. Fiillere -esiye, -ip, -meden, -ince, -ken, -eli, -dikçe, -erek, -r ... -mez, -diğinde, -e ... -e, -meksizin, -cesine eklerinin getirilmesiyle türetilirler.
Zarf fiil örnekleri şu biçimde verilebilir:
Önce konuta uğrayıp, daha sonra bize gelecekmiş.
Yemeğimi bitirir bitirmez gelirim.