Türkiye’de birinci koronavirüs hadisesinin tespit edilmesinin üstünden tam 1 yıl geçti. Bu bir yılda neler yaşadık birlikte bakalım...
Euronews Türkçe'den Melis Özoğlu 1 yıl boyunca yaşadıklarımızın kısa bir özetini derledi...
Birinci Kovid-19 hadisesi
11 Mart 2020'de de Sıhhat Bakanı Fahrettin Koca, Avrupa seyahati sırasında virüse yakalanan bir kişinin ülkenin birinci koronavirüs olayı olduğunu duyurdu.
Hastanın bir erkek ve genel durumu uygun olduğunu söyleyen bakan, kelam konusu kişinin ailesi ile yakın etrafındaki tüm bireylerin de nezaret altında olduğunu belirtti.
Tıpkı vakitte o vakitler adeta slogan haline gelen "Koronavirüs, alacağımız önlemlerden güçlü değildir" kelamını sarf ederek herkesi önlem almaya çağırdı.
Önlemler periyodu: Eğitime orta, tiyatro, sinema, lokanta ve kahvehaneler kapatıldı
Birinci hadisenin ortaya çıkmasının akabinde süratle ülke çapında önlemler alınmaya başladı. Hudutlar kapatıldı. Uçak seferleri iptal edildi. Eğitim ve öğretime orta verildi.
Eğitim Bakanı Ziya Selçuk, kısa adı EBA olan Eğitim Bilişim Ağı ile haftalık ders programlarının yapılandırılarak, EBA, internet ve TRT ile televizyondan gerekli telafi eğitim takviyesinin sunulacağını duyurdu.
16 Mart tarihinde ise İçişleri Bakanlığı'nca tiyatro, sinema, lokanta, kahvehane, internet kafe ve kapalı çocuk oyun alanlarının faaliyetleri durduruldu.
Can kaybı birinci hadiseden 1 hafta sonra
Türkiye süratli bir halde önlemler almayı sürdürürken, 17 Mart'ta Bakan Koca kameraların karşısına geçti ve Türkiye'de Kovid-19 salgınından ötürü birinci sefer bir hastanın hayatını kaybettiğini açıkladı.
Ölen kişinin 89 yaşında olduğunu belirten Bakan Koca, virüsü Çin temaslı bir çalışanından aldığını söz etti. Ayrıyeten Koca o gün toplam hasta sayısını 98 olarak açıklamıştı.
Koca iki gün sonra yaptığı basın toplantısında ise eski Kara Kuvvetleri Kumandanı emekli Orgeneral Aytaç Yalman'ın da koronavirüs nedeniyle hayatını kaybettiğini doğrulamıştı.
Cumhurbaşkanı Erdoğan'dan Kovid-19 için "milli bağış kampanyası"
Mart ayı sonunda ise Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan kabine toplantısı sonrasında yaptığı açıklamada, "Biz bize yeteriz Türkiyem" isimli bir kampanya başlattıklarını duyurarak, alınan önlemlerden ötürü mağdur olan dar gelirli bireylere ek dayanak sağlanmasının hedeflendiğini duyurdu.
Bu hususta devletin öncülük etmesi gerektiğini belirten Erdoğan, kampanyaya 7 aylık maaşını bağışladığını duyurdu. Kampanyaya kısa müddette siyaset, spor, sanat ve iş dünyasından birçok isim ve kamu yöneticisi destek verdi.
Mart ayı sonuna ayrıyeten devrin Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak, toplumsal medya hesabından yaptığı paylaşımda koronavirüs salgını sonrası Türkiye'de faaliyetlerini azaltan ya da durduran işletmelerde çalışan şahıslara "3 ay maaş desteği" verileceğini duyurdu.
CHP'li belediyelerin bağış kampanyasına pürüz
Bu sırada Erdoğan'ın başlattığı "Biz bize yeteriz Türkiyem" kampanyasından evvel Ankara ve İstanbul başta olmak üzere kimi belediyeler de yardım kampanyaları başlattı fakat İçişleri Bakanlığı genelgesiyle mahzur getirildi.
Cumhurbaşkanı'nın "Devlet içinde devlet olmanın manası yoktur" diyerek eleştirdiği CHP'li belediyeler ise kamuoyuna yaptıkları ortak açıklamada kampanyalarına yönelik İçişleri Bakanlığı pürüzünü, "Çağın bu büyük felaketi karşısında, kamunun tüm kurumları olarak bir ortaya gelmek ve sorumlu davranmak üzere bir misyonumuzun olduğunun şuurundayız. Bu manada siyaset dışı davranmak bizler için bir tercih değil, açık bir mecburiyettir" kelamlarıyla eleştirmişti.
İçişleri Bakanı Süleyman Soylu tarafından tüm valiliklere gönderilen genelgede mevcut maddelerde belediyelerin yardım kampanyaları ile ilgili karar bulunmadığını belirtilmiş, kampanya düzenlemek isteyen belediyelerin bulundukları vilayet valiliğinden müsaade alması gerektiği söylenmişti.
Yaşlı ihbar sınırı açıldı
İçişleri Bakanlığının, 65 yaş ve üstü ayrıyeten kronik rahatsızlığı olanların ikametlerinden dışarı çıkmalarına sınırlama getirmesinin akabinde, dışarıdaki yaşlıları yetkililere bildirmek için ihbar çizgisi açıldı.
Nevşehir Belediyesi'nin toplumsal medya üzerinden duyurduğu ilanda, "Yaşlı ihbar çizgisi ALO 153 ... 65 yaş üstü insanları sokakta görürseniz arayın." denildi.
Sokağa çıkma yasağı uygulaması ve Soylu'nun Twitter'dan istifası
Nisan ayında Kovid-19 tedbirleri kapsamında İçişleri Bakanlığınca 30 büyükşehirde ve Zonguldak'ta 10 Nisan tarihinden itibaren geçerli olmak üzere sokağa çıkma yasağı getirildi.
Lakin bu kararın yürürlüğe girmesinden yalnızca yaklaşık iki saat öncesinde kamuoyu ile paylaşılmasıyla birlikte kelam konusu kentlerde yasağı duyan vatandaşlar marketlere ve fırınlara akın etti, izdihamlar oluştu.
Bunun üzerine İçişleri Bakanı Süleyman Soylu, Twitter hesabında paylaştığı bir iletiyle, hafta sonunda uygulanmasına kısa bir mühlet kala ilan edildiği için reaksiyon çeken 48 saatlik sokağa çıkma yasağı kararıyla ilgili 'sorumluluğun her tarafıyla kendisinde olduğunu' söz ederek, "Onurla yürüttüğüm İçişleri Bakanlığı vazifemden ayrılıyorum" diyerek istifa ettiğini açıkladı.
Fakat Soylu’nun istifası Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan tarafından kabul edilmedi.
Türkiye'de olağanlaşmanın birinci adımları
Sokağa çıkma yasakları ve kısıtlamalarla geçen nisan sonrasında, mayıs ayında birinci kez olağanlaşma sözü kullanılmaya başlandı.
Cumhurbaşkanı Erdoğan mayıs ayı başında salgın sonrası olağanlaşma planı ve atılacak adımları açıklayarak, "Hastalığın önünü başarılı halde kestik. Yeni hasta sayımız artık binlerle sayılacak sayılara geriledi. Uygunlaşan hasta sayısı katlanarak artıyor" sözlerini kullandı.
Lakin berber, hoşluk salonu, AVM üzere yerlerin da açılmasını öngören plan genel olarak uzmanlar tarafından eleştirildi.
Sıhhat Bakanı Koca'nın "Salgını denetim altına aldık" açıklaması
Erdoğan'ın "normalleşme" istikametindeki açıklamasının akabinde bir duyuru da Sıhhat Bakanı Koca'dan geldi.
''Sonuçlar, teşhis ve tedavideki muvaffakiyet, salgını denetim altına aldığımızın kanıtlarıdır'' diyen Koca, "Kısıtlamaların biraz esnetildiği bir periyoda giriyoruz" açıklamasında bulundu.
Maske dağıtımda karışıklık
Nisan ayında Kovid-19 nedeniyle toplu taşıma araçlarında, marketlerde ve pazar yerlerinde maskesiz dolaşmak yasaklanmıştı. Hükümet yetkilileri, maske satışının yapılmayacağını açıkladı.
Ancak Birinci evvel PTT kargo ile yapılmasını planlanan fiyatsız maske dağıtımının, daha sonrasında ise kentlerde bulunan eczaneler aracılığıyla yapılmasına karar verildi.
Lakin, PTT'nin resmi sitesi olan 'epttavm.com' yahut e-devlet üzerinden yapılan maske müracaatları sonrasında, yurttaşların maskelere uzun müddet ulaşamaması sorunlara yol açtı. Son olarak ise çalışanların maskeleri iş yerlerinden temin edeceği belirtildi. Lakin bu sefer de maskeler iş yerlerine ulaşmadı ya da sayıca kâfi olmadı.
Okulların açılıp, açılmayacağı bilmecesi
Bu sırada nisan ayı sonunda Türkiye'de salgınla uğraş kapsamında 16 Mart'ta tatil edilen okulların tekrar açılması gündeme geldi.
Ulusal Eğitim Bakanı Ziya Selçuk, "Normalleşme süreci beklendiği biçimde devam ederse okulları 1 Haziran'da açarız." dedi. Ancak hükümetin olağanlaşma adımlarına karşın okullar söylenilen tarihte açılmadı.
Mayıs ayı sonlarında ise Türkiye'de Ramazan Bayramı boyunca Kovid-19 salgınına karşı uygulanan ülke çapındaki sokağa çıkma yasağı sona erdi lakin yasak 65 yaş üstü ve 20 yaş altı vatandaşlar için geçerli kaldı. 14 yaş altı, 15-20 yaş ve 65 yaş üstü olarak 3'e ayrılan kümelere, haftanın muhakkak gün ve saatlerinde dışarı çıkma müsaadesi verilmesi kuralı devam etti.
'Kontrollü olağanlaşma sürecine geçiş'
Haziran ayına gelindiğinde Türkiye’de seyahat kısıtlamaları ve sokağa çıkma yasakları kısmen sona erdi. İçişleri Bakanlığı, haziran'da Kovid-19 salgınında geçilen "kontrollü olağanlaşma sürecinde" alınacak tedbirlere ait iki başka genelge yayınladı.
1 Haziran sonrası kalkacak kısıtlamaları ve uyulması beklenen kuralları içeren genelgede, kafe ve restoranlar saat 22'ye kadar hizmet vermesi üzere hususlar yer aldı.
LGS imtihanındaki kalabalık
Haziran ayında ayrıyeten Türkiye'de yüz binlerce ortaokul öğrencisi Kovid-19 salgını gölgesinde Liselere Geçiş Sistemi (LGS) kapsamındaki merkezi imtihana girdi.
Öğrencilerin sıhhati için imtihan merkezlerinde çok sayıda tedbirler alınsa da okul önlerinde kalabalıklar oluşturan aileler, toplumsal uzaklık kurallarına uyamadı.
Olay sayısı yerine hasta sayısı
Türkiye'de her gün güncellenen koronavirüs tablosunda temmuz sonundan itibaren söz değişikliğine gidilerek günlük olay sayısı yerine hasta sayısını açıklanmaya başlandı. Ayrıyeten entübe hasta bilgileri yerine ise ağır hasta sayısı ve hastalarda zatürre oranı üzere bilgiler eklendi.
Koca'nın 'Her olay, hasta değildir' açıklaması
Sıhhat Bakanı Fahrettin Koca, 30 Eylül'de düzenlenen basın toplantısında yalnızca semptom gösteren olumlu hadiselerin açıklandığını belirtti.
"Her olay, hasta değildir" diyen Bakan Koca, testi olumlu çıktığı halde hiçbir semptom göstermeyenlerin olduğunu ve büyük çoğunluğu onların oluşturduğunun altını çizdi.
Bu açıklama Türkiye'de salgının gerçek boyutunu göstermediği gerekçesiyle reaksiyonla karşılanmış, İngiltere'de 'vaka tanımlaması farklı olduğu için' Türkiye'yi inançlı ülkeler listesinden çıkarmıştı.
DSÖ'den Türkiye'ye Kovid-19 bilgilerinde 'rehberimize uyun' daveti
Dünya Sıhhat Örgütü, Türkiye'ye bilgi toplama ve salgına yönelik tedbirlerin, örgütün 2005 yılında çıkardığı "Uluslararası Sıhhat Yönetmeliği" ile uyumlu bir formda yapılması davetinde bulundu.
DSÖ Avrupa Bölge Ofisi'nden yapılan açıklamada, "Risk altındaki bireyler, kuşkulu ve muhtemel olaylar ve teyit edilen olayların yakın temaslıları, test açısından önceliklendirilmektedir." denildi.
Türkiye'de birinci defa toplam günlük hadise sayısı açıklandı
Sıhhat Bakanı Fahrettin Koca ise Kovid-19 ile ilgili yalnızca semptom gösteren hastaların açıklanmasına gelen tenkitlere kasım ayında karşılık verdi. Bakan, bundan sonra tüm olay sayılarına günlük tabloda yer verileceğini duyurdu.
2021'e girerken Türkiye'de birinci kere mutasyonlu virüs tespit edildi
Tarihler 1 Ocak 2021'i gösterdiğinde Sıhhat Bakanı Fahrettin Koca, Türkiye'ye giriş yapan 15 bireyde İngiltere kaynaklı mutasyonlu virüs tespit edildiğini açıkladı. Bu gelişme sonrası Sıhhat Bakanlığı İngiltere'den yurda girişlerin süreksiz olarak askıya alındığını duyurdu.
Ocak ayı ortasında Kovid-19 aşısı kampanyası başladı
2021 Ocak ayının ortalarına gelindiğinde Türkiye İlaç ve Tıbbi Aygıt Kurumu'nun Çin şirketi Sinovac'ın geliştirdiği koronavirüs aşısı CoronaVac'a acil kullanım onayı vermesi sonrası ülke genelinde Kovid-19'a karşı aşılama kampanyası başlatıldı.
14 Ocak'ta Sıhhat Bakanlığı, e-Nabız uygulamasına Kovid-19 aşı durumu bilgilendirme özelliği ekledi. Aşının 28 gün ortayla iki doz biçiminde uygulanacağı kaydedildi. Sıhhat Bakanı Koca, Twitter'dan yaptığı açıklamada, "1. doz aşısını olan sıhhat çalışanı sayısı 100 bini geçti" dedi.
10 Mart 2021'de düzenlenen Koronavirüs Bilim Şurası toplantısı sonrası Sıhhat Bakanı Koca Türkiye'de bu vakte kadar 10 milyonu aşkın vatandaşın aşı olduğu bilgisini paylaştı.
Yasaklara karşın yapılan AKP Kongreleri reaksiyon çekti
Şubat ayının sonlarına gerçek gelindiğinde koronavirüs kısıtlamalarının had safhada olduğu ve hafta sonları sokağa çıkma yasaklarının uygulandığı günlerde Rize, Trabzon, Aksaray, Eskişehir, Konya, İzmir, Hatay ve Ankara üzere vilayetlerde yapılan AKP kongrelerine on binlerce kişi katıldı.
Medyada 'lebalep kongreler' şeklinde öne çıkan parti aktiflikleri toplumsal medyada ve muhalefet kanadında büyük reaksiyon çekti.
Salgın nedeniyle CHP ve DÜZGÜN Parti kongrelerini açık havada ve yalnızca delege iştirakiyle yaparken, DEVA Partisi ve Gelecek Partisi de seyircisiz gerçekleşirdi.