Acı Bal,Tutar Bal
Deli Balın Yararları ve Zararları
Deli Bal Nasıl Yenmelidir
Deli bal fazla miktarda yenildiğinde baş donmesi, sarhoşluk, daha yuksek miktarlarda ise zehirlenme belirtileri gosteren Doğu Karadenize ozgu bal turu
Karadeniz bolgesine ozgu olan ve acı bal ve tutar bal isimleriyle de bilinen bu bal,Turkiyenin kuzeyinde fundagiller familyasından orman gulu turleri, geniş alanlarda yetişmektedir Deli bal halk arasında geleneksel olarak gastrit, ulser gibi mide, bağırsak sistemi rahatsızlıklarında gunde 12 cay kaşığı dozda kullanılmaktadır Ancak bu bal dozu artırılarak tuketildiğinde zehirlenmelere neden olur Deli balın zehirliliği cok eski cağlardan beri bilinmektedir Atinalı Ksenofon, Anabasis isimli eserinde, MO 400 yıllarında bu bolgeden gecen Grek ordusundaki askerlerin bu baldan zehirlendiğini anlatmaktadır Orman gulu turlerinin, dolayısıyla deli balın zehirliliği, taşıdığı grayanotoksinlerden kaynaklanmaktadır
imagesdelibaldelibalnediryararlarivezararlarinedir5afb1e0bb196f
İlk olarak MO 401 yılında Xenophonun notlarında, yolu Trabzona duşen Yunan askerlerinin bu baldan yemeleriyle literature girmiştir:
Bu koylerde onları şaşırtan bir tek şeyle karşılaştılar: bircok kovan vardı ve bu kovanlardaki peteklerden bal yiyen askerler kustular, ishal oldular ve iclerinden hic biri ayakta duramıyordu; az yiyenler korkutuk sarhoş olmuş insanlara, cok yiyenlerse azgın cılgınlara, hatta can cekişen insanlara benziyorlardı Bu durumda bircoğu bir bozgun sonrasındaymış gibi yere serilmiş buyuk bir umutsuzluk başlamıştı Ertesi gun kimsenin olmediği goruldu ve sarhoşluk yaklaşık olarak bir gun once başladığı saatte gecti Ucuncu ve dorduncu gun mushil almış gibi bitkin duşmuş halde ayaklandılar
Daha sonraki donemlerde Pliniusun (MS 77) notlarında baldan bahsedilmektedir:
Arıların yiyeceği o kadar onemlidir ki bu yuzden balları bile zehirli olabilir Pontusta Herakleiada aynı arılardan olan ballar bir kac yıl sonra oldurucu olurlar Otoriteler bu balların hangi ciceklerden yapıldığını acıklamamışlardır Bir ceşit bal daha vardır ki, aynı Pontus bolgesindeki insanlar arasında yaygındır ve meydana getirdiği cılgınlığa maenomenon denir (Plinius, Nat Hist XXI, XLIV, 74, 77)
Yine Yunanlı yazar Strabonun notlarında deli balın Karadenizli Heptakometler tarafından duşmanı altetmek amaclı kullanıldığını okumaktayız:
Heptakometler, Pompeusun ordusu dağlık ulkeden gecerken, uc Roma boluğunu imha etmiştir Bunlar, ağac surgunlerinden elde edilen delibalı kaselerle yol uzerine bıraktılar ve askerler bunu yiyipte bilinclerini kaybedince, onlara saldırarak kolayca hepsini saf dışı ettiler Bu vahşilerin bir kısmına da Byzeres denir (Strabon, Geographika, XII, III, 18)
1844 yılında Rizeyi ziyaret eden Alman bilim adamı Karl Kochda deli bal konusunda eski yazarların notlarını ilettikten sonra, bal tutmasına sebep olarak ceşitli yazarlarca one surulen şimşir, karayemiş ve komar (orman gulu) bitkilerini tartışmış ve en muhtemel adayın komar bitkisi olduğuna kanaat getirmiştir
Orman gulunun sahil kesiminde mor, yuksek kesimlerde beyaz cicek acan turlerinin yanısıra ċifinḉifin adı verilen sarı cicek acan bir turu daha bulunmaktadır Zehirli bir bitki olduğu icin Trabzonun batısında ağu olarak da bilinen komar ceşitlerini, ozellikle cifini yiyen hayvanlar zehirlenmektedirler Bununla birlikte arıcılık yapan pek cok koylu arılarının cifin ciceğine konmadığı iddiasındadır
Gunumuzde artık ziraatı yapılmayan ama ilkcağdan yakın zaman dek Doğu Karadenizde bol miktarda ekilen ve hasadı yapılırken ucuşan polenlerinden kendir tutması adı verilen rahatsızlığa sebep olan kendir ( Latince kannabis Sativa) bitkisinin adaylar arasında sayılmaması ilginctir Oysa kendir tarımının terkedilmesiyle bal zehirlenmelerinin de sona ermesi aynı zamana denk duşmektedir Muhtemelen bu olgu bir tesaduf değildir
Osmanlı doneminde yorede arıcılığın bazı koylerin temel gecim kaynağı olduğu gorulmektedir 16 yuzyıl Tahrir defterlerinde Hemşin bolgesinde baldan 4800 akce vergi alındığını gormekteyiz
Deli Balın Yararları ve Zararları
Deli Bal Nasıl Yenmelidir
Deli bal fazla miktarda yenildiğinde baş donmesi, sarhoşluk, daha yuksek miktarlarda ise zehirlenme belirtileri gosteren Doğu Karadenize ozgu bal turu
Karadeniz bolgesine ozgu olan ve acı bal ve tutar bal isimleriyle de bilinen bu bal,Turkiyenin kuzeyinde fundagiller familyasından orman gulu turleri, geniş alanlarda yetişmektedir Deli bal halk arasında geleneksel olarak gastrit, ulser gibi mide, bağırsak sistemi rahatsızlıklarında gunde 12 cay kaşığı dozda kullanılmaktadır Ancak bu bal dozu artırılarak tuketildiğinde zehirlenmelere neden olur Deli balın zehirliliği cok eski cağlardan beri bilinmektedir Atinalı Ksenofon, Anabasis isimli eserinde, MO 400 yıllarında bu bolgeden gecen Grek ordusundaki askerlerin bu baldan zehirlendiğini anlatmaktadır Orman gulu turlerinin, dolayısıyla deli balın zehirliliği, taşıdığı grayanotoksinlerden kaynaklanmaktadır
imagesdelibaldelibalnediryararlarivezararlarinedir5afb1e0bb196f
İlk olarak MO 401 yılında Xenophonun notlarında, yolu Trabzona duşen Yunan askerlerinin bu baldan yemeleriyle literature girmiştir:
Bu koylerde onları şaşırtan bir tek şeyle karşılaştılar: bircok kovan vardı ve bu kovanlardaki peteklerden bal yiyen askerler kustular, ishal oldular ve iclerinden hic biri ayakta duramıyordu; az yiyenler korkutuk sarhoş olmuş insanlara, cok yiyenlerse azgın cılgınlara, hatta can cekişen insanlara benziyorlardı Bu durumda bircoğu bir bozgun sonrasındaymış gibi yere serilmiş buyuk bir umutsuzluk başlamıştı Ertesi gun kimsenin olmediği goruldu ve sarhoşluk yaklaşık olarak bir gun once başladığı saatte gecti Ucuncu ve dorduncu gun mushil almış gibi bitkin duşmuş halde ayaklandılar
Daha sonraki donemlerde Pliniusun (MS 77) notlarında baldan bahsedilmektedir:
Arıların yiyeceği o kadar onemlidir ki bu yuzden balları bile zehirli olabilir Pontusta Herakleiada aynı arılardan olan ballar bir kac yıl sonra oldurucu olurlar Otoriteler bu balların hangi ciceklerden yapıldığını acıklamamışlardır Bir ceşit bal daha vardır ki, aynı Pontus bolgesindeki insanlar arasında yaygındır ve meydana getirdiği cılgınlığa maenomenon denir (Plinius, Nat Hist XXI, XLIV, 74, 77)
Yine Yunanlı yazar Strabonun notlarında deli balın Karadenizli Heptakometler tarafından duşmanı altetmek amaclı kullanıldığını okumaktayız:
Heptakometler, Pompeusun ordusu dağlık ulkeden gecerken, uc Roma boluğunu imha etmiştir Bunlar, ağac surgunlerinden elde edilen delibalı kaselerle yol uzerine bıraktılar ve askerler bunu yiyipte bilinclerini kaybedince, onlara saldırarak kolayca hepsini saf dışı ettiler Bu vahşilerin bir kısmına da Byzeres denir (Strabon, Geographika, XII, III, 18)
1844 yılında Rizeyi ziyaret eden Alman bilim adamı Karl Kochda deli bal konusunda eski yazarların notlarını ilettikten sonra, bal tutmasına sebep olarak ceşitli yazarlarca one surulen şimşir, karayemiş ve komar (orman gulu) bitkilerini tartışmış ve en muhtemel adayın komar bitkisi olduğuna kanaat getirmiştir
Orman gulunun sahil kesiminde mor, yuksek kesimlerde beyaz cicek acan turlerinin yanısıra ċifinḉifin adı verilen sarı cicek acan bir turu daha bulunmaktadır Zehirli bir bitki olduğu icin Trabzonun batısında ağu olarak da bilinen komar ceşitlerini, ozellikle cifini yiyen hayvanlar zehirlenmektedirler Bununla birlikte arıcılık yapan pek cok koylu arılarının cifin ciceğine konmadığı iddiasındadır
Gunumuzde artık ziraatı yapılmayan ama ilkcağdan yakın zaman dek Doğu Karadenizde bol miktarda ekilen ve hasadı yapılırken ucuşan polenlerinden kendir tutması adı verilen rahatsızlığa sebep olan kendir ( Latince kannabis Sativa) bitkisinin adaylar arasında sayılmaması ilginctir Oysa kendir tarımının terkedilmesiyle bal zehirlenmelerinin de sona ermesi aynı zamana denk duşmektedir Muhtemelen bu olgu bir tesaduf değildir
Osmanlı doneminde yorede arıcılığın bazı koylerin temel gecim kaynağı olduğu gorulmektedir 16 yuzyıl Tahrir defterlerinde Hemşin bolgesinde baldan 4800 akce vergi alındığını gormekteyiz