Kahramanmaraş merkezli 10 vilayette tesirli olan sarsıntı Türkiye'de yine zelzele gerçeğini hatırlatırken, 'mal canın yongasıdır' telaffuzundan yola çıkarak oluşan felaketin ekonomik boyutları da gündeme gelmeye başladı. 1999 zelzelesi sonrası 2000 yılında hayatımıza giren Doğal Afet Sigortaları Kurumu (DASK) da bu ortamda odak haline geldi. Yıkımın boyutunun yüksek olması DASK'la ilgili birçok soru sorulmasına neden oldu. En başta ise yıkılan meskenlerde konut kredisi kullanan vatandaşın bundan sonra borcunun ne olacağı merak ediliyor.
10 vilayette tesirli olan iki büyük zelzelenin yarattığı yıkım, yiten canlar Türkiye'nin sarsıntıyla yaşamak konusundaki şuur ve önlemine dair çok soru barındırırken, sarsıntıdan kurtulanları maddi manevi sıkıntı günlerin beklediği anlaşılıyor.
Maddi kısımda çok soru bulurken, birinci günlerde bir soru öne çıkıyor: Konut Kredisi ödemeleri!
Kredili yani ipotekli konut satışı 2013-2018 tarihleri aralığında yüzde 33-39 olurken, 2018'de kurla birlikte görülen faiz yükselişlerinden etkilenerek yüzde 20 düzeyine iniyor.
2020 yılında pandemi sürecindeki konut kredisi yine yükselirken, son 2 yıldır Merkez Bankası faizleri indirse de piyasadaki şartlar farklılaştığından yüzde 20'nin altında yer alıyor.
Evleri yıkıldı, tahminen de ağır hasarlı ve enkaz çalışmalarının akabinde denetimli bir formda yıkılacak.
Kendisi ve ailesinin hayatta kaldığına mı sevinsin, krediyle aldığı konutun borcunu mu düşünsün? Konut kredisiyle konut alan vatandaşların durumu ne olacak?
Bankalar konut kredisi verirken, kiralamalarda, satışlarda DASK mecburî.
Zorunlu sarsıntı sigortası olarak da anılan DASK, tüm hasarı karşılamıyor.
Belli bir standart bulunan DASK'ta Türkiye'de yürürlükteki poliçe oranı 11 milyon görünürken, ülkede toplam hane sayısı TÜİK bilgilerine nazaran 25 milyon 329 bin 833 olarak görülüyor.
DASK sigorta poliçe sayısı oranını yüzde 55,40 olarak açıklıyor. 1999 ve öncesi meskenlerde sigortalılık oranı yüzde 28,93 olarak görülürken, 2000 ve sonrası meskenlerde bu oran yüzde 71,07 oranında oluyor.
DASK'ın 2000 yılından bu yana yaşanan 1.113 zelzelede hasar ödeme sayısı 114 bin 873, hasar ödeme fiyatı ise 1 milyar 468 milyon 967 bin 333 TL oluyor.
Türkiye Bankalar Birliği zelzele felaketinin birinci gününde tavsiye kararında bankalara bölgedeki ödemelerin 6 ay müddetle ötelenmesi gerektiğine karar verdi. Hazine'den bölgede zorlayıcı sebep hali açıklandı.
Yine birinci gün DASK'tan yapılan açıklamada, "Bu süreçte var gücümüzle çalışmaya devam edeceğiz" denilirken, sonraki günlerde çalışmaların ve ödemelerin başladığı vurgulandı.
Doğal Afet Sigortaları Kurumu, “Finansal ve operasyonel tüm hazırlıklarımızı, coğrafyamızda meydana gelebilecek muhtemel büyük bir sarsıntısı göz önüne alarak yaptık. Tüm ünitelerimiz ve finansal ödeme gücümüzle üzerimize düşeni yapmak için hazırız” açıklaması yapıldı.
Bugün de DASK yeni bir açıklamayla, genel kurallarda her ne kadar “Rizikonun gerçekleştiğini öğrendiği tarihten itibaren en geç on beş işgünü içinde DASK ’a bildirme yükümlülüğü” olsa da hasar ihbarında mühlet kısıtlaması uygulanmayacağı bildirildi.
Gelelim ana sorumuza; DASK tüm kredi borcunu ya da mesken kıymetini karşılıyor mu?
DASK'ın sitesinde yer alan bilgilerde direkt kredi denilmezken durum şöyle anlatılıyor:
DASK, Zarurî Zelzele Sigortası ile zelzelenin ve sarsıntı sonucu meydana gelen yangın, infilak, tsunami ve yer kaymasının direkt neden olacağı maddi ziyanları, poliçenizde belirtilmiş limitler dahilinde nakit olarak karşılar.
DASK, Teminat Kapsamı Dışındaki Durumlar'da şöyle bir ibare geçiyor: "Mali sorumluluklar ve gibisi ayrıca ileri sürülebilecek başka bütün dolaylı zararlar"
Azami teminat limiti için de DASK'ın her yıl inşaat maliyetlerindeki artışa nazaran belirlediği azami bir fiyatta teminat sağladığı, verilen azami teminat meblağının 25 Kasım 2022'den itibaren bütün yapı tiplerinde 640 Bin TL olduğu açıklanıyor.
Azami teminat fiyatı tespit edilirken, yıkılan meskenin yine inşa edilmesinin maliyetinin (arsa kıymeti hariç) dikkate alındığı görülürken, teminat fiyatının (sigorta bedeli), azami teminat meblağını geçmemesi şartıyla mesken büyüklüğü ve yapı biçimine nazaran belirlendiği bilgisi de ekleniyor.
Meskenin bedelinin DASK'ın verdiği azami teminat meblağını aşması halinde, sigortalının isteğe bağlı olarak, aşan kısım için sigorta şirketlerinden ek teminat alabileceği, bunun da özel sigorta şirketlerinden konut sigortasıyla yapılabileceği vurgulanıyor. DASK İdare Konseyi Üyesi Prof. Dr. Alper Birincisi de birebir formda durumu açıklıyor.
Özetle, DASK 640 bin TL tazminat sağlıyor. Konut sigortanız yoksa meskenin bedelini ya da tamamını talep edemiyorsunuz. Bu da bankalara ödenecek mali yükümlülük taşıyan konut kredisi geri ödemesi için bir karşılık oluşturuyor.