Buhran
KLİNİK BUNALIM
Klinik depresyon kişinin sosyal işlevlerini ve günlük yaşama dair etkinliklerini rahatsız edecek, bozacak dereceye ulaşmış üzüntü, melankoli ya da keder durumu Kişinin ilişki ve etkinliklerini etkilemeyen, üzgün olma durumu ve kişinin moralinin bozukluğu birçok vakit buhran olarak anılır Ama klinik bunalim tıbbi bir teşhistir ve jurnal kullanımdaki depresif olma durumundan çok daha farklıdır
TEŞHIS ve TANI
Kişinin buhran semptomatik kriterlerinden muhakkak miktarda kısmına sahip olup olmadığının ölçülmesiyle teşhis konulur DSMIVTR veya ICD9 ICD10 gibi bunalim kriterlerine bakılarak depresyon teşhisi koyulur
SEMPTOMLAR
DSMIVTR kriterlerine göre major depresif bozukluk için aşağıdakilerden iki unsurdan birinin minimum iki hafta boyunca bulunması gerekir
Depresif Mood ya da hemen hemen tüm aktivitelerden haz alınamaması ve ilgisizlik
Bunlarla birlikte aşağıdaki unsurlarda görülebilir
Boşluk duygusal (umursamazlık), üzüntüden kurtulamama, dehşet
Yaşamdan ve durmadan günlük yaşamdaki hiçbirşeyden müsamaha alamama
İştah değişikliği ve kilo almaverme
Uyku sorunları İnsomnia Hypersomnia (azçok uyuma)
Ajitasyon
Maddi ve duygusal enerji kaybı
Suçluluk duygusu, umutsuzluk duygusu, coşku veya nefret
Konsantrasyonda ve karar vermede sorunlar, akıl sorunları
Ölüm düşünceleri (ölüm korkusu yok), plansızca intihar düşünceleri ve girişimleri, ya da intihar tasarlama
Bunlar dışında teşhiste kullanılmayan lakin olabilecek semptomlar:
Kişinin özgüveninde azalma
Hijyene siklet vermeme
Gürültüye tepki
Kişinin önemli hastalıkları olduğunu düşünmeye başlaması
Delirme korkusu
Zaman kavramında algı bozukluğu
Çocuklarda Bunalım Teşhisi daha zordur ve büyüklerden ayrı semptomlar gösterebilir
İştahsızlık
Asabiyet
Uyku sorunları ve baştan eden kabuslar
Daha önceden görülmeyen öğrenme ve akıl sorunları
Belirgin tavır değişiklikleri; Utangaçlık, sosyal izolasyon ve agresiflik
genellikle bunun dışında içki ve madde bağımlılıklarında kesintisiz aşırıya kaçma, kişinin kendine zarar vermeye çalışması gibi semptomlarda görülebilir
Depresyonu ölçmenin en yaygın yöntemi Beck Depression Inventory olarak bilinir 21 soruluk çoktan seçmeli bir anket olan bu yönteme aynı diğer değerleme araçlarıda vardır
DEPRESYONUN ÇEŞİTLERİ
Major Klinik Bunalım
Major Depresyon, daha doğrusu, Major Depressive Disorder (MDD), en düşük iki haftalık depresif semptomdan daha sonra belirlenir ve başlıca organik (kimyasall) bileşen içermesi beklenir MDD tek sefer de olabilir, yaşam boyu tekrarlı da olabilir Hafif, major ve ağır depresyon olarak bölümlere ayrılabilir Hasta önceden manik bir episod geçirmişse, bu türe MDD yerine Bipolar denebilir; Manik devre içermeyen depresyonlara unipolar buhran denebilir Bu durumda buhran tek kutupta kalır
Doktorlar Major Depressive Disorder için bazı alt kategorilerden bahsedebilir ICD10 melankoliyi araştırmaz ama , psikozu ayırt edebilir
Kateleptik Özellikli Bunalım Bu altkategori keza MDD hemde manik episodlara uygundur Genelde az görülür ve mania da daha da az görülür Bu türde genelde fazla negatiflik görülür
Melankolik Özellikli Bunalım Melankoli, birçok veya bütün hayat aktivitelerinde sevinç kaybıyla karakterize edilir (anhedonia), sevinç uyarıcılarına yanıt verememe durumudur Semptomlar başlıca sabahları ve uyanma saatlerinde yoğunlaşır, ve kilo kaybına yol açabilir
Atipik Özellikli Depresyonlar Atipiklik davranış reaksiyonları ve pozitifliği, fazla kilo almayı, iştahta artışı, Hypersomniyi (fazla uyuma), sosyal yaşamı etkiler Bu tür insanlar çevreyle mutluluk ve fazla ilgi içinde etkileşim kurabilirler
Psikoz Özellikli Bunalım MDD ya da Manik bir takım millet, psikotik hissedebilirler Görsel ve işitsel Halusinasyonlar görebilirler
Depresyonda Diğer Kategoriler
Distimi asgari iki yıl süren bir depresyon türüdür Kişinin en düşük iki sene boyunca aralıksız depresyonda kalması beklenir Semptomları MDD kadar ağır değildir ancak arasıra MDD semptomlarıda sergilerler Bu cins genelde ergenlikte başlar ve hayat boyu sürebilir MDD ve distimik depresyonla tani edilen kişilere çift depresyonlu denilebilir ve genelde önce distimi başlar gerisinde MDD nin bir veya pat diye fazla türü görülebilir
Bipolar I hastalığında peş peşe mani ve buhran görülür Amerikada Bipolar hastalığına önceden Manik Depresif denirdi Ancak artık tıp dilinde bu terim pozitif rağbet görmemektedir Bu hastalıkta depresif episod daha ağırlıklı ve fazladır
Bipolar II hastalığı çoğunlukla depresyondan oluşur ama Hipomania belirtileride görülür
Postpartum PostNatal Buhran (Doğum Sonrası) doğumdan sonraki iki sene içinde görülür
DEPRESYONUN SEBEPLERİ
Belirlenmiş bir sebep bilinmesede aşağıdaki faktörlerin depresyonun sebebi olabileceği düşünülmektedir
Genetik Aile içinde depresyonun doğumla aktarıldığı bir takım durumlarda düşünülmektedir National Institute of Mental Health e tarafından (http:wwwnimhnihgov ) Major Buhran % 4070 civarında kalıtımsaldır, oysa bir takım genlerin çevresel faktörlerle etkileşimide göz önünde bulundurulmalıdır
Fizyolojik Nörotransmitter denilen ve beyinde bilgi akışını sağlayan ,sinir uçlarından salgılanan özel maddelerde meydana gelen bir biçimsizleşme ve arıza sonucu oluşabilir Bir fazla modern antidepresan hap beyindeki nörotransmitter düzeylerini yükseltir Belirlenmiş ilişki bilinmemekle birlikte, antidepresanlar depresyonun bazı semptomlarını iyileştirebilir Ancak yinede bazı doktorların hafıza ayrılıkları vardır
Mevsimlik ortaya meydana çıkan moral bozukluğu Seasonal affective disorder (SAD) kış aylarında gündüzlerin süresinin kısalması ve buna emrindeki olarak gün ışığının azalması sonucu ortaya çıkabilir Tahminlere kadar beden ürünü olan ve karanlıkta daha yoğun ortaya çıkan melatonin, depresyona yol açabilir Bu tür hastalar Fototerapiyle (parlak ışık terapisi) genelde düzelmektedir
Psikolojik Unsurlar Özgüven eksikliği, kendine saygı duymama gibi unsurlardır Çoğunlukla psikolojik unsurlar kişinin kişilik gelişimiyle ve dış etkenlerle (gerginlik gibi) baş edebilmesiyle ilişkilendirilebilir
Geçmişten Kaynaklanan Unsurlar Annebaba ölümü, terkred edilme, ihmalkârlık edilme, kronik rahatsızlık, ve fiziki, psikolojik sorunlar, ya da cinsel taciz gibi durumlar kişinin ileriki hayatında depresyonu tetikleyebilir
Hayat Deneyimleri İşten atılma, idareli sorunlar, işsizlik, aile fertlerinden ya da sevdiği bir kişinin ölümü, boşanma, ilişkinin bitmesi veya travmatik etkenler depresyonu tetikleyebilir Meslek, mektep ve evdeki uzun dönemli streslerde buhran sebebi olabilir
Tıbbi Durumlar Yürek hastalıkları, kara sarılık, vs ve organik beyin hasarı ( Parkinson gibi) ve bazı ilaç kullanımları ( doğum teftiş ilaçları, steroidler gibi) depresyona katkıda bulunabilir
Perhiz Gelişmiş ülkelerde depresyon son zamanlarda yeme içme alışkanlığıyla ilişkilendirilebilmektedir Özellik düşük omega3 oranlarından şüphjelenilmektedirAşırı omega 6 asidinin farelerde depresyona yol açtığı gözlenmiştir
Içki ve Öteki Maddeler Alkolün depresyonda fena etkileri olabilir, keza alkolün, benzodiazepinebazlı yatıştırıcıların ve bir takım uyku ilaçlarının depresyona kötü etkisi olabileceği bilinmektedir Marihuana ve bu tür maddelerinde kesinleşmemiş olmasına rağmen bilhassa kadınlarda depresyona fena etkileri olduğu varsayım edilmektedir
Hamilelik ve Doğum sonrasında kadınlarda belirli sürelerde bunalim görülebilmektedir
Depresyonlu Bir İnsanla Yaşamak Depresyonlu kişilerle uzun vakit aralıksız birlikte olanlarda (evlilerde vs) depresyon belirtileri görülebilmektedir
TEDAVI
Depresyon tedavisinde birçok ilaç ve yöntem kullanılmaktadır
İlaçlar, Diet tedavisi ( Omega3 , magnezyum, biotin vs), çoklu ilaç tedavisi, psikoterapi, Transkramniyel Manyetik Uyarısı, Elektroşok (ECT) ve son zamanlarda FDA onayının peşinde özellikle Amerik'da çok yaygınlaşan (VNS) Vagus Nerve Stimulation esas tedavi yöntemleri arasındadır
Bunların dışında; Işık Tedavisi (güneş veya yapay), alıştırma ve meditasyon da muavin çare yöntemleri olabilmektedir *
KLİNİK BUNALIM
Klinik depresyon kişinin sosyal işlevlerini ve günlük yaşama dair etkinliklerini rahatsız edecek, bozacak dereceye ulaşmış üzüntü, melankoli ya da keder durumu Kişinin ilişki ve etkinliklerini etkilemeyen, üzgün olma durumu ve kişinin moralinin bozukluğu birçok vakit buhran olarak anılır Ama klinik bunalim tıbbi bir teşhistir ve jurnal kullanımdaki depresif olma durumundan çok daha farklıdır
TEŞHIS ve TANI
Kişinin buhran semptomatik kriterlerinden muhakkak miktarda kısmına sahip olup olmadığının ölçülmesiyle teşhis konulur DSMIVTR veya ICD9 ICD10 gibi bunalim kriterlerine bakılarak depresyon teşhisi koyulur
SEMPTOMLAR
DSMIVTR kriterlerine göre major depresif bozukluk için aşağıdakilerden iki unsurdan birinin minimum iki hafta boyunca bulunması gerekir
Depresif Mood ya da hemen hemen tüm aktivitelerden haz alınamaması ve ilgisizlik
Bunlarla birlikte aşağıdaki unsurlarda görülebilir
Boşluk duygusal (umursamazlık), üzüntüden kurtulamama, dehşet
Yaşamdan ve durmadan günlük yaşamdaki hiçbirşeyden müsamaha alamama
İştah değişikliği ve kilo almaverme
Uyku sorunları İnsomnia Hypersomnia (azçok uyuma)
Ajitasyon
Maddi ve duygusal enerji kaybı
Suçluluk duygusu, umutsuzluk duygusu, coşku veya nefret
Konsantrasyonda ve karar vermede sorunlar, akıl sorunları
Ölüm düşünceleri (ölüm korkusu yok), plansızca intihar düşünceleri ve girişimleri, ya da intihar tasarlama
Bunlar dışında teşhiste kullanılmayan lakin olabilecek semptomlar:
Kişinin özgüveninde azalma
Hijyene siklet vermeme
Gürültüye tepki
Kişinin önemli hastalıkları olduğunu düşünmeye başlaması
Delirme korkusu
Zaman kavramında algı bozukluğu
Çocuklarda Bunalım Teşhisi daha zordur ve büyüklerden ayrı semptomlar gösterebilir
İştahsızlık
Asabiyet
Uyku sorunları ve baştan eden kabuslar
Daha önceden görülmeyen öğrenme ve akıl sorunları
Belirgin tavır değişiklikleri; Utangaçlık, sosyal izolasyon ve agresiflik
genellikle bunun dışında içki ve madde bağımlılıklarında kesintisiz aşırıya kaçma, kişinin kendine zarar vermeye çalışması gibi semptomlarda görülebilir
Depresyonu ölçmenin en yaygın yöntemi Beck Depression Inventory olarak bilinir 21 soruluk çoktan seçmeli bir anket olan bu yönteme aynı diğer değerleme araçlarıda vardır
DEPRESYONUN ÇEŞİTLERİ
Major Klinik Bunalım
Major Depresyon, daha doğrusu, Major Depressive Disorder (MDD), en düşük iki haftalık depresif semptomdan daha sonra belirlenir ve başlıca organik (kimyasall) bileşen içermesi beklenir MDD tek sefer de olabilir, yaşam boyu tekrarlı da olabilir Hafif, major ve ağır depresyon olarak bölümlere ayrılabilir Hasta önceden manik bir episod geçirmişse, bu türe MDD yerine Bipolar denebilir; Manik devre içermeyen depresyonlara unipolar buhran denebilir Bu durumda buhran tek kutupta kalır
Doktorlar Major Depressive Disorder için bazı alt kategorilerden bahsedebilir ICD10 melankoliyi araştırmaz ama , psikozu ayırt edebilir
Kateleptik Özellikli Bunalım Bu altkategori keza MDD hemde manik episodlara uygundur Genelde az görülür ve mania da daha da az görülür Bu türde genelde fazla negatiflik görülür
Melankolik Özellikli Bunalım Melankoli, birçok veya bütün hayat aktivitelerinde sevinç kaybıyla karakterize edilir (anhedonia), sevinç uyarıcılarına yanıt verememe durumudur Semptomlar başlıca sabahları ve uyanma saatlerinde yoğunlaşır, ve kilo kaybına yol açabilir
Atipik Özellikli Depresyonlar Atipiklik davranış reaksiyonları ve pozitifliği, fazla kilo almayı, iştahta artışı, Hypersomniyi (fazla uyuma), sosyal yaşamı etkiler Bu tür insanlar çevreyle mutluluk ve fazla ilgi içinde etkileşim kurabilirler
Psikoz Özellikli Bunalım MDD ya da Manik bir takım millet, psikotik hissedebilirler Görsel ve işitsel Halusinasyonlar görebilirler
Depresyonda Diğer Kategoriler
Distimi asgari iki yıl süren bir depresyon türüdür Kişinin en düşük iki sene boyunca aralıksız depresyonda kalması beklenir Semptomları MDD kadar ağır değildir ancak arasıra MDD semptomlarıda sergilerler Bu cins genelde ergenlikte başlar ve hayat boyu sürebilir MDD ve distimik depresyonla tani edilen kişilere çift depresyonlu denilebilir ve genelde önce distimi başlar gerisinde MDD nin bir veya pat diye fazla türü görülebilir
Bipolar I hastalığında peş peşe mani ve buhran görülür Amerikada Bipolar hastalığına önceden Manik Depresif denirdi Ancak artık tıp dilinde bu terim pozitif rağbet görmemektedir Bu hastalıkta depresif episod daha ağırlıklı ve fazladır
Bipolar II hastalığı çoğunlukla depresyondan oluşur ama Hipomania belirtileride görülür
Postpartum PostNatal Buhran (Doğum Sonrası) doğumdan sonraki iki sene içinde görülür
DEPRESYONUN SEBEPLERİ
Belirlenmiş bir sebep bilinmesede aşağıdaki faktörlerin depresyonun sebebi olabileceği düşünülmektedir
Genetik Aile içinde depresyonun doğumla aktarıldığı bir takım durumlarda düşünülmektedir National Institute of Mental Health e tarafından (http:wwwnimhnihgov ) Major Buhran % 4070 civarında kalıtımsaldır, oysa bir takım genlerin çevresel faktörlerle etkileşimide göz önünde bulundurulmalıdır
Fizyolojik Nörotransmitter denilen ve beyinde bilgi akışını sağlayan ,sinir uçlarından salgılanan özel maddelerde meydana gelen bir biçimsizleşme ve arıza sonucu oluşabilir Bir fazla modern antidepresan hap beyindeki nörotransmitter düzeylerini yükseltir Belirlenmiş ilişki bilinmemekle birlikte, antidepresanlar depresyonun bazı semptomlarını iyileştirebilir Ancak yinede bazı doktorların hafıza ayrılıkları vardır
Mevsimlik ortaya meydana çıkan moral bozukluğu Seasonal affective disorder (SAD) kış aylarında gündüzlerin süresinin kısalması ve buna emrindeki olarak gün ışığının azalması sonucu ortaya çıkabilir Tahminlere kadar beden ürünü olan ve karanlıkta daha yoğun ortaya çıkan melatonin, depresyona yol açabilir Bu tür hastalar Fototerapiyle (parlak ışık terapisi) genelde düzelmektedir
Psikolojik Unsurlar Özgüven eksikliği, kendine saygı duymama gibi unsurlardır Çoğunlukla psikolojik unsurlar kişinin kişilik gelişimiyle ve dış etkenlerle (gerginlik gibi) baş edebilmesiyle ilişkilendirilebilir
Geçmişten Kaynaklanan Unsurlar Annebaba ölümü, terkred edilme, ihmalkârlık edilme, kronik rahatsızlık, ve fiziki, psikolojik sorunlar, ya da cinsel taciz gibi durumlar kişinin ileriki hayatında depresyonu tetikleyebilir
Hayat Deneyimleri İşten atılma, idareli sorunlar, işsizlik, aile fertlerinden ya da sevdiği bir kişinin ölümü, boşanma, ilişkinin bitmesi veya travmatik etkenler depresyonu tetikleyebilir Meslek, mektep ve evdeki uzun dönemli streslerde buhran sebebi olabilir
Tıbbi Durumlar Yürek hastalıkları, kara sarılık, vs ve organik beyin hasarı ( Parkinson gibi) ve bazı ilaç kullanımları ( doğum teftiş ilaçları, steroidler gibi) depresyona katkıda bulunabilir
Perhiz Gelişmiş ülkelerde depresyon son zamanlarda yeme içme alışkanlığıyla ilişkilendirilebilmektedir Özellik düşük omega3 oranlarından şüphjelenilmektedirAşırı omega 6 asidinin farelerde depresyona yol açtığı gözlenmiştir
Içki ve Öteki Maddeler Alkolün depresyonda fena etkileri olabilir, keza alkolün, benzodiazepinebazlı yatıştırıcıların ve bir takım uyku ilaçlarının depresyona kötü etkisi olabileceği bilinmektedir Marihuana ve bu tür maddelerinde kesinleşmemiş olmasına rağmen bilhassa kadınlarda depresyona fena etkileri olduğu varsayım edilmektedir
Hamilelik ve Doğum sonrasında kadınlarda belirli sürelerde bunalim görülebilmektedir
Depresyonlu Bir İnsanla Yaşamak Depresyonlu kişilerle uzun vakit aralıksız birlikte olanlarda (evlilerde vs) depresyon belirtileri görülebilmektedir
TEDAVI
Depresyon tedavisinde birçok ilaç ve yöntem kullanılmaktadır
İlaçlar, Diet tedavisi ( Omega3 , magnezyum, biotin vs), çoklu ilaç tedavisi, psikoterapi, Transkramniyel Manyetik Uyarısı, Elektroşok (ECT) ve son zamanlarda FDA onayının peşinde özellikle Amerik'da çok yaygınlaşan (VNS) Vagus Nerve Stimulation esas tedavi yöntemleri arasındadır
Bunların dışında; Işık Tedavisi (güneş veya yapay), alıştırma ve meditasyon da muavin çare yöntemleri olabilmektedir *