Hepimiz birçok hengam kendimizle ve dış yerküreyle ilgili aksilikleri ya görmezden geliriz ya da çok ziyade dikkate almamaya çalışırız. Neşemizi kaçıracak, moralimizi bozacak çeşitten vakalar, yaşantılar, bireyler ya da mütalaalardan kaçınma davranışı içinde oluruz. Daha çok kendimizle ilgili olumlu şeyleri dikkate almaya ve olumlu taraflarımıza odaklanmaya çalışırız. Bu durum bir çeşit istikrar halidir. Ruh sıhhatimizi korumak maksadıyla farkında olarak ya da olmayarak sergilemiş olduğumuz bu tavır bizi aslında müdafaaya yöneliktir. Lakin o denli devranlar vardır ki kimi beşerler hayatlarının görünür devirlerinde bu mekanizmayı aksi yanda kullanmaya yönelirler. Daima kendileri ve muhitleri ile ilgili olumsuz tasavvurlara kapılırlar. Her şeyin olumsuz tarafını görmeye başlar, olumlu olan hiçbir şeyi dikkate almazlar. Devranla bu mütalaalar bir de bakmışsınız ki kendinizi olur olmaz her hususta suçlamaya, kendinizi kıymetsiz görmeye kadar ilerlemiş.
İşte depresyon dediğimiz şey de kişinin ruh yerküresinin yavaş yavaş kararmasıdır. Ruh yerküremizde gün batımı başlamıştır ve güneş yavaş yavaş batmaya başlar. Gün batımından sonra da güneşin doğması için çok uzun müddet beklemek gerekir. Aslında depresyonu yaşayan şahıslar için güneş hiç doğmayacakmış üzeredir. Depresyonda olan kişinin iç yerküresinde, artık güneş hiç doğmayacakmış algısı oluşur.
Son aşama çökkün bir his halinde olan kişi, kendisini haddinden fazla kıymetsiz hisseder, gelecekten beklentisi kalmamıştır, evvelce kendisine keyif veren etkinlikler mealini ve pahasını yitirmiştir. Yerküreyi artık mütemadi negatif kutuptan tefsirler. Her şey onun için bir acı kaynağına dönüşür. Yakın muhitin desteği ise ehil değildir.
Takma kafana,
Devranla makbul,
Dert ettiğin şeye bak,
Senden daha makûs durumda olan kişileri düşün,
Kur’an oku, namazlarını aksatma, dua et
Git biraz gez dolaş, tatil yap
Yakın etrafın teselli ismine yaptığı bu ve gibisi pek çok tefsir depresyona girmiş kişinin yerküresinde hiçbir karşılık bulmaz.
Depresyonda olan kişinin konuşması, hareketleri ve mütalaasında de yavaşlamalar kelam bahsidir. Kimi devir da depresyonda olan (Kaygılı) insanlar ölçüsüz hareketli olabilirler. Mütemadi bir ileri bir geri gidip gelir, ellerini ovuşturur, alanlarında duramaz ve ritmik bacak hareketleri sergilerler.
Depresyona girmiş olan kimseyle ilgili olarak yakın etrafın yaptığı icmaller da çok isabetli olmamaktadır. Ekseriyetle depresyon öncesi yaşanan olumsuz bir vakaya takılıp kalınmaktadır. Unutmayınız ki depresyonu tek bir sebebe bağlamak çok da isabetli değildir. Ekseriyetle depresyonu hazırlayan bir tasavvur sistematiği vardır ve bu düşünme formu nedeniyle kişilerden bir kısmı depresyona daha çokça yatkınlık göstermektedirler. Depresyonun nedeniyle ilgili pek çok farklı görüş de bulunmaktadır. Ama hepsini burada zikretmek olanaksızdır.
Artık kısaca unsurlar halinde depresyonun ne üzere belirtileri olduğuna bakalım.
DEPRESYONUN BELİRTİLERİ
1.Çökkün his hali neredeyse her gün, günün büyük bir kısmında vardır.
2.Neredeyse bütün etkinliklere karşı ilgide sarih bir azalma laf mevzusudur. Daha evvel zevk aldığı etkinliklerden zevk alamaz durumdadır.
3.Kilo vermek istemediği halde çok kilo verme ya da tam zıddı, istemediği halde çok kilo alma kelam hususudur. Bir ayda kendi kilosunun %5’inden az ya da çok olur.
4.Neredeyse her gün uykusuzluk ya da çok entegrasyona kelam mevzusudur.
5.Hareketlerinde gözle görülür biçimde çok raddede yavaşlama ya da çok hareketlilik laf bahsidir.
6.Bitkinlik ya da içsel gücün kalmaması duygusu laf mevzusudur.
7.Değersizlik ya da şiddetli yahut uygunsuz suçluluk hislerinin eşlik etmesi laf hususudur.
8.Neredeyse her gün düşünmekte ya da odaklanmakta güçlük çekme, kararsızlık yaşama laf bahsidir.
9.Ölüm fikirleri ya da kendini öldürme kanıları kelam mevzusudur.
Hiç elbet yukarıda sayılmış olan belirtiler bir mütehassıs gözleminden sonra mana söz eder. Aksi takdirde okuyucu bu belirtileri okuyarak kendince tanı koymaya çalışmamalıdır. Kaldı ki depresyon günümüzde herkesin bildiği(ni sandığı) son aşama istismara açık bir kavramdır. Sık sık ‘Yas’ ile karıştırılan depresyon, her üzüntülü olan kişinin kendi kendisine özensizce koyduğu bir teşhis haline gelmiştir.
Noktası gelmişken yas ile depresyon arasındaki kıymetli farkları da belirtelim.
YAS İLE DEPRESYON ARASINDAKİ FARK
Yas tutan şahısta baskın olan his hali; boşluk hisleri ve yitirilen kişidir
Depresyonda ise; neredeyse devamlı bir hal almış çökkün his hali kelam hususudur. Başkaca bahtiyar olmak ya da etkinliklerden zevk almak konusunda bir beklenti içerisinde olmama hali vardır.
Yas tutan kimsede yaşanan üzüntü ve keder hislerinin yoğunluğu günler ve haftalar içinde azalma eğilimi gösterir. Bu belirtiler bazen artabilir (kayıpla ilgili anıların canlanması durumunda)
Depresyonda ise çökkün his hali (dolayısıyla keder ve üzüntü duyguları) daha mütemadi bir haldedir. Rastgele bir niyete bağlı değildir.
Yas tutan bireyde yaşanan duyguya kimi hengam olumlu hisler ve komiklikler eşlik edebilir. Örneğin gurbette yaşayan bir aile cenaze nedeniyle bir araya geldiklerinde akşam dertleşip sohbet edebilirler. Bu sohbet kimi devir uygunsuz kaçsa da neşeli bir hal alabilir. Ama birebir insanlar sonraki gün kederli bir biçimde defin süreçlerini yapabilmektedir.
Meğer ki depresyonda olan bir insanda bu durum laf konusu değildir. Umumi bir mutsuzluk hali mevcuttur.
Yasa eşlik eden niyetler daha çok ölen insanla ilgili kanıları ve anıları düşünüp durma halindedir.
Depresyonda ise niyet, daha çok kişinin kötümser niyetlere kapılması ya da kendini ağır bir formda eleştirmesi biçiminde tezahür eder.
Yasta benlik değeri –kişinin kendine olan saygısı- ekseriyetle korunmaktadır.
Depresyonda ise kişi kendisine karşı olumsuz hisler besleme yoluna sarfiyat ve kendini ağır değersizlik hisleri içerisine atar.
Yasta kendini aşağılama yoktur. Varsa da daha çok ‘rahmetli’ ile ilgili yapılamayan fikir ve davranışlarla irtibatlıdır.
Yastaki kişi ölmeyi dilek ediyorsa bile bu durum daha çok ölen kimseye ‘kavuşma’ dileğinden kaynaklı muvakkat kanılardır.
Meğer ki depresyonda olan kimsede bu mütalaalar, değersizlik hislerinden ötürü ya da yaşamayı hak etmediği yahut acıyla başa çıkamadığı için ortaya çıkabilmektedir.
Bütün bu doneleri göz önünde bulundurduğumuzda her üzüntülü, kederli olan kimseye depresyonda demek imkansızdır. Ekseriyetle gündelik lisanda bir kişi bize ‘Depresyondayım’ dediğinde aslında çok mutsuz ve üzüntülü olduğunu tabir etmektedir. Gelgelelim bir kişinin sahiden de depresyonda olup olmadığı bilirkişi görüşüne bağlıdır. Binaenaleyh her durumda yukarıda belirtmiş olduğumuz depresyon belirtilerini gösteren bireylerin kesinlikle bir bilirkişiye başvurmaları gerekmektedir.
Depresyonda olan kişinin yardım alma konusunda da isteksiz olabileceğini unutmamak gerekir. Bu nedenle yakın muhitinin, ailesinin bu hususta kimseyi teşvik etmesi ve desteklemesi son nokta değerlidir.
Sıhhat, ve memnunluk dileklerimle…
Yararlanılan kaynaklar:
1.Orhan Öztürk, Ruh sıhhati ve Bozuklukları, Ankara, 2004
2.DSM 5
Hakan TOKGÖZ
Klinik Psikolog
Konya