Bir ay veüzerinde seyreden travmatik tesirler kesinlikle ciddiye alınmalı!
Deprem sonrası ortaya çıkan travmaların herkeste farklı tesirler oluşturacağını kaydeden Uzman Klinik Psikolog Solin Çekin, kişinin fonksiyonlarını bozacak kadar şiddetli olan tesirlerin birinci bir ay için akut gerilim bozukluğu, bir aydan sonraki periyot için de travma sonrası gerilim bozukluğu olarak tanımlandığını belirtti. Çekin, bu sürecin uzaması halinde kesinlikle uzmana başvurulmasını tavsiye etti. Çekin, sarsıntı fobisinin, öteki fobilerden farklı olarak kişinin tehlikeyle karşı karşıya kalmasından fazla bilhassa sevdiklerine karşı hissedilen kaybetme korkusu ve vefat senaryoları ile tetiklendiğini söyledi.
Üsküdar Üniversitesi NPİSTANBUL Hastanesi Uzman Klinik Psikolog Solin Çekin, 17 Ağustos Marmara zelzelesinin yıldönümünde travmalara ve tesirlerine ait değerlendirmede bulundu.
Doğal afetler herkeste farklı duygusal tesirler oluşturabilir
Uzman Klinik Psikolog Solin Çekin, doğal afetlerin insanoğlunun var olduğu günden beri kaygılarının temeli olduğunu belirterek “Doğal afetlerin ani ve öngörülemez oluşu beşerler üzerinde büyük tesirler bırakabilmektedir. Bu çeşitten bir doğal afet felaketine maruz kalan kimi bireylerde, fizikî bir yaralanma olmasa da duygusal açıdan birtakım problemler ortaya çıkabilir.
Ülkemiz bilhassa sarsıntı bölgesi olması sebebi ile yaşanan büyük zelzeleler sonrası şahıslarda çeşitli reaksiyonlar ortaya çıkmaktadır. Natürel ki bu çeşitli yansılar şahıstan şahsa değişiklik göstermektedir. Aslında gelişen reaksiyonlar büsbütün olağandır ve bu yansıların neler olduğunu bilmemiz, olayın ruhsal tesirlerinden daha çabuk kurtulmamıza yardımcı olmaktadır.” dedi.
Akut gerilim bozukluğuna yol açabilir
Çoğu vakit zelzelenin kendisi sıkıntıymış üzere görünse de aslında daha çok içeriğindeki belirsizliğin bireyde endişe oluşturduğunu söz eden Uzman Klinik Psikolog Solin Çekin, “Deprem üzere ağır sonuçlara yol açan afetlerde, süreci olağan seyrinde götüren bireyler birkaç hafta içinde yeni duruma alışıp gündelik hayatlarına devam ederken birtakım bireyler için bu sürecin uzaması akut gerilim bozukluğuna ve travma sonrası gerilim bozukluğuna yol açabilmektedir.” dedi.
Yakınları kaybetme korkusu tetikleniyor
Uzman Klinik Psikolog Solin Çekin, zelzele fobisinin, öteki fobilerden farklı olarak kişinin tehlikeyle karşı karşıya kalmasından çok bilhassa sevdiklerine karşı hissedilen kaybetme korkusu ve vefat senaryoları ile tetiklendiğini, bu ihtimalin de bireyleri dehşete düşürdüğünü söyledi.
23 yıl evvel yaşanan büyük Marmara zelzelesinden yola çıkacak olunursa ülkece hem maddi hem de manevi olarak büyük kayıplar yaşandığını kaydeden Uzman Klinik Psikolog Solin Çekin, “Bu süreçte kimi bireyler endişe, tasa, suçluluk, pişmanlık, öfke, karamsarlık, panik, çaresizlik ve utanç üzere hisleri çok derin ve ağır yaşayabilirler. Belli bir mühlet davranışlarımız ve hatta zihin içi süreçlerimiz bile olayın tesiri altında kalır. Olayla ilgili anılarınızı tekrar tekrar anlatmak gereksinimi duyarsınız. Yaşadıklarınız gözünüzün önünden gitmez. Her an tekrar sarsıntı olacakmış üzere hisseder, kaygı duyabilirsiniz. Dikkatinizi yaptığınız işe vermekte ya da karar vermekte zorlanabilirsiniz. Başınız basitçe karışabilir. Hafızanızda sorunlar olabilir.” dedi.
Yoğun gerilimle bu belirtiler ortaya çıkabilir
Deprem sırasında maruz kalınan ağır gerilimden dolayı kişinin bedeninde birtakım belirtiler ortaya çıkabileceğini kaydeden Uzman Klinik Psikolog Solin Çekin, “Baş, göğüs ağrıları ve mide bulantısı üzere belirtiler bunların başında yer almaktadır. Daha evvel daima tedavi gerektiren mevcut tıbbi bir rahatsızlık varsa, şiddeti artabilir ya da nüksedebilir. Bu durumda tıbbi yardıma kesinlikle başvurulmalıdır.” ikazında bulundu.
Depreme herkes farklı reaksiyon verebilir
Bu şekil büyük afetlerde unutulmaması gereken en kıymetli şeyin bireylerin tıpkı olaylara farklı yansılar geliştirebilmesi olduğunu kaydeden Uzman Klinik Psikolog Solin Çekin, şunları söyledi:
“Bazı bireyler kısa reaksiyon gösterirken, kimilerinin yansısı aylar ve hatta yıllar sonra ortaya çıkabilir. Birtakım bireylerin hissettikleri rahatsızlık verici reaksiyonlar uzun vakit sürerken, kimi bireyler ise süratlice eski hallerine dönebilirler. Kısaca bireyin karakterteristik özellikleri ve sarsıntının şiddeti üzere faktörler zelzeleye verilen yansıyı değiştirebilir. Örneğin tasa bozukluğuna yatkınlığı olan bir kişi, sarsıntı sonrası birkaç gününü geceleri ışık açık uyuyarak geçirebilir; kimi şahıslar sarsıntı olma muhtemelliğine rağmen birtakım inanç arama davranışları içerisine girebilir -hemen kaçmak için kapıya daha yakın olan bir odada yatmak üzere; birtakım bireyler ise yaşadıkları sarsıntının saatine nazaran o saat dilimini dışarda geçirmeye eğilimli hale gelebilirler. Bunların yanı sıra zelzelesi yaşanmamış üzere görmezden gelen depremzedeler, bastırılan his ve fikirleri sonucunda daha şiddetli bir problemle karşı karşıya kalırlar. Bu da düzgünleşme sürecini epey güçleştirmektedir.”
Uzman Klinik Psikolog Solin Çekin, 17 Ağustos 1999 sarsıntısının şiddeti, etkilediği alanın büyüklüğü, bırakmış olduğu tahribat ve kayıplar, uzun vakit devam eden artçı sarsıntılar, kurtarma çalışmalarının yetersizliği ve gecikmeler, depremzedelerin karşılaştığı barınma üzere meseleler, bu felaketin tesirini daha da fazlalaştırdığını söyledi.
Bir ay ve üzerindeki tesirler ihmal edilmemeli!
Depremlerle ve öteki doğal afetlerle birlikte insan üretimi afetler de diyebileceğimiz tecavüz, taarruz, savaş, trafik kazası, bir yakının kaybı yahut öldürülmesi üzere olayların da insanlarda benzeri reaksiyonlara yol açtığını kaydeden Çekin, “Amerikan Psikiyatri Birliği’nin yaptığı tanıma nazaran, bunlardan kişinin fonksiyonlarını bozacak kadar şiddetli olanlar birinci bir ay için akut gerilim bozukluğu, bir aydan sonraki periyot için de travma sonrası gerilim bozukluğu olarak isimlendirilir. Sürecin bu kadar uzamasından sonra kesinlikle psikiyatrik bir doktor ve psikolog eşliğinde ilerlenmelidir.” tavsiyesinde bulundu.
Depremzedenin hislerini anlamaya çalışmak önemli
Kuşkusuz hayatımız içerisindeki güç bir evreyi kapsayan bu devrin, bilhassa kendimize toparlanabilmek için vakit tanımamız gereken bir süreç olduğunu söz eden Solin Çekin, “İster çocuk ister genç ister yaşlı olsun doğal afet sonrası bireylerin birinci gereksinimi olan dinlenilme ve anlaşılma gereksinimidir. Bu türlü vakitlerde akıl vermek yerine depremzedenin hislerini anlamaya çalışmak ve kişinin hislerini yaşamasına müsaade verebilmek değerlidir.” dedi.
Ailede inanç ortamı önemli
Ayrıca yaşanan şok devri denilen duygusal tepkisizlik ve takibinde yaşanacak olan pasifleşme ve toparlanma periyotlarını âlâ tanımak gerektiğini kaydeden Uzman Klinik Psikolog Solin Çekin, “Bu süreci yönetebilmek ismine alkol-maddeye başvurmamak ve aile içerisinde ortak adımlar atarak inanç vermek ehemmiyet arz etmektedir. Başka kıymetli bir nokta ise yaşanılan aksiliklerden ders çıkarabilmektir. Bu noktada her meskende bir acil kriz planının olması ve o kriz anında vazife dağılımının olması çok değerlidir.” dedi.
Psikolojik takviye alınması önemli
Krize daha evvelden hazırlanmamış olan bireylerin yani ruhsal sağlamlığı olmayan bireylerin gerilimi denetimsiz ve panik halinde yaşadığını kaydeden Uzman Klinik Psikolog Solin Çekin, tavsiyelerini şöyle sıraladı:
“Bu da toparlanma sürecinin uzamasına ve şiddetli geçmesine sebep olmaktadır. Alınabilecek tedbirlerin yanı sıra yaşanan zelzele sonrası görmezden gelmek yerine kesinlikle ruhsal takviye almak kıymetlidir. Yas sürecinin işlenmesi, travma süreçlerinin tanınması ve empatik yaklaşımlar kişinin daha sağlıklı toparlanmasına yardımcı olacaktır. Yeniden bu yas ya da kayıp devrinde dikkat gerektiren işlerden uzaklaşmak gerekli. Biraz bireyin kendine vakit tanıması ve bulunduğu ortamdan uzaklaşmak, farklı beşerlerle ve ortamlarda bir ortaya gelmek, bilhassa takviye ya da dayanışma kümeleri oluşturup birlikte hareket edebilmek son derece yararlı olmaktadır. Bu süreçte ruhsal ve fizyolojik dayanak almak bir öteki değerli bahistir ama en değerli yanlışlardan biri eş dost tavsiyesiyle ilaç kullanılmasıdır.”
Kaynak: (BYZHA) - Beyaz Haber Ajansı
