Yakın zamanda etkili olan ve yüzyılın en büyük felaketlerinden biri olarak gösterilen depremden etkilenen gebelerde çeşitli sorunların artışı gözlenebilir. Geçmişte yaşanan doğal afetlerin gebelik sırasında ve sonrasında anne ve bebeklerde olumsuz etkilere yol açtığı gözlenmiştir; fiziksel ve mental sorunların yıllar sonrasında bile devam ettiği dikkati çekmiştir. Bu açıdan gebelerimizin dikkatli bir şekilde takibi ve bilgilendirilmesi önemlidir.
Depremin Gebelik ve Lohusalık Üzerindeki Olumsuz Etkileri: Doğal afetler tüm toplumun ve gebelerin stres düzeyini arttırmaktadır. Afet sonrasında kadın sağlığı ile ilgili olarak aşağıda belirtilen etkiler ve perinatal komplikasyonlar ile karşılaşılabilir.
· Maternal mortalitede artış
· Perinatal mortalitede artış
· Erken doğum: Büyük afetlerden sonra erken doğum oranlarının belirgin arttığı gözlenmiştir. Hatta yıllar sonra bile erken doğum daha fazla olmaktadır.
· Fetal büyüme kısıtlılığı, düşük doğum ağırlığı
· Enfeksiyonlar: Sağlıksız barınma koşulları ve sağlıksız içme ve kullanma suyu, solunum· yolu enfeksiyonları, gastroenterit gibi salgın hastalıkların görülme riskini arttırır. Büyük afetler sonrasında çadır/konteyner kamplarda ya da kamu binaları veya sosyal tesislerde toplu olarak barınma ihtiyaçları giderilmektedir. Kalabalık yerlerde, gebe, lohusa ve yenidoğanların bulaşıcı hastalıklara maruziyeti daha fazla olabilir.
· Maternal anemi, akciğer hastalıkları
· Kronik hipertansiyon, pregestasyonel diyabet, v.b. kronik hastalıkları olan gebelerde· hastalık takibinin zorlaşması, hastalığın ağırlaşma riski
· Yetersiz gebelik takibi
· Hijyen sorunları
· Beslenme sorunları
· Plansız gebelikler
· Spontan düşükler, güvenli olmayan düşükler
· Emzirme sorunları
· Psikolojik stres: Gebelik ve doğum başlı başına bir stres faktörü iken, afete maruz kalma· derecesi, yakınlarının yaralanması/ölmesi, ailenin dağılması, yeni bir yere yerleşmek, gibi faktörler bu durumu ağırlaştırabilir ve Travma Sonrası Stres Bozukluğu gelişebilir.
· Sigara - alkol kullanımı
Koruyucu Önlemler ve Tedavi
· Sağlıklı ve daha izole barınma koşullarının sağlanması bulaşıcı hastalıkların önlenmesi açısından tüm bireyler için gerekli olsa da, gebeler ve lohusalar bu hizmetelere öncelikli olarak erişmelidir.
· Sağlıklı içme ve kullanma suyuna, uygun gıdaya erişimin sağlanması, tüm· bireyler için gerekli olsa da gebeler ve lohusalar bu hizmetlerin temininde öncelikli gruplar arasında yer almalıdır. Yemeklerin kalori dengesi ve yeterliliği, gebe sağlığı, fetus ve yenidoğan gelişimi açısından çok önemlidir.
· Çevresel toksinlere ve hava kirliliğine maruziyetin azaltılması: Polisiklik· aromatik hidrokarbonlar, asbest v.b. çevresel toksinlere maruz kalma, spontan abortus, fetal büyüme kısıtlılığı, erken doğum ve düşük doğum ağırlığı gibi problemlere yol açabilmektedir. Koşulların olumsuz olduğu ortamlarda, solunan havadaki toksin ve mikroorganizmalar maske takılarak azaltılabilir.
· Gebelere yönelik doğum öncesi takip hizmetlerini devamı sağlanmalıdır. Olası· komplikasyonlar açısından gebe ve ailesi bilgilendirilmelidir. Doğal afetler sonrası belirgin olarak artan erken doğum açısından dikkatli bir takip· yapılmalıdır.
· Kronik hastalığı olan gebelerin bu konuda donanımlı merkezlerde takibi· sağlanmalıdır. Bu hastaların kullandıkları ilaçlara erişimleri sağlanmalıdır
· Gebelik ve sonrasındaki aşı programları eksiksiz uygulanmalıdır. T.C. Sağlık· Bakanlığı Doğum Öncesi Bakım Yönetim Rehberi doğrultusunda, gerekli durumlarda, gebelere ve lohusalara tetanoz, influenza ve COVID aşıları yapılmalıdır. Bu aşıların gebelik ve lohusalıkta yapılmasında sakınca yoktur.
· Gebelikte, T.C. Sağlık Bakanlığı Doğum Öncesi Bakım Yönetim Rehberi· doğrultusunda, özellikle folik asit, demir ve D vitamini desteği sağlanmalıdır.
· Emzirme teşvik edilmelidir. Afet dönemlerinde anne sütü, yenidoğan bebekler ve· sonrası için en önemli besin kaynağıdır. Strese bağlı sütü kesilen anneler emzirmeye teşvik edilmeli ve tekrar sütünün geleceği anlatılmalıdır.
· Lohusalara yönelik doğum sonrası bakım hizmetlerinin devamı sağlanmalıdır.
· Doğurganlık çağındaki kadınların plansız gebeliklerden korunması için aile planlaması hizmetleri sunulmalıdır.
Psikolojik stresin azaltılması için psikolojik destek ve tedavi: Gebelikte ve özellikle postpartum dönemde post-travmatik depresyon ve kaygı sorunları, korku, öfke, aldırmazlık, kendini suçlama, unutkanlıķ ya da inkâr gibi duygusal, zihinsel ve davranışsal problemler görülebilir. Bu sürecin atlatılmasında mutlaka klinik psikolog ya da psikiyatri uzmanları ile konsülte edilmelidir.
Depremler etkilediği tüm coğrafya ve bölgenin ekosistemini, komşu illerin ve hatta ülkelerin yaşayan tüm canlıların ama özellikle de gebelerin, yenidoğanların, çocukların, kronik hastalıkları olanların ve yaşlı nüfusun sağlığını olumsuz şekilde etkilemektedir. Depremler ve bunun gibi diğer doğal afetler ekonomik, toplumsal, sosyal sorunların yanı sıra, uzun süren ve halk sağlığını etkileyen problemlere yol açmaktadır.
Türkiye Maternal Fetal Tıp ve Perinatoloji Derneği