Diş telleri, eskiden sadece dişleri ileri derecede bozuk olan çocuklar için uygulanan bir tedavi olarak düşünülürdü. Bunun gibi birçok yanlış düşünce, her dönem onlarca insanın tel takmasına ve düzgün dişlere sahip olmasına engel oluyor. Tel taktırmak, diş teli sonrası neler oluyor, diş teli nasıl takılır, öncesinde neler yapmalı gibi konulara değindim bugün.
Diş teli kullanmış ve tüm süreci yaşamış biri olarak, en sık karşılaşılan yanlış bilgileri derlemek istedim. Umarım tel takmayı düşünenlere faydalı olur.
1. Diş teli çocukken/gençken takılmalıdır. Yaş ilerledikçe tel takma süresi de uzar, zorlaşır.
En yaygın yanlış düşünce bu olsa gerek. Dişler sabit bir yapıda olmadıkları için tel ile hareket edebiliyorlar ve bu durum ömür boyu değişmiyor. Yani her yaşta tel takılabilir. Düzelme süresi diş yapısı ve bozukluk derecesi ile ilgilidir, 15 yaşında birinin dişlerinde iki ay hareket olmazken 25 yaşında birinin dişleri iki ayda düzelebilir. Elbette 14 yaşından önce takılması, çene problemi varsa onu kalıcı olarak iyileştirmek için önemli; ancak bunun dışındaki tedavinin yaşla bir ilgisi yok.
2. Diş teli taktırmaya karar verir vermez taktıramazsınız, öncesinde uzun bir dişçi süreci olur.
Birçok insan bu süreci düşünüp vazgeçiyor. Eğer normalde asla dişçiye gitmeyen, dişleriniz çürük olduğu halde dolgu gibi tedavileri yaptırmayan biriyseniz; tel tedavisi öncesi elbette bunların yapılması gerekiyor. Tel öncesi süreç dedikleri bu. Ancak düzenli dişçiye giden, dişlerinde tedavisi yapılmamış bir sorun olmayan biriyseniz hemen telleri taktırabilirsiniz.
3. Tel tedavisi için birçok sağlam dişinizi çektirmeniz gerekir.
Eğer diş sayınız olması gerekenden fazlaysa (düşmeyen süt dişleri) elbette çekim gereklidir. 20'lik dişler de yetişkinlerin tel olsun olmasın çektirmesi gereken dişler. Bunların dışında hiçbir diş hekimi zorunluluk olmadıkça sağlam dişlerinizi çekmeye çalışmaz. Damaklıkla damak genişletme, diş aralarını törpüleyerek ya da yay ve lastikle boşluk açma gibi birçok yöntem var. Kısacası hiç çekimsiz tel tedavisi mümkün. Yine de bunların işe yaramayacağı ve çekim yapılması gereken durumlar olabilir, ancak çekim her zaman son çaredir ve tel taktıran herkes diş çektirmez.
4. Tel taktırmak ve sonrası çok ağrılı bir süreçtir.
Tel taktırmak, dişinize bir şeyler yapıştırılması işlemidir. Giyinirken ya da bir takı takarken ne kadar ağrınız oluyorsa, o kadar ağrınız olur
Sonrasında da ağrınız olmaz, sadece biraz tuhaf hissedersiniz. O tuhaf his de bir iki hafta içinde geçer. Bu süreçte ufak ağrılarınız, sızlamalar olabilir; bu dişlerinizin bozukluğuna bağlıdır ancak hiçbir zaman günlük yaşamınızı engelleyecek düzeyde güçlü bir ağrı çekmezsiniz.5. Tel taktırdıktan sonra yemek yiyemez olursunuz, sadece sıvı gıdalarla beslenirsiniz.
Eğer bu doğru olsaydı zayıflamak isteyen herkes tel taktırırdı. Tel taktırdığınız gün elbette daha alışmadığınız için çorba ve püre gibi yiyecekler yiyebilirsiniz, ancak birkaç güne alışır ve tellerle yemeyi öğrenirsiniz. Her ay tel sıkıldığında yine başa dönersiniz; ancak bu 3-4 ay süren bir durumdur; sonrasında buna da alışır ve dişçiden çıkıp hamburger yemeye gidebilirsiniz. Kısaca toplamda 3-4 ay ilk 2-3 gün zorlanırsınız ki bu toplamda çok kısa bir süre.
6. Telliyken ısırma yetinizi kaybedersiniz, her şeyi parçalara bölerek yemek zorunda kalırsınız.
Bu kısmen doğru. Yani ısırma değil ama ısırarak koparmayı unutmak gerekiyor. İlk birkaç ay her şeyi bölerek yeseniz de ilerleyen aylarda yumuşak olan her şeyi (pizza, hamburger, poğaça vb.) ısırıp koparmaya başlıyorsunuz. Elma, simit gibi sert gıdalardan ısırarak ağzınızla bir parça koparmak mümkün değil; bu tür yiyecekleri bölerek yiyebiliyorsunuz.
7. Telle birlikte birçok yiyeceğe tamamen veda etmeniz gerekir.
Evet; tel takınca asitli içeceklere; fındık, fıstık çekirdek, grissini gibi çok sert ve sakız, karamel gibi yumuşak, yapışkan yiyeceklere veda etmek gerek. Çekirdekli meyveleri çekirdeklerini çıkardıktan sonra rahatça yiyebilirsiniz. Öte yandan tellerle geçirilen birkaç aydan sonra fındık, cips gibi yiyecekleri arada bir yiyebileceksiniz. Asitli içeceklere düşkünseniz, ortodontistinize söyleyebilir, izin isteyebilirsiniz. Mutlaka pipetle içmek ve sonrasında hemen dişleri fırçalamak şartıyla izin verebiliyorlar.
8. Tellerle diş bakımı çok zor, dişler daha kolay çürür.
Diş bakımı tel olsa da, olmasa da özen istiyor. Elbette telliyseniz her yemek sonrası, dışarıda bile olsanız dişlerinizi fırçalamanız gerekiyor. Dişlerinizi yeterli sürede sıkça fırçalamaz, bakımını yapmazsanız dişlerinizin çürümesi olası; düzgün bir bakım yaparsanız böyle bir riskle karşılaşmazsınız.
9. Çene bozuklukları sadece telle düzelmez.
Çene bozuklukları erken yaşlarda tel tedavisi ile tamamen düzeltilebilir. Yani çene ileri ya da geri alınabilir. İleri yaşlarda da ameliyata gerek kalmadan düzeltilebilen birçok problem vardır. Kapanma bozukluğu, çene geriliği gibi sorunlar yay ve lastik kullanımıyla düzelebilir.
10. Tel tedavisi yaklaşık 2 yıl sürer. Herkes lastik kullanmak zorundadır.
Yanlış bilgilere devam. Tel süresini diş yapısı belirler. Ortalama 8 ay-2 yıl arası süren tedavi sadece alt ya da sadece üst dişlere uygulanabilir. Hatta sadece birkaç dişte problem varsa onlara tel takılarak 3-4 ay süren tedaviler bile mevcut. Lastik de sadece ihtiyacı olan hastalara verilir. Yani tel tedavisi yüzde yüz kişisel bir tedavidir.
11. Şeffaf braketler çabuk kopar, şeffaf telin süresi metalden uzundur.
Görüntü açısından şeffaf braket tercih etmek isteyenler, bu tür söylentiler yüzünden vazgeçiyor. Oysa braketler arasında bir fark yok ve süreyi belirleyen de braketin şekli ya da rengi değil. Her braket kopabilir; bu biraz ortodontiste, biraz da size bağlıdır.
12. Teller çıktıktan sonra dişler zamanla yine bozulur, bu yüzden tel taktırmaya gerek yok.
Bu da bir miktar doğru bir bilgi. Dişler ömür boyu hareket edebildiği için tel çıktıktan sonra yine ufak tefek bozulmalar olabilir. Bunu önlemek için teller çıktıktan sonra düzenli olarak plak kullanacak ve dişlerinizin içine sabitleyici tel taktıracaksınız. Ayrıca 20'lik dişleriniz duruyorsa onları kontrol ettirmeli ve dişlerinizi bozmadan çektirmelisiniz. Ortodontistinizin yönlendirmelerine uyarsanız, dişleriniz bozulmaz.
13. Estetik uygulamalarla telin sonucunun aynısı kısa sürede alınabilir.
Hayır, eğer damağınızda diş düzensizliği varsa (bir ya da birkaç dişiniz geride, ileride, yukarıdaysa) estetik tedavi o dişinizin konumunu değiştiremez. Estetik tedaviler dişinizi aşındırma, kesme, pirinç tanesi kadar küçültme ya da tamamen çekme gibi yöntemler kullanır. Tel ise sağlam dişlerinizi hiçbir müdahale yapmadan korumanızı sağlar.
14. Tel dişlerinizi mükemmel hale getirir.
Hep olumsuz yanlışlara değindik, bu da en yaygın olumlu yanlış bilgi. Tel tedavisi dişlerin damakta yan yana dizilimini mükemmel hale getirir ancak olması gerekenden kısa, uzun, yamuk, kırık bir dişiniz varsa tedavi sonrasında düzelmeyecektir. Tedavi sonrası bu eşitsizlikler kolayca giderilebilir.
15. Tel kötü bir görüntüye, insanların tuhaf bakışlarına ve sözlerine maruz kalmak demek.
Birçok insanın tel taktırmamasının esas sebebi bu. Özellikle ergenlik dönemlerinde bu kaygı çok yüksek oluyor. Evet, tel biraz tuhaf görünüyor; ancak şöyle düşünün, çarpık dişler nasıl görünüyor? İnsanlar tellerle daha rahat dalga geçebiliyor, ama kibarlıktan kötü dişlere bir şey söyleyemiyorlar. Bu da kişide sanki tel kötüymüş de, çarpık diş normalmiş gibi bir algı oluşturuyor. Şimdi gözünüzün önüne çok güzel birini getirin ve onu aşırı çarpık dişlerle ve telli şekilde düşünün. Hangisi daha iyi?
Tel taktırmaya ihtiyacınız olduğunu düşünüyorsanız, kimseyi dinlemeden bir ortodontistle görüşmeli ve onun dediklerini dikkate almalısınız.
Mutlu gülüşler!