Hiperaktivite zeka belirtisi midir?
Ölçüsüz hareketlilik toplulukta birtakım bireyler tarafından “aşırı zekâ”ya bağlanır. Lakin hiperaktivitenin ya da DEHB’nin zekâyla bağı yoktur. Her zekâ seviyesinde görülebilir. Gayri taraftan dikkat eksikliği ya da hareketlilik belirtileri öğrenmeyi ya da ders muvaffakiyetini olumsuz etkileyebilir. Bir küme çocuktaysa belirtiler göreceli olarak daha hafiftir ve üstün zekaları ile kısa vadede derslerini kavrarlar. Hareketlilikleri de yıkıcı olmadığı sürece bu kümeye giren evlatların dikkat eksiklikleri belirtileri ortaokul sıralarına kadar fark edilmeyebilir. Ortaokulda evlatlar daha çetin ve karmaşık dersler ile karşılaşırlar ve daha ziyade dikkat gerekir. Belirtiler bu aşamadan sonra daha çokça göze çarpabilir.
DEHB’nun sıklığı nedir?
DEHB sıklığı araştırmaların yapıldığı yana, araştırma kümesine alınan evlat ve gençlerin yaş ortalamasına ve metoda bağlı olarak değişiklik göstermekle birlikte umumî olarak toplulukta %3 ile %10 arasında değişen rakamlar bulunmuştur. Erkek evlatlar 4-5 kat daha ziyade olarak kliniğe müracaatta bulunurlar. Yapılan çalışmalarda DEHB’nin erkek evlatlarında 2 ile 10 kat daha sık görüldüğü bildirilmektedir.
DEHB’nin nedenleri nelerdir?
Birçok ilmî araştırma yapılmasına rağmen DEHB’nin neden(ler)i şimdi aydınlatılamamıştır. Genetik, biyolojik ve çevresel etkenlerin etkileşimi sonucunda oluştuğu düşünülmektedir.
DEHB olan her evlat tedavi edilmeli midir?
Bu sorunun karşılığı şimdi kesin olarak oluşturulmuş değildir. Bu ortamda farklı görüşler vardır. Benim görüşüm, çok zeki çocuklarda bile şayet günlük yaşantısının bir meydanını (ör., toplumsal münasebetlerini, ders muvaffakiyetini, ders çalışma alışkanlığını, aile ilişkilerini) olumsuz etkileyecek ölçüde belirtiler kelam konusu ise tedavi edilmelidir. Belirtiler var ama günlük yaşantıda kıymetli bir etkilenme yoksa mümkün bir işlevsellikte bozulma açısından yakından takip edilmelidir.
DEHB belirtileri olan insanlar nereye başvurmalıdır?
Evlat ve ergenlerin DEHB tanısı, bir evlat ve ergen psikiyatristi tarafından konulmalıdır. Vesair meslek erbaplarının bu tanıyı koymaya ehliyeti yoktur. Zira tanıyla karışabilecek birçok tıbbi durumun (ör., absans, hipertiroidi, anksiyete bozuklukları) ayırıcı tanısını lakin tıp eğitimi almış bir doktor tarafından yapılabilir. Devletimizde mesleksel had ihlallerine sıkça rastlanır ve bu tanının pedagoglar (çocuk gelişim uzmanları), psikologlar, hocalar ve kasaplar tarafından da konulduğu gözlenir.
Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu’nun tedavisi
DEHB tedavisindeki gaye, dikkat eksikliği, hareketlilik ve dürtüsellik ortamlarındaki belirtileri güzelleştirerek, evladın öğrenme becerilerini ve ders muvaffakiyetini, öteki şahıslar ile olan muhaberesini, kurallara uymasını, kendine olan itimadını ve memnunluğunu arttırmasını sağlamaktır. DEHB’nin tedavisinde en güzel muvaffakiyet ana peder, evlat, muallim ve çocuk/ergen psikiyatristi işbirliği ile sağlanır. Lakin bu iş birliğini sağlamak her devir kolay olmayabilir. Bunun vakaya mahsus nedenleri olabildiği üzere bazen DEHB hakkında malumat sahibi olmama ve ilaçlar ile ilgili çarpık ön yargılardır. Bu durum ana peder, evlat ve muallimlerinin DEHB ve tedavisi hakkında eğitilmelerini gerektirir. Aslında umum olarak, topluluğun bilinçlenmesine de gereksinim vardır. Bu nedenle medyanın ve devletin ilgili kurumlarının uğraşının değerlidir. DEHB belirtileri öbür bir tıbbi bozukluk ya da durumdan kaynaklanıyorsa bu bozukluk ya da durumun tedavisinin yapılması gerekir. Çoğunlukla, DEHB’ye bir diğer psikiyatrik bozukluk eşlik eder. Eşlik eden psikiyatrik yahut tıbbi sair durumların tedavisi elzemdir. Davranışçı metotların ve ilaç tedavisinin birlikte uygulanması en uygun sonucu vermektedir. İlaç tedavisi, tedavinin bel kemiğini oluşturmakla birlikte öteki metotlarla (ör. validenin pederin evlat yetiştirme becerilerinin arttırılması; bilişsel davranışçı yöntemler) birlikte daha âlâ sonuç alınır. Çeşitli ilmî araştırmalarda malesef dikkat egsersizlerinin yararsız olduğu gösterilmiştir.
Ölçüsüz hareketlilik toplulukta birtakım bireyler tarafından “aşırı zekâ”ya bağlanır. Lakin hiperaktivitenin ya da DEHB’nin zekâyla bağı yoktur. Her zekâ seviyesinde görülebilir. Gayri taraftan dikkat eksikliği ya da hareketlilik belirtileri öğrenmeyi ya da ders muvaffakiyetini olumsuz etkileyebilir. Bir küme çocuktaysa belirtiler göreceli olarak daha hafiftir ve üstün zekaları ile kısa vadede derslerini kavrarlar. Hareketlilikleri de yıkıcı olmadığı sürece bu kümeye giren evlatların dikkat eksiklikleri belirtileri ortaokul sıralarına kadar fark edilmeyebilir. Ortaokulda evlatlar daha çetin ve karmaşık dersler ile karşılaşırlar ve daha ziyade dikkat gerekir. Belirtiler bu aşamadan sonra daha çokça göze çarpabilir.
DEHB’nun sıklığı nedir?
DEHB sıklığı araştırmaların yapıldığı yana, araştırma kümesine alınan evlat ve gençlerin yaş ortalamasına ve metoda bağlı olarak değişiklik göstermekle birlikte umumî olarak toplulukta %3 ile %10 arasında değişen rakamlar bulunmuştur. Erkek evlatlar 4-5 kat daha ziyade olarak kliniğe müracaatta bulunurlar. Yapılan çalışmalarda DEHB’nin erkek evlatlarında 2 ile 10 kat daha sık görüldüğü bildirilmektedir.
DEHB’nin nedenleri nelerdir?
Birçok ilmî araştırma yapılmasına rağmen DEHB’nin neden(ler)i şimdi aydınlatılamamıştır. Genetik, biyolojik ve çevresel etkenlerin etkileşimi sonucunda oluştuğu düşünülmektedir.
DEHB olan her evlat tedavi edilmeli midir?
Bu sorunun karşılığı şimdi kesin olarak oluşturulmuş değildir. Bu ortamda farklı görüşler vardır. Benim görüşüm, çok zeki çocuklarda bile şayet günlük yaşantısının bir meydanını (ör., toplumsal münasebetlerini, ders muvaffakiyetini, ders çalışma alışkanlığını, aile ilişkilerini) olumsuz etkileyecek ölçüde belirtiler kelam konusu ise tedavi edilmelidir. Belirtiler var ama günlük yaşantıda kıymetli bir etkilenme yoksa mümkün bir işlevsellikte bozulma açısından yakından takip edilmelidir.
DEHB belirtileri olan insanlar nereye başvurmalıdır?
Evlat ve ergenlerin DEHB tanısı, bir evlat ve ergen psikiyatristi tarafından konulmalıdır. Vesair meslek erbaplarının bu tanıyı koymaya ehliyeti yoktur. Zira tanıyla karışabilecek birçok tıbbi durumun (ör., absans, hipertiroidi, anksiyete bozuklukları) ayırıcı tanısını lakin tıp eğitimi almış bir doktor tarafından yapılabilir. Devletimizde mesleksel had ihlallerine sıkça rastlanır ve bu tanının pedagoglar (çocuk gelişim uzmanları), psikologlar, hocalar ve kasaplar tarafından da konulduğu gözlenir.
Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu’nun tedavisi
DEHB tedavisindeki gaye, dikkat eksikliği, hareketlilik ve dürtüsellik ortamlarındaki belirtileri güzelleştirerek, evladın öğrenme becerilerini ve ders muvaffakiyetini, öteki şahıslar ile olan muhaberesini, kurallara uymasını, kendine olan itimadını ve memnunluğunu arttırmasını sağlamaktır. DEHB’nin tedavisinde en güzel muvaffakiyet ana peder, evlat, muallim ve çocuk/ergen psikiyatristi işbirliği ile sağlanır. Lakin bu iş birliğini sağlamak her devir kolay olmayabilir. Bunun vakaya mahsus nedenleri olabildiği üzere bazen DEHB hakkında malumat sahibi olmama ve ilaçlar ile ilgili çarpık ön yargılardır. Bu durum ana peder, evlat ve muallimlerinin DEHB ve tedavisi hakkında eğitilmelerini gerektirir. Aslında umum olarak, topluluğun bilinçlenmesine de gereksinim vardır. Bu nedenle medyanın ve devletin ilgili kurumlarının uğraşının değerlidir. DEHB belirtileri öbür bir tıbbi bozukluk ya da durumdan kaynaklanıyorsa bu bozukluk ya da durumun tedavisinin yapılması gerekir. Çoğunlukla, DEHB’ye bir diğer psikiyatrik bozukluk eşlik eder. Eşlik eden psikiyatrik yahut tıbbi sair durumların tedavisi elzemdir. Davranışçı metotların ve ilaç tedavisinin birlikte uygulanması en uygun sonucu vermektedir. İlaç tedavisi, tedavinin bel kemiğini oluşturmakla birlikte öteki metotlarla (ör. validenin pederin evlat yetiştirme becerilerinin arttırılması; bilişsel davranışçı yöntemler) birlikte daha âlâ sonuç alınır. Çeşitli ilmî araştırmalarda malesef dikkat egsersizlerinin yararsız olduğu gösterilmiştir.