Destan Nedir Destan Ceşitleri nelerdir,Destanın ozellikleri,
Kahramanlarının olağanustu eylemlerini coşkulu, torensel bir uslupla anlatan ve genellikle birkac bolumden oluşan manzum yapıtlardır
Bilinen en eski edebiyat turlerinden biridir Yunanca espossozcuğunden gelmektedir Mitoloji, efsane, folklor ve tarihi oğeler icerir Destanlar ve destansı oykuler ilkcağlardan beri dunyanın her yerinde gelenekleri sonraki kuşaklara aktarmak icin kollektif olarak yaratılmış edebi bicimlerdir
Destanların ortak ozellikleri
Hepsinde yarı tanrısal nitelikler taşıyan bir ya da bircok kahramandan soz edilir Destan bu kahramanın eylemleri uzerine kurulmuştur Olaylar cok geniş bir kozmik coğrafya uzerinde gecer Bir destanın dunyası ortaya cıktığı zaman icinde duşunebilecek her şeyi barındıran butunsel, cok yonlu bir dunyadır Hemen butun destanlarda uzun yolculuklar anlatılır Coğu destanda olaylara doğaustu yaratıklar da katılır Kişiler, olaylar, doğal varlıklar hep gercek yaşamdaki boyutlarından daha buyuk, daha zengindir Ozellikle sozlu destanlarda uzun anlatı, betimleme (tanımlama) ve konuşma bolumleri bulunur Oyku icinde oykuye yer verilir Torensel soyleyişler ve kamusal duyarlılık hakimdir Destanlar temel olarak iki gruba ayrılır
Sozlu destanlar
* Yazının henuz bulunmadığı ve yaygınlaşmadığı bir kulturde doğan ve kuşaktan kuşağa sozlu olarak aktarıldıktan sonra yazıya gecirilen destanlardır Ozan ve şarkıcıların değişik zamanlarda soylediği şarkı ve şiirlerin butunleşmesi ve işlenmesiyle oluşturulurlar Ornekler:
* Gılgamış: MO 3000 yıllarında Mezopotamyada ortaya cıkmıştır Bilinen en eski destandır Babil ve Akad toplumlarınca da benimsenmiştir Ama bugune kalan en eksiksiz bicimi Sumer toplumunda ortaya cıkmıştır Zalim Uruk kralı Gılgamışin olumsuzluk arayışını anlatır Gılgamış ve arkadaşı Enkidu ile birlikte uzun arayışlardan sonra olumsuzluk otunu bulur, ama bir yılana kaptırır
* İlyada ve Odysseia: MO 1112nci yuzyıllarda gectiği sanılmaktadır Homeros destanları olarak bilinirler Yunan Yarımadasındaki Akhaların, Anadoludaki İon krallıklarına saldırısı ve Akha kral ve prenslerinin daha sonraki seruvenleri anlatılır Ozellikle Odysseia, Yunan Tragedyası ve Batı edebiyatının onemli bir kaynağıdır
* Diğerleri: Eski İngilizce halk destanı Beowulf, Eski Almanca Heldenlieder (kahramanlık turkuleri), Almanca Nibelungenlied , Kudrunlied, Fransa'da Chanson de Geste (kahramanlık şarkısı), Chanson de Roland (Frank kralı Charlemagneın savaşlarını anlatır), İspanyada El Cantar de Mio Cid, Hindistan'da Mahabharata, Ramayana, Japonyada Heike Monogatari
Edebi destanlar
* Belirli bir yazar tarafından eski orneklere uygun olarak ve okunmak uzere kaleme alınmış destanlardır
Ornekler:
* Vergiliusun Aeneisi:MO 2919uncu yuzyılları kapsar Troyalı Aeneiasin uzun ve zorlu bir yolculuktan sonra Latin ulkesine gelerek Lavinium kentini kurması anlatılır Lavinium sonradan Alba Langa ve Roma kentlerinin yerine kurulan ilk kenttir
* Miltonun Paradise Lostu: İnsanın cennetten kovuluşu ve tanrının şeytanla mucadelesini anlatır
* Dantenin La Divina Commedia sı (İlahi Komedya) MS 13101321, Ariostonun Orlando Furiososu (Cılgın Orlando) 1532, Camoesin Os Lusidası 1572
Turk edebiyatında destan
* Asya kıtasının ceşitli bolgelerinde yaşayan Turk boyları arasında zengin bir destan geleneği vardır Bilinen Turk destanları arasında en eskisi Yaratılış Destanıdır Altay Turkleri arasında soylenmektedir V Radlov tarafından saptanıp yazıya gecirilmiştir
Saka Destanı, İskit Turklerine aittir Bu destan zinciri icinde Alp Er Tunga ve Şu parcaları bulunur Bunlar Kaşgarlı Mahmudu Divanu LugatitTurk adlı eserinde yer almıştır
Oğuz Kağan Destanı 14uncu yuzyılda derlenmiş ozet nitelikte bir metindir Oğuz Kağanın doğumu ve ustun nitelikleri, askeri başarıları ve ulkeyi oğulları arasında pay edişi anlatılır
Oğuz Turklerinden gunumuze gelen tek destan metni ise Dede Korkut Kitabıdır Bayındır Han soyundan geldikleri sanılan Akkoyunluların egemen olduğu Kuzeydoğu Anadoludaki olaylar ve Musluman Oğuzların yaşamı anlatılır Gokturk Destanları ceşitli parcalardan oluşmuştur Bozkurt parcasında Gokturklerin bir boz kurdun soyundan geldikleri, Ergenekon parcasında ise Ergenkona sığınmaları, coğalıp buraya sığmayınca dağı eriterek dış dunyaya cıkmaları anlatılır Koroğlu parcasında, gocebe Oğuzların Horasan ve Hazarda İranlılarla savaşlarından sozedilir
Manas Destanında Kırgız Turkleri'nin putperest Kalmuk ve Cinlilerle savaşları vardır
Cengiz Han Destanı, Moğol istilasından sonra Kıpcak bozkırlarında ve eski Uygurların yaşadığı bolgelerdeki olayları anlatır
Timur Destanı, Timurun savaşları ve kişiliğine yer verir Danişmend Gazi Destanında Turklerin Anadoluyu ele gecirmeleri anlatılır
Battal Gazi Destanında da Anadoludaki TurkBizans savaşları yer alır
Kahramanlarının olağanustu eylemlerini coşkulu, torensel bir uslupla anlatan ve genellikle birkac bolumden oluşan manzum yapıtlardır
Bilinen en eski edebiyat turlerinden biridir Yunanca espossozcuğunden gelmektedir Mitoloji, efsane, folklor ve tarihi oğeler icerir Destanlar ve destansı oykuler ilkcağlardan beri dunyanın her yerinde gelenekleri sonraki kuşaklara aktarmak icin kollektif olarak yaratılmış edebi bicimlerdir
Destanların ortak ozellikleri
Hepsinde yarı tanrısal nitelikler taşıyan bir ya da bircok kahramandan soz edilir Destan bu kahramanın eylemleri uzerine kurulmuştur Olaylar cok geniş bir kozmik coğrafya uzerinde gecer Bir destanın dunyası ortaya cıktığı zaman icinde duşunebilecek her şeyi barındıran butunsel, cok yonlu bir dunyadır Hemen butun destanlarda uzun yolculuklar anlatılır Coğu destanda olaylara doğaustu yaratıklar da katılır Kişiler, olaylar, doğal varlıklar hep gercek yaşamdaki boyutlarından daha buyuk, daha zengindir Ozellikle sozlu destanlarda uzun anlatı, betimleme (tanımlama) ve konuşma bolumleri bulunur Oyku icinde oykuye yer verilir Torensel soyleyişler ve kamusal duyarlılık hakimdir Destanlar temel olarak iki gruba ayrılır
Sozlu destanlar
* Yazının henuz bulunmadığı ve yaygınlaşmadığı bir kulturde doğan ve kuşaktan kuşağa sozlu olarak aktarıldıktan sonra yazıya gecirilen destanlardır Ozan ve şarkıcıların değişik zamanlarda soylediği şarkı ve şiirlerin butunleşmesi ve işlenmesiyle oluşturulurlar Ornekler:
* Gılgamış: MO 3000 yıllarında Mezopotamyada ortaya cıkmıştır Bilinen en eski destandır Babil ve Akad toplumlarınca da benimsenmiştir Ama bugune kalan en eksiksiz bicimi Sumer toplumunda ortaya cıkmıştır Zalim Uruk kralı Gılgamışin olumsuzluk arayışını anlatır Gılgamış ve arkadaşı Enkidu ile birlikte uzun arayışlardan sonra olumsuzluk otunu bulur, ama bir yılana kaptırır
* İlyada ve Odysseia: MO 1112nci yuzyıllarda gectiği sanılmaktadır Homeros destanları olarak bilinirler Yunan Yarımadasındaki Akhaların, Anadoludaki İon krallıklarına saldırısı ve Akha kral ve prenslerinin daha sonraki seruvenleri anlatılır Ozellikle Odysseia, Yunan Tragedyası ve Batı edebiyatının onemli bir kaynağıdır
* Diğerleri: Eski İngilizce halk destanı Beowulf, Eski Almanca Heldenlieder (kahramanlık turkuleri), Almanca Nibelungenlied , Kudrunlied, Fransa'da Chanson de Geste (kahramanlık şarkısı), Chanson de Roland (Frank kralı Charlemagneın savaşlarını anlatır), İspanyada El Cantar de Mio Cid, Hindistan'da Mahabharata, Ramayana, Japonyada Heike Monogatari
Edebi destanlar
* Belirli bir yazar tarafından eski orneklere uygun olarak ve okunmak uzere kaleme alınmış destanlardır
Ornekler:
* Vergiliusun Aeneisi:MO 2919uncu yuzyılları kapsar Troyalı Aeneiasin uzun ve zorlu bir yolculuktan sonra Latin ulkesine gelerek Lavinium kentini kurması anlatılır Lavinium sonradan Alba Langa ve Roma kentlerinin yerine kurulan ilk kenttir
* Miltonun Paradise Lostu: İnsanın cennetten kovuluşu ve tanrının şeytanla mucadelesini anlatır
* Dantenin La Divina Commedia sı (İlahi Komedya) MS 13101321, Ariostonun Orlando Furiososu (Cılgın Orlando) 1532, Camoesin Os Lusidası 1572
Turk edebiyatında destan
* Asya kıtasının ceşitli bolgelerinde yaşayan Turk boyları arasında zengin bir destan geleneği vardır Bilinen Turk destanları arasında en eskisi Yaratılış Destanıdır Altay Turkleri arasında soylenmektedir V Radlov tarafından saptanıp yazıya gecirilmiştir
Saka Destanı, İskit Turklerine aittir Bu destan zinciri icinde Alp Er Tunga ve Şu parcaları bulunur Bunlar Kaşgarlı Mahmudu Divanu LugatitTurk adlı eserinde yer almıştır
Oğuz Kağan Destanı 14uncu yuzyılda derlenmiş ozet nitelikte bir metindir Oğuz Kağanın doğumu ve ustun nitelikleri, askeri başarıları ve ulkeyi oğulları arasında pay edişi anlatılır
Oğuz Turklerinden gunumuze gelen tek destan metni ise Dede Korkut Kitabıdır Bayındır Han soyundan geldikleri sanılan Akkoyunluların egemen olduğu Kuzeydoğu Anadoludaki olaylar ve Musluman Oğuzların yaşamı anlatılır Gokturk Destanları ceşitli parcalardan oluşmuştur Bozkurt parcasında Gokturklerin bir boz kurdun soyundan geldikleri, Ergenekon parcasında ise Ergenkona sığınmaları, coğalıp buraya sığmayınca dağı eriterek dış dunyaya cıkmaları anlatılır Koroğlu parcasında, gocebe Oğuzların Horasan ve Hazarda İranlılarla savaşlarından sozedilir
Manas Destanında Kırgız Turkleri'nin putperest Kalmuk ve Cinlilerle savaşları vardır
Cengiz Han Destanı, Moğol istilasından sonra Kıpcak bozkırlarında ve eski Uygurların yaşadığı bolgelerdeki olayları anlatır
Timur Destanı, Timurun savaşları ve kişiliğine yer verir Danişmend Gazi Destanında Turklerin Anadoluyu ele gecirmeleri anlatılır
Battal Gazi Destanında da Anadoludaki TurkBizans savaşları yer alır
