Diş Temizliği ve Misvak(dini ve salık)
Bir Sunneti Seniye:
Misvak: İlim dilinde “Salvadora persika adı verilen, halk arasında “Erak ağacı olarak bilinen ve Avrupa’lıların dilinde “Şecerei Muhammedi, İslam litaraturunde ise bu ağaca Misvak denir
Eski asırlardan beri insanlar tarafından kullanılan bu harika fırca, Hazreti Allah’ın kullarına ikram ettiği, olumden başka her derde deva olan, macunu icinde mukemmel bir fırcadır
Doğu Afrikadan Hindistan’a kadar uzanan bolgelerde yetişen bu step bitkisi bol, iktisatlı, pratik olmakla birlikte taşınması kalem gibi kolay, formalitesi az, kokusu guzel, meyvesi yenen bir bitkidir
Bilimin, teknolojinin, araştırmaların soz sahibi olduğu şu modern cağmızda, araştırmacıların ve bilim adamlarının ifadelerine gore hastalıkların bircoğunun, ozellikle romatizmal hastalıkların % 90’nının, Mide ve Kalp hastalıklarının ağzımızla doğrudan ilgili olduğu gerceğini ortaya koymuşlardır Bu nedenle tedaviye ağızdan başlanması gerektiğini soylemişlerdir
Diş aralarında kalan yemek kırıntıları ağzımızın sıcak ortamında hızla asite olup kokuşmakta, diş minelerini delerek curumelere, iltihaplanmalara, diş eti kanama, cekilme ve hastalıklarına sebep olmaktadır Ağız yoluyla midemize inen bu kokuşmuş salgı sağlığımızı ciddi boyutlarda tehdid etmektedir
“Misvak kullanmak ağzın temiz kalmasına ve Rabbın razı olmasına sebeptir (Nesai)
Kullarının dunya ve ahiret mutluluğunu isteyen Hazreti Allah biricik Habibi’ni Efendimiz sallallahu aleyhi ve sellem’i bizlere ornek olarak gondermiştir Hazreti Peygamber sallallahu aleyhi ve sellemEfendimiz bizlere bircok Hadisi şerif’lerinde bu konunun onemini hatırlatmış ve bizlere ornek olmuşlardır
“Misvak kullanmak hakkındaki tavsiyelerimi sizlere cok tekrarladım (Buhari)
“Cibril (as) bana her gelişinde misvak kullanmamı emrederdi Oyle ki dişlerimin zedeleneceğinden endişe ederdim (İbni Mace)
Diğer Hadisi şerif’lerinde ise şoyle buyururlar:
“Tırnaklarınızı kesin, kestiklerinizi gomunuz, diş etlerini yemek kırıntılarından temizleyiniz Misvak kullanınız, sararmış dişle, kokar ağızla yanıma gelmeyiniz (Tirmizi)
“Size ne oluyor da dişleriniz sararmış oluduğu halde yanıma geliyorsunuz! Misvak kullanınız (Beyhaki)
İslam dini beşeri ilişkilere buyuk onem verir Bir tebessumu, guler yuzu sadaka olarak kabul eder Tasavvur edin ki karşınızda ağızının kokusuyla, sararmış, kararmış dişlerinin goruntusuyle sizleri rahatsız eden bir yuz var Bir an once bu insandan uzaklaşmak istersiniz
“Cuma gunu olunca misvak kullanmak, en temiz ve guzel elbiselerini giyinmek, guzel koku sururmek her muslumanın vazifelerindendir (İbni Şeybe Ebu Said el Hudri’den)
Goruluyor ki İslam dini toplum icerisindeki ilişkilerimizin ve goruntumuzun insanları rahatsız edici bir halimizin, tavrımızın olmasını istemiyor
“Ağızlarınız Kur’an yoludur Onu misvakla temizleyiniz (İbni Mace)
Ağzımız; vucudumuzun en onemli organlarından biridir Hazreti Allah’ın Kelamı yuce Kur’an’ı onunla ifade ederiz Sevdiklerimizle goruşurken duygularımızı onunla ifade ederiz Onun temizliğini fiziki olarak misvakla temizlediğimiz gibi Manen onu Hazreti Allah’ın sevmediği, razı olmadığı, hoşlanmadığı cirkin, insanları incitici, argo ve alay ifade eden boş sozlerden şiddetle kacınmalıyız Ancak temiz bir ağızla Hakk’ın rızasına ulaşabiliriz
Bu konuda birkac atasozu ilave edelim
“Ağız sozun fırınıdır, pişirir ondan sonra cıkarır
“Sofrada eline, mecliste diline (sozune) dikkat et
“İnsanlar giyimleriyle karşılanır, sozleriyle uğurlanır
Goruluyor ki ağzımızdan cıkan ifadeler kişinin karekterini yansıtıyor Kendisine değer verdiğimiz, yucelttiğimiz bir kişinin ağzından argo ve cirkin sozler duyunca birden karşımızda kuculu verir Cunku bu tur ifadeler nezih bir muslumana yakışmaz
Hazreti Peygamber sallallahu aleyhi ve sellemEfendimiz misvağı ne zaman ve nasıl kullanırdı?
Ashabı kiram’ın anlattıklarına gore Efendimiz sallallahu aleyhi ve sellemEfendimiz geceleyin birkac defa kullanırdı Yanında misvak olmadıkca uyumazlardı Misvak kullanmadıkca hanei saadetlerinden namaza cıkmazlardı Evine girdikleri zaman ilk once misvak kullanırlardı Geceleyin teheccude kalktıklarında mubarek ağızlarını misvakla temizlerlerdi
“Ummetime zorluk vermek korkusu olmasaydı, kendilerine her namaz kılarken misvak kullanmayı emrederdim (Buhari)
“Misvak kullanmak suretiyle kılınan iki rekat namaz, misvak kullanmaksızın kılınan yetmiş rekat namazdan daha efdaldir buyururlardı (Ebu Nuaym)
Gece ve gunduz uykudan uyandıkları vakitte Abdest almadan evvel, misvak kullanırlardı Kur’an okuyacağı zaman, aclık zamanlarında, goz kurumalarında, topluluk icerisine ve aile fertlerinin yanlarına girecekleri zaman mubarek dişlerini misvaklarlardı
Bugun yapılan araştırmalar sonucunda Tıp otoriteleri misvağın suni diş fırcalarına oranla ustunluğunun tartışılmaz olduğunu kabul etmişlerdir
“Ruyamda dişlerimi misvaklıyordum Yanıma biri diğerinden daha yaşlı iki kişi geldi Ben misvağı kucuğune vermek istedim Bana: ‘Buyuğune ver!’ denildi Ben de buyuğune verdim (Buhari Muslim)
Misvağın Faydaları:
“Misvakla ağzı temizlemek oumden başka her derde devadır (Firdevsi Hazreti Aişe radiyallahu anhadan)
Muteber fıkıh kitaplarımızdan (Merakul Felah) haşiseyinde misvağın elliden fazla faydasından bahsedilir
Bunlardan bazıları:
1 Ağzı temizler 2 Hazreti Allah’ın rızasını celbeder 3 i memnun eder 4 Şeytanı daraltır 5 Ağzı tatlandırır 6 Dişleri cilalandırır, guzelleştirir 7 Goze kuvvet verir 8 Sunneti eda eder 9 Sesi ve yuzu guzelleştirir 10 Zekayı artırır 11 Diş etlerini kuvvetlendirir, ağızda kireclenmeyi ve dişeti cekilmelerini onler 12 Konuşmayı kolaylaştırır 13 Son nefeste Kelimei şehadeti hatırlatır 14 Kocalığı geciktirir 15 Amellerde sevabı coğaltır 16 Sekaratı mevti kolaylaştırır 17 Hazmı kolaylaştırır 18 Mideyi takviye eder 19 Aklı artırır 20 Bedenin rutubetini keser 21 Bu nebati fırcanın aktif kısmı haftada bir değiştirilerek yeni bir fırca kullanma avantajını sağlar 22 Diş macunları ileri derecede bazik olduğundan ağız ici dengeyi bozar Misvakta ise yuksek konsantrasyonlarda asit veya bazik tabiatta maddeler yoktur 23 Toz haline getirilmiş koklerinden macun yapılır Kokleri kaynatılıp icilirse gonoreyi (bel soğukluğunu) onler Dalak bolgesi ağrıları icin corba kıvamında icmek gerekir 24 Kokusu tukruk salgısını artırdığından dişetlerinin kurumasını onler 25 Anti Septik (Mikrop kırıcı) ozelliği vardır 26 Eğe Universitesinde yapılan bir araştırmada liflerinde baklava dilimi şeklinde anizotrop basit prizmatik bitki kristallerinin olduğu anlaşılmıştır Bunun ise mekanik temizliğe tesiri buyuktur 27 Butun fırcalama metodlarına uygulanabilmesi, ağactan elde edildiğinden, istenilen boy, kalınlık ve şekilde temini, fırcalama anında liflerinin elektrikli diş fırcalarında olduğu gibi rotasyon yapması, kuvvet fırcaya dik uygulandığından mumlu diş iplikleriyle yapılan temizliğin eldesi, onu kıyas yapılamaz bir ustunluğe eriştirir
Ağız Bakımı ve Onemi ile İlgili Tıbbi Tavsiyeler:
Temizliği yapılmayan ağızda kalan yemek kırıntıları sıcak ağız ortamında hızla kokuşarak, sayısız mikropların uremesine ve hastalıkların oluşmasına sebebiyet verir
Ağızda kokuşarak asite olan bu salgı başta diş curumesi, diş eti hastalıkları, mide ulseri, kalp hastalıklarının, ozellikle romatizmal hastalıkların % 90’nının başlıca ana kaynağı durumuna gecer
Bu sebepten dolayı İngiltere ve Almanya’da dahiliye mutehassısları hastanın tedavisine ağızdan başlamaktadırlar
Muzmin bir goz ağrısına mubtela olan ve gozlerini kaybedecek duruma gelen bir hasta misvakla dişlerini temizlemeye devam edince sağlına kavuşuyor
Turkiye’den yurt dışına diş eti hastalığı icin tedaviye giden bir hastaya cok gariptir ki doktor hastanın tedavisi icin misvak tavsiye ediyor ve hasta sağlığına kavuşuyor
Misvak Nasıl Kullanılmalı?
Misvak gecmiş butun Peygamber Efendilerimizin de kullandığı cok onemli Sunneti seniyedir Her abdest alışımızda, namazlardan once, yemek yedikten sonra ozellikle yatmadan once ve uykudan kalkınca misvak kullanılmalı
Misvağın uzunluğu bir karış, kalınlığı bir parmak kadar olmalı Misvağı tutuş şeklimiz ise sağ elimizin baş ve kucuk parmağımız misvağın altında diğer uc parmağımız uzerinde olacak şekilde olmalıdır
Misvağı kullanırken fazla baskı yapmadan enine doğru kullanmalıdır
Gerek yurt dışında ve gerekse yurt icindeki akademilerde yapılan araştırmalara gore hayvan kıllarından yapılan fırcalara oranla suni diş fırcalarının daha sağlıklı olduğu gerceği ortaya konulmuştur
Biliyorsunuz dinimize gore hayvan kıllarından yapılmış, ozellikle domuz kılından yapılmış olanlarını kullanmak, haramdır Bizler hangi fırcanın hangi hayvan kılından yapılmış olabileceğini secemediğimize gore bir muslumanın bu konuda nekadar hassas olması gerektiğini sizin takdirlerinize bırakıyoruz
Misvak bulamadığımız zaman suni diş fırcalarının yumuşak olanlarını tercih ediniz Zira sert fırcaların dişlerimiz ve diş etlerini tahriş ettiği otoritelerce defalarca tekrarlanmaktadır Macun kullanımı ise en fazla nohut buyukluğunde olmalıdır Cunku diş macunları ileri derecede bazik olduğundan ağız ici dengeyi bozar
Bircok arkadaşımızdan edindiğimiz bilgiye gore diş eti kanama ve rahatsızlıklarının misvak kullanmaya devam ettikleri surece şifa bulduklarını ifade ettiler
Taşınması kolay, kulfeti az, faydası olumden başka her derde deva, macunu icinde Rabbimizin kullarına ikramı olan bu harika fırcayı kullanmayı, Efendimiz sallallahu aleyhi ve sellemEfendimizin sunnetini ihya etmeyi Rabbimiz hepimize sevdirsin
“Misvak kullanmak hakkındaki tavsiyelerimi sizlere cok tekrarladım (Buhari)
“Selam olsun O’nun beğenip, sectiği kullarına
“Selam olsun hidayete tabi olanlara
Alıntı
Bir Sunneti Seniye:
Misvak: İlim dilinde “Salvadora persika adı verilen, halk arasında “Erak ağacı olarak bilinen ve Avrupa’lıların dilinde “Şecerei Muhammedi, İslam litaraturunde ise bu ağaca Misvak denir
Eski asırlardan beri insanlar tarafından kullanılan bu harika fırca, Hazreti Allah’ın kullarına ikram ettiği, olumden başka her derde deva olan, macunu icinde mukemmel bir fırcadır
Doğu Afrikadan Hindistan’a kadar uzanan bolgelerde yetişen bu step bitkisi bol, iktisatlı, pratik olmakla birlikte taşınması kalem gibi kolay, formalitesi az, kokusu guzel, meyvesi yenen bir bitkidir
Bilimin, teknolojinin, araştırmaların soz sahibi olduğu şu modern cağmızda, araştırmacıların ve bilim adamlarının ifadelerine gore hastalıkların bircoğunun, ozellikle romatizmal hastalıkların % 90’nının, Mide ve Kalp hastalıklarının ağzımızla doğrudan ilgili olduğu gerceğini ortaya koymuşlardır Bu nedenle tedaviye ağızdan başlanması gerektiğini soylemişlerdir
Diş aralarında kalan yemek kırıntıları ağzımızın sıcak ortamında hızla asite olup kokuşmakta, diş minelerini delerek curumelere, iltihaplanmalara, diş eti kanama, cekilme ve hastalıklarına sebep olmaktadır Ağız yoluyla midemize inen bu kokuşmuş salgı sağlığımızı ciddi boyutlarda tehdid etmektedir
“Misvak kullanmak ağzın temiz kalmasına ve Rabbın razı olmasına sebeptir (Nesai)
Kullarının dunya ve ahiret mutluluğunu isteyen Hazreti Allah biricik Habibi’ni Efendimiz sallallahu aleyhi ve sellem’i bizlere ornek olarak gondermiştir Hazreti Peygamber sallallahu aleyhi ve sellemEfendimiz bizlere bircok Hadisi şerif’lerinde bu konunun onemini hatırlatmış ve bizlere ornek olmuşlardır
“Misvak kullanmak hakkındaki tavsiyelerimi sizlere cok tekrarladım (Buhari)
“Cibril (as) bana her gelişinde misvak kullanmamı emrederdi Oyle ki dişlerimin zedeleneceğinden endişe ederdim (İbni Mace)
Diğer Hadisi şerif’lerinde ise şoyle buyururlar:
“Tırnaklarınızı kesin, kestiklerinizi gomunuz, diş etlerini yemek kırıntılarından temizleyiniz Misvak kullanınız, sararmış dişle, kokar ağızla yanıma gelmeyiniz (Tirmizi)
“Size ne oluyor da dişleriniz sararmış oluduğu halde yanıma geliyorsunuz! Misvak kullanınız (Beyhaki)
İslam dini beşeri ilişkilere buyuk onem verir Bir tebessumu, guler yuzu sadaka olarak kabul eder Tasavvur edin ki karşınızda ağızının kokusuyla, sararmış, kararmış dişlerinin goruntusuyle sizleri rahatsız eden bir yuz var Bir an once bu insandan uzaklaşmak istersiniz
“Cuma gunu olunca misvak kullanmak, en temiz ve guzel elbiselerini giyinmek, guzel koku sururmek her muslumanın vazifelerindendir (İbni Şeybe Ebu Said el Hudri’den)
Goruluyor ki İslam dini toplum icerisindeki ilişkilerimizin ve goruntumuzun insanları rahatsız edici bir halimizin, tavrımızın olmasını istemiyor
“Ağızlarınız Kur’an yoludur Onu misvakla temizleyiniz (İbni Mace)
Ağzımız; vucudumuzun en onemli organlarından biridir Hazreti Allah’ın Kelamı yuce Kur’an’ı onunla ifade ederiz Sevdiklerimizle goruşurken duygularımızı onunla ifade ederiz Onun temizliğini fiziki olarak misvakla temizlediğimiz gibi Manen onu Hazreti Allah’ın sevmediği, razı olmadığı, hoşlanmadığı cirkin, insanları incitici, argo ve alay ifade eden boş sozlerden şiddetle kacınmalıyız Ancak temiz bir ağızla Hakk’ın rızasına ulaşabiliriz
Bu konuda birkac atasozu ilave edelim
“Ağız sozun fırınıdır, pişirir ondan sonra cıkarır
“Sofrada eline, mecliste diline (sozune) dikkat et
“İnsanlar giyimleriyle karşılanır, sozleriyle uğurlanır
Goruluyor ki ağzımızdan cıkan ifadeler kişinin karekterini yansıtıyor Kendisine değer verdiğimiz, yucelttiğimiz bir kişinin ağzından argo ve cirkin sozler duyunca birden karşımızda kuculu verir Cunku bu tur ifadeler nezih bir muslumana yakışmaz
Hazreti Peygamber sallallahu aleyhi ve sellemEfendimiz misvağı ne zaman ve nasıl kullanırdı?
Ashabı kiram’ın anlattıklarına gore Efendimiz sallallahu aleyhi ve sellemEfendimiz geceleyin birkac defa kullanırdı Yanında misvak olmadıkca uyumazlardı Misvak kullanmadıkca hanei saadetlerinden namaza cıkmazlardı Evine girdikleri zaman ilk once misvak kullanırlardı Geceleyin teheccude kalktıklarında mubarek ağızlarını misvakla temizlerlerdi
“Ummetime zorluk vermek korkusu olmasaydı, kendilerine her namaz kılarken misvak kullanmayı emrederdim (Buhari)
“Misvak kullanmak suretiyle kılınan iki rekat namaz, misvak kullanmaksızın kılınan yetmiş rekat namazdan daha efdaldir buyururlardı (Ebu Nuaym)
Gece ve gunduz uykudan uyandıkları vakitte Abdest almadan evvel, misvak kullanırlardı Kur’an okuyacağı zaman, aclık zamanlarında, goz kurumalarında, topluluk icerisine ve aile fertlerinin yanlarına girecekleri zaman mubarek dişlerini misvaklarlardı
Bugun yapılan araştırmalar sonucunda Tıp otoriteleri misvağın suni diş fırcalarına oranla ustunluğunun tartışılmaz olduğunu kabul etmişlerdir
“Ruyamda dişlerimi misvaklıyordum Yanıma biri diğerinden daha yaşlı iki kişi geldi Ben misvağı kucuğune vermek istedim Bana: ‘Buyuğune ver!’ denildi Ben de buyuğune verdim (Buhari Muslim)
Misvağın Faydaları:
“Misvakla ağzı temizlemek oumden başka her derde devadır (Firdevsi Hazreti Aişe radiyallahu anhadan)
Muteber fıkıh kitaplarımızdan (Merakul Felah) haşiseyinde misvağın elliden fazla faydasından bahsedilir
Bunlardan bazıları:
1 Ağzı temizler 2 Hazreti Allah’ın rızasını celbeder 3 i memnun eder 4 Şeytanı daraltır 5 Ağzı tatlandırır 6 Dişleri cilalandırır, guzelleştirir 7 Goze kuvvet verir 8 Sunneti eda eder 9 Sesi ve yuzu guzelleştirir 10 Zekayı artırır 11 Diş etlerini kuvvetlendirir, ağızda kireclenmeyi ve dişeti cekilmelerini onler 12 Konuşmayı kolaylaştırır 13 Son nefeste Kelimei şehadeti hatırlatır 14 Kocalığı geciktirir 15 Amellerde sevabı coğaltır 16 Sekaratı mevti kolaylaştırır 17 Hazmı kolaylaştırır 18 Mideyi takviye eder 19 Aklı artırır 20 Bedenin rutubetini keser 21 Bu nebati fırcanın aktif kısmı haftada bir değiştirilerek yeni bir fırca kullanma avantajını sağlar 22 Diş macunları ileri derecede bazik olduğundan ağız ici dengeyi bozar Misvakta ise yuksek konsantrasyonlarda asit veya bazik tabiatta maddeler yoktur 23 Toz haline getirilmiş koklerinden macun yapılır Kokleri kaynatılıp icilirse gonoreyi (bel soğukluğunu) onler Dalak bolgesi ağrıları icin corba kıvamında icmek gerekir 24 Kokusu tukruk salgısını artırdığından dişetlerinin kurumasını onler 25 Anti Septik (Mikrop kırıcı) ozelliği vardır 26 Eğe Universitesinde yapılan bir araştırmada liflerinde baklava dilimi şeklinde anizotrop basit prizmatik bitki kristallerinin olduğu anlaşılmıştır Bunun ise mekanik temizliğe tesiri buyuktur 27 Butun fırcalama metodlarına uygulanabilmesi, ağactan elde edildiğinden, istenilen boy, kalınlık ve şekilde temini, fırcalama anında liflerinin elektrikli diş fırcalarında olduğu gibi rotasyon yapması, kuvvet fırcaya dik uygulandığından mumlu diş iplikleriyle yapılan temizliğin eldesi, onu kıyas yapılamaz bir ustunluğe eriştirir
Ağız Bakımı ve Onemi ile İlgili Tıbbi Tavsiyeler:
Temizliği yapılmayan ağızda kalan yemek kırıntıları sıcak ağız ortamında hızla kokuşarak, sayısız mikropların uremesine ve hastalıkların oluşmasına sebebiyet verir
Ağızda kokuşarak asite olan bu salgı başta diş curumesi, diş eti hastalıkları, mide ulseri, kalp hastalıklarının, ozellikle romatizmal hastalıkların % 90’nının başlıca ana kaynağı durumuna gecer
Bu sebepten dolayı İngiltere ve Almanya’da dahiliye mutehassısları hastanın tedavisine ağızdan başlamaktadırlar
Muzmin bir goz ağrısına mubtela olan ve gozlerini kaybedecek duruma gelen bir hasta misvakla dişlerini temizlemeye devam edince sağlına kavuşuyor
Turkiye’den yurt dışına diş eti hastalığı icin tedaviye giden bir hastaya cok gariptir ki doktor hastanın tedavisi icin misvak tavsiye ediyor ve hasta sağlığına kavuşuyor
Misvak Nasıl Kullanılmalı?
Misvak gecmiş butun Peygamber Efendilerimizin de kullandığı cok onemli Sunneti seniyedir Her abdest alışımızda, namazlardan once, yemek yedikten sonra ozellikle yatmadan once ve uykudan kalkınca misvak kullanılmalı
Misvağın uzunluğu bir karış, kalınlığı bir parmak kadar olmalı Misvağı tutuş şeklimiz ise sağ elimizin baş ve kucuk parmağımız misvağın altında diğer uc parmağımız uzerinde olacak şekilde olmalıdır
Misvağı kullanırken fazla baskı yapmadan enine doğru kullanmalıdır
Gerek yurt dışında ve gerekse yurt icindeki akademilerde yapılan araştırmalara gore hayvan kıllarından yapılan fırcalara oranla suni diş fırcalarının daha sağlıklı olduğu gerceği ortaya konulmuştur
Biliyorsunuz dinimize gore hayvan kıllarından yapılmış, ozellikle domuz kılından yapılmış olanlarını kullanmak, haramdır Bizler hangi fırcanın hangi hayvan kılından yapılmış olabileceğini secemediğimize gore bir muslumanın bu konuda nekadar hassas olması gerektiğini sizin takdirlerinize bırakıyoruz
Misvak bulamadığımız zaman suni diş fırcalarının yumuşak olanlarını tercih ediniz Zira sert fırcaların dişlerimiz ve diş etlerini tahriş ettiği otoritelerce defalarca tekrarlanmaktadır Macun kullanımı ise en fazla nohut buyukluğunde olmalıdır Cunku diş macunları ileri derecede bazik olduğundan ağız ici dengeyi bozar
Bircok arkadaşımızdan edindiğimiz bilgiye gore diş eti kanama ve rahatsızlıklarının misvak kullanmaya devam ettikleri surece şifa bulduklarını ifade ettiler
Taşınması kolay, kulfeti az, faydası olumden başka her derde deva, macunu icinde Rabbimizin kullarına ikramı olan bu harika fırcayı kullanmayı, Efendimiz sallallahu aleyhi ve sellemEfendimizin sunnetini ihya etmeyi Rabbimiz hepimize sevdirsin
“Misvak kullanmak hakkındaki tavsiyelerimi sizlere cok tekrarladım (Buhari)
“Selam olsun O’nun beğenip, sectiği kullarına
“Selam olsun hidayete tabi olanlara
Alıntı